Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng kiến thức liên môn để giảng dạy văn bản “ Vợ nhặt” của Kim Lân

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài nhằm đề xuất việc tích hợp các kiến thức liên môn Lịch sử, kiến thức về văn hóa truyền thống vào dạy văn bản “ Vợ nhặt” giúp học sinh tiếp nhận văn bản ở chiều sâu hơn và giúp các em yêu thích môn Ngữ văn hơn. Giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình giảng dạy bộ môn Ngữ văn trong nhà trường. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng kiến thức liên môn để giảng dạy văn bản “ Vợ nhặt” của Kim Lân

Trang 1/15 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.Lý do chọn đề tài Từ năm 2012, việc dạy học tích hợp đã được triển khai. Việc xây dựng chương trình môn học tích hợp giúp học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức, kĩ năng của nhiều lĩnh vực chuyên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong học tập và đời sống, qua đó giúp học sinh phát triển được những phẩm chất và năng lực mà chương trình giáo dục phổ thông mới đang kì vọng. Trong thực tiễn dạy học lâu nay, nhiều giáo viên đã vận dụng cách dạy học tích hợp. Tuy nhiên, nếu quan điểm tích hợp được quán triệt ngay từ khâu thiết kế chương trình và biên soạn SGK thì giáo viên sẽ vận dụng thuận lợi hơn và việc dạy học sẽ hiệu quả hơn so với cách làm tùy thuộc nhiều vào sự vận dụng của từng cá nhân giáo viên. Hiện nay, dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đang được quan tâm. Thực hiện tích hợp trong dạy học sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho việc góp phần hình thành và phát triển các năng lực cho học sinh. Chương trình Ngữ văn THPT có rất nhiều nội dung ứng dụng thực tiễn và đặc thù có sự liên quan tới nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Việc tích hợp liên môn và nội môn trong dạy học Ngữ văn là rất cần thiết. Nhưng quá trình vận dụng tích hợp liên môn vào trong bài dạy còn gặp nhiều lúng túng nên trong quá trình giảng dạy thường chỉ tập trung vào kiến thức đặc thù của bộ môn mà thiếu sự quan tâm, liên hệ với các bộ môn khác. Về phía học sinh xuất hiện tâm lí coi nhẹ, chủ quan trong bộ môn và thường thiếu quan tâm, thậm chí bỏ rơi bộ môn. Vì vậy nên khi được hỏi, khai thác sâu vào vấn đề các em thường tỏ ra lúng túng hoặc không thể trả lời câu hỏi. Trong chương trình Ngữ văn lớp 12 có rất nhiều nội dung liên quan tới các bộ môn khác nhau. Riêng trong văn bản “ Vợ nhặt”- Kim Lân có rất nhiều kiến thức liên quan tới kiến thức các bộ môn khác. Vì thế trong trong sáng kiến này tôi mạnh dạn xây dựng đề tài: “ Vận dụng kiến thức liên môn để giảng dạy văn bản “ Vợ nhặt” của Kim Lân trong sách giáo khoa Ngữ văn 12- Ban cơ bản. 2. Mục đích nghiên cứu - Đề xuất việc tích hợp các kiến thức liên môn Lịch sử, kiến thức về văn hóa truyền thống vào dạy văn bản “ Vợ nhặt” giúp học sinh tiếp nhận văn bản ở chiều sâu hơn và giúp các em yêu thích môn Ngữ văn hơn. - Giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình giảng dạy bộ môn Ngữ văn trong nhà trường. - Giúp học sinh có cách nhìn tổng quan về một nội dung kiến thức dưới góc nhìn đa chiều - liên môn. Từ đó góp phần hình thành và phát triển các năng lực cho học sinh.
Trang 2/15 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu : Rèn kĩ năng tìm hiểu kiến thức liên môn qua việc đọc hiểu văn bản : Vợ nhặt ( Kim Lân) - Khách thể nghiên cứu: Dạy học Ngữ văn bằng tích hợp liên môn ở trường THPT. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Cơ sở tích hợp các kiến thức liên môn. - Cơ sở nội dung trong văn bản “ Vợ nhặt” . - Phương pháp dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. 5. Phạm vi, thời gian nghiên cứu - Đề tài áp dụng đối với học sinh lớp 12 trong giờ học chính khóa. - Thời gian: Đề tài được nghiên cứu từ tháng 09- 2020 và được áp dụng thực nghiệm trong năm học 2020 – 2021. 6. Phương pháp nghiên cứu - Sử dụng phương pháp nghiên cứu lý thuyết, phương pháp so sánh thực nghiệm – đối chứng, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến nội dung của chuyên đề bao gồm: sách giáo khoa, sách tham khảo, sách bài tập... + Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Thu thập, nghiên cứu các tài liệu có liên quan để làm cơ sở lí luận cho đề tài; Xây dựng giáo án tích hợp các kiến thức liên môn trong đó có sử dụng biện pháp rèn kĩ năng tự nghiên cứu tài liệu liên môn và kĩ năng tổ chức hoạt động nhóm cho HS. - Phương pháp tìm hiểu thực trạng: Sử dụng phiếu điều tra và trực tiếp cho HS làm bài. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm. + Đối tượng: HS lớp 12 của trường THPT nơi công tác. + Bố trí đối chứng: lớp 12A5 – dạy theo truyền thống. + Kiểm tra, đánh giá Soạn một số đề kiểm tra trong đó đánh giá khả năng học tập vận dụng kiến thức liên môn của HS. Xây dựng tiêu chí đánh giá kĩ năng học tập của HS từ đó đánh giá sự tiến bộ của HS trong kĩ năng này qua từng giai đoạn. + Xử lí số liệu: Các số liệu được xử lí trên Exel - Rút kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy. Đồng thời thông qua việc trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp. 7. Đóng góp mới trong đề tài nghiên cứu - Mở rộng các phương pháp dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. - Rèn kĩ năng hình thành các năng lực cần thiết ở HS: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông.
Trang 3/15 PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở 1. Cơ sở lí luận 1.1.Khái niệm tích hợp Tích hợp trong Tiếng Anh có nghĩa là Integration- có nguồn gốc từ tiếng La Tinh với nghĩa là xác lập lại cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ. Dạy học tích hợp liên môn là dạy học những nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học. "Tích hợp" là nói đến phương pháp và mục tiêu của hoạt động dạy học còn "liên môn" là đề cập tới nội dung dạy học. Đã dạy học "tích hợp" thì chắc chắn phải dạy kiến thức "liên môn" và ngược lại, để đảm bảo hiệu quả của dạy liên môn thì phải bằng cách và hướng tới mục tiêu tích hợp. Chủ đề tích hợp liên môn là những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học, thể hiện ở sự ứng dụng của chúng trong cùng một hiện tượng, quá trình trong tự nhiên hay xã hội. Ví dụ: Tích hợp liên môn sinh học, địa lí, giáo dục công dân trong văn bản : “ Ai đã đặt tên cho dòng sông?” Con người chúng ta là tổng hòa các mối quan hệ tự nhiên và xã hội. Để tồn tại trong xã hội đòi hỏi con người cần phải có tri thức ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Có như vậy con người mới có thể phát triển toàn diện. Vậy đưa kiến thức liên môn vào một môn học sẽ giúp cho học sinh - những con người mới của thời đại nói chung có được sự hiểu biết phong phú hơn và góp phần làm cho môn học hấp dẫn hơn. 1.2. Ưu điểm của việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn * Đối với học sinh, sẽ tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn. * Đối với giáo viên: - Một là, giáo viên các bộ môn liên quan có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau trong dạy học - Hai là, với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, vai trò của giáo viên không còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học của học sinh cả ở trong và ngoài lớp học.
Trang 4/15 Như vậy, dạy học theo các chủ đề tích hợp liên môn không những giảm tải cho giáo viên trong việc dạy các kiến thức liên môn trong môn học của mình mà còn có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên, góp phần phát triển đội ngũ giáo viên bộ môn hiện nay thành đội ngũ giáo viên có đủ năng lực dạy học kiến thức liên môn, tích hợp. 2. Cơ sở thực tiễn (thực trạng) Ở Việt Nam hiện nay, quan điểm dạy học tích hợp đã và đang được áp dụng ở tất cả các nhà trường trong cả nước. Theo tinh thần này, yêu cầu giáo dục của một lĩnh vực sẽ được xuất hiện bởi rất nhiều môn học và hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Ví dụ ở môn Ngữ văn, khi dạy Đại cáo bình Ngô của Nguyễn Trãi hay bản Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh, không chỉ là dạy một áng văn nghị luận mẫu mực mà còn cho học sinh thấy những văn kiện lịch sử vô giá. Thông qua đó, học sinh hiểu biết và thấm thía về tình cảm và tầm vóc vĩ đại của Nguyễn Trãi và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh; nắm được bối cảnh của một giai đoạn lịch sử hết sức trọng đại, đáng nhớ… Thực tiễn cho thấy dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Mặt khác, cần đưa giáo dục theo quan điểm tích hợp vào trong hệ thống giáo dục quốc dân bởi nước ta có số học sinh sinh viên chiếm gần 1/3 dân số đất nước. Tác động đến nhóm đối tượng này gần, dễ, nhanh nhất. Đây cũng là chủ nhân, tương lai của đất nước, là lực lượng lớn mạnh trong việc tuyên truyền tới công dân. Giáo dục tích hợp góp phần hoàn thiện nhân cách, kỹ năng sống cho thế hệ trẻ để họ có thể làm chủ cuộc sống của mình, bảo vệ và phát triển ngôi nhà chung của mình. Qua thực tế dạy học nhiều năm tôi thấy rằng việc tích hợp kiến thức giữa các môn học vào giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc làm hết sức cần thiết. Điều đó không chỉ đòi hỏi người giáo viên giảng dạy bộ môn không chỉ nắm bắt nhuần nhuyễn kiến thức bộ môn mình giảng dạy mà còn phải không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức của những bộ môn học khác để giúp các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học nhanh chóng và hiệu quả nhất. II. Nội dung nghiên cứu 1.Mạch kiến thức của chủ đề 1.1. Tìm hiểu chung a. Vài nét về tác giả b. Xuất xứ tác phẩm 1.2. Đọc – hiểu văn bản a. Đọc văn bản b. Hiểu chi tiết văn bản * Tình huống truyện * Các nhân vật trong nạn đói - Nhân vật Tràng
Trang 5/15 - Nhân vật Thị - Nhân vật bà cụ Tứ * Giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm. c. Tổng kết - Nội dung - Nghệ thuật 2. Mô tả sáng kiến dạy học theo hướng tích hợp liên môn của chủ đề. 2.1. Tên bài học "Vận dụng kiến thức liên môn để dạy văn bản “Vợ nhặt”- Kim Lân 2.2. Chủ đề sử dụng các kiến thức Ngữ văn liên môn với các môn học sau: - Môn Lịch Sử : + Bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng 8 ( 1939- 1945). Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời ( Lịch sử 12) + Bài 17: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa từ sau ngày 2/9/1945 đến trước ngày 19/12/1946. - Giáo dục công dân + Bài 10: Quan niệm về đạo đức ( Giáo dục công dân lớp 10) + Bài 12: Công dân với tình yêu, hôn nhân và gia đình ( Giáo dục công dân lớp 10) - Phong tục truyền thống cưới hỏi của dân tộc ta. 2.3. Mục tiêu bài học 2.3.1. Kiến thức. * Kiến thức nội môn - Môn Ngữ văn cần đạt được các nội dung sau : - Hiểu được tình cảm thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra. - Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những con người lao động ngèo khổ ngay trên bờ vực thẳm của cái chết. - Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của thiên truyện: sáng tạo tình huống, gợi không khí, miêu tả tâm lí, dựng đối thoại. - Trân trọng. cảm thông trước khát vọng hạnh phúc của con người; biết ơn cách mạng đã đem lại sự đổi đời cho những người nghèo khổ, nạn nhân của chế độ cũ HS nhận biết, nhớ được tên tác giả và hoàn cảnh ra đời của các tác phẩm. * Kiến thức liên môn - Môn Lịch sử + Những kiến thức lịch sử về nạn đói 1945 của dân tộc ta, bao gồm: nguyên nhân, hậu quả (cho học sinh chuẩn bị trước, thuyết trình trước lớp; giáo viên tổng kết nhận xét và chốt lại sẽ nhấn mạnh hơn vào hiện thực nạn đói được phản ánh trong văn học qua một số tác phẩm) nghĩa tình huống truyện qua nhan đề tác phẩm) - Môn Giáo dục công dân + Những tri thức về văn hóa ứng xử mang ý nghĩa giáo dục đạo đức công dân cho học sinh trong cuộc sống (tích hợp trong phần Liên hệ cuối bài học).
Trang 6/15 + Gia đình, chức năng của gia đình, các mối quan hệ trong gia đình và trách nhiệm cảu các thành viên. - Văn hóa truyền thống của dân tộc Tập tục cưới hỏi của người dân Việt Nam. 2.3.2. Về mặt kĩ năng - Biết vận dụng kiến thức ở các môn học : Ngữ văn, Lịch sử, truyền thống văn hóa dân tộc để giải quyết các vấn đề trong bài học đặt ra. 2.3.3. Về mặt thái độ, tình cảm - Thông qua bài học, giúp học sinh thêm yêu quê hương đất nước, con người Việt Nam. Từ đó sẵn sàng bảo vệ quê hương Việt Nam khi quê hương bị giặc ngoại xâm nhòm ngó. - Rèn ý thức, tinh thần tham gia môn học. - Giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ những dòng sông đang có nguy cơ ô nhiễm do sự phát triển kinh tế - xã hội. 2.3.4. Các năng lực chuyên biệt khác: - Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo,năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông. III. ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC CỦA BÀI HỌC - Bài học được thực hiện giảng dạy ở 2 lớp thuộc khối 12, gồm 2 lớp : 12a2, 12a3. - Tổng số học sinh : 61 học sinh. - Đặc điểm chung của đối tượng học sinh tham gia học + Với đặc điểm của học sinh trường THPT Lưu Hoàng, học sinh đa số thuộc diện học sinh trung bình yếu. Việc học tách riêng từng bộ môn đã là việc khó khăn. Việc dạy tích hợp liên môn càng khó khăn hơn. Bởi khi dạy học tích hợp, đòi hỏi học sinh không chỉ nắm được kiến thức của một môn mà còn phải nắm được kiến thức liên môn. Học sinh phải có nhưng hiểu biết nhất định. + Khi học xong bài học, học sinh cần có kĩ năng tổng hợp kiến thức, đặc biệt, học sinh cần thiết có kĩ năng tổng hợp kiến thức liên môn để việc học tập đạt hiệu quả tốt hơn và tạo hứng thú cho học sinh hơn. IV. Ý NGHĨA CỦA BÀI HỌC 1. Đối với giáo viên - Để có thể dạy thành công bài học, đòi hỏi giáo viên không chỉ tìm hiểu kiến thức của môn học mình giảng dạy, mà còn có những hiểu biết về các môn học khác có liên quan. Chính vì vậy, giáo viên cần có thời gian để tìm hiểu, trau dồi kiến thức của các môn học học khác, giúp học sinh có thể giải quyết những tình huống mà bài học đặt ra. 2. Đối với học sinh - Qua bài học, đã tạo hứng thú cho học sinh trong học tập. - Giúp học sinh định hình được bài học và bước đầu biết vận dụng kiến thức của các môn học để giải quyết bài học. - Đây là một cách dạy mới nhưng rất hiệu quả, giúp học sinh không nhàm chán khi học bài. Vì bài học áp dụng nhiều kiến thức rất phong phú và đa dạng. Học sinh bị cuốn hút vào bài mà không biết đến thời gian một tiết học đã trôi qua.
Trang 7/15 V. THIẾT BỊ DẠY HỌC 1. Phần chuẩn bị của giáo viên - Giáo án văn bản, Giáo án Powerpoin. - Máy chiếu, máy tính : giúp hỗ trợ hình ảnh trực quan cho bài học thêm sinh động. - Phiếu học tập : giúp học sinh trình bày những hiểu biết của mình. - Những kiến thức về các môn : Lịch sử, truyền thống văn hoá dân tộc có liên quan đến bài học. 2. Học sinh - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, bài soạn theo hệ thống câu hỏi trong sách giáo khoa. - Chuẩn bị theo dự án giáo viên giao cho từng nhóm thực hiện. VI. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Hoạt động dạy học a. Phương pháp dạy học : đọc hiểu, dạy học theo dự án, mảnh ghép kiến thức. b. Phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh : sau khi học xong bài, giáo viên đưa ra một số những câu hỏi tổng hợp để đánh giá kiến thức của các môn mà học sinh đã tiếp nhận được qua bài học. 2. Các ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của chủ đề Chủ đề ứng dụng phần mềm Powerpoint để soạn bài giảng. Nhờ có phần mềm này mà chúng tôi đã tạo ra được các slide và các hiệu ứng để tạo sự sinh động cho bài giảng. Đặc biệt là các hình ảnh có thể thể hiện phần nào nội dung của bài học. Chẳng hạn như: Các hình ảnh về nạn đói năm 1945, các hình ảnh về truyền thống cưới hỏi của người Việt Nam. …..Có các hình ảnh đó, HS sẽ thuận lợi hơn trong việc tiếp thu kiến thức nội môn cũng như các kiến thức liên môn cần thiết. 3. Tiến trình tổ chức dạy học a.Tiến hành theo trình tự: + Khởi động + Hình thành kiến thức mới + Luyện tập + Vận dụng + Tìm tòi, mở rộng b. GV nêu mục tiêu cần đạt trong dự án dạy học liên môn giúp học sinh định hướng được kiến thức trong bài. Nội dung cần đạt HĐ của GV HĐ của HS 1. Mục tiêu KT bài học Ở phần giới thiệu Học sinh lắng * KT nội môn Ngữ văn : mục tiêu, giáo nghe lời giới a/ Nhận biết: viên vừa giới thiệu của giáo - Hiểu được tình cảm thê thảm của người thiệu vừa chiếu viên và quan nông dân nước ta trong nạn đói khủng slide để học sinh sát màn
Trang 8/15 khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát dễ theo dõi. chiếu. xít Nhật gây ra. - Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những con người lao động ngèo khổ ngay trên bờ vực thẳm của cái chết. - Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của thiên truyện: sáng tạo tình huống, gợi không khí, miêu tả tâm lí, dựng đối thoại. - Trân trọng. cảm thông trước khát vọng hạnh phúc của con người; biết ơn cách mạng đã đem lại sự đổi đời cho những người nghèo khổ, nạn nhân của chế độ cũ HS nhận biết, nhớ được tên tác giả và hoàn cảnh ra đời của các tác phẩm. b/ Thông hiểu: HS hiểu và lí giải được hoàn cảnh sáng tác có tác động và chi phối như thế nào tới nội dung tư tưởng của tác phẩm. c/Vận dụng thấp: Khái quát được đặc điểm phong cách tác giả từ tác phẩm. d/Vận dụng cao: - Vận dụng hiểu biết về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm để phân tích giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm kí * Kiến thức liên môn: Thông qua chủ đề các em khắc sâu thêm các kiến thức bộ môn sau: - KT môn Lịch sử + Tình hình chính trị Việt Nam trong những năm 1939- 1945. + Tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam trong những năm 1939- 1945. -Kiến thức môn Giáo dục công dân + Quan niệm về đạo đức +Công dân với tình yêu, hôn nhân và gia đình. 2.Mục tiêu kĩ năng cần đạt - Kĩ năng thu thập thông tin SGK, quan sát và trình bày suy nghĩ, ý tưởng, trình bày nội dung trước nhóm, tổ, lớp. - Kĩ năng quan sát tranh, phân tích, tìm
Trang 9/15 hiểu nội dung. - Kĩ năng làm việc độc lập với SGK. - Kĩ năng lắng nghe tích cực, hoạt động nhóm. 3. Thái độ cần đạt: * Qua chuyên đề: - Giáo dục học sinh tình yêu quê hương đất nước, có hiểu biết về lịch sử Việt Nam, có ý thức xây dựng cuộc sống xã hội. - Rèn ý thức, tinh thần tham gia môn học. - Yêu thích môn Ngữ văn, môn Lịch sử, môn Giáo dục công dân. d. Nội dung và hình thức tích hợp liên giúp học sinh định hướng được kiến thức trong bài. Địa chỉ tích Tên bài Nội dung tích hợp hợp Tiết 59- Mục I: Tìm 60 hiểu chung * KT môn Lịch sử 1. Tác giả Vợ nhặt 2. Tác phẩm - Tình hình chính trị trong những năm 1939-1945: a. Hoàn cảnh + Chiến tranh thế giới thứ 2 bùng nổ vào tháng 9- sáng tác 1939. + Cuối tháng 9-1940, quân Nhật vượt biên giới Việt- Trung tiến vào miền Bắc Việt Nam. Quân Pháp nhanh chóng đầu hàng. Nhật giữ nguyên bộ máy thống trị của Pháp, vơ vét kinh tế để phục vụ cho chiến tranh và đàn áp phong trào cách mạng. + Sang năm 1945, phe phát xít thất bại nặng nề trên các chiến trường. - Tình hình kinh tế - xã hội trong những năm 1939- 1945: + Thực dân Pháp tiến hành Kinh tế chỉ huy. + Nhật vào Đông Dương chúng kiểm soát toàn diện. + Dân ta bị đẩy đến bước đường cùng, có gần 2 triệu đồng bào ta bị chết đói.
Trang 10/15 Mục II: Đọc - Kiến thức về truyền thống cưới hỏi của người hiểu văn bản Việt Nam. 1.Tình huống - KT môn Giáo dục công dân truyện + Quan niệm về đạo đức + Tình yêu và tình yêu chân chính + Hôn nhân và chế độ hôn nhân ở nước ta. - KT môn Giáo dục công dân 2. Nhân vật + Gia đình, chức năng của gia đình, các mối quan trong nạn đói hệ gia đình và trách nhiệm cảu các thành viên. e. Nội dung hoạt động dạy học - GV : chia học sinh ra làm các nhóm để tìm hiểu. Giao cho mỗi nhóm học sinh một câu hỏi liên quan đến bài dạy. ( Phần này đã giao cho học sinh chuẩn bị trước theo dự án. Giáo viên chỉ nhắc lại để phù hợp với tiến trình dạy học).Yêu cầu HS tìm hiểu trước các vấn đề đã được giao. - Học sinh ( HS): hoạt động theo nhóm Nhóm 1: Tìm hiểu phần tiểu dẫn và nạn đói xảy ra khi Nhật tiến vào miến Bắc Việt Nam . Sưu tầm tranh ảnh về nạn đói năm 1945. Nhóm 2: Tìm hiểu tình huống truyện và về phong tục cưới hỏi của người Việt Nam. Sưu tầm tranh ảnh về tục cưới hỏi. Nhóm 3: Tìm hiểu về nhân vật Tràng Nhóm 4: Tìm hiểu về nhân vật thị Nhóm 5: Tìm hiểu về nhân vật bà cụ Tứ Nhóm 6: Giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm. Thứ tự hoạt Mô tả HĐ của GV Mô tả HĐ của HS động I.Khởi động - GV giao nhiệm vụ: - Nhận thức được nhiệm +Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem vụ cần giải quyết của bài tranh ảnh (CNTT) học. +Chuẩn bị bảng lắp ghép - Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ. - Có thái độ tích cực, hứng thú. II. Hình Tìm hiểu chung - HS lắng nghe dẫn dắt của thành kiến - GV gợi mở nội dung trong mục I GV - GV yêu cầu HS nhóm 1 trình bày thức - Học sinh lắng nghe nhóm các nội dung liên quan. - Các nhóm khác cũng nghiên cứu 1 trình bày. SGK và bổ sung - Các nhóm trao đổi, bổ - GV chốt lại kiến thức sung và hoàn thiện kiến Đọc hiểu văn bản thức
Trang 11/15 - GV giới thiệu nội dung mục II và yêu cầu HS nhóm 2, nhóm 3, nhóm 4, nhóm 5 trình bày các nội dung liên quan. Các nhóm khác cũng nghiên cứu SGK và bổ sung - GV tổng hợp, chốt lại kiến thức. III.LUYỆN GV giao nhiệm vụ. - HS lắng nghe dẫn dắt của TẬP Các nhóm khác cũng nghiên cứu GV SGK và bổ sung - Các nhóm trao đổi, trả lời - GV chốt lại kiến thức và hoàn thiện kiến thức IV. VẬN GV giao nhiệm vụ - HS thực hiện nhiệm vụ: DỤNG - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ V.TÌM TÒI, GV giao nhiệm vụ: -HS thực hiện nhiệm vụ ở MỞ RỘNG + Vẽ bản đồ tư duy bài học nhà. + Tìm đọc thêm một số truyện - HS báo cáo kết quả thực ngắn của Kim lân hiện nhiệm vụ. 4. Một số phương pháp dạy học tích hợp: Để nâng cao hiệu quả của môn học tích hợp, chúng tôi đã đưa ra một số phương pháp để dạy học tích hợp như sau: - Dạy học theo dự án - Phương pháp vấn đáp - thuyết trình. - Phương pháp thảo luận nhóm - phát hiện kiến thức - Phương pháp điều tra lấy ý kiến - Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề 5. Giáo án chủ đề (Đính kèm giáo án) III. Kết quả nghiên cứu 1. Phương pháp đánh giá Sau khi thực hiện dự án xong, tôi tiến hành kiểm tra đánh giá kết quả của học sinh. Tiêu chí đánh giá mức độ thành công, hiệu quả của dự án: Căn cứ vào khả năng tiếp nhận tri thức của học sinh, khả năng chủ động sáng tạo và tinh thần làm việc nhóm, sự hứng thú của học sinh đối với bài học đến đâu. Về hình thức đánh giá kết quả bài học cũng như kết quả của dự án, chúng tôi thực hiện ngay sau giờ học bằng việc phát phiếu thăm dò lấy ý kiên từ người học về giờ dạy
Trang 12/15 PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN CỦA NGƯỜI HỌC SAU KHI HỌC VĂN BẢN “VỢ NHẶT” THEO HƯỚNG TÍCH HỢP LIÊN MÔN Hiểu Trung bình Không hiểu Hứng thú Bình thường Không hứng thú Ý kiếnkhác: …………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………......... ............................................................................................................................... Kiến nghị: …………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………......... ............................................................................................................................... (Lưu ý học sinh tích dấu X vào ô mình lựa chọn) Hình thức kiểm tra đánh giá bằng một câu hỏi tự luận Đề bài: Nhà văn Kim Lân đã từng thổ lộ ý đồ của mình khi viết truyện Vợ nhặt: “Dù kề bên cái chết vẫn khát khao hạnh phúc, vẫn hướng về ánh sáng, vẫn tin vào sự sống và vẫn hi vọng ở tương lai” (Theo Hà Minh Đức, Nhà văn nói về tác phẩm). Như vậy, bằng việc đa dạng hóa hình thức kiểm tra đánh giá của nguời học thì chúng tôi có thể đánh giá một cách khách quan hơn, đánh giá từ nhiều góc độ về dự án của mình. 2. Kết quả nghiên cứu * Kết quả học tập của học sinh qua bài học: Kết quả học tập của học sinh được thể hiện qua 2 hình thức kiểm tra, đánh giá. - Phiếu thăm dò ý kiến: 100% số học sinh được lấy phiếu thăm dò (ở lớp thực nghiệm 12A2 và 12A3) đều đã thể hiện cảm nhận của mình. Hứng Bình Không hứng Tiêu chí Hiểu Trung bình Không hiểu thú thường Thú Số lượng 47 11 3 47 11 3 Qua số liệu nghiên cứu ở trên, tôi nhận thấy khi áp dụng giải pháp dạy học theo hướng tích hợp thì học sinh hiểu được kiến thức sâu sắc và bản chất hơn vì vậy chất lượng học tập của học sinh ở lớp 12A2 và 12A3 cao hơn. Học sinh đã vận dụng được các kiến thức của nhiều môn học để giải quyết vấn đề của thực tế cuộc sống. Còn ở lớp 12A5 tỉ lệ học sinh không hứng thú còn nhiều. Kết quả thực nghiệm ở trên có thể chưa cao, song so với mặt bằng chung của trường học nơi tôi công tác – phần lớn là học sinh yếu kém thì kết quả này đáng ghi nhận. Đặc biệt hơn, chúng tôi nhận thấy khi dạy học theo hướng liên môn
Trang 13/15 này ngoài việc giúp cho các em có thể hiểu vấn đề một cách sâu sắc hơn thì các em đã dần lấy lại hứng thú với môn học. Theo chúng tôi, đó mới là kết quả lớn nhất của dự án. PHẦN III. KẾT LUẬN CHUNG VÀ ĐỀ NGHỊ 1. Kết luận chung Xã hội ngày càng phát triển đòi hỏi con người phải đổi mới để bắt kịp với xu thế của thời đại. Một thời đại mới cần có những con người đổi mới, nhanh nhạy, tự tin, làm chủ bản thân, làm chủ xã hội. Cuộc sống đa dạng đã đặt con người trước nhiều thách thức, đòi hỏi con người cần phải giải quyết một cách hợp lý, có kỹ năng. Vậy để có thể giải quyết những khó khăn trong cuộc sống, để hoàn thiện bản thân, bắt kịp với xu thế mới của thế giới, của thời đại đòi hỏi con người phải có kiến thức ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Vì vậy, giáo dục học sinh theo hướng tích hợp liên môn là rất quan trọng được triển khai rộng rãi trong tất cả các nhà trường trên phạm vi toàn quốc. Đặc biệt trong giảng dạy Ngữ văn, với nhiều nội dung có liên quan tới nhiều lĩnh vực như Lịch sử, địa lí, giáo dục công dân. Khi dạy học theo hướng tích hợp, tôi nhận thấy các em nắm được bản chất kiến thức, đồng thời các em hiểu sâu hơn về mặt lí thuyết và nắm được kiến thức tổng quan về các lĩnh vực rất tốt. Tuy nhiên, sáng kiến mới là thử nghiệm bước đầu. Bài viết này chắc chắn còn nhiều thiếu sót mà có thể tôi chưa phát hiện ra được. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp của quý thầy cô, đồng nghiệp và bạn bè. 2. Những đề xuất, kiến nghị Môn Ngữ văn không chỉ có một vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp các kiến thức về môn Ngữ văn mà còn có vai trò giáo dục, vai trò nhận thức, vai trò thẩm mĩ… Vì vậy tôi xin đưa ra một vài đề nghị sau: - Với tổ chuyên môn, đồng nghiệp + Các đồng nghiệp cũng cần mạnh dạn trao đổi, đóng góp ý kiến để cùng rút ra những kinh nghiệm quý báu, cùng tập hợp, tích lũy các tư liệu có liên quan để việc áp dụng các kiến thức liên môn trở nên dễ dàng hơn. + Nên thường xuyên tổ chức nhiều chuyên đề về vấn đề chuyên môn để giúp các đồng nghiệp trao đổi, học hỏi kinh nghiệm cùng giúp nhau trưởng thành. - Với nhà trường, các tổ chức đoàn thể trong trường + Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị cho giáo viên như tài liệu, sách tham khảo. + Tăng cường kiểm tra việc thực hiện nội dung đổi mới này các môn học khác bằng nhiều hình thức như: kiểm tra định kỳ, hay các cuộc thi…
Trang 14/15 + Kết hợp với các tổ chức đoàn thể như Đoàn thanh niên, Hội phụ huynh, Y tế học đường để các em không chỉ được học tập trên lý thuyết mà còn được thực hiện các vấn đề đã học bằng hành động, việc làm cụ thể. + Tổ chức một số buổi dạy mẫu ở một số bài khó, bài hay để giáo viên các trường cùng học hỏi. + Phổ biến các sáng kiến, đề tài khoa học hay để các giáo viên cùng trao đổi kinh nghiệm và học tập. Trên đây, tôi đã trình bày sáng kiến “ Vận dụng kiến thức liên môn vào dạy văn bản “ Vợ nhặt”. Rất mong được sự ủng hộ, đóng góp của các đồng nghiệp! Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG KH Hà Nội, ngày 20/03/2021 CẤP CƠ SỞ Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Cao Thị Thúy
Trang 15/15 MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ Trang 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 1 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 2 5. Phạm vi, thời gian nghiên cứu 2 6. Phương pháp nghiên cứu 2 7. Đóng góp mới trong đề tài nghiên cứu 2 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 3 I. Cơ sở 3 II. Nội dung nghiên cứu 4 1.Mạch kiến thức của chủ đề 4 2. Mô tả sáng kiến dạy học theo hướng tích hợp liên môn của 5 chủ đề. III. ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC CỦA BÀI HỌC 6 IV. Ý NGHĨA CỦA BÀI HỌC 6 V. THIẾT BỊ DẠY HỌC 7 1. Phần chuẩn bị của giáo viên 7 2. Phần chuẩn bị của học sinh 7 VI. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 7 1. Hoạt động dạy học 7 2. Các ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của chủ đề 7 3. Tiến trình tổ chức dạy học 7 4. Một số phương pháp dạy học tích hợp 11 5. Giáo án chủ đề (Đính kèm giáo án) III. Kết quả nghiên cứu 11 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ I. Kết luận 15 II. Kiến nghị 15