Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tăng cường giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Tăng cường giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương" nhằm giáo dục HS nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường sống, bảo tồn và phát triển các khu du lịch sinh thái, quảng bá các sản phẩm du lịch sinh thái địa phương đối với đời sống dân cư và sự phát triển kinh tế chung của huyện nhà.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tăng cường giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG I -------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài “TĂNG CƯỜNG GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI CHO HỌC SINH THPT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TƯƠNG DƯƠNG GÓP PHẦN QUẢNG BÁ DU LỊCH SINH THÁI ĐỊA PHƯƠNG” Đồng tác giả: Lê Thị Phương - Hồ Văn Thanh Tổ chuyên môn: Tự nhiên Điện thoại: 0974249850, 0968825828 Nghệ An, tháng 03 năm 2022 1
MỤC LỤC Nội dung Trang PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 2 4. Phương pháp nghiên cứu 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 3 1. Cơ sở lý luận 3 1.1. Lý luận về hoạt động trải nghiệm sáng tạo 3 1.2. lý luận chung về hoạt động du lịch sinh thái 5 2. Cơ sở thực tiễn 8 2.1. Thực trạng về bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái tại địa 8 phương 2.2. Thực trạng học tập của học sinh về việc giáo dục ý thức bảo tồn 11 và phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn huyện Tương Dương 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển 13 du lịch sinh thái cho học sinh ở trường THPT Tương Dương 1 thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo 3. Giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh 13 thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với phần “Sinh thái học” môn sinh học lớp 12 4.Thực nghiệm 15 4.1. Mục đích thực nghiệm. 15 4.2. Đối tượng và thời gian thực nghiệm 15 4.3. Phương pháp tiến hành 15 4.4. Nhiệm vụ thực nghiệm 15 2
4.5. Tổ chức thực nghiệm 16 4.6. Đánh giá kết quả thực nghiệm 28 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 42 1. Kết luận 42 1.1. Tính mới của đề tài. 42 1.2. Tính khoa học 42 1.3. Tính hiệu quả 42 2. Đề xuất và kiến nghị 43 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC QUY ƯỚC VỀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG ĐỀ TÀI Viết tắt Viết đầy đủ THPT : Trung học phổ thông GDPT : Giáo dục phổ thông PPDH : Phương pháp dạy học SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm GV- HS : Giáo viên- Học sinh HĐTNST : Hoạt động trải nghiệm sáng tạo DLST : Du lịch sinh thái SGK : Sách giáo khoa UBND : Ủy ban nhân dân ĐC : Đối chứng – Thí nghiệm TNTN : Tài nguyên thiên nhiên 3
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết số 29-NQ/TW yêu cầu phải đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, coi trọng dạy cách học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền đạt áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, trải nghiệm ngoại khoá, nghiên cứu khoa học. Định hướng mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông mới “Môn Sinh học hình thành, phát triển ở học sinh năng lực sinh học; đồng thời góp phần cùng các môn học, hoạt động giáo dục khác hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung, đặc biệt là tình yêu thiên nhiên, niềm tự hào về thiên nhiên của quê hương, đất nước; thái độ tôn trọng các quy luật của thiên nhiên, trân trọng, giữ gìn và bảo vệ thiên nhiên, ứng xử với thiên nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững; rèn luyện cho học sinh thế giới quan khoa học, tính trung thực, tinh thần trách nhiệm, tình yêu lao động, các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo”. Đối với môn Sinh học lớp 12 phần “Sinh thái học” là một nội dung quan trọng của chương trình Sinh học THPT, giảng dạy phần Sinh thái học có một ý nghĩa rất lớn đối với học sinh miền núi Tương Dương. Qua dạy học phần này cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về mối quan hệ tác động qua lại giữa sinh vật với sinh vật, giữa sinh vật với môi trường, và những quy luật tác động; sự biến đổi và cân bằng ở mức cơ thể, quần thể, hệ sinh thái, từ đó hình thành kiến thức về nguyên nhân biến đổi và cân bằng trong tự nhiên, các kiến thức về bảo vệ, sử dụng hợp lý TNTN, bảo vệ môi trường và sự cân bằng sinh thái. Từ đó rèn cho học sinh thái độ kỹ năng hành động, ứng xử thích hợp với môi trường tự nhiên và xã hội. Tương Dương là một huyện miền núi vùng cao nằm ở phía Tây Nam tỉnh Nghệ An1. Vì vậy, việc dạy học cho học sinh THPT huyện miền núi Tương Dương phần “Sinh thái học” gắn liền với thực tiễn thông qua các hoạt động trải nghiệm kết hợp với các dự án học tập là rất cần thiết. Hoạt động học tập đó sẽ giúp học sinh tích cực, chủ động trong việc lĩnh hội kiến thức mới, nâng cao năng lực tự học, hiểu và biết vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn bảo vệ môi trường sinh thái, yêu quê hương đất nước, phát huy những giá trị tích cực về văn hóa sinh thái địa phương. 1 Huyện có diện tích đất tự nhiên là 2812,07 km2 (chiếm 17% diện tích toàn tỉnh), và là đơn vị cấp huyện có diện tích lớn nhất tỉnh Nghệ An và của cả nước,trong đó diện tích đất nông nghiệp chỉ có 901,09 ha (chiếm 0,32% diện tích tự nhiên của cả huyện) còn lại là đất lâm nghiệp và các loại đất khác. Đặc biệt có diện tích Rừng 280.778 ha với nhiều khu sinh thái rất đẹp. 4
Nhằm giúp cho HS nhìn nhận sâu sắc và có thái độ, hành vi đúng đắn trước những vấn đề bảo tồn và phát triển bền vững môi trường sinh thái địa phương nơi các em đang sinh sống, cũng như việc tìm hiểu tích lũy kiến thức và nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học trong bối cảnh đổi mới nền giáo dục nước nhà, với lý do đó chúng tôi đã chọn đề tài “Tăng cường giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương” để viết sáng kiến kinh nghiệm này. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích - Giáo dục HS nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường sống, bảo tồn và phát triển các khu du lịch sinh thái, quảng bá các sản phẩm du lịch sinh thái địa phương đối với đời sống dân cư và sự phát triển kinh tế chung của huyện nhà. - Giáo dục HS nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. - Góp phần rèn luyện kĩ năng thu thập, phân tích, xử lí và tổng hợp thông tin; kĩ năng làm việc theo nhóm cho HS, kỹ năng thực hành. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của nội dung giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái địa phương thông qua hoạt động TNST gắn với các dự án học tập để tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS trong học tập môn sinh học. - Nghiên cứu một số giá trị văn hóa sinh thái truyền thống ở vùng núi Tương Dương; chỉ ra sự cần thiết và một số giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy mặt tích cực, còn phù hợp của các giá trị đó trong điều kiện đổi mới hiện nay, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững của đất nước nói chung và của vùng đất đặc biệt này nói riêng. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi của đề tài. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng - Giáo viên giảng dạy môn sinh học ở trường THPT Tương Dương 1. - Học sinh lớp 12 trường THPT tương Dương 1 trong việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái thông hoạt động TNST tại một số khu du lịch sinh thái nổi tiếng của địa phương. 5
3.2. Phạm vi nghiên cứu - Kiến thức: Đề tài tập trung nghiên cứu nội dung giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái thông qua việc tổ chức hoạt động TNST cho HS ở trường THPT Tương Dương 1. - Không gian: Tổ chức cho HS trải nghiêm tại một số khu du lịch sinh thái nổi tiếng trên địa bàn huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An. - Thời gian thực hiện: Năm học 2020 - 2021 và 2021 - 2022. 4. Phương pháp nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận. - Nghiên cứu thực tiễn. - Thu thập thông tin, tìm hiểu thực tế - Xử lý, tổng hợp thông tin, khái quát, rút ra kết luận và đề ra giải pháp phù hợp. - Thể nghiệm đề tài vào thực tiễn và tiếp tục bổ sung hoàn thiện. PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lí luận 1.1. Lý luận về hoạt động trải nghiệm sáng tạo 1.1.1. Quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự hướng dẫn và tổ chức của giáo viên, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời sống gia đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được coi trọng trong từng môn học.Với hoạt động trải nghiệm sáng tạo giáo viên có thể lựa chọn những vấn đề thiết thực, gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được nhu cầu hoạt động của HS, giúp các em vận dụng hiểu biết vào thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi. 1.1.2. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm sáng tạo Nội dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo rất đa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: giáo dục đạo đức, giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị sống, giáo dục thẩm mĩ, giáo dục thể chất, giáo dục lao động, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục môi trường. Điều này giúp cho các nội dung giáo dục thiết thực hơn, gần gũi với cuộc sống thực tế hơn, đáp ứng được nhu cầu hoạt động của HS, giúp các em vận dụng vào trong thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi hơn. 6
Hình thức học qua hoạt động trải nghiệm rất đa dạng. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như trò chơi, hội thi, diễn đàn, giao lưu, tham quan thực tế, sân khấu hóa. Nhờ các hình thức tổ chức đa dạng, phong phú mà việc giáo dục học sinh được thực hiện một cách tự nhiên, sinh động, không gò bó và khô cứng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý cũng như nhu cầu, nguyện vọng của học sinh. Học qua trải nghiệm là quá trình học tích cực và hiệu quả. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo tạo cơ hội cho học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân học sinh. Nó có khả năng huy động sự tham gia tích cực của học sinh vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động: từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và khả năng của bản thân; tạo cơ hội cho các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý tưởng; được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự khẳng định bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình và của bạn bè. Từ đó hình thành và phát triển cho các em những giá trị sống và các năng lực cần thiết. Học qua trải nghiệm đòi hỏi khả năng phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo có khả năng thu hút sự tham gia, phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường như: Giáo viên chủ nhiệm lớp, giáo viên bộ môn, cán bộ đoàn, ban giám hiệu nhà trường, cha mẹ học sinh, doanh nghiệp, những người lao động tiêu biểu ở địa phương. Dạy học TNST kết hợp dạy học dự án hình thành cho học sinh năng lực toàn diện. Phương pháp dạy học dự án hay phương pháp dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, nhằm tạo ra các sản phẩm và giới thiệu chúng. Nhiệm vụ của phương pháp này đòi hỏi người học cần có tính tự học cao trong toàn bộ quá trình học tập. Làm việc nhóm là hình thức làm việc cơ bản của phương pháp dự án. 1.1.3. Một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường phổ thông Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông có hình thức tổ chức rất đa dạng, phong phú. Cùng một chủ đề, một nội dung giáo dục nhưng hoạt động trải nghiệm sáng tạo có thể tổ chức theo nhiều hình thức hoạt động khác nhau, tùy theo lứa tuổi và nhu cầu của học sinh, tùy theo điều kiện cụ thể của từng lớp, từng trường, từng địa phương. Qua nghiên cứu, tôi xin đề xuất một số hình thức dạy học giúp HS TNST hiệu quả khi học tập các môn học trong nhà trường phổ thông, trong đó có môn Sinh học. - Tổ chức các trò chơi. 7
- Tổ chức các cuộc thi. - Dạy học dự án. - Tham quan, dã ngoại. 1.2. Lí luận chung về hoạt động du lịch sinh thái 1.2.1. Du lịch sinh thái và lý thuyết phát triển bền vững Du lịch sinh thái “là một loại hình du lịch lấy các hệ sinh thái đặc thù, tự nhiên làm đối tượng để phục vụ cho những khách du lịch yêu thiên nhiên, du ngoạn, thưởng thức những cảnh quan hay nghiên cứu về các hệ sinh thái. Đó cũng là hình thức kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa phát triển kinh tế du lịch với giới thiệu về những cảnh đẹp của địa phương cũng như giáo dục tuyên truyền và bảo vệ, phát triền môi trường và tài nguyên thiên nhiên một cách bền vững”. "Du lịch sinh thái là loại hình dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa, gắn với giáo dục môi trường, có đóng góp cho nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững, với sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương"2. Do vậy, du lịch sinh thái chủ yếu dựa vào tự nhiên và những sản phẩm văn hóa bản địa, để tạo sức hút đối với khách du lịch bởi đáp ứng được nhu cầu nghiên cứu, khám phá tự nhiên, văn hóa và phong tục tập quán địa phương gắn vơi giáo dục môi trường để bảo tồn và phát triển một cách bền vững. Để khai thác có hiệu quả tài nguyên du lịch sinh thái trong hoạt động du lịch chúng ta cần phải thực hiện các nguyên tắc cơ bản mang tính bền vững sau: Bảo vệ môi trường và duy trì hệ sinh thái; Bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá cộng đồng; Tạo cơ hội có việc làm và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương. Ở những nước kém phát triển hoặc đang phát triển, nền tảng phát triển của loại hình du lịch này phần lớn không dựa vào những khoản đầu tư lớn để tạo ra những điểm du lịch đắt tiền mà thường dựa vào tài nguyên du lịch và sự đa dạng trong bản sắc văn hóa dân tộc trên cơ sở bảo tồn và phát triển bền vững. Những nguồn lực này đóng góp đáng kể cho sự phát triển kinh tế bằng việc tạo cơ hội việc làm và mang lại lợi ích cho cộng đồng cư dân địa phương. 1.2.2. Tầm quan trọng của việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh trường THPT Tương Dương 1 Trong thời gian gần đây vai trò và tầm quan trọng của giáo dục môi trường và vai trò của giáo dục môi trường trong công tác bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững đã được nhiều khu bảo tồn thiên, vườn quốc gia tổ chức thực hiện. Giáo dục môi trường được xem là một trong những cách tốt nhất, chi phối 2 Luật Du lịch, 2005. 8
hành vi của con người đối với môi trường và qua đó, giáo dục đã đóng góp lớn cho công tác quản lý tài nguyên thiên và phát triển bền vững. Giáo dục môi trường cung cấp cho cộng đồng nói chung và học sinh trường THPT Tương dương 1 nói riêng những kiến thức, sự hiểu biết cơ bản về môi trường và mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa con người và môi trường. Khuyến khích học sinh tôn trọng và quan tâm đến tầm quan trọng của môi trường, tham gia tích cực vào cải thiện và bảo vệ môi trường. Ngoài ra, giáo dục môi trường còn giúp cho các em cơ hội tham gia giải quyết các vấn đề về môi trường có liên quan đến cộng đồng. Tương Dương được nhắc đến như một “thiên đường du lịch” hấp dẫn, với tiềm năng vô cùng to lớn, nhưng chưa được nhiều người biết đến. Tương Dương có phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, nguyên sơ, di sản văn hóa phong phú đa dạng, giàu bản sắc có thể khai thác phục vụ du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng3. Với những đặc điểm canh tác lạc hậu, du canh du cư, cuộc sống phụ thuộc nhiều vào tài nguyên thiên nhiên nên môi trường thiên nhiên đang bị đe dọa. Bên cạnh đó nhiều điểm du lịch sinh thái đẹp nhưng chưa khai thác hết tiềm năng, cuộc sống của người dân còn nhiều khó khăn, việc thu hút khách du lịch vào địa phương khai thác ưu thế thiên nhiên đem lại lợi nhuận kinh tế nhưng không phá hủy môi trường sống là điều rất cần thiết. Chính vì vậy, cộng đồng địa phương nói chung học sinh nói riêng đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo tồn và phát huy lợi thế tài nguyên, thiên nhiên tại các khu du lịch sinh thái địa phương. 1.2.3. Giáo dục ý thức thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái qua môn sinh học lớp 12 Song song với việc truyền đạt kiến thức như các môn học khác, Môn Sinh học đã góp phần không nhỏ vào việc giáo dục đạo đức, nhân cách, lối sống cho học sinh, đây cũng là nhiệm vụ quan trọng mà ngành giáo dục luôn hướng đến. Môn Sinh học được gọi là bộ môn khoa học dạy về tình yêu thiên nhiên quê hương đất nước. Xuyên suốt từ khi ngồi vào ghế nhà trường cho đến khi tốt nghiệp, học sinh đã được thầy cô dạy những điều hay lẽ phải phù hợp với xã hội. Sinh học là bộ môn gắn liền với thực tiễn cuộc sống giúp em có thêm hiểu biết về môi trường thiên nhiên, những tác động của môi trường sinh thái tới đời sống con người từ đó có ý thức bảo vệ môi trường sống. Thực hiện giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển bền vững môi trường sinh thái ở trường THPT nhằm đạt mục tiêu sau: 3 Với dân số 70.000 người gồm 6 dân tộc, trong đó các dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ 90,36% (dân tộc Thái 70,66%, Khơ Mú 12,17%, Mông 5,31%, Ơ đu 1,00%, Tày Poọng 0,91%). 9
* Về kiến thức. Giáo dục HS nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường sống, bảo tồn và phát triển các khu du lịch sinh thái, quảng bá các sản phẩm du lịch sinh thái địa phương đối với đời sống dân cư và sự phát triển kinh tế chung của huyện nhà. * Về kĩ năng: Có kĩ năng vận dụng các quy luật sinh thái để ứng dụng các quy luật sinh thái trong nông nghiệp và bảo vệ môi trường. Tuyên truyền, vận động mọi người cùng tham gia bảo vệ hệ sinh thái ở địa phương. * Về thái độ: Có thái độ tích cực tham gia các hoạt động xã hội, như trồng cây xanh, bảo vệ môi trường sống, nghiệm túc học tập để nâng cao trình độ bản thân. Yêu gia đình, yêu quê hương đất nước, trung thực, tự trọng. 1.2.4. Quy trình tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục/dạy học gắn với du lịch sinh thái tại địa phương Quy trình tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục gắn với du lịch sinh thái tại địa phương như sau: Bước 1: Lựa chọn địa điểm Sinh thái tự nhiên tại địa phương phù hợp với nội dung dạy học. Bước 2: Lựa chọn nội dung giáo dục/dạy học. Bước 3: Khảo sát các địa điểm sinh thái tự nhiên. Bước 4: Lập kế hoạch giáo dục/dạy học. Bước 5: Thực hiện hoạt động giáo dục/dạy học. 10
2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng về vấn đề bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái ở huyện Tương Dương Qua chuyến thực tế tại địa bàn và nghiên cứu một số tài liệu, đề án của huyện Tương Dương chúng tôi phân tích và đưa ra được những tiềm năng và thực trạng phát triển DLST trên địa bàn huyện. Tương Dương là huyện miền núi vùng cao nằm ở phía Tây Nam tỉnh Nghệ An, cách thành phố Vinh gần 200 km và cách cửa khẩu Nậm Cắn 90km. Huyện có diện tích gấp hơn 3 lần tỉnh Bắc Ninh và gần gấp đôi tỉnh Thái Bình, có Quốc lộ 7A đi qua, có tổng chiều dài đường biên giới với nước bạn Lào là 59,73 km. Thiên nhiên ưu đãi cho mảnh đất Tương Dương nhiều cảnh quan tự nhiên rất hấp dẫn với dòng suối Nậm Nơn, Nậm Mộ vừa nên thơ vừa gắn với bao huyền thoại; Vườn Quốc gia Pù Mát với những cánh rừng săng lẻ ở xã Tam Đình; Đây là một điểm nằm trong khu dự trữ sinh quyển thế giới miền Tây Nghệ An, cùng sự đa dạng văn hóa các dân tộc, nhiều di tích lịch sử văn hóa có giá trị, ẩm thực độc đáo, tính hiếu khách… có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch. Một huyện có tiềm năng về đất đai, cơ cấu kinh tế Nông - Lâm Nghiệp, Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp và Thương mại đang từng bước phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa. Hệ thống mạng lưới đường giao thông tương đối phát triển, tạo nên mạng lưới đường huyết mạch vận chuyển trao đổi hàng hóa và hình thành tuyến du lịch thiên nhiên Con Cuông - Tương Dương - Kỳ Sơn. Các chủ trương, nghị quyết chính sách của Đảng, nhà nước tiếp tục ưu tiên và đầu tư phát triển miền tây Nghệ An, nhất là các chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ. Nhiều đề án đã được xây dựng và triển khai. Mới đây nhất là chiều ngày 4/3/2022 tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An, Liên hiệp các Hội Khoa học & Kỹ thuật tỉnh Nghệ An đã có chương trình làm việc với UBND Huyện Tương Dương về nội dung thực hiện nhiệm vụ khoa học: “xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo góp phần xây dựng Nông thôn mới ở huyện Tương Dương, Nghệ An”. Sau buổi làm việc, Đoàn công tác cùng hội đồng chuyên gia đã tiến hành khảo sát thực tế một số địa phương trong huyện từ ngày 4/3/2022 đến ngày 5/3/2022, lựa chọn địa điểm để phối hợp cùng UBND Huyện sớm triển khai các hoạt động hỗ trợ đầu tư, xây dựng và quảng bá các sản phẩm Du lịch cộng đồng huyện Tương Dương. 11
Một số hình ảnh của đoàn công tác khảo sát các điểm du lịch Đoàn công tác tham quan dâng hương tại Đền vạn Cửa Rào- xã Xá Lượng 12
Đoàn công tác tham quan khảo sát tại điểm du lịch Văng phột Đoàn tham quan tại Rừng Săng lẻ - Tam Đình 13
Bên cạnh cũng thấy được những thực trạng còn tồn tại như: Nhiều hoạt động du lịch còn mang tính tự phát; thiếu quy hoạch cụ thể và sản phẩm du lịch chưa đa dạng, thiếu hấp dẫn. Bên cạnh đó, hạ tầng du lịch dù đã được cải thiện nhưng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Các cơ sở kinh doanh dịch vụ hầu hết có quy mô nhỏ lẻ, manh mún, cơ sở vật chất hạn chế và chất lượng phục vụ thấp. Hiệu quả quản lý nhà nước còn hạn chế, mối quan hệ phối hợp giữa các cấp, ngành, các bên liên quan, tổ chức xã hội, nghề nghiệp, doanh nghiệp và cộng đồng chưa chặt chẽ. Đặc biệt, chất lượng nguồn nhân lực hạn chế, thể hiện ở sự hạn chế về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, ngoại ngữ, văn hóa ứng xử chưa đáp ứng được yêu cầu. Việc tuyên truyền quảng bá khách tham quan còn hạn chế, số khách đến tham quan không nhiều. Vì vậy để biến tiềm năng, lợi thế thành sản phẩm du lịch có sức hút và sức cạnh tranh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Trước hết là công tác quy hoạch phát triển, xây dựng nguồn nhân lực phục vụ, nâng cao nhận thức của người dân cho đến chính sách thu hút đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất, công tác quảng bá, bảo tồn tài nguyên cũng như sự quan tâm của chính quyền địa phương và sự vào cuộc của các cấp, ngành. 2.2. Thực trạng học tập của học sinh về việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn huyện Tương Dương Để có kết luận xác đáng về ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cũng như những giá trị văn hóa trên địa bàn huyện, chúng tôi đã tiến hành khảo sát tìm hiểu thực trạng học tập của học sinh. Cụ thể, chúng tôi đã phát phiếu điều tra cho học sinh của các trường trên địa bàn để các em phát biểu những cảm nhận và nêu ý kiến, nguyện vọng của mình về việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái và một số giá trị văn hóa qua hoạt động TNST ở trường THPT. Khảo sát học sinh: Câu hỏi Đáp án % lựa chọn Câu 1: Theo em thế nào A. Bảo vệ và giữ gìn 80% là bảo tồn văn hóa địa B. Giữ nguyên 20% phương? Câu 2: Theo em lễ hội A. Lễ hội Đền Vạn 85% đặc sắc của địa phương B. Lễ hội Phu Nhạ Thầu 15% em là? C. Lễ hội đền Cuông 0% Câu 3: Theo em thế nào A. Bảo vệ và khai thác tiềm năng hợp lý 75% 14
là bảo tồn và phát triển du B. Giữ nguyên 25% lịch sinh thái địa phương? Câu 4: Theo em có cần A. Có 85% thiết phải bảo tồn và phát B. Không 15% huy? Câu 5: Bảo tồn và phát A. Tuyên truyền quảng bá 20% triển bền vững du lịch B. Khai thác sản phẩm du lịch sinh thái 10% sinh thái bằng cách nào? hợp lý C. Bảo tồn nét riêng của từng địa danh. 10% D. Kết hợp cả 3 hình thức trên 60% Câu 6: Em đã được tham A. Rừng Săng lẻ - xã Tam Đình 75% quan những địa danh nào B. Khe Cớ - Bản Quang Phúc - xã Tam 30% trong các địa danh sau ở Đình Tương Dương? C. Khu nghỉ mát Văng Phột - bản 25% Xoóng Con - Xã Lưu Kiền D. Đền Vạn Cửa Rào - xã Xá Lượng 80% Câu 7: Theo em trách A. Cơ quan ban ngành liên quan 50% nhiệm bảo tồn và phát B. Học sinh 30% huy giá trị văn hóa địa phương thuộc về ai? C . Nhân dân địa phương 20% Câu 8: Em đánh giá như A. Rất hiệu quả 80% thế nào về hiệu quả giáo B. Ít hiệu quả 20% dục ý thức thông qua học tập trải nghiệm thực tế các C. Không hiệu quả 0% điểm du lịch sinh thái khi học tập chủ đề Sinh thái học sinh học 12? Qua khảo sát số liệu chúng tôi thấy được như sau: - Đa số các em hiểu thế nào là bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái địa phương và biết được yêu cầu cần thiết phải bảo tồn và phát triển Du lịch sinh thái địa phương. Có tới 85% học sinh nhận thấy cần thiết phải bảo tồn và phát huy, có đến 75% học sinh hiểu thế nào là bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, môi trường sinh thái. 15
- Các em rất quan tâm đến việc giữ gìn và phát triển bền vững các khu sinh thái địa phương. - Phần lớn học sinh của trường đều có mong muốn nguyện vọng được học tập những chuyên đề hoạt động trải nghiệm về nội dung giáo dục này. Kết quả khảo sát đó là một trong những minh chứng thuyết phục để chúng tôi thực hiện nghiên cứu đề tài “Tăng cường giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương”. 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh ở trường THPT Tương Dương 1 thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo Chúng tôi đã tiến hành tìm hiểu thực trạng của việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển các khu du lịch sinh thái địa phương qua hoạt động TNST bằng phiếu điều tra khảo sát giáo viên thuộc các bộ môn khác nhau ở trường THPT Tương Dương 1. - Kết quả thu được như sau: Nội dung khảo sát TT Năm học Trường Có đầu Chưa đổi Hiệu quả giáo dục tư mới phương Hài lòng Chưa pháp hài lòng 1 2020-2021 THPT Tương 17/33 16/33 15/33 18/33 Dương 1 51,5% 48,5% 45,5% 54,5% Từ kết quả khảo sát đó, chúng tôi nhận thấy: Phần lớn giáo viên chưa đầu tư đổi mới phương pháp và hình thức giáo dục về ý thức bảo tồn và phát triển bền vững tài nguyên thiên nhiên, môi trường sinh thái, chỉ mới dừng lại ở việc tích hợp một cách sơ sài vấn đề giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển tài nguyên thiên nhiên môi trường sinh thái cho học sinh bằng cách lồng ghép vào nội dung bài dạy chính khóa trên lớp có liên quan. Cũng chính vì thế mà phần lớn các giáo viên chưa hài lòng với hiệu quả giáo dục ở mảng nội dung này cho học sinh. 3. Giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với phần “Sinh thái học” môn sinh học lớp 12 Tại trường THPT Tương Dương 1 trong quá trình dạy học bản thân tôi cũng như các thành viên trong nhóm Sinh học đã sử dụng nhiều phương pháp dạy học 16
tích cực như: dạy học dự án, STem, lồng ghép tích hợp các nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi trường vào phần Sinh Thái học. Với các phương pháp dạy học này học sình cũng khắc sâu được các kiến thức về Sinh thái học ,nắm được vai trò môi trường sinh thái đối với con người, vận dụng được một số quy luật sinh thái vào thực tiễn đời sống. Tuy nhiên do thời gian dạy học chính khóa trên lớp quá ít nên học sinh chưa thể hiện được hết các năng lực của bản thân. Do đó tổ chức các hoạt động TNST trong môn Sinh học theo quan niệm đổi mới phương pháp dạy học là một hình thức tích cực, bổ ích và có hiệu quả hơn, nối liền bục giảng với thực tiễn đời sống, phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học, kiểm tra lại chất lượng dạy học trong giờ chính khoá. Hoạt động TNST trong môn Sinh học càng cần thiết và bổ ích khi được áp dụng vào quá trình dạy học tích hợp lồng ghép giữa kiến thức môn học với kiến thức thực tiễn. Kết quả của hoạt động TNST trong môn Sinh học phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức và lập kế hoạch hoạt động mà GV môn Sinh học là người quyết định. Sau 2 năm nghiên cứu và đưa vào ứng dụng thực tế, hoạt động TNST khi dạy học phần Sinh thái học cho khối 12 tại trường chúng tôi đã đạt kết quả khả quan, được các đồng chí trong BGH, hội đồng nhà trường, học sinh ghi nhận. Với sự giúp đỡ của BGH nhà trường, các đồng chí giáo viên cùng các em học sinh, hoạt động TNST với chủ đề: “Tăng cường giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương” đã thành công ngoài mong đợi. Hoạt động TNST này nhằm giúp học sinh hiểu biết sâu sắc hơn về giá trị lịch sử của quê hương, tăng thêm lòng tự hào về địa phương mình từ đó có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Chúng tôi xây dựng đề tài này với mong muốn chia sẻ một số kinh nghiệm qua hoạt động TNST để bạn bè đồng nghiệp cùng tham khảo, vận dụng linh hoạt vào thực tế ở đơn vị, địa phương. Khi thực hiện HĐTNST chúng tôi đã thực hiện theo trình tự theo các bước sau: 17
4. Thực nghiệm 4.1. Mục đích thực nghiệm Thực nghiệm là một quá trình rất cần thiết khi chúng ta tiến hành nghiên cứu khoa học. Vì thực nghiệm sẽ cho biết được tính ứng dụng, tính khả thi của đề tài nghiên cứu. Đối với đề tài SKKN này quá trình thực nghiệm được tiến hành nhằm đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả của việc giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương, từ đó chứng minh được tính khả thi của đề tài. Để đạt được mục đích đề ra là tính hiệu quả và tính khả thi của đề tài thì nhiệm vụ không chỉ là tổ chức dạy, tổ chức hoạt động TNST mà cần thiết phải tiến hành so sánh giữa lớp thực nghiệm với lớp đối chứng. Có như vậy mới chứng minh được tính hiệu quả của đề tài. 4.2. Đối tượng và thời gian thực nghiệm * Đối tượng: HS trường THPT Tương Dương 1, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An. - Đối tượng thực nghiệm được chia thành 2 nhóm: Năm 2019 - 2020 + Nhóm thực nghiệm: Lớp 12H trường THPT tương dương 1 gồm 30 em. + Nhóm đối chứng: Lớp 12D trường THPT Tương Dương 1 gồm 32 em. Năm 2020 - 2021 + Nhóm thực nghiệm: Lớp 12G trường THPT Tương Dương 1 gồm 34 em. + Nhóm đối chứng: Lớp 12E trường THPT Tương Dương 1 gồm 30 em. 4.3. Phương pháp tiến hành - Xây dựng nội dung, kế hoạch cụ thể thông qua Ban giám hiệu trường THPT Tương Dương 1 phê duyệt để tiến hành thực nghiệm sư phạm. - Nhờ các giáo viên trong nhóm góp ý về nội dung, hình thức tổ chức, những thuận lợi và khó khăn khi tiến hành thực nghiêm. - Thực hiện thực nghiệm và đánh giá kết quả thực nghiệm; so sánh kết quả giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. 4.4. Nhiệm vụ thực nghiệm Chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm giải quyết các vấn đề cụ thể sau: - Đánh giá tinh thần, thái độ, khả năng tiếp nhận và thực hiện các nhiệm vụ học tập, các hoạt động TNST gắn với môn sinh học do GV tổ chức và hướng dẫn. 18
- Theo dõi, đối chiếu diễn biến quá trình thực hiện các nhiệm vụ trải nghiệm về mức độ tự thực hiện của HS. - Đánh giá tính khả thi và hiệu quả của của đề tài. 4.5. Tổ chức thực nghiệm 4.5.1. Lựa chọn hình thức và chủ đề thực nghiệm - Họat động TNST trong môn sinh học rất phong phú và đa dạng, tuy nhiên trong phạm vi của đề tài này chúng tôi tiến hành cho học sinh hoạt động trải nghiệm thông qua hai hình thức: + Tham quan, dã ngoại tại bốn khu du lịch sinh thái nổi tiếng tại huyện Tương Dương và viết bài thu hoạch cá nhân. + Sau khi tham quan HS có những ý tưởng về quảng bá các khu du lịch sinh thái như làm video, vẽ tranh, làm poster….và đề ra một số giải pháp bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái địa phương. 4.5.2. Lập kế hoạch tổ chức TNST TRƯỜNG THPT TD 1 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TỔ: TỰ NHIÊN Độc lập - Tự do - Hạnh phúc KẾ HOẠCH Về việc Tổ chức hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm sáng tạo ngoài trường cho học sinh lớp 12G Trường THPT Tương Dương 1 - Căn cứ công văn của Sở giáo dục và đào tạo về hướng dẫn thực hiện kế hoạch giáo dục ở các trường miền núi. - Căn cứ vào nhiệm vụ năm học 2020 - 2021 của trường THPT Tương Dương 1. - Căn cứ vào kế hoạch giảng dạy môn Sinh học lớp 12 trường THPT Tương Dương 1. Nay tôi lập kế hoạch thực hiện dạy học TNST với chủ đề: “Tăng cường giáo dục ý thức bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Tương Dương góp phần quảng bá du lịch sinh thái địa phương” I. Mục đích yêu cầu. 1. Về kiến thức: - Tổ chức cho học sinh tham quan một số điểm Du lich sinh thái nổi tiếng trên địa bàn huyện Tương Dương nhằm: 19
+ Thực hiện mục tiêu “Học đi đôi với hành”, “Lý thuyết gắn liền với thực tiễn” giúp học sinh hiểu rõ hơn tiềm năng, thế mạnh về Du lịch sinh thái của các xã nói riêng cũng như của huyện Tương Dương nói chung. + Hiểu rõ được các công việc bảo tồn và phát triển bền vững các khu du lịch sinh thái địa phương. 2. Kỹ năng: Thông qua hoạt động TNST giáo dục cho các em kỹ năng làm việc theo nhóm, kỹ năng tự học, kỹ năng thu thập, tổng hợp, xử lí thông tin và số liệu, ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập. 3. Thái độ: Giáo dục HS có ý thức tham gia vào hoạt động tuyên truyền bảo vệ môi trường sinh thái. 4. Năng lực hình thành cho học sinh: - Năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sáng tạo, giải quyết vấn đề, năng lực tính toán. B. Thời gian, địa điểm, thành phần tham gia: 1. Thời gian: Tổ chức tham quan trong 2 ngày thứ 7 và chủ nhật (Ngày 20,21/3/2021) 2. Địa điểm: Một số địa điểm Du lịch sinh thái trên địa bàn huyện Tương Dương. Địa điểm 1: Đền Vạn Cửa Rào - xã Xá Lượng - huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An Địa điểm 2: Rừng Săng lẻ - xã Tam Đình - huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An Địa điểm 3: Khe Cớ - Bản Quang Phúc - xã Tam Đình - huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An Địa điểm 4: Khu nghỉ mát Văng Phột - bản Xoóng Con - Xã Lưu Kiền - huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An 3. Thành phần tham gia: - Học sinh lớp 12G - Trường THPT Tương Dương 1. - Hội trưởng hội phụ huynh của lớp 12G. - GV dạy Sinh học: Hồ Văn Thanh. - GV dạy môn Sinh học lớp 12G: Lê Thị Phương. - Thầy Nguyễn Anh Tài Bí thư đoàn trường Trường THPT Tương Dương 1 20