Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tích hợp kiến thức liên môn theo hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh khi dạy chủ đề Mạch điện xoay chiều ba pha - Công nghệ 12

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là đề xuất việc tích hợp các kiến thức liên môn Vật lí, Toán học, Mĩ thuật, kĩ thuật vào dạy Công Nghệ 12, giúp HS hiểu sâu và hiểu bản chất kiến thức môn học. Giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình giảng dạy bộ môn Công Nghệ 12 trong nhà trường. - Giúp HS có cách nhìn tổng quan về một nội dung kiến thức dưới góc nhìn đa chiều - liên môn. Từ đó góp phần hình thành và phát triển các năng lực tự học cho HS.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tích hợp kiến thức liên môn theo hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh khi dạy chủ đề Mạch điện xoay chiều ba pha - Công nghệ 12

SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HÀ NỘI TRƢỜNG THPT LƢU HOÀNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TÊN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM "TÍCH HỢP KIẾN THỨC LIÊN MÔN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH KHI DẠY CHỦ ĐỀ MẠCH ĐIỆN XOAY CHIỀU BA PHA– CÔNG NGHỆ 12.” Lĩnh vực / Môn: Công nghệ 12 Cấp học: THPT Tên tác giả: HÀ THỊ HẢI YẾN Đơn vị công tác: THPT Lƣu Hoàng Chức vụ: Giáo viên NĂM HỌC 2020 – 2021
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT Số thứ tự Chữ viết tắt Đọc là 1 CN12 Công nghệ 12 2 DHTH Dạy học tích hợp 3 GV Giáo viên 4 HS Học sinh 5 PP Phương pháp 6 PPDH Phương pháp dạy học 7 THLM Tích hợp liên môn 8 SGK Sách giáo khoa 9 HĐ Hoạt động 10 H Câu hỏi 11 T Trả lời 12 13 14 15 16 17
MỤC LỤC PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………....1 1.Lý do chọn đề tài ............................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 1 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .............................................................. 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 2 5. Phạm vi, thời gian nghiên cứu ...................................................................... 2 6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 2 7. Đóng góp mới trong đề tài nghiên cứu ......................................................... 3 PHẦN HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ........................................................... 4 I. Cơ sở.............................................................................................................. 4 1. Cơ sở lý luận ................................................................................................ 4 2. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................. 6 II. Nội dung nghiên cứu .................................................................................. 7 1. Cấu trúc giáo án dạy học nhằm phát huy năng lực tự học của HS...............7 2. Mô tả sáng kiến dạy học theo hướng tích hợp liên môn của đề tài.............. 8 3. Xây dựng giáo án theo chủ đề 12 4. Phương pháp đánh giá ................................................................................. 13 III. Kết quả nghiên cứu................................................................................. 13 1. Kết quả chủ quan ......................................................................................... 13 2. Kết quả khách quan .................................................................................... 14 3. Bài học kinh nghiệm rút ra .......................................................................... 15 PHẦN BA. KẾT LUẬN CHUNG VÀ ĐỀ NGHỊ ....................................... 17 1. Kết luận chung ............................................................................................ 17 2. Những đề xuất, kiến nghị ............................................................................ 17 PHẦN PHỤ LỤC MINH CHỨNG 1.Phụ lục giáo án đơn môn Công nghệ 2. Phụ lục giáo án liên môn 3. minh họa video về tầm quan trọng của điện năng 4. Minh họa Video số 2 5. Minh họa video số 3 7. Phiếu khảo sát trước khi thực hiện 8. Phiếu khảo sát sau khi thực hiện 9. Minh họa bài giảng điện tử 10. Minh họa sản phẩm của HS 11. Minh họa video hướng nghiệp
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong xu thế toàn cầu hóa và sự bùng nổ thông tin ở thế kỉ XXI, giáo dục cần giải quyết những vấn đề cơ bản sau: Mâu thuẫn giữa việc lượng tri thức ngày càng tăng với thời gian được đào tạo trên ghế nhà trường của mỗi người là có hạn. Giáo dục cần đào tạo con người đáp ứng được những đòi hỏi của thị trường lao động và nghề nghiệp cũng như cuộc sống, có khả năng hòa nhập và cạnh tranh quốc tế, đặc biệt là năng lực hành động, tính sáng tạo, năng động, tính tự lực và trách nhiệm, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, khả năng học tập suốt đời. Hiện nay, dạy học tích hợp (DHTH) là một trong những quan điểm giáo dục đang được quan tâm. Thực hiện tích hợp trong dạy học sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho việc góp phần hình thành và phát triển các năng lực cho học sinh. DHTH được hình thành trên cơ sở của những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học, thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục sẽ góp phần phát triển tư duy tổng hợp, năng lực giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Vì vậy, việc tích hợp liên môn (THLM) trong dạy học nói chung là rất cần thiết. Tuy nhiên quá trình vận dụng THLM vào trong bài dạy còn gặp nhiều lúng túng nên trong quá trình giảng dạy thường chỉ tập trung vào kiến thức đặc thù của bộ môn mà thiếu sự quan tâm, liên hệ với các bộ môn khác. Trong chương trình Công Nghệ 12 có nhiều nội dung liên quan tới các bộ môn khác nhau. Đặc biệt phần KĨ THUẬT ĐIỆN đại cương có nhiều kiến thức thực tiễn và có liên quan tới kiến thức của các bộ môn học khác hơn cả như: toán học, vật lí, kĩ thuật, mĩ thuật và kiến thức về môi trường cũng như định hướng nghề nghiệp cho HS. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học cũng như để HS hiểu sâu rộng kiến thức bài 23, tôi mạnh dạn xây dựng đề tài : "Tích hợp kiến thức liên môn theo hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh khi dạy chủ đề Mạch điện xoay chiều ba pha- Công nghệ 12.” 2. Mục đích nghiên cứu - Đề xuất việc tích hợp các kiến thức liên môn Vật lí, Toán học, Mĩ thuật, kĩ thuật vào dạy Công Nghệ 12, giúp HS hiểu sâu và hiểu bản chất kiến thức môn học. - Giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình giảng dạy bộ môn Công Nghệ 12 trong nhà trường. - Giúp HS có cách nhìn tổng quan về một nội dung kiến thức dưới góc nhìn đa chiều - liên môn. Từ đó góp phần hình thành và phát triển các năng lực tự học cho HS.
- Giúp HS không những tích cực hóa hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn liền với cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn với hoạt động thực hành, thực tiễn. - Đổi mới quan hệ GV- HS theo hướng cộng tác nhằm phát triển năng lực xã hội. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu : Biện pháp rèn kĩ năng tìm hiểu kiến thức liên môn trong bài 23 – CN12. - Khách thể nghiên cứu: Dạy học Công Nghệ 12 bằng tích hợp liên môn ở trường THPT. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Cơ sở tích hợp các kiến thức liên môn. - Cơ sở lý thuyết công nghệ bài 23. - PPDH theo chủ đề tích hợp liên môn. - Thiết kế bài dạy theo định hướng phát huy năng lực tự học của HS. 5. Phạm vi, thời gian nghiên cứu - Đề tài áp dụng đối với học sinh lớp 12 trong giờ học chính khóa. - Thời gian: Từ tháng 1 năm 2020 và được áp dụng thực nghiệm trong tháng 3 năm học 2020 – 2021. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Sử dụng PP nghiên cứu lý thuyết, PP so sánh thực nghiệm – đối chứng, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến nội dung của chuyên đề bao gồm: sách giáo khoa, sách tham khảo, sách bài tập, vi deo, tư liệu .. + PP nghiên cứu lý thuyết:  Thu thập, nghiên cứu các tài liệu có liên quan để làm cơ sở lí luận cho đề tài  Xây dựng giáo án tích hợp các kiến thức liên môn trong đó có sử dụng biện pháp rèn kĩ năng học sinh.  Xây dựng giáo án dạy học phát huy năng lực HS  Xây dựng giáo án truyền thống độc lập môn học trong đó có sử dụng biện pháp rèn kĩ năng học sinh. - PP tìm hiểu thực trạng: Sử dụng phiếu điều tra trực tiếp cho HS làm bài trong và sau quá trình học chủ đề. - PP thực nghiệm sư phạm. + Đối tượng: HS lớp 12 của trường THPT Lưu Hoàng nơi công tác. + Bố trí thực nghiệm: Thí nghiệm các lớp: 12A6; 12A8 – dạy tích hợp Lớp đối chứng: 12A5; 12ª 9 – dạy theo truyền thống.
+ Kiểm tra, đánh giá: Soạn một số đề kiểm tra có đánh giá khả năng học tập vận dụng kiến thức liên môn của HS. Xây dựng tiêu chí đánh giá kĩ năng học tập của HS, từ đó đánh giá sự tiến bộ của HS trong kĩ năng này ở từng giai đoạn. 7. Đóng góp mới trong đề tài nghiên cứu - Mở rộng các phương pháp dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. - Khai thác sâu và khai thác bản chất của vấn đề nghiên cứu. - Rèn kĩ năng hình thành các năng lực cần thiết ở HS: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông…
PHẦN B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở 1. Cơ sở lí luận 1.1. Khái niệm tích hợp - Tích hợp trong Tiếng Anh có nghĩa là Integration - có nguồn gốc từ tiếng La Tinh với nghĩa là xác lập lại cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ. - DHTH liên môn là dạy học những nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học. "Tích hợp" là nói đến PP và mục tiêu của hoạt động dạy học còn "liên môn" là đề cập tới nội dung dạy học. Đã dạy học "tích hợp" thì chắc chắn phải dạy kiến thức "liên môn" và ngược lại. Chủ đề THLM là những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học, thể hiện ở sự ứng dụng của chúng trong cùng một hiện tượng, trong tự nhiên hay xã hội. VD: Tích hợp liên môn công nghệ, vật lí , toán học và hướng nghiệp trong bài 23- CN12.” DHTH là một quan niệm dạy học hiện đại nhằm phát huy tính tích cực của HS, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường. Bởi, chúng ta biết: Các sự vật, hiện tượng tạo thành thế giới luôn có mối quan hệ gắn bó với nhau, tồn tại trong sự tác động, chuyển hóa qua lại với nhau. Sự thay đổi của sự vật hiện tượng này có thể bắt nguồn từ sự vật, hiện tượng khác. Vì vậy, khi nhận thức về một vấn đề chúng ta cần phải đặt chúng trong mối liên hệ với các vấn đề, hiện tượng khác (cả trực tiếp và gián tiếp) để nhận thức đúng đắn và đầy đủ hơn về vấn đề cần giải quyết. 1.2. Ƣu điểm của việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn Đối với HS, trước hết, các chủ đề THLM có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho HS. Học các chủ đề THLM, HS được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề THLM giúp cho HS không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn. Đối với GV thì ban đầu có thể có chút khó khăn do phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác. Tuy nhiên khó khăn này chỉ là bước đầu và có thể khắc phục dễ dàng bởi hai lý do: Một là, trong quá trình dạy môn của mình, GV vẫn thường xuyên phải dạy những kiến thức có liên quan đến các môn học khác. Vì vậy, đã có sự am hiểu về những kiến thức liên môn đó.
Hai là, với việc đổi mới PPDH hiện nay, vai trò của GV không còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học của HS cả ở trong và ngoài lớp học. Vì vậy, GV các bộ môn liên quan có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau trong dạy học. Như vậy, DHTH liên môn không những giảm tải cho GV mà còn có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho GV, góp phần phát triển đội ngũ GV có đủ năng lực dạy học kiến thức liên môn, tích hợp. 1.3. Xu thế của giáo dục theo hƣớng tích hợp liên môn Giáo dục THLM hiện nay trên thế giới đang được rất nhiều các quốc gia áp dụng. Điểm nổi bật đó là mọi hoạt động đều hướng vào người học dựa trên nền kiến thức được tích hợp từ nhiều môn khoa học liên ngành, những giá trị nhân văn đặc biệt được quan tâm. Ở nội dung THLM thì mỗi quốc gia lại chọn lựa theo từng định hướng khác nhau với hai xu thế: + Tích hợp trong một môn học gồm: tích hợp đơn môn, tích hợp đa môn. + Tích hợp nhiều môn học, nhiều lĩnh vực thành một môn tổng hợp mới gồm có THLM và tích hợp xuyên môn. Ở Việt Nam hiện nay quan điểm DHTH đã và đang được áp dụng ở tất cả các nhà trường trong cả nước. Tuy nhiên DHTH hiện nay vẫn chưa thành một hệ thống. Chính vì vậy mà việc DHTH liên môn vẫn là một bỡ ngỡ đối với GV từ khâu soạn bài, tổ chức thực hiện giờ dạy cho đến khâu kiểm tra đánh giá. Tuy khó khăn nhưng chúng ta cũng cần phải nhìn nhận được vai trò ý nghĩa quan trọng của DHTH để có hướng phát huy. Cụ thể: - DHTH sẽ giúp HS học tập một cách chủ động và vận dụng sáng tạo kiến thức, kĩ năng và phương pháp tiếp thu khối lượng tri thức toàn diện. - Giúp HS tiết kiệm được thời gian học tập mà vẫn mang lại hiệu quả nhận thức cao, tránh được những biểu hiện cô lập, tách rời từng kiến thức. - HS được rèn luyện thói quen tư duy nhận thức một vấn đề nào đó một cách có hệ thống và logic. - HS vận dụng được kiến thức để giải quyết nhiều vấn đề khác trong quá trình học tập. - Thực tế thông qua thực hiện tiết DHTH theo chủ đề tôi thấy bài soạn theo hướng tích hợp đã giúp GV tiếp cận tốt với chương trình – SGK, giảm tải. Bài dạy linh hoạt, HS học được nhiều, chủ động tìm tòi và chiếm lĩnh kiến thức cũng như vận dụng vào thực tế tốt hơn. Nắm bắt xu thế đó, tôi đã mạnh dạn tích hợp liên môn vào giảng dạy môn CN 12 theo đúng quan điểm chỉ đạo của BGD&ĐT. Trong quá trình thực hiện tôi
đúc rút được một số kinh nghiệm có thể chưa thực sự đầy đủ, hoàn thiện nhưng phần nào đóng góp được cho các đồng nghiệp, HS có được những phương pháp giảng dạy, học tập tốt và hiệu quả cao. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Sự cần thiết nên đƣa tích hợp liên môn trong trƣờng học nói chung và trong môn công nghệ nói riêng. - Hiện nay, hiện tượng học lệch, sự phát triển thiếu toàn diện trong nhận thức, quan điểm, hành động đang là vấn đề cấp thiết trong các nhà trường nói riêng, trong xã hội nói chung. Hơn thế thực tiễn cho thấy DHTH là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. - Mặt khác, cần đưa giáo dục theo quan điểm tích hợp vào trong hệ thống giáo dục quốc dân bởi nước ta có số HS sinh viên chiếm gần 1/3 dân số đất nước. Tác động đến nhóm đối tượng này gần, dễ, nhanh nhất. Giáo dục tích hợp góp phần hoàn thiện nhân cách, kỹ năng sống cho thế hệ trẻ để họ có thể làm chủ cuộc sống của mình, bảo vệ và phát triển ngôi nhà chung của mình. -Trong lĩnh vực dạy học môn CN12, việc kết hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực khác nhau, lồng ghép các nội dung cần thiết vào các nội dung vốn có của môn CN12 là rất cần thiết. Tuy nhiên, với đặc điểm HS của trường tôi đang công tác – một trường mà đa phần HS ở mức trung bình yếu thì việc học tập theo hướng THLM gặp không ít khó khăn. Bởi vì, khi THLM vào học một bài cụ thể thì yêu cầu HS phải có hiểu biết nhất định, cần thiết có liên quan về môn học đó. Chẳng hạn, học bài 23 – CN12, yêu cầu HS phải có những kiến thức về môn Vật lí, Toán học và môi trường có liên quan để hiểu chặt chẽ và tường tận kiến thức. - Dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh được xem như một nội dung giáo dục theo phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của HS. Nó đòi hỏi người học có yêu cầu cao hơn với mức độ khó hơn, đồng thời người dạy cũng phải có phẩm chất ,năng lực giảng dạy nói chung cao hơn trước đây. - Qua thực tế dạy học nhiều năm tôi thấy rằng việc tích hợp kiến thức giữa các môn học vào giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc làm hết sức cần thiết. Điều đó không chỉ đòi hỏi người GV giảng dạy bộ môn phải nắm bắt nhuần nhuyễn kiến thức bộ môn mình giảng dạy mà còn phải không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức của những bộ môn học khác để giúp HS giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học nhanh chóng và hiệu quả nhất.
2.2. Thực trạng của vấn đề dạy học tích hợp liên môn trong hệ thống giáo dục quốc dân hiện nay Ở Việt Nam, từ năm 2012 quan điểm dạy học tích hợp liên môn được triển khai, mở rộng trên tất cả các trường học trong hệ thống giáo dục quốc dân và được coi là một trong những nội dung bắt buộc thực hiện trong quá trình dạy và học của GV và HS. Nhưng trên thực tế hiện nay, việc đưa nội dung dạy học tích hợp liên môn chưa thực sự sát sao và chưa đem lại hiệu quả cao bởi: - Về phía GV: Đội ngũ GV phần lớn được đào tạo theo chương trình sư phạm đơn môn, chưa trang bị cơ sở lý luận dạy học liên môn một cách chính thống nên khi giảng dạy GV còn lúng túng trong việc xác định mục tiêu giáo dục tích hợp. Đa số GV chỉ tập trung vào việc cung cấp kiến thức cơ bản của bài học, ít chú trọng mở rộng, lồng ghép tích hợp liên môn vào bài dạy của mình. - Về phía HS: Chưa nhận thức rõ về học tập, vẫn học lệch, học tủ, học với mục tiêu chủ yếu để đỗ vào các trường cao đẳng, đại học, vẫn học theo xu thế thụ động, điều này ảnh hưởng lớn đến chất lượng dạy học và việc hình thành các năng lực cần có ở HS. - Về chương trình SGK của môn CN 12 hiện nay được viết theo hướng đơn môn, chương trình biên soạn nặng về việc cung cấp kiến thức ít chú trọng tới việc bồi dưỡng năng lực cho HS. Nội dung nhiều bài thì khô khan thiên về việc cung cấp các kiến thức đơn môn và ít đề cập tới các vấn đề khác. Vì vậy với chuyên đề này, tôi chỉ muốn đưa ra một số nội dung cơ bản, trong việc vận dụng kiến thức của các bộ môn cụ thể để giải quyết vấn đề nảy sinh trong quá trình dạy học. II. Nội dung nghiên cứu 1. Cấu trúc giáo án dạy học nhằm phát huy năng lực tự học của HS Giáo án (kế hoạch bài học) được diều chỉnh cụ thể hơn so với giáo án truyền thống. Tôi đã soạn giáo án theo cấu trúc sau: - Mục tiêu bài học: + Nêu rõ yêu cầu HS cần đạt về kiến thức, kĩ năng, thái độ. + Cụ thể hóa các mục tiêu rõ ràng. - Chuẩn bị về phƣơng pháp và phƣơng tiện dạy học: +Chuẩn bị của GV + Chuẩn bị của HS - Tổ chức hoạt động dạy học: thể hiện rõ cách thức triển khai các hoạt động dạy và học cụ thể. Với mỗi hoạt động đều có: + Tên hoạt động + Mục tiêu của hoạt động
+ Cách tiến hành hoạt động + Thời lượng để thực hiện hoạt động + Kết luận của GV về kiến thức, kĩ năng, thái độ cần có sau mỗi hoạt động - Hƣớng dẫn các hoạt động tiếp nối + Củng cố + Mở rộng bài cũ + Ứng dụng vào thực tiễn + Chuẩn bị cho bài học mới. 2. Mô tả sáng kiến dạy học theo hƣớng tích hợp liên môn của bài. * Tên sáng kiến: "Tích hợp kiến thức liên môn theo hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh khi dạy chủ đề Mạch điện xoay chiều ba pha- Công nghệ 12.” 2. 1. Chủ đề sử dụng các kiến thức Công nghệ liên môn với các môn học - Môn Vật lí. - Môn Toán học. - Môn Công nghệ 11. - Giáo dục hướng nghiệp. 2.2. Mạch kiến thức theo nội dung chủ đề: Bài 23: Mạch điện xoay chiều 3 pha- Công nghệ 12  Khái niệm về mạch điện xoay chiều 3 pha  Cách nối nguồn điện và tải 3 pha  Cách nối nguồn 3 pha với tải 3 pha  Quan hệ giữa đại lượng dây và đại lượng pha 2.3. Phân tích mục tiêu bài học 2.3.1. Kiến thức * Kiến thức nội môn công nghệ: - Học sinh phải hiểu được nguồn điện ba pha và các đại lượng đặc trưng của mạch điện ba pha. - Biết được cách nối nguồn điện và tải thành hình sao, hình tam giác và các quan hệ giữa đại lượng dây và pha. - Hiểu được đặc điểm của mạng điện 3 pha có dây trung tính. - Qui trình thiết kế và chế tạo sản phẩm mô hình minh họa về Máy phát điện xoay chiều 3 pha. * Kiến thức liên môn: - Môn Vật lí:
+ Nhận biết được khái niệm về dòng điện xoay chiều 1 pha và dòng điện xoay chiều 3 pha. + Hiểu được nguyên lí của Hiện tượng cảm ứng điện từ. + Hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay chiều 1 pha, đồ thị trị số tức thời và đồ thị vecto suất điện động xoay chiều 1 pha. Từ đó xây dựng kiến thức liên quan sang máy phát điện xoay chiều 3 pha. + Vận dụng được mối liên hệ giữa I, U, P để giải bài toán đơn giản qua công thức P= U.I - Môn Toán học: vận dụng trong bài tập tính toán các thông số đại lượng của mạch điện xoay chiều : hiệu điện thế, cường độ dòng điện, công suất... - Môn Hƣớng nghiệp: định hướng nghề nghiệp thuộc lĩnh vực Kĩ thuật điện dân dụng, giáo dục ý thức sử dụng năng lượng điện an toàn và hiệu quả trong đời sống. 2.3.2. Kĩ năng - Kĩ năng thu thập và xử lý thông tin SGK, internet… - Kĩ năng liên môn, kết nối kiến thức các môn học có liên quan để giải quyết vấn đề hình thành kiến thức mới. - Kĩ năng quan sát tranh, video, tự phân tích, tìm hiểu nội dung trên các kênh thông tin khác nhau và trình bày suy nghĩ, ý tưởng, nội dung trước nhóm, tổ, lớp. - Kĩ năng làm việc độc lập với SGK, so sánh, đối chiếu và tổng hợp từ nhiều kênh tài nguyên khác nhau: internet, sách chuyên môn, video ứng dụng, thí nghiệm minh họa…để hình thành khả năng tự học. - Kĩ năng lắng nghe tích cực, cách điều phối công việc giữa các thành viên trong hoạt động nhóm. - Kĩ năng thực hành nối được tải 3 pha hình sao và hình tam giác. 2.3.3. Thái độ - Tạo hứng thú HS thấy yêu thích môn Công nghệ 12, thấy tính thực tiễn của môn học, định hướng nghề. - Rèn ý thức tự giác, tinh thần đoàn kết từ các hoạt động nhóm. - Hình thành ý thức sử dụng năng lượng điện an toàn và hiệu quả. - Thực hiện đúng qui trình làm việc và các qui định về an toàn lao động. 2.3.4. Năng lực vận dụng của học sinh - HS biết vận dụng kiến thức Vật lí để mô tả được cấu tạo và giải thích được nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay chiều 3 pha. - Vận dụng kiến thức Công nghệ 11- Bài 8 để phân tích qui trình tạo mô hình máy phát điện xoay chiều 3 pha trong hoạt động nhóm.
- Vận dụng tính thực tiễn ứng dụng của môn Công nghệ 12 trong định hướng nghề Điện cho HS. - Vận dụng kiến thức vào vấn đề sử dụng năng lượng điện an toàn và hiệu quả trong sinh hoạt và sản xuất. 2.4. Chuẩn bị thiết bị dạy học và học liệu * Thiết bị dạy học: - Máy tính, máy chiếu: Được sử dụng vào việc hỗ trợ giảng dạy bài học nhằm góp phần giải quyết nhanh, gọn các câu hỏi đặt ra và hỗ trợ hình ảnh làm bài giảng sinh động, hấp dẫn với người học. * Đồ dùng dạy học: SGK, sách giáo viên CN 12,mô hình lắp máy phát điện xoay chiều,mô hình lắp mạch điện 3 pha, bảng, phấn, phiếu học tập dành cho HS. * Học liệu dạy học: - Kiến thức Vật lí: video minh họa + Hiện tượng cảm ứng điện từ. + Máy phát điện xoay chiều 3pha- vật lí 12. + Quan hệ giữa dòng điện, hiệu điện thế, công suất trong mạch điện xoay chiều - Kiến thức Toán học: linh hoạt trong biến đổi công thức để tính giá trị các thông số điện liên quan. + Máy tính cầm tay. + Dụng cụ vẽ sơ đồ mạch - Kiến thức hướng nghiệp: Video minh họa + An toàn lao động khi sử dụng năng lượng điện + Thị trường nghề và một số cơ sở đào tạo trong kĩnh vực Kĩ thuật điện. * Các ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của chủ đề Chủ đề ứng dụng phần mềm Powerpoint để soạn bài giảng. Nhờ có phần mềm này mà chúng tôi đã tạo ra được các slide và các hiệu ứng để tạo sự sinh động cho bài giảng. Đặc biệt là các hình ảnh, video có thể nêu bật được nội dung cần đạt của bài học. 2.5. Các nội dung tích hợp cụ thể trong chủ đề Chủ đề Mạch điện xoay chiều ba pha được phân phối với thời lượng 3 tiết dạy độc lập trong 3 tuần với phân lượng kiến thức và thời gian như sau: - Tiết 1: + Tìm hiểu về khái niệm mạch điện xoay chiều 3 pha. + Cách nối nguồn điện với tải 3 pha - Tiết 2: + Sơ đồ mạch điện 3 pha + Quan hệ giữa đại lượng dây và đại lượng pha + Ưu điểm của mạch điện 3 pha 4 dây
- Tiết 3: + Bài tập vận dụng + Liên hệ hướng nghiệp. Tên Địa chỉ tích Nội dung tích hợp chủ đề hợp I.Khái niệm về - Kiến thức môn Vật lí: mạch điện + Hiện tượng cảm ứng điện từ. xoay chiều 3 + Cấu tạo và nguyên lí làm việc của Máy phát điện pha xoay chiều 1 pha- bài 17- Vật lí 12. -Nguồn điện 3 - Kiến thức môn Toán học: pha: + Cách biểu diễn đồ thị hình sin của hàm số y= sin x + Cấu tạo hàm số y= sin x + 2π/3 + Nguyên lí hàm số y= sin x - 2π/3 + Đồ thị trị số + Cách biểu diễn vecto trong hình học 10 suất điện động 3 pha - Tải 3 pha: - Hƣớng nghiệp: một số loại tải 3 pha trong sản phẩm của ngành Kĩ thuật điện - Kiến thức môn Vật lí : II: Cách nối + Cách đọc sơ đồ nguyên lí nguồn điện với + Cách mắc mạch điện lắp đặt. Mạch tải 3 pha + Kiểm tra tính thông mạch điện - Hƣớng nghiệp : xoay + Thực hành lắp mối nối kĩ thuật chiều + Thực hành nối mạch điện nguồn và tải theo sơ đồ 3 pha +Giáo dục an toàn lao động trong nghề điện dân dụng III. Sơ đồ - Kiến thức môn Vật lí : mạch điện 3 + Cách đọc sơ đồ nguyên lí pha + Cách mắc mạch điện lắp đặt. - Sơ đồ nối + Kiểm tra tính thông mạch nguồn điện với + Công thức vật lí P= U. I tải. + Khái niệm hiệu điện thế , cường độ dòng điện trong mạch điện xoay chiều 3 pha - Hƣớng nghiệp : + Thực hành lắp mối nối kĩ thuật - Quan hệ giữa + Thực hành nối mạch điện nguồn và tải theo sơ đồ
đại lƣợng dây +Giáo dục an toàn lao động trong nghề điện dân dụng và đại lƣợng - Kiến thức môn Toán học: pha. + Vận dụng biến đổi linh hoạt các công thức vật lí để tính các giá trị của thông số điện liên quan giữa đại lượng pha và dây. IV. Ƣu điểm - Kiến thức môn Vật lí : của mạch 3 + Cơ sở phân tích và vẽ sơ đồ nguyên lí của mạch điện pha 4 dây xoay chiều 3 pha trong thực tế - Bài tập vận - Kiến thức môn Toán học: dụng + Vận dụng biến đổi linh hoạt các công thức vật lí để tính các giá trị của thông số điện liên quan giữa đại lượng pha và dây. - Hƣớng nghiệp: + Tính toán, kiểm tra các thông số điện trong bảo dưỡng và sửa chữa đồ dùng điện dân dụng. + Giới thiệu hướng nghiệp ngành Điện. 2.6. Một số phƣơng pháp dạy học tích hợp: Để nâng cao hiệu quả của DHTH, tôi đã đưa ra một số phương pháp để dạy học tích hợp như sau: - Dạy học theo dự án, Phương pháp vấn đáp - thuyết trình, phương pháp thảo luận nhóm - phát hiện kiến thức, phương pháp điều tra lấy ý kiến, phương pháp trực quan phát hiện, phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề. 3. Xây dựng giáo án chủ đề 3.1 Giáo án theo phương pháp dạy đơn môn Công nghệ ( phụ lục 1) 3.2 Giáo án theo phương pháp tích hợp liên môn ( phụ lục 2) 4. Phƣơng pháp đánh giá - Tiến hành khảo sát thông qua hình thức phiếu đánh giá kiến thức và thái độ của HS trước khi thực hiện dự án ( phụ lục) - Trong quá trình triển khai dự án, tôi đánh giá ý thức mỗi HS thông qua hoạt động và kết quả sản phẩm của mỗi nhóm.
- Sau khi thực hiện dự án xong, tôi tiến hành kiểm tra đánh giá kết quả của HS dưới hình thức: làm bài kiểm tra trắc nghiệm khách quan ( phụ lục) Hình thức kiểm tra đánh giá bằng bài trắc nghiệm. Đề kiểm tra gốc được trộn đảo thành 04 mã đề. Học sinh thực hiện làm 10 câu trắc nghiệm trong khoảng thời gian quy định là 15 phút. Sau đó tôi sẽ thu và chấm theo thang điểm để đánh giá mức độ nhận thức của học sinh. Như vậy, bằng việc đa dạng hóa hình thức kiểm tra đánh giá của nguời học thì tôi có thể đánh giá một cách khách quan hơn, đánh giá từ nhiều góc độ về dự án của mình. III. Kết quả nghiên cứu 1. Kết quả chủ quan Theo quan sát trong quá trình thực hiện đề tài tôi nhận thấy: - Học sinh hứng thú và thái độ tích cực trong hoạt động học hơn. - Giờ học sôi nổi, tất cả các thành viên đều làm việc, không có hiện tượng HS làm việc riêng trong giờ học. - Mục tiêu bài dạy hoàn thành với hiệu quả cao hơn. - Học sinh đã có lưu tâm đến vấn đề hướng nghiệp. - Có sự phân hóa HS rõ rệt. - Đề tài này nếu thực hiện đối với HS khá giỏi thì GV sẽ chỉ cần hướng dẫn HS tự học, nhưng triển khai đối với HS trung bình yếu thì cần điều chỉnh mục tiêu bài dạy cho phù hợp, GV phải. - Đề tài này tôi mới thực nghiệm lần đầu nên còn nhiều phát sinh, thiếu sót và lúng túng: + Khi giao nhiệm vụ về nhà có nhóm chưa thực hiện nên đã ảnh hưởng đến dự kiến tổ chức của tôi + Trong khâu tổ chức chuyển giao nhiệm vụ và cho HS thuyết trình sản phẩm bị kéo dài thời gian do năng lực của HS còn hạn chế, HS chưa thực sự tích cực… + Bản thân tôi chưa có kĩ năng thành thạo về công nghệ thông tin nên để làm xong đề tài này cần sự hỗ trợ của đồng nghiệp, phải đầu tư nhiều thời gian…Nếu muốn áp dụng phạm vi rộng đòi hỏi Gv phải không ngừng học hỏi cập nhật kiến thức và kĩ năng máy tính thường xuyên. 2.Kết quả khách quan Dựa vào kết quả phiếu khảo sát sau khi kết thúc chủ đề cho thấy Sáng kiến này được áp dụng trong học kỳ II năm học 2020 – 2021 trên đối tượng HS các lớp 12A5, 12A6, 12A8, 12A9 là học sinh trung bình khá . Trong đó, lớp 12A6; 12A8 áp dụng thực nghiệm, còn lớp 12ª5; 12ª9 dạy theo phương
pháp truyền thống (đối chứng). Kết quả khảo sát khi cho HS thực hiện kiểm tra trắc nghiệm khách quan thì kết quả thể hiện ở phiếu khảo sát. Lớp – sĩ số Trung Xếp loại Giỏi Khá ếu Kém bình Số 18 9 4 0 0 Thực lượng 12A6(31hs) nghiệm Phần 58% 29% 13% 0% 0% trăm Số 11 15 5 0 0 Đối lượng 12ª5(31hs) chứng Phần 35,5% 48,5% 16% 0% 0% trăm Số 13 8 3 0 0 Thực lượng 12A8(24hs) nghiệm Phần 54% 33% 13% 0% 0% trăm Số 9 10 4 0 0 Đối lượng 12ª9(23hs) chứng Phần 39% 43.5% 17.5% 0% 0% trăm - Phiếu thăm dò ý kiến: 100% số học sinh được lấy phiếu thăm dò Lớp – sĩ số Phiếu Hữu Bình Không Thú vị thăm dò ích thường thích Thực Trước 29% 35.5% 26% 9.5% 12A6(31hs) nghiệm Sau 48,5% 35.5% 25% 0% Đối Trước 26% 29% 32% 13% 12ª5(31hs) chứng Sau 29% 29% 25% 16% Thực Trước 25% 21% 33% 21% 12A8(24hs) nghiệm Sau 37,5% 41.5% 16.5% 4,5% Đối Trước 26% 26% 30.5% 17.5% 12ª9(23hs) chứng Sau 26% 35% 30.5% 8.5% So sánh kết quả trƣớc và sau khi áp dụng đề tài ta thấy: +) Đối với lớp 12ª6, 12ª8 được thực nghiệm làm quen với việc hoạt động theo dự án, nhóm đã tự trao đổi tìm tòi kiến thức để thực hiện nhiệm vụ GV giao trước ở nhà, kết hợp với sử dụng kiến thức Gv tổng hợp lại sau khi kết thúc chủ đề khiến cho học sinh hứng thú học tập với môn Công nghệ hơn. Có những học sinh chưa hứng thú học tập môn Công nghệ cũng đã thấy thú vị hơn khi học kiến
thức mới qua các video khai thác bài học qua kênh thông tin mạng . Các em cũng chủ động, tích cực hơn trong việc tìm hiểu sâu kiến thức Vật lí, Khoa học kĩ thuật và ứng dụng của Công nghệ trong thực tiễn để có thể vận dụng nó một cách linh hoạt khi áp dụng giải quyết bài toán thực tế. Vì vậy kiến thức cơ bản môn Công nghệ không bị sáo rỗng mơ hồ nữa. +) Lớp 12ª5, 12ª9 là lớp đối chứng, vẫn dạy theo cách cũ, kết quả về sự hứng thú học tập môn Công nghệ 12 của học sinh không có thay đổi mấy so với trước khi thực hiện đề tài. +) Kết quả bài kiểm tra của lớp 12ª6, 12ª8 có tỉ lệ cao hơn của lớp 12ª5, 12ª9 cụ thể: Số lượng học sinh đạt điểm Khá giỏi cao hơn và số học sinh đạt điểm yếu ít hơn. Điều này là do các em 12ª6 và 12ª8 thấy hứng thú hơn trong học tập nên phần tự học và ôn luyện cũng tốt hơn. Kết quả thực nghiệm ở trên có thể chưa cao, song so với mặt bằng chung của trường học nơi tôi công tác – phần lớn là HS trung bình, yếu thì kết quả này đáng ghi nhận. Đặc biệt hơn, tôi nhận thấy khi dạy học theo hướng liên môn này ngoài việc giúp cho các em có thể hiểu vấn đề một cách sâu sắc hơn thì các em đã dần lấy lại hứng thú với môn học. Theo tôi, đó mới là kết quả lớn nhất của đề tài. 3.Bài học kinh nghiệm rút ra Qua việc nghiên cứu và giảng dạy tôi rút ra bài học: - Trước tiên người GV cần hiểu rằng: Để trở thành một GVgiỏi, được HS yêu mến phải là người có kiến thức. Muốn có được kiến thức sâu, rộng thì người GV cần phải yêu nghề, kiên trì, phải đọc, sưu tầm nhiều tài liệu tham khảo ở đa dạng các lĩnh vực liên quan để làm giàu thêm vốn kiến thức của mình. - Phải biết học hỏi, biết lắng nghe, tìm hiểu và trao đổi kiến thức với đồng nghiệp và trên các phương tiện thông tin đại chúng. - Có kiến thức tốt chưa hẳn đã dạy hay. Mà dạy hay cần có phương pháp khoa học cả về cách truyền đạt và nội dung kiến thức. - Cần có kế hoạch cụ thể đối với bộ môn học, tiết học, các hoạt động thực tế để từ đó tác động mạnh mẽ đến nhận thức của các em.
PHẦN BA : KẾT LUẬN CHUNG VÀ ĐỀ NGHỊ 1. Kết luận chung Vấn đề tích hợp liên môn hiện nay là một vấn đề bức thiết với trong nền giáo dục của Việt Nam và tất cả các quốc gia trên toàn cầu. Bởi xã hội ngày càng phát triển đòi hỏi con người phải đổi mới để bắt kịp với xu thế của thời đại. Một thời đại mới cần có những con người đổi mới, nhanh nhạy, tự tin, làm chủ bản thân, làm chủ xã hội. Để có thể giải quyết những khó khăn trong cuộc sống, bắt kịp với xu thế mới của thời đại đòi hỏi con người phải có kiến thức ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Vì vậy, giáo dục HS theo hướng tích hợp liên môn là rất quan trọng được triển khai rộng rãi trong tất cả các nhà trường trên phạm vi toàn quốc. Nhận thức được vai trò, tầm quan trọng của việc tích hợp liên môn, tôi đã tìm tòi các tư liệu, các hướng khai thác về vấn đề này sao cho có hiệu quả nhất trong quá trình giảng dạy. Đặc biệt trong giảng dạy CN 12, với nhiều nội dung có liên quan tới nhiều lĩnh vực như vật lí.toán học và định hướng nghề nghiệp. Khi DHTH, tôi nhận thấy các em nắm được bản chất kiến thức, đồng thời các em hiểu sâu hơn về mặt lí thuyết và nắm được kiến thức tổng quan về các lĩnh vực rất tốt. Tuy nhiên, đề tài này chắc chắn còn nhiều thiếu sót mà có thể tôi chưa phát hiện ra được. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp của quý thầy cô, đồng nghiệp và các bạn. 2.Đề xuất, kiến nghị Môn CN 12 - môn học có vai trò quan trọng trong việc cung cấp kiến thức giúp cho HS định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Vì vậy tôi xin đưa ra một vài đề nghị sau: - Với tổ chuyên môn, đồng nghiệp + Các đồng nghiệp cũng cần mạnh dạn trao đổi, đóng góp ý kiến về chuyên môn để cùng rút ra kinh nghiệm. + Cùng tập hợp, tích lũy các tư liệu có liên quan để việc áp dụng các kiến thức liên môn trở nên dễ dàng hơn. + Nên thường xuyên tổ chức nhiều chuyên đề về vấn đề chuyên môn để giúp các đồng nghiệp trao đổi, học hỏi kinh nghiệm cùng giúp nhau trưởng thành. - Với nhà trường, các tổ chức đoàn thể trong trường + Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị cho GV như tài liệu, sách tham khảo. + Tăng cường kiểm tra việc thực hiện nội dung đổi mới này trong môn CN12 cũng như các môn học khác bằng nhiều hình thức như: kiểm tra định kỳ…. + Tổ chức một số buổi dạy mẫu ở một số bài khó, bài hay để GV các trường cùng học hỏi.
+ Phổ biến các sáng kiến, đề tài khoa học hay để các giáo viên cùng trao đổi kinh nghiệm và học tập. Trên đây, tôi đã trình bày sáng kiến "Tích hợp kiến thức liên môn theo hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh khi dạy chủ đề Mạch điện xoay chiều ba pha- Công nghệ 12.” Rất mong đƣợc sự ủng hộ, đóng góp của các đồng nghiệp! Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA Hà nội, ngày 2 tháng 4 năm 2021 THỦ TRƢỞNG ĐƠN VỊ Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Tác giả Hà Thị Hải Yến