Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số phương pháp huấn luyện chuyên biệt nhằm nâng cao thành tích thi đấu HKPĐ môn Nhảy xa tại trường THPT Tương Dương 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số phương pháp huấn luyện chuyên biệt nhằm nâng cao thành tích thi đấu HKPĐ môn Nhảy xa tại trường THPT Tương Dương 1" nhằm góp phần quan trọng trong công tác giảng dạy cũng như huấn luyện cho đội tuyển điền kinh trong đó có nội dung Nhảy xa trường THPT Tương Dương 1, góp phần nâng cao trình độ vận động viên nhảy xa, nhằm góp phần đưa thành tích thể thao huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An đạt thành tích cao tại các kỳ thi HKPĐ, đại hội TDTT các cấp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số phương pháp huấn luyện chuyên biệt nhằm nâng cao thành tích thi đấu HKPĐ môn Nhảy xa tại trường THPT Tương Dương 1

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG 1 ------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP HUẤN LUYỆN CHUYÊN BIỆT NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH THI ĐẤU HKPĐ MÔN NHẢY XA TẠI TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG 1” (Thuộc lĩnh vực Giáo dục thể chất) N À M Tác giả: Đậu Xuân Việt - Nguyễn Hồng Tuấn Tổ: Xã hội. Điện thoại: 0919548566 - 0919894678 Tương Dương - Năm 2023
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP HUẤN LUYỆN CHUYÊN BIỆT NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH THI ĐẤU HKPĐ MÔN NHẢY XA TẠI TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG 1” (Thuộc lĩnh vực Giáo dục thể chất) N À M
MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ, HÌNH ẢNH PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài............................................................................................. 1 2. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu. ................................................ 2 3. Phương pháp nghiên cứu................................................................................ 3 4. Giới hạn đề tài. .............................................................................................. 3 5. Tổng quan về sáng kiến.................................................................................. 3 6. Tính mới và dự kiến đóng góp của đề tài....................................................... 3 Phần II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................ 4 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN THỰC TIỄN....................................................... 4 1. Cơ sở khoa học............................................................................................ 4 1.1. Cở sở lý luận ............................................................................................... 4 1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................... 5 2. Thực trạng nghiên cứu ................................................................................... 6 Chương 2. ĐỀ XUẤT CÁC BÀI TẬP CHUYÊN BIỆT, CÁC GIẢI PHÁP TRONG CÔNG TÁC HUẤN LUYỆN ĐẠT THÀNH TÍCH CAO …………..9 2.1. Các kiến thức, phương pháp cơ bản, các bài tập chuyên biệt nâng cao kĩ thuật, kĩ năng môn nhảy xa dùng trong dạy học và huấn luyện………………..9 2.1.1. Giới thiệu kĩ thuật môn nhảy xa ………………………………….…......9 2.1.2. Phương pháp giảng dạy, huấn luyện cơ bản kỹ thuật nhảy xa…………10 2.1.3. Một số bài tập chuyên biệt nhằm nâng cao thành tích trong quá trình huấn luyện và thi đấu tại trường THPT Tương Dương 1……………….….…14 2.2. Các giải pháp trong công tác huấn luyện, giảng dạy. .............................18 2.2.1. Giải pháp 1: Tìm hiểu đặc điểm học sinh vùng miền ............................ 18 2.2.2. Giải pháp 2: Xây dựng kế hoạch huấn luyện ........................................ 19 2.2.3. Giải pháp 3: Lựa chọn nhân tố và hình thành đội tuyển .........................19 2.2.4. Giải pháp 4: Xây dựng hệ thống các bài tập phù hợp với trình độ của học sinh................................................................................................................... 20 2.2.5. Cách thức thực hiện giải pháp 4............................................................. 20 2.2.6. Giải pháp 6: Rèn luyện ý chí và tâm lý thi đấu...................................... 23 2.2.7. Giải pháp 7: Giao nhiệm vụ tự tập, tự rèn luyện ................................... 24 2.2.8. Giải pháp 8: Tạo điều kiện tốt nhất để các em hưng phấn hơn trong quá trình luyện tập................................................................................................... 24
2.3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất đước áp dụng tại trường THPT Tương Dương 1. .…………………………….……….24 2.3.1. Mục đích khảo sát. ………………………………………..……………24 2.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát. ……………………...……………25 2.3.3. Đối tượng khảo sát. …………………………………………...………..26 2.3.4. Kết quả khảo sát về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ...…………………………………………………………………………26 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM......................................................... 28 3.1. Mục Đích:.................................................................................................. 28 3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm............................................................ 28 3.2.1. Thực nghiệm tại trường THPT Tương Dương 1 nơi chúng tôi công tác……………………………………………………………………………...28 3.2.2. Thực nghiệm tại trường THPT Tương Dương 2 (tại HKPĐ cấp huyện năm 2019)......................................................................................................... 28 3.2.3. Điều tra kết quả môn nhảy xa sau thực nghiệm………………………..28 Phần III- KẾT LUẬN...................................................................................... 32 1. Ý nghĩa của đề tài......................................................................................... 32 2. Bài học kinh nghiệm và hướng phát triển.................................................... 32 3. Kiến nghị...................................................................................................... 32 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 34 PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Đầy đủ 1. TDTT Thể dục thể thao 2. HLV Huấn luyện viên 3. VĐV Vân động viên 4. GDTC Giáo dục thể chất 5. CSVC Cơ sở vật chất 6. THCS Trung học cơ sở 7 THPT Trung học phổ thông 8 HKPĐ Hội khỏe phù đổng 9 BGDĐT Bộ giáo dục đào tạo
DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ, HÌNH ẢNH BẢNG: Bảng 1: Số liệu khối 12..................................................................................... 6 Bảng 2: Số liệu khối 11...................................................................................... 7 Bảng 3: Số liệu khối 10...................................................................................... 7 Bảng 4: Bảng khảo sát thành tích nhảy xa qua 3 kì HKPĐ gần đây ................. 8 Bảng 5: Tổng hợp các đối tượng khảo sát…………..………………………...26 Bảng 6: Đánh giá sự cấp thiết của các giải pháp đề xuất. …………………....26 Bảng 7: Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất. …………………….27 Bảng 8: Số lượng học sinh biết luật và yêu thích môn nhảy xa khối 12 ....... 29 Bảng 9: Số lượng học sinh biết luật và yêu thích môn nhảy xa khối 11 ….... 29 Bảng 10: Số lượng học sinh biết luật và yêu thích môn nhảy xa khối 10 …... 30 BIỂU ĐỒ: Biểu đồ 1: Biểu đồ khảo sát mức độ yêu thích các môn ở khối 12 (trước khi áp dụng biện pháp).................................................................................................31 Biểu đồ 2: Biểu đồ khảo sát mức độ yêu thích các môn ở khối 12 (sau khi áp dụng biện pháp)................................................................................................ 31 HÌNH ẢNH:
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài. Đất nước ngày càng phát triển kéo theo phong trào tập luyện TDTT phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt là thế hệ trẻ học sinh - sinh viên. Là một nước xã hội chủ nghĩa đang chuyển mình toàn diện về mọi mặt để phù hợp, thích ứng với xu thế phát triển của nhân loại. Vì vậy, Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến sự phát triển thể chất cho mọi người, đặc biệt là học sinh - sinh viên. Các Nghị quyết của Đảng và Nhà nước luôn đánh giá “Công tác giáo dục thể chất cho thế hệ trẻ là một mặt quan trọng không thể thiếu được trong giáo dục và đào tạo”. Trong hệ thống giáo dục, Giáo dục thể chất là môn học bắt buộc có tầm quan trọng không thể thay thế nhằm phát triển toàn diện cho học sinh về Đức - Trí - Thể - Mỹ. Ngay từ bậc mầm non, tiểu học các em đã được tập luyện thông qua những bài học mang tính chất vừa học vừa chơi, sang THCS thì được nâng cao hơn với những bài tập, những môn thể thao bắt đầu định hướng cho học sinh hướng đến sự đam mê lâu dài, gắn bó, từ đó phát huy hết khả năng của bản thân, nâng cao sức khỏe. Chương trình học của môn GDTC trong nhà trường, môn điền kinh được xây dựng và đưa vào ngay từ bậc tiểu học, THCS với nhiều môn khác nhau như chạy ngắn, bật xa tại chổ, nhảy cao, nhảy xa … Nổi bật có môn nhảy xa, là môn học dể tập, phù hợp với nhiều lứa tuổi và phát triển thể chất, thể trạng của người tập rất tốt. Các bài tập nhảy xa đã được loài người sử dụng từ thời cổ Hy Lạp. Song lịch sử của môn nhảy xa được ghi nhận từ năm: -1851 môn nhảy xa được đưa vào chương trình giảng dạy và thi đấu ở các trường Đại Học ở nước Anh. - 1880 - 1890 môn nhảy xa phát triển mạnh ở nhiều nước Pháp, Mỹ, Đức, Nga, Thụy điển, Nauy. - 1896 với việc khôi phục truyền thống Đại hội thể thao Olympic Aten Hy Lạp. Môn nhảy xa trở thành nội dung chủ yếu trong chương trình thi đấu của các Đại hội thể thao Olympic. * Sự phát triển kỹ thuật nhảy xa: - Với sự khao khát vươn tới những đỉnh cao thành tích, các VĐV, Huấn luyện viên, các nhà khoa học luôn tìm tòi các phương pháp có hiệu quả nhất trong tập luyện và thi đấu. - Ngày xưa, trong thi đấu VĐV chỉ biết nhảy xa “kiểu ngồi”. Ngày nay các VĐV đã biết sử dụng nhảy xa kiểu “ưỡn thân” hoặc “cắt kéo”. (Năm 1920, nhảy xa kiểu “ưỡn thân” ra đời do VĐV B.Tuelos Phần Lan thực hiện đầu tiên. Năm 1991, VĐV Mike Power ( Mỹ ) nêu kỷ lục Thế giới với kiểu nhảy “cắt kéo”). - Sự thay đổi về luật thi đấu cũng là yếu tố tác động mạnh đến sự tiến bộ và thay đổi của kỷ thuật nhảy xa. 1
Thành tích môn nhảy xa phát triển qua các giai đoạn: * Nam Thế giới: - Năm 1864 thành tích Thế giới đầu tiên của nam được công bố kỷ lục là 5m48. - Năm 1896 tại Thế vận hội lần thứ nhất (Athène Hy Lạp) kỷ lục Thế giới là 6m25. - Năm 1936 tại Thế vận hội lần thứ XI (berlin, Đức) vận động viên Mỹ da đen Jess Owens lập kỷ lục với thành tích 8m13, kỷ lục này giữ 24 năm. Sau đó vận động viên Bop .Bimon lập kỷ lục Thế giới với thành tích 8m90 (Mexico 1968). - Năm 1991 Vận động viên Mike Power ( Mỹ ) lập kỷ lục Thế giới là 8m95. Kỷ lục này vẫn được giữ cho đến ngày hôm nay. * Nữ Thế giới: - Năm 1948 tại thế vận hội lần thứ XIV ở Londres Anh Vận động viên nữ mới được chính thức thi đấu trong các Thế vận hội, Vận động viên người Hung-ga-ri đạt thành tích cao nhất là 5m96, đến năm 1994 Vận động viên Helen Drister Đức lập kỷ lục Thế giới là 7m74. Kỷ lục này vẫn được giữ cho đến ngày hôm nay. * Kỷ lục môn nhảy xa của Việt Nam : - Nam : 7,89m : Bùi Văn Đồng lập Tại kỳ Sea Games thứ 29. - Nữ : 6m68 : Bùi Thị Thu Thảo lập Tại kỳ Sea Games thứ 29. Song song với phong trào thể thao quần chúng, thể thao thành tích được phát triển sớm và mạnh mẽ ở trường THPT Tương Dương 1 chúng tôi. Đó cũng là quy luật tất yếu của sự phát triển, là nguyện vọng chính đáng của phụ huynh, học sinh vùng miền núi nói chung và Tương Dương nói riêng. Trong các kỳ HKPĐ nhiều năm gần đây nhà trường có rất nhiều học sinh giỏi tỉnh ở các nội dung của môn GDTC trong đó có nội dung Nhảy xa. Với hơn 20 năm công tác và những năm được nhà trường giao nhiệm vụ huấn luyện đội tuyển Điền kinh cùng các đồng nghiệp, chúng tôi đã có kinh nghiệm trong công tác huấn luyện và giảng dạy, vì vậy chúng tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến kinh nghiệm:“Một số phương pháp huấn luyện chuyên biệt nhằm nâng cao thành tích thi đấu HKPĐ môn Nhảy xa tại trường THPT Tương Dương 1” 2. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 2.1. Mục đích. Phương pháp góp phần quan trọng trong công tác giảng dạy cũng như huấn luyện cho đội tuyển điền kinh trong đó có nội dung Nhảy xa trường THPT Tương Dương 1, góp phần nâng cao trình độ vận động viên nhảy xa, nhằm góp phần đưa thành tích thể thao huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An đạt thành tích cao tại các kỳ thi HKPĐ, đại hội TDTT các cấp. 2
2.2. Đối tượng. Học sinh THPT và học sinh đặc biệt có năng khiếu về môn nhảy xa. 2.3. Phạm vi nghiên cứu. Khảo sát, điều tra nội dung nhảy xa các trường THPT lân cận và thực trạng môn nhảy xa ở học sinh trong trường THPT Tương Dương 1. Trên cơ sở đó áp dụng cho giáo viên THPT, đặc biệt là HLV nhảy xa, các bộ môn thể thao khác cũng có thể áp dụng một số bài tập và giải pháp ở đề tài này. 3. Phương pháp nghiên cứu. Từ cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn dẫn đến việc cần thực hiện, rút kinh nghiệm từ tuyển chọn vận động viên, huấn luyện áp dụng vào thực tiễn. + Phương Pháp điều tra. Kiểm tra mức độ yêu thích môn Nhảy xa, kết quả phát triển sau quá trình huấn luyện. + Phương Pháp đọc tài liệu và thu thập tài liệu về Nhảy xa. + Phương Pháp đàm thoại: Thường xuyên trao đổi kinh nghiệm hay từ các đồng nghiệp thuộc bộ môn GDTC, từ các HLV cấp sở. 4. Giới hạn đề tài. Huấn luyện là một quá trình, ở đây chúng tôi chỉ đưa ra một số giải pháp chuyên biệt giúp đội ngũ giáo viên GDTC THPT áp dụng vào giảng dạy và huấn luyện nội dung Nhảy xa. 5. Tổng quan về sáng kiến. Thời gian từ: 1/2016 - 4/2023. 6. Tính mới và dự kiến đóng góp của đề tài. 6.1.Tính mới: - Đề tài đề xuất được các biện pháp quản lí, sử dụng thiết bị dạy học trực tuyến mà các đề xuất trước chưa đề cập. - Phương pháp huấn luyện nhằm nâng cao thành tích thi đấu HKPĐ môn Nhảy xa tại trường THPT Tương Dương 1 là giải pháp hoàn toàn mới phù hợp với điều kiện cở sở vật chất của trường đem lại hiệu quả cao. 6.2. Dự kiến đóng góp của đề tài: - Áp dụng cho giáo viên cấp THPT, đặc biệt là HLV Nhảy xa, các bộ môn khác cũng có thể vận dụng một số bài tập và giải pháp ở đề tài này. - Góp phần phát huy năng lực, tư duy sáng tạo, trí tưởng tượng cho học sinh, đem đến cho các em học sinh niềm yêu thích môn Nhảy xa. 3
Phần II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Cơ sở khoa học. 1.1. Cở sở lý luận. Trong lĩnh vực TDTT phong trào, môn Điền kinh mà trong đó Nhảy xa được coi là một trong những môn thể thao hay được đưa vào nội dung thi đấu nhất. Với dụng cụ và sân bãi tập luyện đơn giản, dễ tập. Bài tập Nhảy xa phù hợp với nhiều lứa tuổi, giới tính, mọi tầng lớp nhân dân lao động. Mặt khác, sân bãi đơn giản, dễ tập nên nhảy xa giữ vị trí chủ yếu trong chương trình giáo dục thể chất ở trường học, trong chương trình huấn luyện thể lực, trong chương trình thể thao cho mọi người và thể thao thành tích cao. Tập luyện môn nhảy xa có hệ thống và khoa học có tác dụng tốt trong việc giữ gìn, tăng cường và củng cố sức khỏe cho người người tập. Thông qua bài tập nhảy xa giúp cho người tập hoàn thiện về các chức năng: Đối với hệ thần kinh: Rèn luyện tính linh hoạt quá trình thần kinh tăng lên rõ rệt, phản xạ nhanh. Đối với hệ vận động: Tăng cường sức mạnh cơ bắp, đặc biệt là cơ chân về sức mạnh và sức bật. Đối với cơ quan phân tích có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt là các cơ quan cảm thụ bản thể ở cổ, giúp cho sự phối hợp động tác phức tạp và những xung đột từ cơ quan tiền đình, có một vai trò lớn để giúp thăng bằng cho cơ thể ở tư thế trên không (khi bay). Đặc biệt trong khi thi đấu có thời gian vận động ngắn nên chức năng các cơ quan thực vật, tuần hoàn, hô hấp ít biến đổi và mau hồi phục. Nhảy xa còn rèn luyện tinh thần dũng cảm, ý chí kiên cường, khắc phục khó khăn. Nó thiết thực trong đời sống sinh hoạt hàng ngày. Ở Việt Nam, môn thể thao Điền kinh nói chung trong đó Nhảy xa trong trường học đã thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học, nhà giáo dục chuyên môn ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Kết quả nghiên cứu của các công trình này đã đưa ra số liệu đánh giá thực trạng phát triển môn Nhảy xa của học sinh phổ thông, sinh viên các trường cao đẳng, đại học cũng như đưa ra các biện pháp, bài tập nâng cao hiệu quả tập luyện. Nhảy xa là môn thể thao khi hoạt động, đòi hỏi sự vận động của rất nhiều các bộ phận của cơ thể: Hệ cơ chân, tay, vai cổ và hệ xương khớp như các khớp chân đầu gối, cột sống…Vì vậy, Nhảy xa có tác dụng tốt không chỉ đối với thể trạng mà còn rất tốt cho cả hệ vận động và hệ thần kinh ... Quá trình vận động với cư li ngắn, chạy nhanh, bật nhảy, rướn cơ thể bay lên không về trước...hai chân phải nhanh, mạnh, sức rướn cơ thể phải hoạt động tối đa, mắt phải tập trung nhìn trước, thực hiện toàn bộ kĩ thuật phải chuẩn từng bước chạy, giậm nhảy, trên không và 4
tiếp đất tốt để có hiệu quả cao nhất. Trong quá trình tập luyện và thi đấu Nhảy xa, người tập không ngừng hình thành và cũng cố các kĩ thuật động tác, các phản xạ có điều kiện, nhằm tăng cường khả năng phối hợp giữa hệ thần kinh trung ương với các cơ quan vận động, các cơ quan nội tạng trong cơ thể để xây dựng các kĩ năng, kĩ thuật động tác, tiến tới hình thành kĩ xảo động tác. Để đạt được điều này người tập Nhảy xa phải tiến hành tập luyện thường xuyên, liên tục, có hệ thống, khoa học và hợp lý. Với phương châm: Luyện tập - thích ứng - phát triển. Chính vì vậy, các giáo viên tuỳ từng đối tượng mà sử dụng khối lượng vận động một cách hợp lí, phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh. 1.2. Cơ sở thực tiễn. Nhảy xa là một nội dụng thi đấu của môn Điền kinh được đưa vào thi đấu tại các kỳ Đại hội thể thao, Hội khỏe phù đổng cấp Huyện, cấp Tỉnh, Toàn quốc và môn Nhảy xa được đưa vào giảng dạy bắt buộc trong chương trình thể dục trung học phổ thông ở lớp 11 và 12, đây cũng là môn học mà được kế thừa từ cấp dưới lên nên ngày càng phát triển mạnh trong các trường phổ thông. Điều đáng lưu ý là bắt đầu HKPĐ cấp tỉnh lần thứ 17 năm 2016 đến nay thì các vận động viên thuộc các trường năng khiếu sẽ không được tham gia thi đấu mà chỉ những học sinh không chuyên mới được thi đấu trong giải này và theo quyết định số 91/2011/QĐ- UBND tỉnh Nghệ An ban hành quy định về khen thưởng đối với các tập thể cá nhân đạt thành tích cao trong các kì thi quốc tế, khu vực quốc tế, quốc gia, cấp tỉnh và giải thưởng do tỉnh quy định. Trong đó quyết định ban hành mức thưởng rất cao, đây là những động lực không hề nhỏ để các em học sinh và thầy (cô) giáo huấn luyện ra sức tập luyện để đạt kết quả cao vì vậy việc nâng cao chất lượng môn Nhảy xa trong hệ thống các môn điền kinh ở trường Trung học phổ thông là hết sức cần thiết nhằm trang bị cho học sinh một số kiến thức, kỹ năng, kỹ thuật, thể lực, chiến thuật thi đấu, tâm lý khi thi đấu. Bên cạnh đó còn giáo dục cho học sinh ý thức và thói quen tập thể dục thể thao nhằm tăng cường sức khỏe và hiểu biết về Luật môn Nhảy xa và động tác kỹ thuật, để rèn luyện sức khỏe, phát triển thể lực và thi đấu. Qua quá trình giảng dạy nghiên cứu và trực tiếp là người hướng dẫn cho học sinh đi thi đấu ở các kì HKPĐ chúng tôi nhận thấy muốn đạt được thành tích cao phải có 1 quá trình tập luyện lâu dài hết sức khổ luyện, có kế hoạch hợp lý và khoa học trong huấn luyện. Môn Nhảy xa trong hệ thống các môn Điền kinh được đưa vào thi đấu chính thức tại HKPĐ các cấp với 2 nội dung thi đấu đó là đơn nam, đơn nữ. Trong quá trình tập luyện cũng như thi đấu môn Nhảy xa để đạt kết quả cao trước tiên cần tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong khi tập luyện nắm vững nội dung và thực hiện các động tác kĩ thuật một cách tốt nhất thì người giáo viên, HLV đóng vai trò hết sức quan trọng, cần tìm tòi những phương pháp tối ưu, đưa ra những bài tập huấn luyện hợp lí để trang bị cho các em những kĩ năng, kĩ xảo, các kĩ thuật, chiến thuật thi đấu… chính vì vậy người giáo viên, HLV cần nghiên cứu tìm tòi kỹ nội dung bài tập, làm mẫu chính xác từng động tác, thao tác thuần 5
thục, phân tích rõ ràng từng chi tiết kỹ thuật động tác trước khi lên lớp, ngoài ra giáo viên cũng phải tập luyện làm mẫu động tác phải đạt được yêu cầu chính xác, đẹp đúng kỹ thuật. Vì những động tác làm mẫu dễ gây được ấn tượng trong trí nhớ các em. Khi phân tích, giảng giải kĩ thuật động tác nên ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, mặt khác dùng tranh ảnh, video để minh hoạ tạo sự chú ý cho các em. Do đặc điểm tâm sinh lý của các em là học sinh thường hay hiếu động, thiếu tập trung, nhất là trong những giờ học ngoại khoá do ảnh hưởng các yếu tố bên ngoài. Vậy giáo viên cần quán triệt học sinh thực hiện nghiêm túc nội qui trong giờ học. Giáo viên thường xuyên tuyên dương khích lệ những cá nhân tích cực tham gia tập luyện và ghi nhận những thành quả của học sinh đã đạt được trong những năm qua. Tạo được niềm tin, lòng tự hào của mỗi thành viên trong đội. Đồng thời cũng thẳng thắn nêu và phân tích những khuyết điểm còn yếu kém, khó khăn chưa khắc phục được. Trường THPT Tương Dương 1 là ngôi trường nằm trên địa bàn huyện vùng cao đặc biệt khó khăn với học sinh hầu như các em học sinh ở các xã vùng sâu vùng xa về theo học, nhưng các em rất đam mê văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, chính vì vậy phong trào tập luyện TDTT của trường khi nào cũng rầm rộ, các em đã thành lập được các câu lạc bộ như bóng đá, bóng chuyền, điền kinh … nhờ đó mà phong trào TDTT của trường phát triển rất mạnh mẽ. 2. Thực trạng nghiên cứu. * Số liệu khảo sát sự yêu thích bộ môn Nhảy xa so với các môn Điền kinh khác của các em học sinh trường THPT Tương Dương 1 năm học 2019 - 2020: Môn Chạy Chạy tiếp Nhảy cao Nhảy xa Chạy bền ngắn sức Lớp Sĩ số 12A 25 8 8 5 1 3 12B 24 7 8 4 2 3 12C 29 10 8 6 2 3 12D 23 6 7 5 2 2 12E 22 7 7 5 1 2 12G 25 8 9 5 1 2 12H 26 8 8 6 1 3 12I 25 8 8 5 1 3 12K 25 9 8 4 2 2 12L 19 7 6 4 1 1 Bảng 1: Số liệu khối 12 6
Môn Chạy Chạy Chạy Nhảy cao Nhảy xa ngắn bền tiếp sức Lớp Sĩ số 11A 31 9 10 8 1 3 11B 28 9 9 7 1 2 11C 29 10 8 7 2 2 11D 23 7 7 5 1 3 11E 26 8 8 6 2 2 11G 28 9 8 7 1 3 11H 18 6 6 4 1 1 11I 22 7 7 5 1 2 11K 27 8 9 6 2 2 11L 26 8 8 6 1 3 Bảng 2: Số liệu khối 11 Môn Chạy Chạy Chạy Nhảy cao Nhảy xa ngắn bền tiếp sức Lớp Sĩ số 10A 40 12 11 9 3 5 10B 34 11 10 8 2 3 10C 41 12 12 10 3 5 10D 39 11 12 9 2 6 10E 34 10 10 9 2 3 10G 36 10 12 8 2 4 10H 34 10 10 8 1 5 10I 35 12 11 8 1 3 10K 34 10 10 8 2 4 10L 32 10 9 7 2 4 Bảng 3: Số liệu khối 10 7
Từ số liệu kiểm tra, khảo chúng tôi thấy trong các môn điền kinh, các em học sinh đam mê, yêu thích môn nhảy xa chiếm tỉ lệ rất thấp hơn so môn chạy ngắn, nhảy cao trong các hoạt động TDTT nhà trường, đó là những băn khoan trăn trở làm sao khơi dậy lòng đam mê môn nhảy xa hơn nữa, chính vì vậy, giáo viên GDTC chúng tôi và các đồng nghiệp trong trường có quyết tâm đưa môn nhảy xa của trường ngày càng phát triển mạnh. Để được như vậy vai trò của giáo viên GDTC không nhỏ, đặc biệt học trò cũng ghi nhận, noi theo lớp đàn anh, đàn chị đi trước đã thành công trong đội tuyển điền kinh môn nhảy xa, là sự hiệu ứng cộng hưởng các phong trào chung của nhà trường. * Bảng khảo sát thành tích Nhảy xa qua 3 kì HKPĐ gần đây của các trường THPT trong 3 huyện Tương Dương, Con Cuông, Kỳ sơn. Giải Kì TT Tên trường HKPĐ Thành Nhất Nhì Ba tích 1 giải nhất nữ, 1 THPT Tương Dương 1 01 0 01 1 giải ba Lần nữ. thứ 2 THPT Tương Dương 2 XVII, 0 0 0 XVIII, XIX 3 THPT Kỳ Sơn 0 0 0 tỉnh Nghệ An 4 THPT Con Cuông 0 0 0 5 THPT Mường Quạ 0 0 0 Bảng 4: Bảng khảo sát thành tích Nhảy xa qua 3 kì HKPĐ tỉnh gần đây 8
Chương 2 ĐỀ XUẤT CÁC BÀI TẬP CHUYÊN BIỆT, CÁC GIẢI PHÁP TRONG CÔNG TÁC HUẤN LUYỆN ĐẠT THÀNH TÍCH CAO 2.1. Các kiến thức, phương pháp cơ bản, các bài tập chuyên biệt nâng cao kỹ thuật, kỹ năng môn nhảy xa dùng trong dạy học và huấn luyện. 2.1.1. Giới thiệu kỹ thuật môn nhảy xa: Nhảy xa bao gồm nhiều động tác liên tục, nhưng người ta có thể chia thành 4 giai đoạn sau: - Chạy lấy đà và chuẩn bị giậm nhảy. - Giậm nhảy. - Bay trên không. - Rơi xuống đất. * Chạy lấy đà và chuẩn bị giậm nhảy: Cự ly chạy lấy đà khoảng 15m – 25m đối với nam, 10m – 20m đối với nữ hoặc có thể ngắn hơn đối với người mới tập. Khoảng cách chạy lấy đà được xác định bằng nhiều cách như đo bằng bàn chân, bằng bước đi (hai bước đi thường bằng một bước chạy) hoặc đo bằng thước dây. Người ta thường đo ngược trở lại từ ván giậm tới vạch bắt đầu chạy đà. Tư thế chạy lấy đà là một chân đặt phía trước, chân kia đặt phía sau cách nhau khoảng 1 – 2 bàn chân. Nếu chạy đà với số bước chẵn thì đặt chân giậm nhảy trên vạch xuất phát, còn chân kia đặt phía sau và ngược lại. Ở vị trí này thân trên hơi ngả về trước, trọng tâm cơ thể dồn về chân trước, khớp gối hơi chùng, hai tay thả lỏng hoặc một tay đặt phía trước, tay kia đặt phía sau (gần giống như xuất phát cao trong chạy cự ly trung bình). Tốc độ chạy lấy đà trong nhảy xa được tăng dần tới 4 – 6 bước cuối cùng đạt tốc độ cao. Người ta duy trì tốc độ cao đó tới lúc giậm nhảy. Trong khi chạy lấy đà VĐV không nên nhìn vào vạch kiểm tra hay nhìn vào ván giậm nhảy để điều chỉnh. Các bước chạy lấy đà phải ổn định và trở thành thói quen để đạt được sự phối hợp tốt nhất giữa chạy lấy đà nhanh với giậm nhảy nhanh, mạnh, chính xác. Sau mỗi lần nhảy, người ta xem những dấu vết chân để lại ở vạch kiểm tra và ở ván giậm nhảy để điều chỉnh cự ly chạy lấy đà chính xác. Những bước cuối cùng của chạy lấy đà (2 – 4 bước) cần có ý thức để chuẩn bị giậm nhảy, lúc này trọng tâm hơi hạ thấp xuống bằng cách tăng độ dài bước trước bước cuối cùng. Việc đặt chân vào ván rất quan trọng. Chân giậm phải đặt bằng cả bàn theo hướng từ trên xuống dưới và ra sau, điểm đặt phải gần với điểm dọi của tổng trọng tâm thân thể. 9
Trong chạy lấy đà thân trên hơi ngả về phía trước, đến khi giậm nhảy thì thân giữ gần như thẳng đứng. * Giai đoạn giậm nhảy: Lực giậm nhảy trong nhảy xa rất lớn (700 – 800kg đối với vận động viên cấp cao) vì vậy giậm nhảy nhất thiết là phải chân mạnh. Đối với thiếu niên hoặc người mới tập, việc lựa chọn chân giậm nhảy bằng cách cho họ nhảy xa một cách tự nhiên bằng đà ngắn. Khi tiếp xúc với ván giậm, toàn bộ trọng lượng cơ thể dồn lên chân giậm nhảy, do vậy chân giậm nhảy hơi khụy để giảm chấn động. Khi giậm nhảy cần nhanh chóng duỗi hết các khớp chân giậm nhảy. Kết thúc giậm nhảy góc giữa thân trên và đùi chân lăng khoảng 95 độ, bàn chân, cẳng chân, đùi của chân giậm gần như nằm trên một đường thẳng hơi ngả về trước với góc độ giậm nhảy khoảng 68 – 72 độ. Động tác kết thúc giậm nhảy như vậy gọi là “bước bộ trên không” khi chân bắt đầu rời khỏi ván giậm. Các cánh tay đều kết thúc bằng động tác dừng lại đột ngột khi khuỷu tay ở mức ngang vai để nâng trọng tâm thân thể lên và giữ thăng bằng. * Giai đoạn bay trên không: Kết thúc giậm nhảy ở tư thế “bước bộ”, sau đó đưa đùi chân giậm ra trước, lên trên ngang với đùi chân đá lăng, hình thành tư thế bước bộ trên không, với VĐV thì bước bộ được càng nhiều trên không khoảng cách bay càng xa (kiểu cắt kéo). Đến Cuối thời gian bước bộ, lúc này thân hơi ngả về thước, đùi hơi nâng lên và cẳng chân hơi duỗi ra. Ở tư thế này người nhảy chuẩn bị vào giai đoạn rơi xuống đất. * Giai đoạn rơi xuống đất: Sau khi hoàn thành các động tác trong giai đoạn bay, người nhảy chuyển sang tư thế rơi xuống đất. Ở tư thế này thân trên hơi ngả về trước, hai chân nâng đùi lên cao, cẳng chân duỗi giữ cho gót chân, chỉ thấp hơn gót chân một chút, hai tay đưa ra phía trước. Khi chân chạm cát (nệm) thực hiện ngồi sâu xuống, khuỵu gối lao người về trước, hai tay đánh mạnh xuống dưới, ra sau. Cuối cùng người có thể đổ về trước hoặc ngã sang một bên, sao cho không một bộ phận nào của cơ thể chạm xuống hố cát ở vị trí phía sau vị trí của gót chân. Tuy nhiên, trong huấn luyện và thi đấu, để đạt được kết quả cao nhất thường thì VĐV vươn hết tầm chân và tay để bay xa nhất nên khi tiếp đất rơi xuống bằng mông, nhưng thân người vươn về trước. 2.1.2. Phương pháp giảng dạy, huấn luyện cơ bản kỹ thuật nhảy xa.  Nhóm các bài tập chuyên môn cơ bản áp dụng trong giảng dạy và huấn luyện. Trong bộ môn nhảy xa, qua quá trình hình thành và phát triển, các nhà khoa học, các huấn luyện viên cùng các nhà làm giáo dục thể chất đã nghiên cứu, đúc kết ra được bốn kiểu nhảy xa: Kiểu nhảy tự do, kiểu ngồi, kiểu ưỡn thân, kiểu cắt kéo. Mỗi kiểu nhảy xa thì có một số động tác kỹ thuật của cơ thể riêng nhưng chung quy 10
lại, trong quá trình giảng dạy và huấn luyện cơ bản đều phải xây dựng và tập luyện qua các bài tập sau: Bài tập 1: Chạy đà và chuẩn bị giậm nhảy. - Đo đà: dùng thước đo, hoặc đo theo cách hai bước đi thường bằng một bước chạy. - Chạy chậm tăng dần đều ở cự li ngắn. - Tập chạy tăng tốc độ 20 m – 40m tốc độ tối đa. * Chú ý 4 bước cuối cùng trước khi giậm nhảy: ơ 11
Bài tập 2: Kỹ thuật chạy đà và giậm nhảy bước bộ: - Tại chỗ tập đặt chân giậm và giậm nhảy. - Chạy 1 bước, 3 bước đà làm động tác giậm nhảy. - Tập bước bộ liên tục. - Chạy đà 3 – 5 bước giậm nhảy bước bộ. - Chạy đà ngắn giậm nhảy bước bộ qua xà thấp 40 – 50 cm đặt cách ván giậm một nữa đường bay. - Chạy đà 7 – 11 bước làm động tác giậm nhảy bước bộ rơi xuống hố cát (nệm) bằng chân lăng rồi chạy thẳng ra khỏi hố cát (nệm). - Chạy đà 5 bước giậm nhảy bước bộ. - Chạy đà 13 – 15 bước làm động tác giậm nhảy bước bộ rơi xuống hố cát (nệm) bằng chân lăng (yêu cầu đặt chân giậm đúng ván giậm nhảy). Bài tập 3: Kỹ thuật bay trên không và rơi xuống đất: - Nhảy xa tại chỗ, rơi xuống nệm (hố cát) bằng hai chân. - Nhảy xa với đà ngắn, thu chân giậm về trước cùng với duỗi chân lăng. 12
- Nhảy xa với đà ngắn và trung bình. Bài tập 4: Hoàn thiện kiểu nhảy: - Hoàn thiện từng phần kỹ thuật động tác của kiểu nhảy, xác định cự ly chạy đà chính thức. - Nhảy xa với chiều dài đà tăng dần và nhịp điệu động tác ổn định. - Thi đấu, kiểm tra đánh giá kết quả. Những bài tập trên kết hợp với các bài tập bổ trợ, các bài tập thể lực dựa vào chương trình của từng cấp học, kế hoạch dạy học của từng năm học, để đưa ra phân phối chương trình cho từng địa phương, từng trường và từng cá nhân giáo viên, HLV xây dựng riêng cho mình một bài dạy, một chương trình huấn luyện hợp lí để đạt được hiệu quả cao nhất trong giảng dạy học sinh và các VĐV đạt thành tích tốt nhất trong thi đấu.  Nhóm các bài tập bổ trợ. Theo nhà nghiên cứu Quang Hưng trong sách “Bài tập chuyên môn trong Điền kinh” Nhà xuất bản TDTT đã đưa ra một số bài tập nâng cao thành tích từng giai đoạn trong nhảy xa như: Bài tập 1: Bổ trợ chạy đà: Chạy đà trên đường chạy, chạy qua phần đầu tiên của đà bằng 6 bước chạy có đàn tính, chạy đà bình thường có giậm nhảy 5 – 6 lần. Bài tập 2: Bài tập bổ trợ giậm nhảy: Gánh tạ 20 – 40 kg đi bước dài, chạy đà bật lên bằng hai chân giậm, chạy đà 4 – 6 bước giậm nhảy và rơi xuống trên chân lăng, chạy đà 4 – 6 bước giậm nhảy bước bộ bay qua rào, chạy đà 4 – 8 bước nhảy xa chạm tay vào vật được treo trên cao. Bài tập 3: Bổ trợ động tác trên không: Chạy đà 4 – 6 bước giậm nhảy bước bộ bay qua giới hạn giữa 2 đường cách nhau 180 – 220 cm rơi xuống bằng chân lăng, chạy đà 4 – 6 bước giậm nhảy trên cầu bật và thực hiện động tác trên không, 13
Bài tập 4: Bổ trợ giai đoạn rơi xuống đất: Treo người trên vòng treo cách trước 1m đặt một rào cao 100cm để nhảy cao, thực hiện nhịp chậm, trung bình, chân giậm trước, chân lăng sau và chạm đất bằng mũi chân, chạy 4 – 6 bước làm động tác nhảy xa chú ý lăng hai chân thẳng trước.  Nhóm các bài tập phát triển thể lực. Trong tập luyện và thi đấu thể thao nói chung và môn nhảy xa nói riêng thể lực đóng vai trò hết sức quan trọng, nó quyết định đến thành tích của VĐV bởi trong một cuộc đấu VĐV có trình độ thi đấu tương đương nhau thì VĐV nào duy trì được thể lực và sức bền chuyên môn tốt hơn sẽ là người quyết định kết quả cuộc đấu đó. Các bài tập phát triển thể lực bao gồm: Bài tập 1: Phát triển sức nhanh. + Chạy bước nhỏ, nâng cao đùi, chạy đạp sau. + Chạy 30m xuất phát cao. + Chạy 60m xuất phát thấp. + Chạy biến tốc. + Chạy tăng tốc cự ly 30m - 40m. + Nhảy dây. + Một số trò chơi phát triển thể lực. Bài tập 2: Bài tập phát triển sức mạnh. + Đứng lên ngồi xuống bằng chân giậm. + Nhảy lò cò. + Lò cò bằng chân giậm trong hố cát. + Bật cóc. + Bật cóc lên bật thang tam cấp. + Đi vịt. Bài tập 3: Bài tập phát triển sức bền. + Chạy bền trên địa hình tự nhiên. + Chạy bền tính thời gian. + Chạy bền có biến tốc. + Một số trò chơi phát triển sức bền. 2.1.3. Một số bài tập chuyên biệt nhằm nâng cao thành tích trong quá trình huấn luyện và thi đấu tại trường THPT Tương Dương 1. Huấn luyện thành tích cao là một quá trình lâu dài, nguyên tắc cơ bản là phải dựa vào những kiến thức khoa học và những bài tập được xây dựng, soạn thảo qua 14