Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Nâng cao hiệu quả giáo dục các giá trị truyền thống cho học sinh Trường THPT Anh Sơn 2 thông qua tích hợp di sản văn hoá địa phương trong dạy học chuyên đề Một số vấn đề về du lịch thế giới – Địa lý 11

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:53

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Nâng cao hiệu quả giáo dục các giá trị truyền thống cho học sinh Trường THPT Anh Sơn 2 thông qua tích hợp di sản văn hoá địa phương trong dạy học chuyên đề Một số vấn đề về du lịch thế giới – Địa lý 11" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh ở Trường THPT Anh Sơn 2; Xác định nội dung và phương pháp tích hợp di sản văn hóa địa phương trong dạy học chuyên đề “ Một số vấn đề về du lịch thế giới”.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Nâng cao hiệu quả giáo dục các giá trị truyền thống cho học sinh Trường THPT Anh Sơn 2 thông qua tích hợp di sản văn hoá địa phương trong dạy học chuyên đề Một số vấn đề về du lịch thế giới – Địa lý 11

Tên đề tài: NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC CÁC GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT ANH SƠN 2 THÔNG QUA TÍCH HỢP DI SẢN VĂN HÓA ĐỊA PHƯƠNG TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ "MỘT SỐ VẤN ĐỀ DU LỊCH THẾ GIỚI"-ĐỊA LÝ 11 Thuộc môn: Địa lí
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT ANH SƠN 2 ---------------------- Tên đề tài: NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC CÁC GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT ANH SƠN 2 THÔNG QUA TÍCH HỢP DI SẢN VĂN HÓA ĐỊA PHƯƠNG TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ "MỘT SỐ VẤN ĐỀ DU LỊCH THẾ GIỚI"-ĐỊA LÝ 11 Thuộc môn: Địa lí Nhóm tác giả : Nguyễn Thị Thương Bùi Quang Huy Nguyễn Thị Huê Tổ bộ môn: Khoa học xã hội Năm thực hiện: 2024 Số điện thoại: 0917124017 Anh Sơn, tháng 5 năm 2024
MỤC LỤC PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài ............................................................................................. 2 3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................................. 3 5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................................... 3 6. Tính mới ................................................................................................................................... 3 7. Đóng góp của đề tài ................................................................................................................. 4 PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .......................................................................................... 5 I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............................................................... 5 1. Cơ sở lý luận ............................................................................................................................ 5 1.1. Các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn dạy học tích hợp di sản văn hóa ............................. 5 1.2. Một số khái niệm liên quan ............................................................................................. 5 1.3. Hình thức tổ chức dạy học tích hợp DSVH ................................................................... 7 1.4. Vai trò, ý nghĩa của việc dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương trong dạy học nói chung và dạy học môn Địa lí nói riêng……………………………………………………8 1.5. Yêu cầu và nguyên tắc thực hiện tích hợp giáo dục giá trị di sản văn hóa địa phương trong dạy học môn Địa lí .......................................................................................... 8 1.6. Khả năng giáo dục giá trị di sản văn hóa trong dạy học Địa lí THPT ........................ 9 1.7. Một số giá trị truyền thống cần được giáo dục cho HS THPT thông qua dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương ........................................ Error! Bookmark not defined. 2. Cơ sở thực tiễn .......................................................................... Error! Bookmark not defined. 2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu ...................................... Error! Bookmark not defined. 2.2. Khảo sát thực trạng dạy học tích hợp DSVH ĐP, giáo dục GTTT ở các trường THPT trên địa bàn huyện Anh Sơn..................................................................................... 15 2.3. Khả năng giáo dục giá trị di sản văn hóa trong dạy Địa lí ......................................... 22 II. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC, KĨ THUẬT DẠY HỌC, CÔNG CỤ SỬ DỤNG ĐỂ TÍCH HỢP DI SẢN VĂN HÓA ĐỊA PHƯƠNG ................................................................................... 23 1. PPDH và KTDH tích cực được sử dụng trong thiết kế và tổ chức giáo dục DSVH địa phương trong dạy học chuyên đề 'Một số vấn đề về du lịch thế giới' – Địa lý 11…………23. III. THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TÍCH HỢP DSVHĐP TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ “MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ DU LỊCH THẾ GIỚI”………………………… 25 IV. KẾT QUẢ ÁP DỤNG SKKN TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG THPT ANH SƠN 2 …………41
1. Đánh giá chung ...................................................................................................................... 41 2. Kết quả đánh giá cụ thể từng HS ........................................................................................ 41 V. KHẢO SÁT TÍNH CẦN THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA BIỆN PHÁP ĐỀ XUẤT .. 42 1. Mục đích khảo sát ................................................................................................................. 42 2. Nội dung và phương pháp khảo sát..................................................................................... 42 2.1. Nội dung khảo sát........................................................................................................... 42 2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá ................................................................... 43 3. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ............... 43 3.1. Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất .................................................................... 44 3.2.Tính khả thi của các giải pháp đề xuất ......................................................................... 44 PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................................... 46 1. KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 46 2. KHẢ NĂNG PHÁT TRIỂN ĐỀ TÀI .................................................................................... 47 3. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................................... 47 PHẦN 4. TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………… 48 PHẦN 5. PHỤ LỤC ...................................................................................................................... 49 Phụ lục 1. Phiếu học tập – giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm Phụ lục 2: Thiết kế phiếu đánh giá sản phẩm dự án Phụ lục 3: Phiếu giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm Phụ lục 4 : Các slide trình chiếu ở tiết giao nghiệm thu nội dung hoạt động Dự án Phụ lục 5: Câu hỏi đánh giá kết quả mỗi nhóm Dự án
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT Viết tắt Viết đầy đủ 1 GV Giáo viên 2 HS Học sinh 3 SGK Sách giáo kho 4 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 5 DSVHĐP Di sản văn hóa địa phương 6 PPDH Phương pháp dạy học 7 THPT Trung học phổ thông 8 SL Số lượng 9 DHDA Dạy học dự án 10 BVHTTDL Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch 11 BGD&ĐT Bộ Giáo dục và đào tạo 12 RCT Rất cấp thiết 13 ICT Ít cấp thiết 14 KCT Không cấp thiết 15 RKT Rất khả thi 16 IKT Ít khả thi 17 KKT Không khả thi
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Thực hiện tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”, phát triển phẩm chất và năng lực cho người học, các cơ sở giáo dục đã xây dựng mô hình “Trường học gắn với cuộc sống”. Một trong những hoạt động góp phần thực hiện tốt mô hình này hiệu quả là tổ chức hoạt động dạy học gắn với di sản văn hóa địa phương. Dân tộc Việt Nam đã trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Quá trình đó đã tích lũy được một kho tàng di sản văn hóa đồ sộ, phong phú và mang nhiều giá trị. Luật di sản văn hóa Việt Nam đã khẳng định: “Di sản văn hóa Việt Nam là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và một bộ phận của văn hóa nhân loại, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta” - là nguồn tri thức phong phú và vô tận để học tập suốt đời. Di sản không chỉ được coi là tài sản có giá trị giáo dục truyền thống, giáo dục nhân cách cho thế hệ trẻ, mà còn là một nguồn lực to lớn góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản có ý nghĩa to lớn trong quá trình phát triển của mỗi địa phương, mỗi dân tộc. Để hiện thực hóa điều đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch đã ban hành Hướng dẫn số 73/HD- BGDĐT-BVHTTDL của liên Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ VHTTDL ngày 16/01/2013 về hướng dẫn sử dụng di sản văn hóa trong dạy học ở trường phổ thông, trung tâm Giáo dục thường xuyên (GDTX). Mục đích là: “Sử dụng di sản văn hóa trong dạy học ở trường phổ thông, trung tâm GDTX nhằm hình thành và nâng cao ý thức tôn trọng, giữ gìn, phát huy những giá trị của di sản văn hóa; rèn luyện tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong đổi mới phương pháp học tập và rèn luyện; góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng của học sinh”. Trong chương trình Địa lí THPT, bên cạnh kiến thức chuyên sâu, Địa lí còn chú trọng tích hợp, thực hành, gắn nội dung của môn học với thực tiễn nhằm rèn luyện cho học sinh kĩ năng vận dụng kiến thức bộ môn vào việc tìm hiểu và giải quyết một số vấn đề thực tiễn đặt ra. Đây là môn học có vai trò quan trọng trong việc giúp HS lĩnh hội kiến thức và rèn luyện kỹ năng sống, nhận thức được giá trị của những di sản xung quanh, từ đó có thái độ hành vi đúng đắn, có ý thức gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị của di sản. Chính vì vậy, tích hợp di sản văn hóa địa phương (DSVHĐP) vào môn học là phù hợp và cần thiết. Hiện nay dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học ở nhà trường phổ thông. Dạy học tích hợp di sản văn hóa giúp học sinh hiểu rõ hơn về văn hóa, lịch sử của quê hương. Điều này góp phần xây dựng tình cảm yêu thương quê hương, khơi nguồn động viên để các em theo đuổi sự nghiệp trong tương lai; giúp tạo ra môi trường học tập phong 1
phú, hứng thú và tò mò. Việc hiểu rõ về di sản văn hóa giúp học sinh phát triển tư duy phê phán, nhận thức về giá trị xã hội và phẩm chất đạo đức, từ đó xây dựng một nhân cách đầy đủ và tích cực. Dạy học tích hợp sẽ giúp phát triển các năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn với HS so với việc các môn học, các mặt giáo dục được thực hiện riêng rẽ. Anh Sơn là một vùng đất giàu truyền thống của tỉnh Nghệ An. Lớp lớp con cháu Anh Sơn, từ đời này qua đời khác luôn ý thức rõ việc giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương, đất nước. Để phát huy niềm tự hào và ý thức giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống - trong những năm qua, các trường phổ thông trên địa bàn huyện Anh Sơn đã chú ý tích hợp di sản vào dạy học để giáo dục truyền thống cho học sinh nhưng hiệu quả chưa cao, số lượng các trường học tổ chức được các buổi học trải nghiệm tại nơi có di sản không nhiều. Là giáo viên giảng dạy môn Địa lí ở trường THPT, chúng tôi nhận thấy công tác giảng dạy tích hợp di sản muốn hiệu quả hơn cần có sự chung tay từ nhiều phía và cần có những thay đổi trong việc tiếp cận về giáo dục truyền thống cho học sinh bằng tích hợp di sản văn hóa địa phương vào nội dung giảng dạy. Với những lí do trên, chúng tôi nhận thấy tích hợp di sản văn hóa địa phương vào dạy học môn Địa lí ở Trường THPT Anh Sơn 2 là vấn đề rất cấp thiết hiện nay. Nó mang lại một cơ hội tuyệt vời để nâng cao chất lượng giáo dục và góp phần vào sự phát triển toàn diện của học sinh tại Trường THPT Anh Sơn 2. Bởi vậy, chúng tôi đã mạnh dạn chọn đề tài Nâng cao hiệu quả giáo dục các giá trị truyền thống cho học sinh Trường THPT Anh Sơn 2 thông qua tích hợp di sản văn hoá địa phương trong dạy học chuyên đề “Một số vấn đề về du lịch thế giới” – Địa lý 11 - để nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm và đề xuất một số biện pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác dạy học với mong muốn góp phần nhỏ bé của mình vào hoạt động giáo dục truyền thống cho học sinh, tạo ra môi trường học tập sinh động và gần gũi với thực tế. Học sinh sẽ có cơ hội thực hành, trải nghiệm và ứng dụng kiến thức một cách sâu sắc, hình thành, phát triển hơn về kĩ năng học tập, kỹ năng sống và tư duy độc lập, phát triển trí tuệ và nhân cách để các em ngày càng trưởng thành, đóng góp tích cực vào việc dựng xây quê hương đất nước ngày càng giàu mạnh. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh ở Trường THPT Anh Sơn 2. Xác định nội dung và phương pháp tích hợp di sản văn hóa địa phương trong dạy học chuyên đề “ Một số vấn đề về du lịch thế giới”. 3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu - Học sinh Trường THPT Anh Sơn 2, đội ngũ GV, BGH, Phụ huynh HS, cộng đồng địa phương có liên quan đến di sản văn hoá. 2
- Vấn đề sử dụng di sản văn hóa địa phương (di sản văn hóa của huyện Anh Sơn). - Phạm vi: Trường THPT Anh Sơn 2. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu. - Nghiên cứu lý luận, thực tiễn, các văn bản chỉ đạo, tài liệu về dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương. - Tìm hiểu tình hình giáo dục giá trị truyền thống và ảnh hưởng của nó đối với học sinh. Đề xuất các biện pháp xây dựng và tổ chức dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương trong dạy học chuyên đề “ Một số vấn đề về du lịch thế giới” 5. Phương pháp nghiên cứu - Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: thu thập thông tin, tra cứu và phân tích tài liệu; nghiên cứu các văn bản pháp quy về dạy học tích hợp di sản văn hoá địa phương. - Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, Điều tra, khảo sát, phân tích, thống kê, so sánh; đánh giá và phản hồi; thực nghiệm để rút kinh nghiệm. - Quy trình nghiên cứu: Từ tháng 9/2023 đến tháng 4/ 2024 6. Tính mới - Về mặt lí luận, đề tài đã đưa ra được cơ sở lí luận tương đối đầy đủ và logic về dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương và giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh. - Sử dụng phương pháp học tập dựa trên dự án để tạo cơ hội cho học sinh tham gia vào những nhiệm vụ thực tế liên quan đến di sản văn hóa địa phương, khuyến khích sự tò mò và sáng tạo, đồng thời giúp học sinh áp dụng kiến thức vào các tình huống thực tế. - Kết hợp giáo dục nền tảng (cơ bản) với giáo dục ứng dụng (thực tế) để cung cấp kiến thức chuyên sâu về địa lý thế giới và văn hóa địa phương. - Sử dụng công nghệ và phương tiện truyền thông để làm phong phú và hấp dẫn hơn quá trình học.Tận dụng các tài nguyên trực tuyến, video, ảnh, và các ứng dụng khác để trình bày và thảo luận về di sản văn hóa địa phương và các vấn đề du lịch thế giới. - Tập trung vào phát triển kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, và giải quyết vấn đề thông qua các hoạt động thực hành và dự án. Tạo cơ hội cho học sinh phát triển tư duy toàn cầu và sự nhạy bén đối với các vấn đề du lịch toàn cầu. - Khuyến khích tư duy phê phán bằng cách thách thức học sinh đặt ra những câu hỏi và suy luận về các vấn đề du lịch thế giới và di sản văn hóa. Hỗ trợ học sinh phát triển khả năng tự học thông qua việc tự quản lý nhiệm vụ và đặt mục tiêu học tập. 3
- Tạo liên kết chặt chẽ với cộng đồng địa phương để hỗ trợ quá trình học tập và nghiên cứu. Gia đình có thể được liên kết vào quá trình giáo dục để tạo ra sự hỗ trợ và thấu hiểu về giáo dục của học sinh. - Sử dụng hệ thống đánh giá đa chiều để đo lường hiệu quả của quá trình giáo dục tích hợp di sản văn hóa. Tính mới của đề tài còn thể hiện sự đổi mới trong quá trình giảng dạy và học tập, tạo ra một môi trường học tập tích cực và kích thích sự quan tâm của học sinh đối với di sản văn hóa và vấn đề du lịch thế giới. 7. Đóng góp của đề tài Đề tài đóng góp vào lĩnh vực giáo dục và cộng đồng trong nhiều khía cạnh: - Đề tài có thể làm tăng cường ý thức văn hóa và nhận thức lịch sử của học sinh về di sản văn hóa địa phương, từ đó đề xuất cách giáo dục có thể trở thành cầu nối giữa các thế hệ và bảo tồn di sản văn hóa. - Khuyến khích sự tò mò và tư duy phê phán của học sinh thông qua việc tham gia vào các hoạt động học tập thực tế và trải nghiệm, giúp HS phát triển kỹ năng quan sát, nghiên cứu và phê phán. - Đề tài đóng góp vào việc tạo ra môi trường học tập đa dạng và thực tế bằng cách tích hợp di sản văn hóa địa phương vào nội dung giảng dạy,giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, hợp tác và tư duy toàn cầu thông qua việc hiểu biết và tôn trọng đa dạng văn hóa. - Đề tài có thể gắn kết cộng đồng địa phương và giáo viên bằng cách tạo ra cơ hội hợp tác và chia sẻ kiến thức, hỗ trợ công tác bảo tồn di sản văn hóa và phát huy giá trị của nó bằng cách giáo dục và tăng cường ý thức cộng đồng 4
PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận 1.1. Các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn dạy học tích hợp di sản văn hóa Hướng dẫn 73/2013/HD-BGDĐT-BVHTTDL ngày 16 tháng 1 năm 2013 về sử dụng di sản văn hóa trong dạy học ở trường phổ thông, trung tâm giáo dục thường xuyên với mục tiêu “giữ gìn, phát huy những di sản văn hóa, rèn luyện tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong đổi mới phương pháp học tâp và rèn luyện; góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng của học sinh” Nghị Quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của BCH Trung Ương Đảng về “Ðổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” tiếp tục khẳng đinh vai trò của giáo dục về văn hóa “…Chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, tri thức pháp luật và ý thức công dân. Tập trung vào những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, giá trị cốt lõi và nhân văn của chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh …”. Quan điểm chỉ đạo của Bộ GD&ĐT về việc sử dụng di sản trong dạy học là: lấy HS và hoạt động học làm trung tâm; tận dụng khai thác nguồn học liệu tại chỗ là những DSVH gần gũi, xung quanh môi trường sống, dễ hiểu với HS, sử dụng những kinh nghiệm và tri thức của người địa phương. Bộ GD&ĐT những năm qua đã tích cực thực hiện phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” ở các trường phổ thông. Trong đó có nội dung mỗi trường học nhận chăm sóc một di tích lịch sử, văn hóa hoặc di tích cách mạng ở địa phương, góp phần làm sạch đẹp di tích, giới thiệu công trình đến với bạn bè cùng với việc GDTT văn hóa dân tộc. 1.2. Một số khái niệm liên quan 1.1.1. Khái niệm dạy học tích hợp - Dạy học tích hợp là gì? “Dạy học tích hợp” được định nghĩa là định hướng dạy học giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng,…thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn luyện kĩ năng. Dạy học tích hợp là một quan điểm dạy học nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những năng lực cần thiết. -Vì sao phải dạy học tích hợp? 5
Mục tiêu giáo dục phổ thông xác định: Giáo dục nhằm tạo ra những con người được phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, có những phẩm chất cao đẹp, có các năng lực chung như năng lực làm chủ và phát triển bản thân, năng lực về quan hệ xã hội, năng lực công cụ…dạy học tích hợp sẽ giúp học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức, kĩ năng của nhiều lĩnh vực chuyên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong học tập và đời sống, qua đó giúp học sinh phát triển được những phẩm chất và năng lực mà chương trình giáo dục phổ thông kì vọng. Chương trình giáo dục cũng có sự thay đổi căn bản kéo theo sự thay đổi về hình thức tổ chức và phương pháp dạy học - Cơ sở của dạy học tích hợp “Các sự vật, hiện tượng tạo thành thế giới… không thể tồn tại biệt lập, tách rời nhau, mà tồn tại trong sự tác động qua lại, chuyển hóa lẫn nhau theo những quan hệ xác định. Chính trên cơ sở đó, triết học duy vật biện chứng khẳng định rằng, liên hệ là phạm trù triết học dùng để chỉ sự quy định, sự tác động qua lại, sự chuyển hóa lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng hay giữa các mặt của một sự vật, của một hiện tượng trong thế giới”. 1.1.2. Khái niệm di sản văn hóa Trên bình diện quốc tế năm 1989, UNESCO đã định nghĩa DSVH như sau: “Di sản văn hóa là tập hợp những biểu hiện vật thể hoặc biểu tượng di sản quá khứ truyền lại cho mỗi nền văn hóa, và do đó là của toàn thể nhân loại. Là một phần của việc khẳng định cũng như làm giàu thêm bản sắc văn hóa, là một dạng di sản nhân loại, di sản văn hóa mang lại những đặc điểm riêng cho mỗi địa danh cụ thể, và vì thế nên là nơi cất giữ kinh nghiệm con người. Việc bảo tồn và giới thiệu DSVH này là cốt lõi của mọi chính sách văn hóa” + DSVH Việt Nam bao gồm DSVH phi vật thể và DSVH vật thể, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. + DSVH phi vật thể là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác như: tiếng nói, chữ viết, nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội... + DSVH vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, bao gồm di tích Lịch sử-Văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật và bảo vật quốc gia. Trong đề tài này, tôi hiện thực nghiên cứu DSVH vật thể tại huyện Anh Sơn- Nghệ An. 1.1.3. Khái niệm truyền thống, giáo dục truyền thống Truyền thống là những đức tính, tư tưởng, tập tục, thói quen và nói chung là những kinh nghiệm xã hội được hình thành từ lâu đời trong lối sống và nếp nghĩ của con người, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. 6
Giáo dục truyền thống là một bộ phận của quá trình xã hội hoá con người, trong đó các lực lượng xã hội sử dụng các thói quen trong lối sống và nếp nghĩ của cộng đồng người như một phương tiện giáo dục tác động tích cực lên đối tượng nhằm góp phần phát triển hoàn thiện nhân cách của họ. 1.3. Hình thức tổ chức dạy học tích hợp DSVH 1.3.1. Dạy học trên lớp Dạy học trên lớp là hình thức cơ bản của việc tổ chức giảng dạy và học tập của GV và HS. Bài học là thành phần chính, chiếm đa số thời gian của quá trình dạy học ở nhà trường. Một trong những biện pháp quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn là sử dụng tài liệu về di sản khi tiến hành bài học trên lớp. 1.3.2. Tổ chức hoạt động ngoại khóa Hoạt động ngoại khóa được xem là biện pháp hữu hiệu nhất để giáo dục giá trị di sản văn hóa. Hoạt động ngoại khoá bao gồm nhiều hình thức như: tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về các DSVH địa phương; tổ chức báo cáo chuyên đề về di sản văn hóa hoặc tham gia làm hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về DSVH; thi vẽ tranh, thi kể chuyện về di sản. Trong các hoạt động này, HS được vận dụng kiến thức môn học trong các tình huống gần gũi với cuộc sống hơn, huy động được kiến thức từ nhiều môn học hơn. 1.3.3. Tổ chức tham quan học tập trải nghiệm Là hình thức tạo điều kiện cho HS trực tiếp quan sát, tìm hiểu các tài liệu, hiện vật liên quan đến bài học, cụ thể hoá kiến thức và tạo những biểu tượng chân thực, chính xác. Để đạt được kết quả tốt, GV nên kết hợp với cán bộ hướng dẫn ở nơi có di sản nhằm gợi ý, hướng dẫn HS tự nắm vững những vấn đề quan trọng. Tham quan ngoại khoá, trải nghiệm di sản có một vị trí quan trọng trong dạy học ở trường phổ thông. Những dấu vết, hiện vật tại di sản không chỉ có tác dụng cụ thể hoá kiến thức môn học, mà còn để lại một ấn tượng mạnh mẽ, nâng cao hứng thú học tập và rèn luyện kỹ năng quan sát, tư duy của HS. 1.3.4. Kể chuyện, nói chuyện về di sản Kể chuyện về di sản: Đây là hình thức hoạt động ngoại khoá hấp dẫn, dễ làm và có tác dụng giáo dục cao. 1.3.5. Dự án Địa lí Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của dạy học dự án. 7
1.4. Vai trò, ý nghĩa của việc dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương trong dạy học nói chung và dạy học môn Địa lí nói riêng 1.4.1. Vai trò Trong quá trình dạy học, di sản văn hóa dù dưới dạng vật thể hay phi vật thể đều là nguồn cung cấp chất liệu để xây dựng nội dung dạy học. Việc khai thác các DSVH địa phương như là nguồn tri thức, là phương tiện dạy học. Sử dụng di sản trong dạy học giúp cho quá trình học tập của học sinh hấp dẫn hơn và tạo động lực cho học sinh chủ động, sáng tạo, tích cực tham các hoạt động học tập, qua đó góp phần phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. Sử dụng các DSVH trong dạy học Địa lí nói chung và Địa lí 10 và 12 nói riêng sẽ góp phần nâng cao tính trực quan, giúp người học mở rộng khả năng tiếp cận với đối tượng liên quan đến bài học tồn tại trong di sản. Giúp cho học sinh phát triển, rèn luyện một số kĩ năng học tập: kĩ năng quan sát, thu thập, xử lí thông tin, thảo luận nhóm…qua đó tự chiếm lĩnh kiến thức. Ngoài ra, dạy học di sản còn giúp phát triển một số kĩ năng sống ở học sinh như: kĩ năng giao tiếp, hợp tác, quản lí thời gian, kĩ năng thuyết trình,... 1.4.2. Ý nghĩa Di sản là nguồn tài nguyên tri thức phong phú và vô tận để học tập suốt đời. Việc sử dụng DSVH trong giảng dạy các môn học nói chung và môn Địa lí nói riêng ở cấp THPT có ý nghĩa rất lớn: góp phần đẩy mạnh, hình thành kiến thức cho HS; giáo dục nhân cách, tư tưởng, tình cảm; hình thành và nâng cao ý thức tôn trọng, giữ gìn, phát huy những giá trị di sản văn hóa; rèn luyện tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong đổi mới phương pháp học tập; góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng của học sinh. 1.5. Yêu cầu và nguyên tắc thực hiện tích hợp giáo dục giá trị di sản văn hóa địa phương trong dạy học môn Địa lí 1.5.1. Các yêu cầu - Đảm bảo mục tiêu của bài học: Phải đảm bảo chương trình (không thêm, bớt thời lượng làm thay đổi chương trình); đảm bảo mục tiêu giáo dục phổ thông gắn với mục tiêu giáo dục di sản. Trên cơ sở của những mục tiêu đó, mục tiêu từng bài được xây dựng phù hợp. - Xác định nội dung giáo dục theo quy định của chuẩn kiến thức, kỹ năng bộ môn và theo gợi ý về phương pháp dạy học môn học. Về nội dung liên quan đến di sản, GV cần cân nhắc những yêu cầu đã được xác định. - Phát huy tính tích cực, chủ động của HS, tạo điều kiện cho HS trải nghiệm: trong quá trình dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương, GV nên đề cao vai trò hoạt động chủ động, tích cực, sáng tạo của HS, tránh tác động một chiều. GV luôn tạo điều kiện tối đa để HS được tham gia vào các hoạt động với di sản. Các em được 8
tự chủ trong công việc, tự hoàn thành báo cáo tìm hiểu di sản, có sản phẩm do cá nhân hoặc nhóm tạo ra các em sẽ phấn khởi càng cố gắng hoàn thành nhiệm vụ. - Kết hợp đa dạng các hình thức tổ chức thực hiện: khi sử dụng di sản như phương tiện dạy học, có thể tổ chức nhiều hình thức tiếp cận: Cho HS trực tiếp quan sát di sản, đôi khi có thể dùng các giác quan để tìm hiểu, dùng máy ảnh, máy quay phim ghi lại hình ảnh di sản. Cũng có thể cho các em tiếp xúc qua phim, ảnh nếu không có điều kiện đưa HS tới nơi có di sản. Cách tiếp cận này thường được dùng đối với cả di sản vật thể và di sản phi vật thể - Đảm bảo tính khoa học, tính sư phạm, tính trực quan: Đảm bảo tính khoa học là một yêu cầu bắt buộc trong quá trình giáo dục. Một DSVH được đưa vào giáo dục trước hết cần đảm bảo các yêu cầu như: di sản đó đã được các nhà khoa học xác định, lập hồ sơ, được các cơ quan có trách nhiệm (Bộ, Sở Văn Hóa- Thông tin) xếp hạng là "di sản văn hóa cấp" (tỉnh, quốc gia hay quốc tế); nên chọn những di sản còn tương đối nguyên vẹn, thường xuyên được tôn tạo. - Đảm bảo tính sư phạm: Tính sư phạm bao gồm: sự phù hợp về mặt tâm lí học sinh, tính thẩm mĩ, sự thể hiện nhuần nhuyễn các nguyên tắc dạy học và các phương pháp dạy học. - Đảm bảo tính trực quan: đây là một trong những nguyên tắc cơ bản, nhằm tạo biểu tượng cho HS về giá trị DSVH. Đảm bảo tất cả học sinh được quan sát rõ ràng, đầy đủ, góp phần phát triển khả năng quan sát nhanh, chính xác, tạo cho HS hứng thú học tập, tìm tòi khám phá kiến thức. 1.5.2. Các nguyên tắc Để khai thác tốt các nội dung giáo dục di sản văn hóa trong dạy học Địa lí cần đảm bảo các nguyên tắc sau: - Bám sát nội dung chương trình Địa lí. - Cụ thể hóa và đi sâu vào những vấn đề, những nội dung có liên quan đến di sản văn hóa mà sách giáo khoa có đề cập. - Không làm biến tính nội dung môn học, không biến bài học địa lí thành bài giáo dục di sản văn hóa đơn thuần. - Kế thừa và phát huy những kiến thức về di sản văn hóa đã có ở học sinh, tăng cường liên hệ thực tế địa phương. 1.6. Khả năng giáo dục giá trị di sản văn hóa trong dạy học Địa lí THPT 1.6.1. Đặc điểm tâm sinh lý và trình độ nhận thức của học sinh THPT - Đặc điểm tâm sinh lý Tâm lý và trình độ nhận thức của học sinh THPT đã hoàn thiện hơn nhiều so với các em lớp dưới. Nhu cầu tranh luận giao tiếp, tiếp cận với các vấn đề thực tiễn được các em chú ý nhiều hơn. Các em đều muốn giáo viên đánh giá đúng khả năng của 9
mình trong học tập, cũng như trong lao động. Hầu hết các em đều có tính tự trọng rất cao, có xu hướng bảo vệ những ý kiến của mình trước tập thể, các em còn thích tham gia các hoạt động tập thể và các công việc chung. Ở độ tuổi này các hoạt động cảm giác, tri giác, tư duy đã đạt đến mức độ cao, tiến tới mức hoàn thiện. - Đặc điểm phát triển trí tuệ Ở độ tuổi này năng lực trí tuệ, khả năng quan sát trở nên sâu sắc, nhạy bén hoàn thiện, không chỉ ghi nhớ được các sự vật, hiện tượng mà còn biết tổng hợp so sánh, phân tích tư duy logic, trí tuệ phát triển ở mức độ cao hơn nhiều so với các độ tuổi khác. - Đặc điểm về nhân cách Các em đã nhận thức đầy đủ về đặc điểm nhân cách của mình. Quá trình tự ý thức diễn ra sôi nổi, mạnh mẽ, sâu sắc, toàn diện hơn so với những lứa tuổi khác. Trong các mối quan hệ, bạn bè chiếm vị trí quan trọng. Lớp học là môi trường giao tiếp thầy- trò, trò- thầy. Học sinh THPT đã ý thức rất rõ về vị trí, vai trò của mình, các em phải nỗ lực, phải cố gắng học tập, để đạt kết quả học tập tốt do vậy việc sử dụng di sản vào trong giảng dạy Địa lí sẽ giúp các em hiểu hơn về đất nước Việt Nam, nắm được kiến thức nhanh hơn. Với đặc điểm tâm sinh lí như trên thì việc sử dụng di sản vào bài giảng được tiến hành thuận lợi và mang lại hiệu quả tích cực cả ở khu vực thành thị và nông thôn. 1.6.2. Đặc điểm của môn Địa lí Môn Địa lí THPT có vai trò quan trọng vì nó là môn học cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thông... làm cơ sở để hình thành thế giới quan khoa học; giáo dục tình cảm, tư tưởng đúng đắn... ứng xử phù hợp với môi trường tự nhiên, phù hợp với yêu cầu của đất nước và xu thế của thời đại. Môn Địa lí THPT có nhiều cơ hội và thế mạnh để giáo dục di sản văn hóa cho học sinh, ngoài những kiến thức về địa lí tự nhiên còn cung cấp cho học sinh các kiến thức về địa lí kinh tế - xã hội. Trong đó, vấn đề gìn giữ và bảo tồn di sản văn hóa là một trong những vấn đề đang được quan tâm. Di sản văn hoá chính là nguồn tài nguyên vô tận để dạy và học suốt đời. Từ di sản thế giới, di sản quốc gia đến di sản của địa phương, của cộng đồng; từ di sản văn hoá đến di sản thiên nhiên; từ di sản vật thể đến di sản phi vật thể, di sản thông tin tư liệu…mọi di sản đều có khả năng sử dụng để dạy học, giáo dục trong trường phổ thông Chương trình sách giáo khoa mới cũng tạo nhiều cơ hội để vận dụng giáo dục di sản văn hóa cho học sinh. Việc gắn kết di sản văn hoá với giáo dục ở trường phổ thông giúp cho các bài học sinh động, cảm xúc và có ý nghĩa giáo dục văn hoá một cách sâu sắc. 10
1.7. Một số giá trị truyền thống cần được giáo dục cho HS THPT thông qua dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương. - Truyền thống yêu nước Trong kho tàng truyền thống quý báu của dân tộc ta, truyền thống yêu nước là truyền thống hàng đầu, quan trọng nhất, có giá trị cao nhất, “Nó là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ lịch sử Việt Nam từ cổ đại đến hiện đại”. Tinh thần yêu nước là giá trị cơ bản trong hệ giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam ta, là nguyên tắc đạo đức và chính trị, một tình cảm xã hội mà nội dung của nó là lòng trung thành với Tổ quốc, là lòng tự hào về quá khứ và hiện tại của Tổ quốc, ý chí bảo vệ những lợi ích của Tổ quốc. - Truyền thống nhân ái, nhân nghĩa Truyền thống nhân ái, nhân nghĩa là lòng thương yêu, là sự giúp đỡ lẫn nhau, cùng nhau hướng tới tương lai tốt đẹp và phải được hiện thực hoá trong đời sống hàng ngày theo kiểu: “Lá lành đùm lá rách”, “chị ngã em nâng”, “một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”… - Truyền thống uống nước nhớ nguồn: Từ xa xưa, người Việt Nam đã hiểu được chân lý giản dị: “Uống nước nhớ nguồn”,“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Để ghi ơn công lao của những người đã hy sinh, xả thân vì nghiệp lớn, nhà nước ta động viên toàn dân thể hiện bằng những việc làm thiết thực. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn mong muốn công việc “đền ơn đáp nghĩa” với thương binh, gia đình liệt sĩ phải trở thành phong trào rộng khắp “chứ không phải là việc làm phúc”... Ở huyện Anh Sơn, hàng năm Đại lễ cầu siêu tại Nghĩa trang liệt sỹ Việt- Lào do Ban trị sự Hội phật giáo Việt Nam tỉnh Nghệ An phối hợp với UBND tỉnh Nghệ An và UBND huyện Anh Sơn được tổ chức nhằm tri ân, tưởng niệm anh linh các Anh hùng liệt sĩ đã hy sinh cho sự nghiệp cách mạng của hai dân tộc. Đây cũng là việc làm thể hiện tấm lòng nhân ái cao đẹp. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu Anh Sơn là một huyện miền núi nẳm ở phía Tây Nam của tỉnh Nghệ An. Địa giới hành chính tiếp giáp với các địa phương: Phía Bắc giáp huyện Tân Kỳ và huyện Quỳ Hợp; Phía Nam giáp huyện Thanh Chương; Phía Đông giáp huyện Đô Lương; Phía Tây giáp huyện Con Cuông và nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. 11
Diện tích đất tự nhiên năm 2020 toàn huyện là 60.441,88 ha, xếp thứ 10 trong 21 huyện, thành phố, thị xã trong tỉnh. Anh Sơn có 21 đơn vị hành chính (20 xã và 1 thị trấn): Bình Sơn, Cẩm Sơn, Cao Sơn, Đỉnh Sơn, Đức Sơn, Hoa Sơn, Hội Sơn, Hùng Sơn, Khai Sơn, Lạng Sơn, Lĩnh Sơn, Long Sơn, Phúc Sơn, Tam Sơn, Tào Sơn, Thạch Sơn, Thành Sơn, Thọ Sơn, Tường Sơn, Vĩnh Sơn và thị trấn Anh Sơn là trung tâm huyện (huyện lị). Dân số năm 2020, dân số toàn huyện là 118.120 người, dân số hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp chiếm 93,39%. Huyện Anh Sơn hiện có 62 di tích văn hóa, lịch sử cùng với nhiều danh thắng, tạo thành quần thể chứa đựng giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể hết sức phong phú: Di tích đền Cửa Lũy ở xã Hoa Sơn, đền thờ Trương Hán - tức Trương Công Hán, Hiệu Yên Xuân, Nhà thờ Nguyễn Hữu, Nhà thờ họ Bùi Lê, Đền Uy Minh Vương Lý Nhật Quang, Lê Quốc, đền Sát Hải đại vương Hoàng Tá Thốn, họ Nguyễn Đình. Di tích, danh thắng gồm có Nghĩa Trang Liệt sỹ Việt-Lào là nơi an táng các chiến sĩ, chuyên gia, quân tình nguyện Việt Nam hy sinh ở chiến trường Lào. Lễ hội chính: Lễ hội Uống nước nhớ nguồn, tổ chức từ ngày 25/07 đến ngày 27/07 hàng năm. 12
Hiệu Yên Xuân: là nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử có giá trị, ngày 16/11/1988 Bộ Văn hoá đã ra quyết định số 1288 VH/QĐ công nhận Hiệu Yên Xuân là di tích Lịch sử-Văn hoá cấp Quốc gia. Hang Đồng Trương: là hang nằm gần quốc lộ 7, xóm 10, xã Hội Sơn, cách thị trấn huyện Anh Sơn khoảng 4 km. Hang là một di chỉ khảo cổ quan trọng, nhưng chưa được nghiên cứu và bảo vệ đúng mức. Đền Cửa Luỹ xã Hoa Sơn di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Đền thờ Lý Nhật Quang xã Vĩnh Sơn. Cây Cọ Xẻ tại thôn 5, xã Phúc Sơn, huyện Anh Sơn là cây Di sản Việt Nam, ngày 25/08/2022 Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam ra quyết định số 220/QĐ-HMTg Về việc công nhận Cây Di sản Việt Nam. 2.1.1. Thuận lợi Nhân dân Anh Sơn cần cù, ham học, có truyền thống cách mạng. Trong gian khổ, hy sinh người Anh Sơn sáng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ngày nay luôn phát huy truyền thống “Dương Xuân bất khuất, Yên Phúc kiên cường”. Công tác GD&ĐT dù khó khăn đến mấy cũng đã ra sức thi đua dạy thật tốt học thật tốt. Giáo dục Anh Sơn đã xuất hiện nhiều tập thể, cá nhân đạt danh hiệu học sinh giỏi tỉnh và miền Bắc, từ những mái trường này các thế hệ con em Anh Sơn đã trưởng thành đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Anh Sơn là miền quê văn hóa, nhiều nét đẹp văn hóa được lưu giữ, phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa đã thu được kết quả đáng ghi nhận. Công tác chính sách xã hội, chăm sóc người có công, hưởng chính sách xã hội, người già cô đơn tàn tật được thực hiện chu đáo, kịp thời, phong trào đền ơn đáp nghĩa, nhân đạo, từ thiện được nhiều người hưởng ứng, giải quyết và tạo việc làm được chú trọng. Sự nghiệp GD&ĐT luôn được xác định là quốc sách hàng đầu, phát triển theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và xã hội hóa, đào tạo nhân tài, phát triển nguồn nhân lực, chất lượng giáo dục có nhiều tiến bộ. Trường THPT Anh Sơn 2 đóng trên địa bàn xã Lĩnh Sơn. Từ khi thành lập đến nay, trường luôn khẳng định được chất lượng dạy học và giáo dục toàn diện của nhà trường. Cùng với sự phát triển của chất lượng dạy học, công tác giáo dục toàn diện, giáo dục truyền thống, giáo dục đạo đức lối sống luôn được các nhà trường quan tâm đúng mức. Trường THPT Anh Sơn 2 còn nhận chăm sóc Di tích lịch sử Quốc gia Hiệu Yên Xuân và tham gia tích cực các hoạt động nhân đạo, từ thiện, uống nước nhớ nguồn... Trong nhiều năm qua chính quyền địa phương cũng như Nhà trường đã quan tâm đến việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trên địa bàn, nhằm góp phần giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của xã, huyện nhà, 13
làm tốt công tác nhân đạo, từ thiện, đền ơn đáp nghĩa... Đại lễ cầu siêu tại Nghĩa trang liệt sỹ Việt Lào được diễn ra hàng năm nhằm tri ân, tưởng niệm anh linh các Anh hùng liệt sĩ đã hy sinh cho sự nghiệp cách mạng của hai dân tộc, việc hàng năm tổ chức đại lễ thu hút đông đảo du khách gần xa tham gia, đặc biệt trường THPT Anh Sơn 2 nhận chăm sóc di tích lịch sử Hiệu Yên Xuân. Các hoạt động trên góp phần nâng cao nhận thức và ý thức bảo vê ̣di sản, phát huy truyền thống uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây... của nhân dân nói chung và thế hê ̣trẻ nói riêng. Đối với HS, việc giáo dục di sản địa phương cũng đã được lãnh đạo trường rất quan tâm và đã lồng ghép trong dạy học ở các môn: Lịch sử, Địa lí, GDCD, NGLL..., các hoạt động như: học sinh tham gia các lễ hội, chăm sóc di tích, nghĩa trang..., các hoạt động văn hóa - văn nghệ, qua đó đã góp phần giúp các em có ý thức hơn trong việc giữ gìn di sản văn hóa của địa phương và phong tục tập quán của huyện nhà. 2.1.2. Khó khăn Trường THPT Anh Sơn 2 là trường thuộc trung du miền núi, điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn thiếu thốn, nên việc tiếp cận với những vấn đề của xã hội còn hạn chế dẫn đến trình độ nhận thức của các em về mặt xã hội cũng hạn chế, đặc biệt là kĩ năng sống. HS của trường còn nhiều khó khăn, HS hộ nghèo, cận nghèo, thôn xóm đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa... còn nhiều nên việc học tập các môn văn hóa, tiếp thu, lĩnh hội tri thức còn chậm. Việc tham gia vào các hoạt động xã hội, các hoạt động ngoại khóa các em còn rụt rè. Vấn đề giáo dục di sản văn hóa và tham gia các hoạt động truyền thống văn hóa ở địa phương nơi các em sinh sống chưa được chính quyền địa phương coi trọng, bên cạnh đó còn có nhiều nguyên nhân khác làm cho ̣ nhận thức về di sản và hiểu biết về ý nghĩa các hoạt động mang tính truyền thống văn hóa của các em còn thấp. Về phía nhà trường, việc tích hợp các nội dung giáo dục di sản văn hóa địa phương vào các môn học chưa được quan tâm đúng mức. Một số môn có thể tích hợp nội dung dạy di sản văn hóa địa phương như Ngữ Văn, Lịch Sử, GDCD, Địa Lý, ̣ Giáo dục NGLL... nhưng GV chưa quan tâm, chưa phân bố được quỹ thời gian dành cho nội dung này trong bài giảng, thiếu sự tìm tòi, khảo nghiệm và chưa tìm được phương thức phù hợp để tích hợp những nội dung giáo dục di sản vào bài giảng. ̣ Hiện nay, tình trạng HS không thích học những nội dung liên quan đến văn hóa, lịch sử là khá phổ biến, một bộ phận không nhỏ HS còn mơ hồ về những kiến thức cơ bản của lịch sử văn hóa dân tộc, có thái độ thờ ơ với di sản và truyền thống văn hóa của dân tộc trước sức ép của văn hóa ngoại lai. Đặc biệt, học sinh được tiếp xúc nhiều với Internet và học rất nhiều điều hữu ích từ nó song cũng bị ảnh hưởng bởi 14
nhiều yếu tố tiêu cực như hình ảnh, phim ảnh, thậm chí cả lối sống, tư tưởng… không phù hợp với những giá trị văn hóa truyền thống con người Việt Nam. Ngoài ra, trong quá trình khảo nghiệm để tìm tư liệu cho đề tài chúng tôi nhận thấy rằng sự quan tâm, nỗ lực của chính quyền địa phương trong việc khôi phục các di sản văn hóa, tổ chức các hoạt động lễ hội, giáo dục truyền thống và di sản văn hóa địa phương ở cộng đồng chưa được quan tâm đúng mức, văn hóa cộng đồng, gia đình, làng xã chưa được coi trọng. Đây cũng chính là nguyên nhân làm cho ý thức bảo tồn và sự hiểu biết về ý nghĩa di sản văn hóa địa phương của một bộ phận HS còn thấp. Từ những thuận lợi và khó khăn như đã nêu ở trên, theo chúng tôi, để làm tốt công tác giáo dục truyền thống thông qua giáo dục di sản văn hóa địa phương cho học sinh THPT đòi hỏi sự nỗ lực của nhiều phía, từ nhà trường, gia đình, địa phương, các cấp các ngành và cả xã hội. 2.2. Khảo sát thực trạng dạy học tích hợp di sản văn hóa địa phương, giáo dục giá trị truyền thống ở Trường THPT Anh Sơn 2 Giáo dục giá trị DSVH địa phương cho HS THPT qua môn Địa Lí nói chung và trong dạy học chuyên đề “Một số vấn đề về du lịch thế giới” – Địa lý 11 - nói riêng ở Trường THPT Anh Sơn 2 được thực hiện thông qua nhiều con đường khác nhau, để nhận biết được thực trạng giáo dục giá trị DSVH cho HS trong dạy học chuyên đề trên trước tiên nhóm tác giả đã tiến hành khảo sát về thực trạng ở 03 trường THPT trong Huyện. + Thời gian khảo sát, điều tra được tiến hành từ: tháng 09/2023 đến tháng 4/2024, tại 03 trường THPT Anh Sơn 1, THPT Anh Sơn 2, THPT Anh Sơn 3. + Phương pháp khảo sát: - Lập mẫu phiếu khảo sát nhằm thu thập ý kiến của giáo viên và học sinh + Tổ chức khảo sát: - Số lượng giáo viên: 10 GV Địa lí thuộc 3 Trường THPT Huyện Anh Sơn - Số lượng HS: 169 em thuộc 3 Trường THPT huyện Anh Sơn + Nội dung khảo sát: Chúng tôi tập trung tìm hiểu: - Về phía GV: Quan điểm về mức độ cần thiết của giáo dục di sản VHĐP đối với môn Địa Lí; Khả năng tích hợp DSVHĐP trong môn học và bài học; Các hình thức dạy học tích hợp; Nội dung, phương pháp, phương tiện giáo dục di sản văn hóa địa phương; Những khó khăn hạn chế khi thực hiện khi giáo dục di sản VHĐP; Ý nghĩa của việc tích hợp DSVHĐP nhằm giáo dục các giá trị truyền thống cho HS… - Về phía HS: Mức độ hiểu biết của các em về DSVH địa phương Huyện Anh Sơn; Nhận thức, quan điểm của các em về ý nghĩa của việc tìm hiểu các DSVHĐP trong học tập; Hứng thú của các em đối với hoạt động giáo dục DSVH qua môn Địa 15