Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm tìm hiểu bản chất, khẳng định vai trò của infographic. Đề tài đi sâu vào vận dụng một số biện pháp sử dụng có hiệu quả infographic trong dạy học Địa lí ở trường phổ thông. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh, hình thành và phát triển một số phẩm chất và năng lực nói chung cho học sinh trong quá trình dạy học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng

SỞ GD & ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI : ỨNG DỰNG INFOGRAPHIC TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG HUỲNH THÚC KHÁNG LĨNH VỰC: ĐỊA LÍ Năm học 2022 – 2023
2 SỞ GD & ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI : ỨNG DỰNG INFOGRAPHIC TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG HUỲNH THÚC KHÁNG LĨNH VỰC: ĐỊA LÍ Tác giả: VŨ THỊ LÊ GV: THPT Huỳnh Thúc Kháng Số ĐT: 0912847892 Năm học 2022 – 2023
MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................ 1 1- Lí do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................... 1 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................ 2 3 1. Khách thể nghiên cứu ...................................................................................... 2 3.2. Đối tựợng nghiên cứu ..................................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu. ....................................................................................... 2 5. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................... 2 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 2 7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài .......................................................... 3 8. Đóng góp mới của đề tài ................................................................................... 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU................................................................ 4 Chương 1. Cơ sở lý luận ....................................................................................... 4 1. Khái quát về infographic .................................................................................. 5 1.1 Khái niệm .......................................................................................................... 5 1.2. Đặc điểm .......................................................................................................... 6 1.3. Ưu điểm............................................................................................................ 6 1.4. Lợi ích .............................................................................................................. 7 1.5. Bố cục............................................................................................................... 8 2. Các bước xây dựng một infographic ............................................................... 8 3. Vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng infographic Địa lí ở trường THPT ..... 10 3.1. Vai trò............................................................................................................... 10 3.2. Ý nghĩa ............................................................................................................. 10 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ..................................................................... 13 1. Khái quát tình hình sử dụng infographic trong các trường phổ thông hiện nay........................................................................................................................... 13 2. Thực trạng sử dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng ............................................................................................. 14 2.1. Khái quát về đặc điểm của trường THPT Huỳnh Thúc Kháng ....................... 14 2.2. Thực trạng sử dụng infographic Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng ............. 14 2.3. Định hướng sử dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng ............................................................................................................. 18
CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ VÀ ỨNG DỤNG INFOGRAPHIC TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG HUỲNH THÚC KHÁNG ...................................... 21 1. Vị trí, mục tiêu, nội dung của Địa lí THPT .................................................... 21 1.1. Vị trí ................................................................................................................. 21 1.2. Mục tiêu ........................................................................................................... 21 1.3 . Nội dung cơ bản của Địa lí THPT có thể và cần thiết sử dụng infographic ... 21 2. Qui trình thiết kế infographic trong dạy học Địa lí ở trường THPT ........... 22 3. Minh họa một số infographic trong dạy học Địa lí 10 và 12 ......................... 24 4. Các giải pháp sử dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng. .......................................................................................................... 29 4.1. Sử dụng infographic để tạo động cơ và hứng thú học tập cho học sinh. ......... 29 4.2. Sử dụng infographic để tổ chức cho học sinh hình thành kiến thức mới ........ 31 4.3. Sử dụng infographic trong củng cố kiến thức. ................................................. 32 4.4. Sử dụng infographic trong kiểm tra hoạt động nhận thức của học sinh .......... 35 5. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. ................. 36 5.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................ 36 5.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ................................................................. 37 5.2.1. Nội dung khảo sát ......................................................................................... 37 5.2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá...................................................... 37 5.3. Đối tượng khảo sát ........................................................................................... 38 5.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ...... 38 5.4.1. Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất ..................................................... 38 5.4.2. Tính khả thi của các giải pháp đề xuất.......................................................... 39 6. Thực nghiệm sư phạm ...................................................................................... 40 6.1. Mục tiêu thực nghiệm sư phạm........................................................................ 40 6.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ....................................................................... 40 6.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ..................................................................... 41 6.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 41 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 44 1. Kết luận .............................................................................................................. 44 2. Kiến nghị ............................................................................................................ 45 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Các chữ viết tắt Từ/cụm từ đầy đủ THPT Trung học phổ thông CNTT Công nghệ thông tin GV Giáo viên HS Học sinh DH Dạy học TB Trung bình ĐBSH Đồng bằng sông Hồng SGK Sách giáo khoa LTTP Lương thực thực phẩm TN Tốt nghiệp
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1- Lí do chọn đề tài Trong thời đại số hiện nay, việc đưa khoa học kĩ thuật, công nghệ các phương tiện truyền thông hiện đại trở nên phổ biến trong rất nhiều lĩnh vực của đời sống, trong đó có giáo dục. Việc sử dụng kết hợp, hỗ trợ của máy chiếu, thiết bị nghiên cứu và các ứng dụng, phần mềm (như PowerPoint, Kahoot, Menti)… đang góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy học. Do vậy, ứng dụng công nghệ trong dạy học đã và đang là vấn đề quan tâm, thực nghiệm, thực hiện của rất nhiều quốc gia trên thế giới và là một xu thế tất yếu. Tuy nhiên, với lượng thông tin quá lớn yêu cầu học sinh cần ghi nhớ, vận dụng trong các môn học như hiện nay, rõ ràng việc cần có những phương tiện dạy học mới nhằm đơn giản hóa cách thức thể hiện thông tin để hỗ trợ đắc lực cho việc tiếp nhận của người học là một yêu cầu cấp thiết và infographic là một giải pháp hợp lý cho yêu cầu đó. Infographic có đặc điểm nổi bật là khả năng tổng hợp, khái quát hóa, tính thẩm mĩ, tính sáng tạo cao. Nên infographic có thể trở thành một công cụ, một phương tiện và một giải pháp mới, góp phần nâng cao hứng thú và hiệu quả học tập bộ môn. Những trang infographic ngắn gọn về nội dung, màu sắc và hình ảnh bắt mắt sẽ thu hút học sinh và hỗ trợ học sinh tốt hơn trong quá trình học môn Địa lí. Mặc dù có nhiều ưu thế nổi trội trong việc truyền tải thông tin, có tiềm năng trong việc cải thiện hứng thú học tập của học sinh nhưng trên thực tế, nghiên cứu và ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí vẫn còn là một vấn đề mới mẻ, chưa được khai thác hiệu quả. Đây là cơ sở để giáo viên có thể sử dụng infographic trong dạy học để tối ưu hóa về mặt thời gian và gây hứng thú với người học. Chương trình Địa lí THPT gắn liền với những kiến thức về tự nhiên, dân cư xã hội, các ngành kinh tế của thế giới, của các nước và Việt Nam. Hiểu biết về Địa lí THPT có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giúp học sinh hiểu biết về tự nhiên, dân cư xã hội kinh tế của thế giới, các nước cũng như Việt Nam. Phần Địa lí THPT có một lượng kiến thức lớn và nhiều phần nội dung rất hấp dẫn nhưng thời gian trên lớp bị hạn chế. Việc sử dụng infographic trong dạy học Địa lí là một giải pháp hiệu quả khắc phục được hạn chế về thời gian, tiết học trở nên hấp dẫn, sinh động hơn, học sinh chú ý nhiều hơn đến bài học, học sinh nhớ nhanh, nhớ lâu và tổng hợp được kiến thức tốt, giảm bớt đi căng thẳng, buồn chán mà vẫn đạt được mục tiêu học tập đề ra. Xuất phát từ thực tế trên cùng với điều kiện nghiên cứu của bản thân, tôi chọn đề tài “Ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng ” để làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục đích nghiên cứu. Trên cơ sở tìm hiểu bản chất, khẳng định vai trò của infographic. Đề tài đi sâu vào vận dụng một số biện pháp sử dụng có hiệu quả infographic trong dạy học Địa lí ở trường phổ thông. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và 1
giáo dục học sinh, hình thành và phát triển một số phẩm chất và năng lực nói chung cho học sinh trong quá trình dạy học. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3 1. Khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: toàn bộ quá trình dạy học Địa lí 3.2. Đối tựợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quá trình tổ chức các hoạt động dạy học có sử dụng infographic cho học sinh trong dạy học Địa lí trường THPT Huỳnh Thúc Kháng Nghệ An. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu. Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí. Nghiên cứu về thực trạng dạy học bộ môn địa lí ở trường phổ thông và sử dụng infographic trong dạy học Địa lí THPT ở trường Huỳnh Thúc Kháng. 5. Phạm vi nghiên cứu. - Về nội dung: Sử dụng infographic trong dạy học một số bài Địa lí 10 và 12 - Về không gian, thời gian: + Không gian thực nghiệm: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. + Thời gian: Từ năm học 2021-2022 và năm học 2022-2023. 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập, nghiên cứu tài liệu: Nguồn tài liệu được sử dụng có thể gồm các dạng: các văn bản Nghị định, Nghị quyết; các tài liệu tập huấn chuyên môn của Bộ giáo dục và đào tạo; các tài liệu, sách báo chuyên ngành của các tác giả, một số trang báo điện tử về giáo dục, sử dụng infograpphic trong dạy học, sách giáo khoa Địa lí 10,12...nhằm thu thập thông tin, số liệu liên quan phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. - Phương pháp phát phiếu điều tra, khảo sát: Tiến hành các cuộc nói chuyện dưới dạng hỏi - đáp trực tiếp và lấy phiếu thăm dò giáo viên và học sinh lớp 10 và 12 về hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ thông tin qua môn Địa lí để xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng sử dụng infograpphic nhằm phát huy năng lực công nghệ cho học sinh thông qua chương trình Địa lí lớp 10, 12. Đây là một cơ sở quan trọng để có thể rút ra kết luận về tính hiệu quả của đề tài nghiên cứu. - Phương pháp quan sát: Trong quá trình thực hiện đề tài, giáo viên trực tiếp quan sát quá trình học sinh học tập tại lớp, trong giờ kiểm tra để tìm hiểu thái độ, hứng thú, tính tích cực học tập, kĩ năng làm bài, kĩ năng giải quyết vấn đề của học sinh 2
để từ đó rút ra được ưu khuyết điểm mà phương pháp mình đang áp dụng, trên cơ sở đó điều chỉnh để đạt được kết quả như đề tài mong muốn. - Phương pháp chuyên gia: Việc xây dựng thiết kế infograpphic, làm phiếu khảo sát điều tra học sinh, giáo viên và phương pháp dạy bằng infograpphic tác giả đã tham khảo ý kiến của một số giảng viên bộ môn phương pháp dạy học Địa lí ở trường Đại học Vinh, những giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong các trường phổ thông ở tỉnh Nghệ An. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Để khẳng định kết quả của đề tài chúng tôi tiến hành dạy thực nghiệm sư phạm. Ở lớp thực nghiệm chúng tôi tiến hành dạy học theo phương pháp của đề tài. Còn ở lớp đối chứng chúng tôi tiến hành dạy học theo các phương pháp dạy học truyền thống. Sau đó chúng tôi tiến hành cho các lớp làm bài kiểm tra 10 phút để đánh giá được thái độ, ý thức, hiệu quả học tập của học sinh, là cơ sở khẳng định tính hiệu quả của đề tài nghiên cứu. 7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài - Thực trạng sử dụng infograpphic ở trường Huỳnh Thúc Kháng . - Những giải pháp sử dụng infograpphic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng. 8. Đóng góp mới của đề tài - Việc tổ chức dạy học ứng dụng infographic nhằm phát triển năng lực công nghệ thông tin cho cả giáo viên - học sinh THPT thông qua chương trình Địa lí góp phần đổi mới phương pháp dạy học, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông tổng thể theo định hướng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, chú trọng phát triển phẩm chất và năng lực người học. - Phản ánh thực trạng việc dạy học và nhu cầu ứng dụng infographic trong dạy học hiện nay, phân tích được khả năng của học sinh và giáo viên ứng dụng infographic trong tổ chức dạy học nói chung và môn Địa lí nói riêng, thấy được tính ưu việt của infographic so với các thiết bị dạy học khác. - Giúp bản thân hiểu sâu sắc hơn về phương pháp dạy học Địa lí, rèn luyện kĩ năng nghiên cứu khoa học, kĩ năng vận dụng lý luận vào dạy học của bản thân. Thiết kế một bộ các infographic Địa lí sử dụng trong thực tiễn dạy học. Đề xuất một số giải pháp sử dụng infographic hiệu quả có thể vận dụng vào thực tiễn dạy học Địa lí ở các trường phổ thông. 3
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực mà nhà trường và xã hội kì vọng. Quan điểm này được thể hiện nhất quán ở nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục của các môn học. Theo Quyết định số 117/QĐ-TTg ngày 25/01/2017 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Đề án “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy - học, nghiên cứu khoa học góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2016 - 2020 định hướng đến năm 2025. Ứng dụng và đẩy mạnh CNTT hỗ trợ đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, kiểm tra đánh giá trong tất cả các môn học. Ưu tiên triển khai việc sử dụng thiết bị công nghệ hiện đại và việc sử dụng đó phải thiết thực, có hiệu quả. Dựa vào công văn số: 2289/SGDĐT-KTKĐ về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ đổi mới dạy học năm học 2019 - 2020. Tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng CNTT; củng cố, bồi dưỡng kiến thức, phát huy năng lực đội ngũ cốt cán CNTT và đội ngũ giáo viên Tin học; khai thác hiệu quả phòng họp trực tuyến, các phần mềm quản lý, phần mềm dạy học và thiết bị CNTT đặc biệt là các thiết bị hỗ trợ dạy học thông minh. Đẩy mạnh ứng dụng CNTT hỗ trợ đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, kiểm tra đánh giá trong tất cả các môn học. Ưu tiên triển khai các giải pháp có tính đồng bộ cao (bao gồm kho học liệu số, bài giảng e-learning, phần mềm thiết kế bài giảng điện tử, phần mềm mô phỏng, thí nghiệm ảo và phần mềm dạy học); triển khai ứng dụng CNTT phải thiết thực, có hiệu quả. Với sự phát triển nhanh chóng của CNTT, sự xuất hiện của các phần mềm đồ họa hiện đại, infographic ngày càng xuất hiện nhiều, phát huy sự sáng tạo và nhanh chóng phổ biến trong mọi lĩnh vực. Infographic phát triển dưới nhiều dạng khác nhau và trở thành phương tiện truyền tải thông tin dữ liệu trực quan, có tính biểu thị dữ liệu theo cách có cấu trúc, đảm bảo tính ngắn gọn trong mục tiêu truyền tải thông tin. Vì thế, việc sử dụng infographic trong dạy học sẽ là một phương pháp dạy học trực quan mới, nhằm bắt kịp xu hướng của giáo dục hiện đại. Ngoài ra, còn có thể xem là một biện pháp hữu hiệu để nâng cao hứng thú học tập của học sinh trên lớp, định hướng hoạt động tự học ở nhà và góp phần rèn luyện các năng lực thực hành cho học sinh trong học tập. Sử dụng infographic trong dạy học nói chung, dạy học môn Địa lí còn là một cách tiếp cận của nền giáo dục với xu hướng chung của thời đại, nhằm góp phần tạo ra những thế hệ học sinh không chỉ giỏi kiến thức, tư duy sáng tạo mà còn có khả năng bắt kịp công nghệ, vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống. 4
Điểm khác biệt so với các công cụ trình chiếu trực quan khác là infographic cho phép thể hiện các thông tin qua hình ảnh và các kí hiệu trực quan. Sự phát triển nhanh chóng của internet và điện thoại thông minh ngày nay đã rất phổ biến với học sinh THPT, infographic cũng trở nên thông dụng hơn. Bên cạnh những nfographic có sẵn đã được thiết kế trên internet, giáo viên và học sinh có thể tìm kiếm, in ra giấy để trở thành công cụ hỗ trợ học tập, giáo viên hoặc học sinh cũng có thể tự thiết kế infographic tùy theo mục đích sử dụng hoặc phong cách của riêng mình trong quá trình học tập bộ môn. Thao tác dễ dàng, phát huy tính sáng tạo của cá nhân, tiết kiệm thời gian, nâng cao hiệu quả dạy và học… chính là những ưu thế infographic có thể đáp ứng được với các đối tượng học tập khác nhau, trong các không gian học tập mở và hoàn toàn không bị giới hạn bởi cơ sở vật chất nhà trường như các biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin khác như vậy. Có thể nói, sử dụng infographic vào dạy học Địa lí sẽ giúp người dạy giảm bớt việc mô tả thông tin, số liệu mà tập trung vào phân tích nội dung để bài học được truyền tải trực quan hơn, thu hút hơn; giúp người học tiếp thu nhanh, dễ dàng và hứng khởi hơn. Những lợi thế nói trên của infographic là những điểm cần thiết đối với một phương tiện dạy học mới mà bộ môn Địa lí có thể sử dụng để góp phần thay đổi phương pháp học tập và nâng cao hứng thú học tập bộ môn. Về bản chất, infographic là hình thức dùng hình ảnh để trình bày truyền tải thông tin – thường là những thống kê trên số lượng lớn. Những infographic thường được bố trí khoa học, đẹp mắt và theo một cách dễ hiểu nhất nhằm giúp người đọc có thể hiểu được. Tuy nhiên thời gian và công sức để làm ra một sản phẩm infographic có thể mất nhiều hơn so với sử dụng văn bản hoặc sơ đồ tư duy nhưng những lợi ích mà nó mang lại thì vượt trội hơn rất nhiều. Thay vì phải đọc nhiều thông tin, xem qua nhiều trang web, hay thiết kế, các bảng thống kê phức tạp đơn điệu,… giờ đây, học sinh chỉ cần xem một trang hình ảnh infographic là có đầy đủ thông tin cần thiết và biết cách logic các thông tin đó với nhau. Đây là những nguyên nhân cơ bản để có thể ưu tiên sử dụng infographic trong dạy học thay vì các văn bản truyền thống. Trong các thế mạnh của infographic, có những điểm có thể hỗ trợ tốt cho giáo dục để đưa infographic vào dạy học Địa lí như một phương tiện dạy học mới, đáp ứng được những yêu cầu trong dạy học hiện nay. 1. Khái quát về infographic 1.1 Khái niệm Infographic là từ ghép giữa information (thông tin) và graphic (đồ họa). Hiện nay, có nhiều định nghĩa infographic khác nhau: infographic là hình ảnh đồ họa thể hiện thông tin, dữ liệu hoặc kiến thức nhằm thể hiện thông tin phức tạp một cách nhanh chóng và rõ ràng. Đồ họa có thể được tăng cường bởi các biểu tượng, hình dạng, màu sắc và các yếu tố hình ảnh khác nhưng nhìn chung, từ ngữ vẫn là yếu tố được nhấn mạnh bởi loại info này. Hay theo từ điển Oxford, infographic là cách thể hiện trực quan thông tin hoặc dữ liệu như dạng biểu đồ, sơ đồ. 5
Như vậy, infographic được hiểu đơn giản là thiết kế đồ họa thông tin, cụ thể chính là dạng thức thể hiện các thông tin, dữ liệu hoặc kiến thức bằng hình ảnh trực quan. Đây là sản phẩm đồ họa mô tả thông tin về một lĩnh vực, vấn đề nào đó. Thông tin trong infographic được giải thích một cách trực quan thông qua các hình ảnh. 1.2. Đặc điểm Infographic là một sản phẩm độc đáo, thường mang dấu ấn cá nhân, đa dạng về màu sắc và cách trình bày. Mỗi infographic gồm có bố cục 3 phần là hình ảnh, nội dung và kiến thức. Hình ảnh là sản phẩm của sự phối hợp màu sắc và đồ họa. Mỗi một sản phẩm infographic là một sản phẩm thể hiện đồ họa riêng của người thiết kế. Cùng một nội dung, thông tin, nhưng cách thể hiện của mỗi người là hoàn toàn khác nhau tùy vào góc nhìn của mỗi người cũng như mục đích thành lập infographic đó. Nhưng nhìn chung, các infographic đều có chung các đặc điểm sau: - Đầu tiên ta thấy infographic mang tính khái quát cao: Tính khái quát của infographic được đảm bảo bởi hệ thống hình ảnh biểu tượng cho phép cung cấp một lượng lớn thông tin; vừa làm rõ những dữ liệu phức tạp, vừa tổng hợp thông tin thông qua cách sắp xếp các nội dung và biểu tượng. Cung cấp thông tin phức tạp qua các biểu tượng phù hợp; vừa làm rõ những dữ liệu phức tạp, vừa cho phép truyền tải một lượng lớn thông tin thông qua các biểu tượng. - Thứ hai, infographic có tính logic: Thông qua infographic, các thông tin sẽ trở thành một nội dung có giá trị được đơn giản hóa mà bất kì một người nào cũng có thể hiểu. Việc logic các nội dung kiến thức và hệ thống hóa theo một trật tự nhất định, được thể hiện trên một trang giấy thể hiện tính khoa học và logic của infographic. - Thứ ba, infographic có tính sáng tạo: Infographic là một sản phẩm độc đáo, mang đậm dấu ấn cá nhân của người thiết kế, đa dạng về màu sắc và ý tưởng trình bày. Mỗi một sản phẩm infographic là một sản phẩm thể hiện ý đồ riêng của người thiết kế. - Thứ tư, infographic có tính thẩm mĩ: So với cách truyền tải nội dung thông thường bẳng các đoạn văn bản, infographic gây ấn tượng và hứng thú với người đọc về màu sắc, cách thức thể hiện sáng tạo các nội dung. Sự sắp xếp hợp lý các hình ảnh, số liệu, thông tin ngắn gọn trong các bố cục hài hòa chính là cơ sở tạo nên tính thẩm mĩ của infographic. 1.3. Ưu điểm Thông tin trực quan: Infographic mang rất nhiều ưu điểm nổi bật so với hình thức trình bày thông tin như truyền thống. Bởi lẽ, thay vì trình bày thông tin dài, khô khan, khó tiếp thu và gây nhàm chán cho người đọc, chúng ta có thể thay thế thông tin đó bằng những hình ảnh sống động và cụ thể. Những infographic thường được bố trí khoa học, đẹp mắt và theo một cách dễ hiểu nhất nhằm giúp người đọc có thể hiểu được. 6
Trình bày thông tin quan trọng: Infographic không chỉ được biết đến là các tác phẩm nghệ thuật, điều quan trọng mà người xem muốn biết chính là lượng thông tin từ thiết kế infographic. Có thể khi nhìn vào, bạn sẽ bị ấn tượng bởi cách trình bày, nhưng sau đó sẽ bị thu hút bởi nội dụng mà nó truyền tải. Thu hút người xem: Với cách trình bày ấn tương và độc đáo của infographic, bạn sẽ chú ý vào những hình ảnh, màu sắc, đường nét đó. Dù chưa biết gì về nó nhưng chắc chắn ánh mắt của bạn không thể nào bỏ qua những mẫu thiết kế này dù ở trên máy chiếu, mặt giấy hay màn hình điện thoại. Thông tin dễ hiểu: Các thông tin khi trình bày trên infographic đều được đơn giản hóa. Nếu là một người thích thu thập thông tin từ đồ thị, biểu đồ, chắc hẳn bạn sẽ cảm thấy hứng thú hơn khi chúng được trình bày bằng những hình ảnh thú vị. Bạn không cần mất thời gian suy nghĩ mỗi khi đọc tài liệu nhưng vẫn có thể nắm bắt thông tin chính xác với infographic. Không bị nhàm chán: Nhiều thông tin phức tạp trong chương trình học gây nhàm chán cho người học. Rất ít học sinh có thể học và ghi nhớ được hết những nội dung đã được học. Dễ dàng tiếp cận: Bước vào thời đại công nghệ 4.0, internet bùng nổ mạnh mẽ đã khiến infographic trở nên phổ biến hơn. Khi dùng công cụ tìm kiếm, bạn có thể thấy chúng xuất hiện rất nhiều, thậm chí chúng còn được in hẳn ra giấy giúp mọi người tiếp cận dễ hơn. Thuyết phục người xem: Nhờ vào sự sáng tạo trong thiết kế, mọi thông tin đều được sắp xếp theo một cách súc tích và rõ ràng. Nhờ đó mà infographic tăng thêm sự thuyết phục người đọc, những người thường nghi ngờ về sự chính xác của những số liệu được trình bày trên đó. Nội dung rõ ràng: Vì trình bày theo một cách khoa học nên thông tin được sắp xếp vô cùng dễ hiểu, mạch lạc, ít xảy ra hiểu lầm. Vậy nên khi xem infographic, người dùng hạn chế được sự khó hiểu của người xem hay mắc phải khi đọc quá nhiều trang văn bản. 1.4. Lợi ích Trong các thế mạnh của infographic, có những điểm có thể hỗ trợ tốt cho giáo dục để đưa infographic vào dạy học Địa lí như một phương tiện dạy học mới, đáp ứng được những yêu cầu trong giảng dạy Địa lí hiện nay. Cụ thể: Giúp nhó lâu: infographic với hệ thống thông tin tổng hợp hoặc theo từng chủ đề riêng biệt, nhờ đó người xem có khả năng ghi nhớ lâu hơn do trình bày chuyên sâu về một nội dung nào đó. Khoa học đã chứng minh, với dữ liệu rời rạc, não chỉ đơn giản giải mã ý nghĩa của chúng mà không có chức năng ghi nhớ. Trái lại, thông tin đã được hệ thống sẽ kích thích các khái niệm có sẵn trong não, liên hệ đến cảm xúc, suy nghĩ và để lại ấn tượng lâu dài. Việc sử dụng những màu sắc tươi sáng, biểu đồ, hình ảnh đa dạng…làm cho người xem nhớ đến infographic một 7
cách dễ dàng. Bạn nên nhớ rằng con người thường lưu lại trong trí nhớ hình ảnh tốt hơn là từ ngữ. Tương tự như những mẩu quảng cáo trên truyền hình, hiệu quả tác động lên khách hàng là cao hơn thông qua ngôn ngữ hình ảnh. Hình ảnh trực quan là thế mạnh vượt trội của infographic. Để tiết kiệm thời gian, đồng thời giúp học sinh tránh nhàm chán và nhớ lâu hơn, infographic hỗ trợ xử lý và sắp xếp một cách hợp lý các thông tin cần thiết khiến học sinh chú ý vào cách trình bày ấn tượng của infographic và tự hỏi xem những biểu đồ, màu sắc, đường nét, hình ảnh… Bằng cách này, học sinh có thể tiếp thu được nhiều thông tin chỉ trong một thời gian rất ngắn. Tạo sự hứng thú cho người học: hình ảnh giúp người xem cảm thấy dữ liệu hấp dẫn và thu hút hơn. Giữa rất nhiều thông tin cập nhật mới liên tục trên internet, một infographic có khả năng được chọn đọc nhiều gấp 30 lần so với bài viết hoặc biểu đồ đơn giản. Cung cấp nhiều thông tin trong thời gian ngắn: Con người không mất nhiều thời gian để đọc những thông tin dài thể hiện dưới một trang giấy. Những lợi thế trên là những điểm cần thiết đối với một phương tiện dạy học mới mà bộ môn Địa lí có thể sử dụng. Có thể nói, sử dụng infpgraphic vào giảng dạy Địa lí sẽ giúp người dạy giảm bớt việc mô tả thông tin, số liệu mà tập trung vào phân tích nội dung. Đồng thời nội dung bài học được sẽ được truyền tải “mềm” hơn, thu hút hơn, giúp người học tiếp thu nhanh hơn, dễ dàng nắm bắt thông tin quan trọng trong bài học. 1.5. Bố cục Bố cục cơ bản của một infographic bao gồm ba phần: chủ đề, kênh hình và kênh chữ. Trong đó, chủ đề là tên bao quát nội dung sẽ thể hiện; kênh hình là những hình ảnh, biểu tượng, biểu đồ, bản đồ và kênh chữ có thể là nội dung chính hoặc bổ trợ làm rõ các biểu tượng. Infographic thể hiện bằng các yếu tố đồ họa và hình ảnh thu hút sự chú ý bằng cách sắp xếp các nội dung, thông tin một cách khoa học và độc đáo nhất theo ý đồ mong muốn của người dạy. Tuy nhiên, một infographic có nhiều thông tin nếu không được sắp xếp bố cục một cách hợp lí sẽ dễ dẫn đến tác dụng ngược, gây rối loạn cho người đọc không thể tập trung vào những nội dung quan trọng và có thể gây hiệu ứng ngược trong việc tiếp nhận thông tin. 2. Các bước xây dựng một infographic Lựa chọn nội dung chủ đề của infographic: Trước hết bạn cần lựa chọn được nội dung và chủ đề mình muốn truyền tải, từ đó hình mới hình dung được các yếu tố như phong cách thiết kế, màu sắc, nội dung… sẽ sử dụng. Việc chọn chủ đề cho infographic không hề đơn giản, tốt nhất hãy tìm một lĩnh vực nào đó cụ thể giúp mang đến nhiều kiến thức cho người xem. Bên cạnh đó, để chọn được chủ đề vừa 8
thu hút người đọc và vừa là lĩnh vực bạn am hiểu không phải dễ. Ví dụ như bạn là một người yêu ẩm thực, chắc chắn bạn sẽ có rất nhiều thông tin để nói về những đặc sản của từng vùng miền. Xây dựng ý tưởng: Mục đích của việc lên ý tưởng sẽ giúp bạn dễ chọn lọc những số liệu, hình ảnh và từ ngữ phù hợp để dùng cho infographic. Bạn có thể phác thảo sơ qua bố cục trình bày, nếu muốn xây dựng infographic theo dạng website hoặc video thì nên có một kịch bản chi tiết để không bỡ ngỡ khi làm. Thu thập thông tin: Khi đã xác định được chủ đề cần thực hiện, bạn hãy tiến hành tìm kiếm thông tin từ sách báo, internet hoặc những nguồn khác. Dựa trên ý tưởng, cách sắp xếp mà chọn những số liệu, ngôn từ và tài liệu cần thiết. Bí kíp giúp infographic luôn thành công đó là “càng đơn giản càng tốt”. Bởi vì nếu muốn xem, người dùng có thể chọn các trang khác thay vì infographic của bạn. Khi họ chọn bạn, tức là thiết kế infographic của bạn có sự khác biệt so với những nơi khác. Thu thập hình ảnh, icon, kí hiệu: Mỗi infographic nên sử dụng một loại Icon cùng phong cách, cùng màu sắc để trông hài hòa về mặt thẩm mỹ và không bị “rối mắt” khiến việc theo dõi dễ dàng hơn. Ví dụ như sử dụng Icon phẳng, đơn màu hay nhiều màu sắc, hay Icon minh họa 3D với nhiều chi tiết hơn. Như chúng ta có thể thấy trong infographic này, nhiều icon chung phong cách có thể được kết hợp để tạo ra một hình ảnh có sức ảnh hưởng để truyền đạt và minh họa cho một nội dung nào đó. Lựa chọn bố cục infographic: Khi xác định mục đích thiết kế, cần hình dung một cách rõ nét về nhiệm vụ thiết kế: thiết kế infographic về đất nước, đặc điểm hay so sánh, giải thích…? xác định chủ đề và nội dung muốn truyền tải trong infographic để có thể hình dung được các yếu tố như màu sắc, phong cách thiết kế… sẽ sử dụng. Từ nhiệm vụ và mục đích, lựa chọn bố cục (có sẵn hoặc tự thiết kế) sao cho phù hợp với nội dung và cá tính sáng tạo của cá nhân. Các ứng dụng thiết kế infographic sẵn sàng cung cấp một kho dữ liệu về các bản thiết kế mẫu với những bộ khung, những bảng màu được phân loại và sắp xếp sẵn để hình dung con đường thiết kế dễ dàng hơn. Điều quan trọng là cần lựa chọn trong số những bộ khung đó, mẫu nào thực sự phù hợp với nội dung chủ đề thiết kế. Thực hiện thiết kế infographic: Bước này sẽ bắt tay vào thiết kế infographic khi đã chuẩn bị đầy đủ những gì cần có để tạo ra infographic. Khi sử dụng những con số trên biểu đồ, bạn hãy cân nhắc xem nên dùng loại nào cho thích hợp. Sử dụng các công cụ để thiết kế infographic: Sử dụng phần mềm Adobe Illustrator, Adobe Photoshop, Microsoft Powerpoint hoặc Canva. Adobelà bộ phần mềm thiết kế đồ họa đẹp việc sử dụng Adobe Illustrator với các biểu tượng hoặc thậm chí hình ảnh minh họa. Phần mềm có thể trình bày các thông tin một cách rõ ràng, dễ hiểu hơn. Powerpoint: Đây là một trong những công cụ truyền thống và phổ biến, cũng đồng thời là phương tiện có thể sử dụng để thiết kế infographic, nhất là khi các 9
thao tác với Powerpoint của hầu hết mọi người đều thuần thục. Powerpoint có hệ thống các mẫu trình bày với màu sắc hài hòa, kĩ thuật tinh tế hỗ trợ cho việc thiết kế Infographic một cách dễ dàng nhất. Canva: Là một công cụ thiết kế trực tuyến dễ sử dụng, phù hợp cho nhiều đối tượng. Với hàng loạt những mẫu infographic miễn phí cùng rất nhiều những biểu tượng, biểu đồ, phông chữ đẹp mắt,... Canva cũng cung cấp cho người dùng một thư viện hình ảnh, biểu tượng, phông chữ và tính năng rộng lớn để lựa chọn. Canva còn cung cấp một hệ thống bảng thiết kế có sẵn, đã được phối màu và chỉ cần những cú click chuột đơn giản đã có thể tạo ra các infographic bắt mắt như thiết kế chuyên nghiệp. Giao diện trang web khá trực quan và dễ dàng sử dụng, thư viện hình ảnh cũng vô cùng phong phú. Học sinh cũng có thể tải ứng dụng Canva vào thao tác thuận lợi trên các thiết bị di động. 3. Vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng infographic Địa lí ở trường THPT 3.1. Vai trò Ở góc độ cá nhân việc sử dụng infographic là một phương pháp dạy học mới, có vai trò quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Địa lí ở trường THPT. Sử dụng infographic với tư cách là một công cụ hổ trợ có tính trực quan trên nền tảng ứng dụng công nghệ thông tin được xem là phương pháp dạy học mới không chỉ nâng cao chất lượng dạy học Địa lí ngoài ra còn tăng tính hứng thú học tập cho học sinh, tăng khả năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống từ đó hình thành nên các năng lục cho người học và khuyến khích sự sáng tạo say mê nghề của giáo viên trong quá trình dạy học. 3.2. Ý nghĩa Sử dụng infographic không chỉ là một phương pháp mới, góp phần đổi mới phương pháp dạy học Địa lí ở trường phổ thông mà còn tạo cơ hội cho học sinh phát huy các sở trường và năng lực của mình, đồng thời trở nên hứng thú, say mê học tập hơn. Cụ thể, sử dụng infographic có ý nghĩa sư phạm to lớn, đặc biệt trong việc dạy học Địa lí trên các mặt: kiến thức, kỹ năng và thái độ, phát triển năng lực và hình thành phẩm chất cho học sinh. Về kiến thức: infographic giúp học sinh có khả năng nắm bắt thông tin bài học nhanh hơn, có trọng tâm hơn. Sự thay đổi từ cách học bị động nghiên cứu sách giáo khoa truyền thống được thay thế bằng việc học sinh được tự do chọn lựa nghiên cứu các kiến thức (được chỉ dẫn nguồn chính xác), tự tổng hợp và ghi nhớ thống tin cần thiết trong thời gian ngắn sẽ khiến học sinh có cảm giác tự chủ hơn với việc học tập. Về kĩ năng: khi khai thác một infographic tức là học sinh được tiếp cận với hệ thống những thông tin đã được tổng hợp, khái quát hóa ở mức cao. Để có thể khai thác tốt infographic, đòi hỏi học sinh cũng cần huy động các kĩ năng của tư duy: phân tích, so sánh, đánh giá… Trong trường hợp học sinh là người được giao 10
nhiệm vụ thiết kế infographic thì các kĩ năng tổng hợp sẽ được phát huy tối đa trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Về thái độ: mỗi infographic được thiết kế mang đậm màu sắc cá nhân của tác giả. Học sinh THPT đang ở độ tuổi trưởng thành, với nhu cầu khẳng định bản thân là rất lớn sẽ hứng thú với việc tự thiết kế và biết trân trọng sản phẩm học tập của chính mình. Quá trình tìm tòi, thu thập các thông tin, tư liệu để tạo ra infographic cũng tạo điều kiện cho học sinh được tiếp cận với các nguồn thông tin đa dạng, phong phú ngoài sách giáo khoa, điều này có tác dụng lớn trong việc giúp học sinh đánh giá khách quan, nhiều chiều về những nội dung địa lí được học, từ đó hình thành thế giới quan khoa học của học sinh. Về định hướng phát triển năng lực: sử dụng infographic không chỉ hỗ trợ phát triển các năng lực thực hành bộ môn mà còn phát triển các năng lực chung: năng lực sử dụng ngôn ngữ (lựa chọn từ ngữ chính xác), năng lực sử dụng công nghệ thông tin, năng lực tự học... Về hình thành phẩm chất cho học sinh: từ những hiểu biết sâu sắc của các em khi học Địa lí thế giới và Địa lí Việt Nam, từ đó bồi dưỡng thêm lòng yêu nước, tinh thần trách nhiệm của bản thân với đất nước, nỗ lực học tập vì tương lai đất nước. Hình 1. Infographic về vị trí địa lí Việt Nam. 11
Ví dụ: Khi dạy bài vị trí địa lí và lãnh thổ nước ta, để giúp học sinh nhanh chóng có những hiểu biết về khái quát đất nước Việt Nam, giáo viên có thể thay thế phần nội dung dạng chữ trong sách giáo khoa bằng một infographic như trên. Infographic trên tóm tắt những nét chính về vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ nước ta, từ đo cho phép học sinh hình dung những thông tin rất cơ bản qua hệ thống hình ảnh và các từ khóa ngắn gọn: vị trí, lãnh thổ, khí hậu, địa hình; tạo cho học sinh khả năng ghi nhớ hình ảnh nhanh, tốt và lâu dài hơn. Không những thế, việc sử dụng các dạng lược đồ khác nhau, kết hợp sắp xếp hài hòa các màu sắc và hình ảnh biểu tượng khiến cho cách tiếp cận nội dung trở nên dễ dàng hơn, đồng thời gây hứng thú học tập cho học sinh Như vậy, việc sử dụng infographic trong dạy học Địa lí sẽ không chỉ là một phương pháp dạy học mới, nhằm bắt kịp xu hướng của giáo dục hiện đại, mà còn có thể xem là một biện pháp hữu hiệu để nâng cao hứng thú học tập của học sinh trên lớp, định hướng hoạt động tự học ở nhà và góp phần rèn luyện các năng lực thực hành cho học sinh trong học tập Địa lí. Sử dụng infographic trong dạy học nói chung, dạy học Địa lí ở trường THPT còn là một bước phát triển của nền giáo dục với xu hướng chung của thời đại, nhằm góp phần tạo ra những thế hệ học sinh không chỉ giỏi kiến thức, tư duy sáng tạo mà còn có khả năng bắt kịp công nghệ, vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống. 12
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Khái quát tình hình sử dụng infographic trong các trường phổ thông hiện nay Địa lí là một môn học trong chương trình giáo dục phổ thông, cũng giống như nhiều môn học khác trong hệ thống giáo dục nước ta, việc dạy học Địa lí đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của cải cách giáo dục. Khi giải thích về lý do nhiều học sinh không theo học môn Địa lí ở trường phổ thông hiện nay là vì môn học có ít ngành hót, học ngành môn đó ra xin việc vất vả, rồi lượng kiến thức phải học thuộc trong sách giáo khoa rất nhiều... Để tháo gỡ khó khăn đó, infographic với đặc trưng trực quan, sinh động, độc đáo hoàn toàn có thể tạo ra hứng thú học tập mới, đồng thời giúp đỡ học sinh được tự do thể hiện những nhận thức Địa lí qua lăng kính của mình. Mỗi infographic với tư cách là một sản phẩm cá nhân độc đáo, thể hiện sự sáng tạo, tư duy thẩm mĩ và khả năng sử dụng công nghệ thông tin của tác giả sẽ góp phần nâng cao hiệu quả học tập bộ môn. Tuy có nhiều ưu thế, nhưng hiện nay, việc sử dụng infographic trong dạy học hiện nay hiện chưa được tiến hành rộng rãi. Theo nghiên cứu của chúng tôi, infographic đã trở thành nội dung nghiên cứu và ứng dụng với qui mô hẹp trong dạy học Địa lí ở một số trường THPT. Mặc dù đã được ứng dụng tương đối hiệu quả trong bộ môn Địa lí nhưng ở nội dung infographic mới chỉ được xuất hiện trên mạng và được giáo viên sử dụng một cách tự phát trong các tiết học trên lớp để thay đổi không khí giờ học. Trong bối cảnh thi THPT Quốc gia như hiện nay được tổ chức dưới dạng thi trắc nghiệm khách quan, học sinh cần ghi nhớ nhiều nội dung kiến thức để đáp ứng yêu cầu của bài thi, đáp ứng yêu cầu của phần đông học sinh về việc học tập. Tại một số trường THPT ở Nghệ An một số giáo viên trẻ cũng đã tiệp cận đến với việc sử dụng infographic trong dạy học Địa lí, tuy nhiên mức độ còn hạn chế, bởi lẽ hầu hết các giáo viên chỉ sử dụng những infographic có sẵn trên mạng hoặc trong các sách có sẵn, chưa tiến hành thiết kế infographic để sử dụng vì mất nhiều thời gian và công sức. Như vậy, có thể thấy trên thực tế, mặc dù lĩnh vực Địa lí được thiết kế và đăng tải trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng nhưng lại chưa được ứng dụng trong quá trình dạy học Địa lí ở trường phổ thông hiện nay với tư cách như một biện pháp mới, góp phần làm đổi mới phương pháp dạy học. Sử dụng infographic trong dạy học sẽ là một phương pháp mới đầy tiềm năng khi không chỉ đem đến tính mới lạ mà còn góp phần to lớn trong việc nâng cao hiệu quả bộ môn và gắn việc học tập với thực tiễn, đảm bảo rèn luyện, phát triển các năng lực thực hành cho học sinh. Điều này hoàn toàn phù hợp với mục đích của nền giáo dục Việt Nam hiện nay là hình thành nhân cách toàn diện cho thế hệ trẻ, những người lao động tương lai của xã hội, có sức khỏe, có trí tuệ, có tâm hồn trong sáng, biết yêu thương cộng đồng, nhân loại, có ý 13
thức công dân và có khả năng lao động sáng tạo, nhằm đáp ứng những yêu cầu của thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Có thể thấy, infographic Địa lí không còn là khái niệm xa lạ, trái lại, nó còn có thể trở thành một công cụ hỗ trợ dạy học trong thời đại mới, không chỉ tạo hứng thú, nâng cao chất lượng học tập bộ môn mà còn mở ra khả năng phát triển các năng lực của người học. Tuy nhiên, việc ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí hiện nay vẫn còn là một vấn đề mới, chưa được triển khai áp dụng rộng rãi để phát huy hết hiệu quả của nó. 2. Thực trạng sử dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng 2.1. Khái quát về đặc điểm của trường THPT Huỳnh Thúc Kháng Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng là ngôi trường có bề dày lịch sử hơn một thế kỉ, nơi đào tạo nhân tài cho tỉnh cho quốc gia. Một ngôi trường trọng điểm của Nghệ An. Khác với nhiều trường phổ thông khác, Huỳnh Thúc Kháng là một trường qui mô lớn (45 lớp công lập và 5 lớp tiên tiến với hơn 2000 học sinh) được xây dựng trên quê hương có truyền thống hiếu học. Nhà trường được đầu tư hiện đại hóa cho trang thiết bị, cơ sở vật chất hiện đại. Điểm đầu vào của học sinh rất cao, kì vọng của phụ huynh về nhà trường, giáo viên và tương lai con em mình rất lớn. Do đó, có rất nhiều khó khăn trong vấn đề định hướng học sinh lựa chọn môn học của mình. Thực trạng việc dạy học Địa lí ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng hiện nay cũng là một vấn đề trăn trở. - Thứ nhất, số học sinh học khối xét chuyên ngành có môn Địa lí là rất ít. - Thứ hai, điểm đầu vào của học sinh rất cao, đa phần các em có tư duy về các môn tự nhiên và lựa chọn đó là môn học yêu thích. - Thứ ba, một bộ phận học sinh khác đã bắt đầu đánh giá hoạt động học tập chủ yếu theo quan điểm tương lai của mình. Các em bắt đầu có thái độ lựa chọn đối với từng môn học, đặc biệt là những môn sẽ phục vụ cho mục tiêu vào Đại học), thờ ơ với các “môn phụ”, trong đó có bộ môn nhiều kiến thức như Địa lí. Thực tế là như vậy, việc dạy học Địa lí ở trường như thế nào để có thể lôi cuốn học sinh say mê môn học, theo môn học và đáp ứng nhu cầu học tập của các em, nhiệm vụ giáo dục, phát triển nhân cách toàn diện của học sinh vẫn đang là bài toán đặt ra với các giáo viên dạy Địa lí của nhà trường. 2.2. Thực trạng sử dụng infographic Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng đã ứng dụng CNTT trong quản lý và dạy học được quan tâm triển khai từ nhiều năm về trước, tuy nhiên hiện nay hoạt động này được đẩy mạnh, tăng cường bằng việc thành lập ban CNTT phục vụ công tác điều hành, quản lý và trao đổi chuyên môn; tất cả các lớp đầu tư lắp đặt máy chiếu 14
đa năng trong phòng học và khuyến khích giáo viên soạn giáo án điện tử ở tất cả các đưa vào giảng dạy. Đặc biệt, để nâng cao hiệu quả trong công tác này, ban giám hiệu nhà trường đã quán triệt tinh thần dạy và học thực chất, kiên quyết không để kiểu dạy hình thức và ứng dụng CNTT cho có lệ, đồng thời, tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các khóa tập huấn ứng dụng CNTT trong dạy học. Từ đó, việc khai thác sử dụng các ngữ liệu phục vụ giảng dạy bằng giáo án điện tử trong các tiết học đã phát huy hiệu quả, tạo sự hứng thú cho học sinh tiếp thu bài giảng. Đây được coi như một luồng gió mới trong đổi mới phương pháp, hình thức dạy học của nhà trường. Cùng với các phương tiện thiết bị dạy học, việc ứng dụng infograpphic đã thúc đẩy nhu cầu ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học của cả GV và HS, trong đó có môn Địa lí. Để đánh giá được nhu cầu ứng dụng infograpphic trong dạy học hiện nay, tôi đã tiến hành khảo sát nhu cầu ứng dụng infographic vào học tập đối với học sinh và giảng dạy đối với giáo viên. - Về phía giáo viên Với phiếu khảo sát giành cho giáo viên, chúng tôi khảo sát với giáo viên dạy Địa lí của một số trường trong thành phố như THPT Huỳnh Thúc Kháng (3 giáo viên), THPT Lê Viết Thuật (3 giáo viên), THPT Hà huy Tập (2 giáo viên). Kết quả thu được như sau: Với câu hỏi: Thầy/Cô hiểu như thế nào về infographic?, hầu hết các giáo viên đều đã nhận thức đúng được bản chất của infographic là sử dụng hình ảnh để truyền tải thông tin. Có 75% giáo viên hiểu chính xác khái niệm infographic là hình thức đồ họa trực quan sử dụng hình ảnh để trình bày thông tin, dữ liệu hoặc kiến thức thể hiện những thông tin phức tạp một cách nhanh và rõ ràng. Đây là cơ sở thuận lợi và quan trọng để đảm bảo khả năng tiến hành sử dụng infographic có hiệu quả trên diện rộng. Điều đó chứng tỏ infographic không còn là một khái niệm xa lạ, mà hoàn toàn gần gũi với các giáo viên THPT. Cũng như vậy, với câu hỏi về mức độ sử dụng infographic trong dạy học, có 75% thầy cô cho rằng thỉnh thoảng có sử dụng infographic. Con số này chứng tỏ, infographic đã được đưa vào sử dụng, tuy nhiên mức độ không thường xuyên. Có thể giải thích điều này là do chưa có một hệ thống infographic Địa lí đầy đủ làm nguồn tài liệu để hỗ trợ giáo viên trong quá trình giảng dạy. Vì thế, việc sử dụng infographic hoàn toàn là do khả năng và sáng tạo cá nhân của từng giáo viên. Tuy chưa thực sự được phổ biến, nhưng 100% số thầy cô tham gia khảo sát đều đã có nhận thức đúng về ưu thế nổi trội của infographic trong dạy học Địa lí ở các trường THPT. Giúp học sinh có khả năng khái quát kiến thức tốt hơn; tăng tính hình ảnh trong dạy học Địa lí, tăng tư duy sáng tạo cho học sinh,… và từ đó, giúp học sinh tăng hứng thú học tập và tương tác. 15