Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc cho học sinh tại trường THPT Nghi Lộc 2

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là nhằm giúp học sinh vừa tiếp cận dễ dàng hơn với những quyển sách mình cần tìm đọc vừa có thể tham gia các dự án, các cuộc thi thông qua các hoạt động trải nghiệm ở trường học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc cho học sinh tại trường THPT Nghi Lộc 2

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT NGHI LỘC 2 TRƯỜNTtTTTTTT TTTYTTTttG THPT NGHI LỘC 4 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI XÂY DỰNG CÁC MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO HỌC SINH TẠI TRƯỜNG THPT NGHI LỘC 2 Lĩnh vực : Kỹ năng sống Tác giả : Nguyễn Đình Ánh Tổ : Văn - Anh Năm : 2020 - 2021 Điện thoại: 0984327426
MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................ 2 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ...................................................................................... 2 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................... 3 3. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI .......................................................................................... 3 PHẦN II: NỘI DUNG ............................................................................................ 4 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ .................................... 4 1.1 Cơ sở lí luận ..................................................................................................... 4 1.1.1 Khái niệm văn hóa đọc ................................................................................. 4 1.1.2. Các mô hình phát triển văn hóa đọc trong trường học ................................... 4 1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 5 1.2.1. Thực trạng văn hóa đọc của học sinh ở trường học ...................................... 5 1.2.2. Thực trạng văn hóa đọc của học sinh trường THPT Nghi Lộc 2 ................... 8 2. Vai trò, ý nghĩa của việc xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc trong trường học ............................................................................................................ 10 3. Các mô phát triển văn hóa đọc tại trường THPT Nghi Lộc 2 ............................ 14 3.1. Mô hình hoạt động phát triển văn hóa đọc trong thư viện .............................. 14 3.1.1 Mô hình phòng đọc sách lưu động ............................................................... 14 3.1.2 Mô hình giá sách lớp học ............................................................................. 17 3.2. Mô hình hoạt động phát triển văn hóa đọc ngoài thư viện.............................. 21 3.2.1 Tổ chức cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc các cấp............................................... 21 3.2.2. Tổ chức các buổi thuyết trình về chủ đề sách.............................................. 23 4. Kết quả ứng dụng ............................................................................................. 27 4.1. Kết quả thực hiện .......................................................................................... 27 4.2. Khả năng ứng dụng, triển khai kết quả của đề tài ..................................................... 28 PHẦN III: KẾT LUẬN ........................................................................................ 29 1. Kết luận chung ................................................................................................. 29 2. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 29 2.1. Tính mới ........................................................................................................ 29 2.2. Tính khoa học ................................................................................................ 30 2.3. Tính hiệu quả................................................................................................. 30 3. Những kiến nghị, đề xuất ................................................................................. 30 3.1. Đối với Bộ Giáo dục - Đào tạo và Sở Giáo dục- Đào tạo ............................... 30 3.2. Đối với Nhà trường ....................................................................................... 30 PHỤ LỤC ............................................................................................................ 31 1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1. Trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đóng vai trò quan trọng, sách chính là người bạn, người thầy, là chiếc chìa khóa vạn năng để mở cửa lâu đài tri thức. Việc đọc sách, nhất là đọc sách khi còn trẻ - lúc đang ngồi trên ghế nhà trường sẽ giúp bản thân nhìn nhận những nội dung trong sách theo các bình diện khác nhau. Tầm quan trọng của sách là việc có thể giúp cho người đọc phát huy sự sáng tạo, chắp cánh ước mơ và áp dụng những kiến thức trong sách vào ứng dụng thực tế của bản thân để xử lý trong các tình huống công việc khác nhau trong học tập cũng như lao động. Đặc biệt hơn qua những quyển sách quý, mỗi học sinh còn có thể phát hiện ra được những khả năng đặc biệt, những năng lực phi thường của bản thân để từ đó có thể hoạch định cho mình một hướng đi riêng trong tương lai như các mô hình khởi nghiệp và dần phát triển, mở rộng thành các công ty, doanh nghiệp… làm ăn thịnh vượng. Từ đó, chúng ta có điều kiện giúp đỡ được những người khác cùng phát triển. 1.2. Đánh giá cao tầm quan trọng của văn hóa đọc, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hiệp quốc (viết tắt UNESCO) đã quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm làm “Ngày Sách và Bản quyền thế giới” (World Book and Copyright Day) là dịp để cả thế giới tôn vinh sách và những người sáng tạo ra sách. Đây cũng là dịp để khuyến khích cộng đồng, nhất là giới trẻ, khám phá niềm yêu thích đọc sách, tôn vinh văn hoá đọc. Tại Việt Nam, ngày 24/02/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 284/QĐ-TTg lấy ngày 21/4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam nhằm khuyến khích và phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, nâng cao nhận thức của nhân dân về ý nghĩa to lớn và tầm quan trọng của việc đọc sách đối với việc nâng cao tri thức, xây dựng kỹ năng và phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách con người. Quyết định số 329/QĐ-TTg ngày 15/3/2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030”. Việc triển khai đề án phát triển văn hoá đọc trong thư viện tại các trường học sẽ giúp đánh giá thực trạng hoạt động của mạng lưới thư viện, xác định các tiêu chí cụ thể phục vụ cho việc xây dựng các mô hình văn hóa đọc trong và ngoài các thư viện, chia sẻ các kinh nghiệm, giải pháp và mô hình phát triển văn hóa đọc có hiệu quả. 1.3. Từ nhận thức về tầm quan trọng trên của sách, tôi muốn xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc trong trường học nhằm giúp học sinh vừa tiếp cận dễ dàng hơn với những quyển sách mình cần tìm đọc vừa có thể tham gia các dự án, các cuộc thi thông qua các hoạt động trải nghiệm ở trường học. Bản thân là một giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ văn cùng việc kiêm nhiệm công tác Đoàn, tôi mong muốn được đóng góp một phần công sức bé nhỏ của mình trong việc thúc đẩy xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc tại trường THPT Nghi Lộc 2. Từ đó, lan tỏa được các mô hình này đến nhiều trường học phổ thông 2
trên địa bàn tỉnh góp phần xây dựng văn hóa trường học lấy văn hóa đọc là một trong những hoạt động trọng tâm. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như sau: - Phương pháp phân tích - tổng hợp - Phương pháp thống kê - Phương pháp so sánh - Phương pháp hệ thống - Phương pháp nêu số liệu 3. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI Phần mở đầu nêu lí do về tính cấp thiết của việc xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc ở trường học nói chung và tại trường THPT Nghi Lộc 2 nói riêng. Ngoài phần mở đầu, kết luận, phần nội dung đề tài gồm: - Những cở sở lí luận và thực tiễn vấn đề xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc - Vai trò, ý nghĩa của việc xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc - Mô hình hoạt động phát triển văn hóa đọc trong thư viện - Mô hình hoạt động phát triển văn hóa đọc ngoài thư viện - Kết quả ứng dụng. 3
PHẦN II: NỘI DUNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Khái niệm văn hóa đọc Văn hoá đọc là một khái niệm có hai nghĩa, một nghĩa rộng và một nghĩa hẹp. Ở nghĩa rộng, đó là ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân, của cộng đồng xã hội và của các nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước. Như vậy, văn hoá đọc ở nghĩa rộng là sự hợp thành của ba yếu tố, hay chính xác hơn là ba lớp như ba vòng tròn không đồng tâm, ba vòng tròn giao nhau. Còn ở nghĩa hẹp, đó là ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân cũng gồm ba thành phần: thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc. Ba thành phần này cũng là ba lớp, ba vòng tròn không đồng tâm, ba vòng tròn giao nhau. Muốn phát triển nền văn hoá đọc phải phát triển ứng xử, giá trị và chuẩn mục đọc lành mạnh của các nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước, của cộng đồng xã hội và của mỗi cá nhân trong xã hội. Nhưng trọng tâm và là mục đích cuối cùng của phát triển văn hoá đọc chính là phát triển ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc lành mạnh của mỗi thành viên trong xã hội. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc lành mạnh của mỗi cá nhân trong xã hội là thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc lành mạnh của họ. Đó chính là nền tảng của một xã hội học tập, của việc học suốt đời, một yêu cầu cũng là một thách thức của xã hội hiện đại. Như vậy, văn hóa đọc đã vượt lên khái niệm đọc đơn thuần, nó hướng đến giá trị nghệ thuật đích thực, hướng đến các ứng xử, giá trị và chuẩn mực thẩm mỹ của công chúng. 1.1.2. Các mô hình phát triển văn hóa đọc trong trường học Mô hình (model) là sự đơn giản hóa hiện thực một cách có chủ định. Nó cho phép người nghiên cứu bỏ qua các mặt thứ yếu để tập trung vào phương diện chủ yếu, có ý nghĩa quan trọng đối với vấn đề nghiên cứu. Hiện nay, các mô hình văn hóa đọc tại trường học gồm các mô hình hoạt động liên quan đến thư viện như tủ sách học đường, tủ sách lớp học, câu lạc bộ sách, xe sách lưu động, phòng đọc sách, thư viện sách lưu động… và các mô hình hoạt động ngoài thư viện như các cuộc thi (cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc các cấp, Cuộc thi kể chuyện…), các hoạt động trải nghiệm (Hội chợ sách, diễn thuyết về chủ đề sách, mỗi tuần đọc 1 quyển sách hay…). Trên cơ sở nhu cầu thực tế, các trường học đã xây dựng và phát triển các mô hình trên nhằm phát triển văn hóa đọc. Các mô hình tổ chức tại trường được chia thành 2 loại hình chính đó là: Mô hình hoạt động phát triển văn hoá đọc trong thư viện và ngoài thư viện; được thực hiện xuyên suốt liên tục trong các năm học nhằm mục đích cuối cùng là phát triển văn hóa đọc cho học sinh ở cả ba khối 10, 11, 12 trong trường THPT Nghi Lộc 2. 4
1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Thực trạng văn hóa đọc của học sinh ở trường học Để mọi người hình dung về thực trạng văn hóa đọc ở Việt Nam, tôi xin được trích lại câu chuyện của nhà báo Lý Trường Chiến trong tham luận “Vài giải pháp nâng cao văn hóa đọc”. Nhà báo kể rằng trong một lần chờ bay, tình cờ anh nhận thấy với hơn 50 người đang chờ bay, trong đó có 8 người nước ngoài thì cả 8 người họ đều đang đọc sách. Trong khi đến hơn 40 người Việt thì chỉ có 3 người đọc báo, số còn lại đang làm những việc khác. Qua câu chuyện đó, mỗi chúng ta cũng đã có thể cảm nhận được phần nào về thực trạng chung của văn hóa đọc ở nước ta là như thế nào? Mặt khác, qua nhiều công trình nghiên cứu, người ta cũng rút ra một kết luận rằng: Việt Nam là một trong số các quốc gia có tỉ lệ người dân lười đọc sách nhất trên thế giới. Cụ thể, theo báo cáo của Vụ Thư viện, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2015), trung bình một người Việt chỉ đọc 4 cuốn sách/ năm, nhưng có tới 2,8 cuốn là sách giáo khoa và chỉ có 1,2 cuốn là sách khác. Trong khi đó, người dân Singapore đọc đến 14 cuốn sách một năm, người Nhật là 20 cuốn. Những dân tộc hàng đầu thế giới như Đức, Pháp, Israel, một người dân đọc từ 20 cuốn sách/ năm. Báo cáo trên, còn chỉ ra tỷ lệ người Việt hoàn toàn không đọc sách chiếm tới 26%, thỉnh thoảng mới đọc sách chiếm đến 44% dân số. Trung bình người đọc sách/năm Biểu đồ trung bình người đọc sách trên năm của một số nước Như vậy nhìn vào biểu đồ trên có thể nhận thấy tỷ lệ người Việt Nam đọc sách trên một năm so với các nước trong khu vực và trên thế giới là rất thấp. Nếu tính phần trăm tỷ lệ người đọc sách thì kết quả lần lượt như sau: Việt Nam 5%, Singapor 23%, Nhật Bản 32% và Pháp là 42%. 5
Thực trạng chung là như vậy, thế còn trong môi trường học đường thì như thế nào? Hiện tượng học sinh không thích đọc sách, ít đọc sách đang ngày càng trở nên phổ biến. Phần lớn học sinh hiện nay chỉ thích những thú vui giải trí khác đặc biệt là game online, trò chơi điện tử mà ít khi đọc sách để bồi dưỡng tâm hồn hay nâng cao kiến thức. Tại các trường học, trong các giờ ra chơi, sinh hoạt rất hiếm thấy hình ảnh những cô cậu học trò say sưa cầm trên tay những cuốn sách để đọc. Thậm chí, trong các giờ học chính khóa, việc đọc sách của một bộ phận không nhỏ học sinh là hoàn toàn bị động. Một số học sinh luôn tìm mọi cách để “cách ly” với những trang sách, kể cả sách giáo khoa. Điều đó khiến cho các em không có vốn hiểu biết và kiến thức cần thiết, rất dễ sa vào những con đường tối tăm, dốt nát, tù tội. Không có sách thì sự hiểu biết đó trở nên tầm thường, lạc hậu, kiến thức nông cạn và không thể theo kịp với những sự thay đổi tiên tiến của thế giới. Học sinh Việt Nam ngày nay không có hứng thú đọc sách. Khảo sát đối với học sinh, sinh viên về thói quen đọc và nội dung đọc có kết quả là: 70% cho biết chỉ học chứ không đọc sách tham khảo, 12% cho biết có đọc sách, truyện khác ngoài chuyên môn, 80% cho biết không đọc sách trong một năm qua, 98% cho biết không đọc sách trong 1 tuần qua, 100% gần như chẳng để ý đến thơ; một số có đọc thì đọc rất hời hợt, thiếu phản biện, thiếu tư duy, tiếp nhận thông tin đơn chiều và không biết lựa chọn thông tin, tri thức để áp dụng vào học tập, lao động. Ngoài những quyển sách bắt buộc phải đọc học sinh ít quan tâm đến sách khác. Học sinh thường hay đọc các loại truyện tranh có nội dung nhảm nhí, vô bổ mà ít tìm đến các loại sách khoa học. Những quyển sách văn học tuổi teen với nội dung dễ dãi thường được học sinh lựa chọn đọc. Còn sách lịch sử, sách địa lí, sách khoa học gần như không nằm trong danh mục lựa chọn. Thực tế nhu cầu lướt web và sử dụng mạng xã hội đang là thú vui của giới trẻ. Tỷ lệ truy cập internet tăng lên nhanh chóng như các trang báo điện tử như vnexpress, dantri.com.vn… Một thực trạng nữa là nhiều học sinh từ cấp tiểu học đến sinh viên các trường đại học, cao đẳng đều không hề biết thư viện trường ở đâu vì lí do đầu sách nghèo nàn, lạc hậu. Theo báo Tiền Phong, thời gian mở cửa thư viện chưa hợp lý cũng như lịch học trên lớp quá nhiều cũng là nguyên nhân khiến học sinh không thể tiếp cận với thư viện để đọc sách và mượn sách. Tờ báo đã tiến hành phỏng vấn một số học sinh THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội thì các em đều có chung câu trả lời là gặp khó khăn trong việc mượn sách. Em Đỗ Thị Hạnh, học sinh một trường THPT ở Hà Nội cho rằng, em không hay lên thư viện của trường. Mặt khác, Hạnh cho rằng, muốn ngồi đọc trên thư viện cũng khó có thời gian tìm sách vì giờ ra chơi giữa tiết có 5 phút, không lên kịp đọc gì đã hết giờ.“Nếu như bên nước ngoài em thấy thư viện rất nhiều đầu sách, mở cửa thời gian dài trong ngày cho học sinh lên học thì ở trường em, thư viện chỉ mở trong buổi sáng, đến hơn 11h đã đóng cửa trong khi gần 12h bọn em mới được tan học. Như vậy, thời gian đâu để lên đọc sách trên thư viện được”- Hạnh nhấn mạnh. 6
Hình ảnh tủ sách đơn điệu về đầu sách Nguyên nhân của thực trạng trên còn đến từ đâu? Trước hết là bởi tại các trường học, số lượng đầu sách ở thư viện trường còn hạn chế, cơ sở vật chất của hệ thống thư viện cũ kỹ, nghèo nàn, chật chội, thậm chí một số thư viện còn phải “gánh nhiều vai” - vừa là “kho” cất giữ sách, nhạc cụ, vừa là phòng tập múa hát. Ngay cả ở những trường học có thư viện khang trang, rộng rãi, đạt chuẩn thì số lượng học sinh hào hứng đến thư viện vẫn chưa được như kỳ vọng, do thời gian nghỉ giữa giờ ngắn, thư viện lại nằm ở tầng cao hoặc ở xa nơi học của trò. Nguồn sách quý ở thư viện thiếu cũng là nguyên nhân khiến các em rời xa thư viện. Tiếp đến, là bởi sự phát triển nhanh chóng, sâu rộng của công nghệ hiện đại như máy tính, điện thoại, ti-vi, những máy móc có độ xử lí và tính năng giải trí cao làm cho học sinh thích thú và bị hấp dẫn. Thực tế văn hóa xem - nghe đang lấn lướt văn hóa đọc. Các chương trình game show trên truyền hình xuất hiện nhiều, chiếm hết thời lượng của các chương trình khác. Nó lại gợi sự tò mò và đáp ứng gần như tức thì nhu cầu giải trí của bộ phận giới trẻ. Việc thiếu các chương trình giáo dục thường thức cũng khiến cho giới trẻ thiếu đi những kênh học tập. Như vậy công tác truyền thông có vai trò quan trọng trong việc định hướng xã hội lại chưa thực sự đầu tư và quan tâm song hành với vấn đề phát triển văn hóa đọc cho giới trẻ. Bên cạnh đó, học sinh chưa có kỹ năng đọc sách cũng là một nguyên nhân. Không biết lựa chọn sách, không có phương pháp đọc đúng. Một nguyên nhân nữa cũng rất quan trọng đó là việc hiện nay, chương trình học ở tất cả các bậc học vẫn chưa gắn hoạt động học tập với môi trường thư viện, chưa có các hoạt động giúp học sinh trải nghiệm với không gian học tập ở thư viện. Tóm lại, lượng bạn đọc ít và không thường xuyên, hình thức hoạt động đơn điệu, cơ sở vật chất, trang thiết bị nghèo nàn là thực trạng của hệ thống thư viện ở trường học nước ta nói riêng và ở thư viện nước ta nói chung hiện nay. 7
1.2.2. Thực trạng văn hóa đọc của học sinh trường THPT Nghi Lộc 2 Tôi xin chia sẻ một kết quả điều tra trong 100 học sinh khối 10 tại trường THPT Nghi Lộc 2 như sau: Với câu hỏi “Bạn có thường xuyên đọc sách mỗi ngày không?”. Kết quả thu được là: 60% học sinh trả lời thường xuyên đọc, 30% học sinh trả lời không thường xuyên và có tới 10% học sinh trả lời không đọc. Cũng câu hỏi đó, tỷ lệ đọc sách có xu hướng giảm dần đối với học sinh khối 11, 12. Đó là với học sinh, còn với giáo viên, đặc biệt là giáo viên Ngữ văn thì sao? Phải chăng giáo viên văn cũng đang ít đọc các tác phẩm văn chương? Tôi đã đặt câu hỏi này với một số đồng nghiệp dạy văn thân thiết, câu trả lời chân thực là “rất ít thời gian để đọc thêm các tác phẩm ngoài sách giáo khoa”. Biểu đồ về tỷ lệ đọc sách giữa các khối 10, 11, 12 Có nhiều nguyên nhân để cắt nghĩa, biện hộ cho ý kiến trên nhưng cũng phải thành thực rằng, chúng ta, những giáo viên dạy văn - đội ngũ tiên phong cho việc lan tỏa tình yêu đọc sách đến lớp trẻ mà ít hoặc không tìm đọc những quyển sách hay, những quyển sách ý nghĩa thì làm sao trách được con trẻ. Giáo sư Đỗ Ngọc Thống, chủ biên chương trình GDPT môn Ngữ văn (2018) cũng từng nhìn thẳng vào sự thật và cho rằng, một đội ngũ không nhỏ các thầy cô dạy văn còn rất ít chịu khó đọc sách. Như vậy, nguyên nhân ảnh hưởng gián tiếp đến thực trạng học sinh lười đọc sách phần nào đến từ chính các thầy cô. Bởi một khi tấm gương sáng về đọc sách để các em noi theo đang bị mờ dần thì thật khó đòi hỏi sự chăm chỉ, chủ động đọc sách từ các em. Tất nhiên, chúng ta không thể phủ nhận trong số đội ngũ thầy cô giáo dạy văn hiện nay, có rất nhiều cô thầy rất đam mê đọc sách, thậm chí kiêm luôn công việc nghiên cứu phê bình văn học và sáng tạo văn chương. Đọc sách đó chính là điều mà không ít bạn trẻ đã để cho thói quen đó mất đi từ rất sớm. Trong một phạm vi hẹp, tôi đã thử hỏi các bạn học sinh trong khối 10 về vấn đề đọc sách. Và kết quả, tôi nhận thấy việc đọc sách còn rất ít người quan tâm. Số học sinh có đọc thì đa số các em đều chung câu trả lời là những quyển 8
sách… ngôn tình, rất ít bạn đọc sách về các thể loại, đề tài khác. Và điều đáng buồn nữa, phần lớn khi các bạn đã có riêng cho mình một quyển sách quý thì các bạn vẫn chưa biết cách đọc chúng, khám phá chúng như thế nào cho có hiệu quả nhất. Nói cách khác, các bạn chưa có phương pháp, kỹ năng đọc sách hiệu quả. Nhiều bạn cầm quyển sách lên chỉ đọc phần đầu và phần cuối mà không đủ kiên trì để đọc hết một quyển sách. Giá trị một quyển sách là những bài học kinh nghiệm quý báu, những thông điệp sâu sắc chúng ta rút ra được khi đọc kĩ toàn bộ quyển sách ấy, thậm chí có quyển sách chúng ta phải đọc hơn một lần mới thấu hiểu hết được mọi ý nghĩa. Một thực trạng nữa, sau khi khảo sát các nhóm đối tượng đọc sách ở các lứa tuổi. Tôi nhận thấy, nhóm đối tượng đọc nhiều sách nhất lại chính là các em thiếu nhi. Tôi khẳng định đây là số người đọc sách nhiều nhất hiện nay trong xã hội Việt. Các bậc cha mẹ mua rất nhiều truyện tranh, truyện cổ tích cho các em, những tác giả bán sách chạy nhất cũng là những người viết cho thiếu nhi như Nguyễn Nhật Ánh, J. K Rowling... Thiếu nhi là những người đọc sách nhiều nhất. Những bộ truyện tranh, truyện phiêu lưu luôn đứng đầu những danh sách lựa chọn về sách của các em nhỏ và thường bán rất chạy. Vì sao các em thiếu nhi là những người đọc sách nhiều nhất? Vì các em có quỹ thời gian tự do rộng rãi. Sau thời gian học trên lớp, đọc sách là thú vui của rất nhiều em nhỏ và điều này thường được cha mẹ khuyến khích hơn là chơi games hay xem phim hoạt hình. Nhà văn Uông Triều lí giải về nguyên do này như sau: “Đó là những đối tượng được cha mẹ chủ động mua sách cho. Khi các em lớn hơn một chút, vào lứa tuổi cấp 2, cấp 3, các em cũng chủ động mua những sách có chủ đề phiêu lưu, kì ảo hoặc những rung động đầu đời. Tôi quan sát sự thay đổi gu đọc ở con gái lớn của mình, khi còn nhỏ, cháu thích truyện tranh, truyện cổ tích, khi vào giai đoạn lớn hơn cháu hâm mộ sách trinh thám, sách về tình bạn, tình yêu đầu đời, truyện thiếu nhi Nhật Bản... và thích mua trọn bộ những cuốn sách ấy để đọc cho thỏa. Một bạn viết sách bảo tôi rằng muốn trở thành tác giả best seller nhanh nhất thì hãy viết cho thiếu nhi hoặc tuổi mới lớn, những người đọc sách nhiều nhất hiện nay”. Tuy nhiên, tôi nhận thấy rằng khi các em dần lớn lên, số lượng tiếp tục đam mê với sách giảm dần, đó là khi bước vào trường THPT hay Đại học. Có thể có nhiều lí do khác nhau dẫn đến điều này, nhưng có một lí do quan trọng là những gì các em đọc được trong sách vở chưa được người lớn như cha mẹ, thầy cô; các tổ chức như trường học, ban ngành quan tâm, giúp đỡ để chúng biến những điều học được áp dụng vào cuộc sống. Lí do nữa là, việc học ở trường ngày càng nhiều áp lực hơn, quỹ thời gian học sinh có vì thế cũng “eo hẹp dần”. Và còn một số lí do khác các bạn trẻ thường đưa ra là “quá nhiều chữ, nó làm mình muốn ngủ”, “tôi chẳng thấy thú vị” hay “đọc sách thật nhảm nhí vì nó đốt hết thì giờ của tôi”… và còn rất nhiều lý do nữa… mọi người đa số không có nhiều thói quen tốt nhưng đọc sách lại là một thói quen rất tốt mà nhiều người nghĩ là không cần thiết. Trở lại với việc khảo sát tại 3 khối 10, 11, 12 tại trường THPT Nghi Lộc 2, tôi nhận thấy kết quả có sự tương đồng với nhận định trên. Tỉ lệ phần trăm đọc sách thường xuyên ở các em khối 10 cao hơn 9
khối 11 và khối 12. Mặc dù tỉ lệ đó không quá chênh lệch nhưng đó lại là dấu hiệu đáng buồn vì bởi lẽ nếu theo quy luật thông thường độ tuổi càng tăng ở học sinh thì việc đọc sách sẽ hiệu quả hơn. Nhất là đối với các em khối lớp 12, khi đã đạt đến ngưỡng của độ tuổi trưởng thành, chuẩn bị cho con đường thi cử học lên đại học hoặc học nghề để lập thân lập nghiệp thì đáng lẽ tỉ lệ đọc sách phải tăng lên. Và thực tế, khi độ tuổi tăng khả năng lựa chọn sách cũng như phương pháp đọc sách, vận dụng kiến thức từ sách vở vào cuộc sống sẽ tốt hơn. Cụ thể kết quả khảo sát như sau: Không bao giờ Thường xuyên đọc sách Thỉnh thoảng đọc sách đọc sách Khối Số Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Tỉ lệ % lượng 10 60 60% 35 35% 5 5% 11 55 55% 35 35% 10 10% 12 57 57% 36 36% 7 % 2. Vai trò, ý nghĩa của việc xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc trong trường học Trong thời đại công nghệ 4.0 hiện nay, đã có nhiều loại hình giải trí hấp dẫn ra đời như việc xuất hiện các trang mạng xã hội với nhiều tính năng giải trí đáp ứng mọi nhu cầu của con người. Bên cạnh đó, lĩnh vực phát thanh truyền hình có có tốc độ phát triển mạnh mẽ, nhiều nền tảng công nghệ mới ra đời như công nghệ số đã tạo ra một cuộc cách mạng thông tin chưa từng có trong lịch sử đã thu hút con người, đặc biệt là giới trẻ. Vì vậy, để duy trì và phát triển văn hóa đọc sách cũng cần thiết phải có những mô hình đọc sách mới song song với sự phát triển của ngành in ấn, phát hành sách. Tạo ra các mô hình đọc sách gần gũi, hấp dẫn, đa dạng sẽ kích thích được công chúng, đặc biệt là lớp công chúng - tuổi trẻ, những học trò ở các cấp học đến với sách dễ dàng hơn. Tạo ra các mô hình đọc sách mới không có nghĩa là chúng ta phủ nhận, bỏ hết những giá trị của các mô hình đọc sách truyền thống mà trên cơ sở những điểm ưu việt của lối đọc truyền thống, chúng ta tìm cách sáng tạo thêm những hình thức mới. Các mô hình này có những phá cách và kết hợp chặt chẽ với mô hình thư viện truyền thống như thư viện sách lưu động, tủ sách lưu động, giá sách lớp học. Cũng có những mô hình mở rộng không gian, thời gian ra ngoài phạm vi yêu cầu của một thư viện như tổ chức các cuộc thi, các buổi thuyết trình, các câu lạc bộ sách… Đọc sách không chỉ là cách con người đốt thời gian của mình mà nó còn mang lại rất nhiều ý nghĩa vô cũng giá trị. Sách chính là kho tàng kiến thức của nhân loại, chính vì thế đọc sách chính là cách mà con người hấp thụ những tinh hoa văn 10
hóa thế giới, những kiến thức xã hội vô cùng quý báu. Một điển hình cho việc không ngừng đọc , không ngừng học hỏi không ai khác đó chính là vị lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh, người đi đến nhiều nơi, luôn tìm tòi và cố gắng. Không những kinh nghiệm sống , kiến thức toàn cầu mà đọc sách cũng là cách để giúp con người thư giãn, nuôi dưỡng và thanh lọc tâm hồn, như cuốn sách “Hạt giống tâm hồn” là quyển sách nổi tiếng, nó có thể giải tỏa những nỗi u buồn, những suy nghĩ tiêu cực để chúng ta lạc quan, tin tưởng hơn vào cuộc sống. Bên cạnh đó sách cũng là người bạn đồng cảm chia sẽ nỗi buồn, hoặc thậm chỉ sẽ giúp bạn kết bạn nhiều hơn vì bạn là một con người thấu hiểu và cảm thông cảm xúc của người khác. Lúc buồn hãy đọc một quyển sách vui vẻ , lúc đang chán nản hay đọc về những chuyến phiêu lưu , lúc bạn tò mò về tự nhiên hãy tìm đến với khoa học, hay bất kể một vấn đề nào mà bạn cần, việc đọc sách là trang bị cho bạn những hiểu biết, bí kíp sống cần thiết. Vậy nên hãy dành hai mươi mốt ngày để đọc sách, một ngày ba mươi phút, theo người Do Thái đất nước chăm đọc sách đã nói rằng hai mươi mốt ngày là thời gian đủ để tạo nên một thói quen. Sẽ chẳng có lý do gì để từ chối thói quen tốt đúng không nào? Tranh trang trí do các bạn trong Câu lạc bộ sách và nghệ thuật vẽ 11
Việc phát triển văn hóa đọc từ các mô hình trên chắc chắn sẽ gieo mầm và “giữ lửa” cho nhiều bạn trẻ đam mê đọc sách. Việc phát triển văn hóa đọc nói chung và xây dựng các mô hình đọc sách mới nói riêng sẽ có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với học sinh, giúp các em hình thành lối sống lành mạnh, hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử gây hại sức khỏe và mạng xã hội thiếu kiểm soát ảnh hưởng đến sự phát triển tâm sinh lý học sinh. Thực tế hiện nay chỉ ra rằng, thời gian học trò dành cho các trang mạng, các trò chơi điện tử chiếm một quỹ thời gian rất lớn so với thời gian lao động, học tập của các em. Có học sinh bị trầm cảm. Có học sinh vi phạm pháp luật, vi phạm những giá trị chuẩn mực đạo đức. Có học sinh học hành sa sút. Điều này, gia đình, nhà trường đều nhìn thấy rõ nhưng vẫn chưa có một giải pháp hữu hiệu, lâu dài để ngăn chặn. Do vậy, thiết nghĩ, cả cộng đồng cùng chung tay xây dựng và phát triển mạnh mẽ hơn nữa các mô hình văn hóa đọc sẽ là một trong những giải pháp có tính lâu dài và hiệu quả để ngăn chặn thực trạng trên. Tuy nhiên, để phát triển, nâng cao văn hóa đọc hơn nữa, ngoài sự quan tâm đầu tư của các trường học, rất cần có sự chung tay đóng góp của cộng đồng và phụ huynh học sinh, đưa các thư viện, câu lạc bộ sách vào hoạt động hiệu quả, thu hút ngày càng nhiều học sinh đến đọc sách, báo, phát huy hiệu quả công tác dạy và học trong các nhà trường. Vì vậy, việc xây dựng văn hoá đọc cho học sinh tại từng lớp học sẽ góp phần tạo thói quen đọc sách lành mạnh và cung cấp các tri thức hữu ích. Thật ra, đích cuối cùng của việc xây dựng các mô hình phát triển văn hóa đọc đa dạng là nhằm đem đến cho người tiếp thụ sách những giá trị riêng biệt mà sách mang lại. Những giá trị của việc đọc sách mang lại là rất to lớn, mà các nhà khoa học đã chỉ ra bốn lợi ích to lớn như sau: Thứ nhất, đọc sách giúp chúng ta có tư duy phân tích và phê phán mạnh mẽ hơn. Thường thì chúng ta rất ít lý luận cũng như hiếm khi nghĩ ra được một điều gì đó thật mới mẻ nên việc phân tích cũng như phê phán một hiện tượng, vấn đề nào đó thường rất khó khăn. Đọc sách giúp chúng ta có thêm những phương pháp lập luận, những kiến thức phong phú, đa chiều để có cái nhìn đầy đủ về các sự vật hiện tượng. Đọc sách là một cách để chúng ta gặp gỡ những thế giới mới và những quan điểm mới. Khi đọc, học sinh sử dụng kinh nghiệm thực tiễn, ý kiến cá nhân và giá trị bản thân để diễn giải các văn bản theo cách riêng của mình. Đôi khi, những câu chuyện cũng định hình quan điểm của chúng ta. Tìm một cuốn sách tuyệt vời để kết nối ở cấp độ cảm xúc có thể thách thức định kiến có thể tồn tại trong tâm trí chúng ta. Khi đọc, học sinh liên tục kết nối, suy luận và đặt câu hỏi về những gì mình đang đọc trong cả cuốn sách và thực tế của chính mình. Đó là thay đổi tư duy trở nên đa chiều và sâu sắc khi trưởng thành. Thứ hai, đọc sách giúp chúng ta tăng cường sự tập trung và kiên trì. Vì sao lại là sự tập trung và kiên định? Việc đọc sách đòi hỏi một môi trường không xao nhãng, không mất tập trung, đôi khi là hoàn toàn tĩnh lặng. Khi thực hành đọc, chúng ta sẽ ít bị phân tâm bởi điện thoại, công nghệ hay những điều đang diễn ra xung quanh mình. Đắm chìm hoàn toàn trong một cuốn sách là một cách để tạo 12
thói quen tập trung vào một việc tại một thời điểm. Cải thiện sự chuyên tâm vào một cuốn sách cũng chính là rèn luyện sự kiên trì để giải quyết những vấn đề học thuật liên quan như bài tập về nhà một cách hiệu quả và tối ưu. Cũng là đọc sách nhưng nếu chúng ta đọc sách trên các trang web thì chắc chắn chúng ta sẽ bị phân tán mới các tin, ảnh, video quảng cáo. Và như thế, rõ ràng chúng ta không thể tập trung, kiên trì đọc hết những gì mình đang muốn khám phá. Thứ ba, đọc sách nhất là đọc những quyển sách có tính giải trí cao sẽ giúp chúng ta giảm căng thẳng và lo lắng. Hầu hết các học sinh trong thời đại ngày nay đều trải qua nhiều vấn đề sức khỏe tinh thần hoặc cảm xúc, phổ biến nhất là lo lắng. Căng thẳng, lo lắng trước mỗi kỳ thi. Căng thẳng, lo lắng trước sự thay đổi về tâm sinh lý. Căng thẳng, lo lắng vì một sai lầm phạm phải do tính cách bồng bột, ưa khám phá của tuổi trẻ gây ra. Kỳ lạ thay, dù chúng ta có căng thẳng bao nhiêu do học tập, khoa học chứng minh đọc sách có thể làm giảm những lo lắng của cuộc sống hàng ngày. Đọc sách giúp chúng ta hiểu rằng mình không đơn độc. Chúng ta sẽ có những người bạn mới là những nhân vật trong truyện ngắn, tiểu thuyết hoặc những con người rất thật từ những nhân vật truyền cảm hứng có thật trên thế giới này. Đó sẽ là động lực, niềm lạc quan bạn có được khi đọc những quyển sách mình yêu thích. Tiểu thuyết nơi người kể chuyện hoặc nhân vật đang trải qua những cảm xúc tương tự giúp chúng ta nhận ra và cải thiện sức khỏe cá nhân, tình cảm và tinh thần tổng thể. Sự đồng cảm thay đổi tích cực tinh thần của chúng ta, thoát khỏi lo âu, căng thẳng và áp lực. Cuối cùng đọc sách, còn giúp chúng ta có được tư tưởng cởi mở và tư duy toàn cầu. “Sách mở ra trước mắt tôi chân trời mới”, đem đến những tư tưởng mới tích cực hơn cho chúng ta. Sách có thể mở ra thế giới theo những cách mà chúng ta không bao giờ tưởng tượng được. Như có một so sánh thú vị rằng, “đọc sách giúp chúng ta đi từ A đến Z”, nghĩa là chúng ta có thể đi đến bất kì nơi nào trên thế giới này bằng còn đường tư duy cùng những con chữ trong từng quyển sách hay. Và một khi tư duy bản thân được mở rộng thì chắc chắn hành động của mỗi bản thân chúng ta cũng trở nên đúng đắn hơn. Sách có thể đưa chúng ta đến những quốc gia khác, những trường học khác, những ngôi nhà khác - những nơi thực sự mở rộng thế giới quan của chúng ta. Đọc sách cho phép chúng ta quan sát những điều quen thuộc từ những điểm nhìn mới trong lăng kính văn hoá, tri thức và ý niệm hoàn toàn khác biệt. Từ đó, tư duy cũng dần được thay đổi để phù hợp với nền văn minh nhân loại, toàn cầu hoá và vô cùng cấp tiến. Và từ những ưu việt trên mà đọc sách mang lại sẽ giúp chúng ta có cơ hội thành công nhiều hơn trong bất kỳ lĩnh vực nào của cuộc sống. Trong cuộc sống hiện đại hôm nay, việc phát triển các mô hình văn hóa đọc cho các em học sinh trong nhà trường chính là một trong những hoạt động, điều kiện quan trọng để đổi mới phương pháp dạy - học, giúp cho các giáo viên, học sinh đến với sách, hình thành thói quen đọc sách, tạo nền tảng quan trọng cho việc tự học, học tập suốt đời của mỗi người, góp phần xây dựng xã hội học 13
tập - một trong những mục tiêu quan trọng của Đảng và Nhà nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Việt Nam đang trong quá trình hội nhập cùng thế giới, cơ hội nhiều, thách thức nhiều và cạnh tranh lớn. Trong đó một kênh quan trọng để tiếp thu thông tin cập nhật, tinh hoa thế giới, văn hóa các nước dể kinh doanh và tiếp thị, tiếp cận khách hàng, nhân viên sở tại thành công đó là… sách. 3. Các mô hình phát triển văn hóa đọc tại trường THPT Nghi Lộc 2 3.1. Mô hình hoạt động phát triển văn hóa đọc trong thư viện 3.1.1. Mô hình phòng đọc sách lưu động Bắt nguồn từ mô hình Thư viện sách lưu động trước đó đã được xây dựng và thực hiện ở một số trường trong và ngoài tỉnh, tại trường THPT Nghi Lộc 2, bản thân tôi đã kết hợp với Đoàn trường cùng Bộ phận nhân viên thư viện của nhà trường đã xây dựng kế hoạch và triển khai mô hình phòng đọc sách lưu động cho học sinh đang theo học tại trường. Từ đầu năm học 2020 - 2021, tôi bắt đầu xây dựng kế hoạch, đến tháng 10, kế hoạch được triển khai theo các bước: - Xác định vị trí đặt phòng đọc lưu động (gần với các khối lớp). - Trang trí không gian phòng đọc (học sinh của Câu lạc bộ sách và nghệ thuật thực hiện). - Hoàn chỉnh cơ vật chất, thiết bị: tủ sách, giá sách, bàn ghế, quạt trần, bóng điện… - Tập hợp các nguồn sách: sách tặng, sách mượn ở thư viện tỉnh và đống dấu, phân loại. - Lập nội quy bảo quản, bổ sung sách; cách thức, quy định mượn, trả… - Quảng bá phòng đọc sách đến tất cả các khối lớp. Tại trường hiện có một thư viện sách, một phòng đọc sách khá rộng rãi, tuy nhiên vị trí lại xa với các lớp học nên không thuận tiện cho việc đọc sách, nhất là đọc trong những khoảng thời gian ra chơi, trước và sau mỗi buổi học. Từ hiện trạng đó, bản thân cùng Đoàn trường đã tận dụng 3 phòng chờ ở mỗi dãy nhà 3 tầng (lâu nay còn bỏ trống) để xây dựng các phòng đọc lưu động. Kinh phí thực hiện dự án lấy một phần từ nguồn kinh phí thực hiện công trình thanh niên hàng năm và nguồn kinh phí vận động xã hội hóa. Để tiết kiệm kinh phí xây dựng phòng đọc sách lưu động, các khâu thực hiện dự án đều có sự phối hợp chung tay giữa thầy và trò. Trước hết, tuyển chọn những bạn học sinh có năng khiếu vẽ, thiết kế… từ Câu lạc bộ sách và nghệ thuật của trường. Các bạn là những người trực tiếp đưa ra ý tưởng và thực hiện ý tưởng cho không gian phòng đọc. Các ý tưởng đưa ra đều hướng tới một không gian đọc yên bình, gần gũi và mới mẻ. Phòng đọc được trang trí bằng những bức tranh do chính các bạn học sinh vẽ với những thông điệp ý nghĩa về vài trò, tác dụng của sách. Ngoài các bức vẽ còn có các poster về các tác phẩm văn học kinh điển của thế giới và Việt Nam như Rô-mê-ô và Giu-li-et, Nhà thờ Đức Bà Pa-ri, Thúy Kiều…Về mua sắm vật chất cho phòng đọc thì bản thân phối hợp với nhân viên thư viện tận dụng một số bàn ghế cũ để sửa sang, cải tạo lại cho 14
phù hợp với phòng đọc mới. Về nguồn sách, sau khi thăm dò nhu cầu thực tế từ học sinh, câu lạc bộ sách và nghệ thuật lên danh sách chi tiết các đầu sách. Sau đó, Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với Thư viện tỉnh Nghệ An để mượn các đầu sách. Ngoài ra, các đầu sách còn được vận động từ các nhà văn, nhà báo, những người yêu sách và đông đảo các bạn học sinh, các bậc phụ huynh trong trường. Cách vận động là đăng tải hình ảnh, mô hình đọc sách lên trang fanpage của Câu lạc bộ sách và nghệ thuật, trên trang facebook cá nhân của các thầy cô. Từ đó, bạn bè những người yêu sách sẽ trao cơ hội tặng sách đến phòng đọc lưu động được nhiều hơn. Cụ thể để thực hiện được kế hoạch trên, tôi đã thực hiện những biện pháp lần lượt như sau: Biện pháp 1: Liên hệ với thư viện tỉnh bằng cách: kiến nghị, đề xuất bằng văn bản lên ban giám hiệu đồng thời tham mưu với ban giám hiệu gửi tờ trình lên Giám đốc Thư viện tỉnh Nghệ An để xin luân chuyển sách với mục đich phát triển văn hóa đọc cho học sinh tại trường. Kèm theo với văn bản kiến nghị hợp tác giữa thư viện và nhà trường là kế hoạch sử dụng, bảo quản sách. Biện pháp 2: Sau khi được phép từ Nhà trường và Thư viện tỉnh, tôi sẽ phối hợp với đoàn trường xây dựng phòng đọc sách lưu động (Nguồn kinh phí lấy từ nguồn đóng góp Công trình thanh niên, các tổ chức khác ủng hộ). Phòng đọc sách tận dụng tối đa cơ sở vật chất vốn có của nhà trường. Quá trình xây dựng có sự phối hợp giữa thầy và trò: Thầy trò bàn bạc, đưa ra ý tưởng trang trí, bố trí các giá sách, kệ sách. Biện pháp 3: Sau khi phòng đọc cơ bản hoàn thiện sẽ thực hiện luân chuyển sách từ thư viện tỉnh về trường. Với khoảng cách 15 cây số, tôi phối hợp với một số thầy cô là đồng nghiệp hiện đang cư trú ở Vinh trực tiếp luân chuyển sách về phòng đọc tại trường. Học sinh - nòng cốt là các thành viên dự kiến trong Câu lạc bộ sách sẽ sắp xếp sách vào phòng đọc theo kế hoạch. Biện pháp 4: Thành lập câu lạc bộ đọc sách và nghệ thuật, câu lạc bộ sẽ phục vụ việc mang sách đến mọi người, sắp xếp, phân loại lên giá. Quá trình phân loại, cập nhật tên sách, giá sách vào sổ lưu trữ, sổ mượn. Các thành viên mượn con dấu đoàn trường để đóng dấu và ký tên vào tất cả các đầu sách đã có. Ngoài ra, sẽ làm thẻ thư viện để cho mọi người có thể mượn sách. Biện pháp 5: Duy trì, phát huy, tuyên truyền cho các khối lớp về sau. Tổ chức khuyến đọc cho những bạn trong câu lạc bộ có hoạt động tích cực. Hàng tuần, các thành viên trong nhóm phối hợp với lớp trưởng hoặc bí thư các lớp tuyên truyền, giới thiệu các đầu sách hay đến từng chi đoàn. Từ đó, tăng dần số lượt mượn sách theo từng tuần, từng tháng. Nhóm cũng phối hợp với đoàn trường để có điểm thưởng thi đua kịp thời cho các chi đoàn có số lượng đoàn viên mượn sách, ủng hộ sách nhiều. Đó là năm biện pháp giúp nhà trường có thêm nguồn sách đa dạng và quản lý được nguồn sách tốt nhất. 15
Sau khi phòng đọc đã được xây dựng, bản thân cùng với các em trong Câu lạc bộ sách và nghệ thuật thành lập ra một nhóm có tên là Đại sứ văn hóa đọc. Nhóm này sẽ lên kế hoạch chi tiết quản lý phòng đọc sách. Từ các giải pháp bảo quản, tăng các đầu sách đến cách thức cho mượn, phát triển phòng đọc. Nhóm phân công, lên lịch người trực phòng đọc các ngày trong tuần. Mỗi tuần sẽ có 3 ngày để học sinh toàn trường có thể mượn sách về nhà đọc: thứ 2, thứ 5 và thứ 7. Và mỗi tuần có một buổi tổng dọn vệ sinh phòng đọc vào thứ 6. Đây cũng là nhóm sẽ có nhiệm vụ cùng Đoàn trường, nhóm Ngữ văn phối hợp tổ chức cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc cấp trường trong các năm học. Bên cạnh những dự án đã đang thực hiện, bản thân cùng với Đoàn trường cũng đang lên ý tưởng thành lập một mô hình đọc sách trên nền tảng công nghệ với tên gọi Quán đọc sách. Đây sẽ là nơi tập hợp những đầu sách điện tử để các bạn học sinh có thể tham gia đọc dễ dàng, thuận tiện hơn. Mặt khác, Quán đọc sách sẽ phát huy tốt nhất nền tảng công nghệ để các bạn vừa đọc sách vừa có thể tương tác, trao đổi trực tiếp với nhau về ý nghĩa những quyển sách mang lại. Từ đó, các bạn có thể học hỏi trao đổi kình nghiệm với nhau trong quá trình lựa chọn sách, cách đọc sách cũng như có thể tham gia được các cuộc thi viết online. Quán đọc sách cũng sẽ đăng tải những bài viết giới thiệu những quyển sách hay của các thành viên. Từ đó, cố gắng mỗi tháng sẽ bình chọn một bài viết hay nhất tương ứng với một quyển sách hay nhất để trao giải thưởng. Các quyển sách mới xuất bản trong và ngoài nước cũng sẽ được ban quản trị cập nhật thường xuyên để các bạn theo dõi. Ngoài ra, dự định trong Quán cũng có những “món ăn” tinh thần thú vị khác như bình chọn thành viên đọc sách hiệu quả nhất hay thành viên biến việc đọc sách thành sản phẩm hữu ích áp dụng trong học tập, lao động, thậm chí là sáng tạo khoa học kỹ thuật, khởi nghiệp trẻ… Hình ảnh Phòng đọc sách lưu động tại trường THPT Nghi Lộc 2 16
Phòng đọc sách lưu động không chỉ đáp ứng nhu cầu đọc sách cho học sinh trong những giờ nghỉ giải lao mà còn đáp ứng các nhu cầu khác như là cầu nối luân chuyển sách từ thư viện tỉnh, thư viện nhà trường đến từng giá sách của 27 lớp học trong trường. Sách sau khi được tổng hợp, tinh tuyển vào phòng đọc sẽ tiếp tục được luân chuyển đến từng khối lớp theo đúng nhu cầu đọc khác nhau của các bạn học sinh. Và những quyển sách ý nghĩa còn được “lưu động” đến từng góc học tập tại gia đình các em. Sổ lượng sách mượn hàng tuần sẽ được các bạn cập nhật và báo cáo hàng tuần với đoàn trường. Những trường hợp mượn nhưng chậm trả, trả sai hẹn thì sẽ có các bạn đến tận lớp nhắc nhở. Ngoài ra, phòng đọc cũng là nơi sinh hoạt của Câu lạc bộ sách và nghệ thuật của trường. Hiện nay, Câu lạc bộ sách cùng BCH Đoàn trường Nghi Lộc 2 đang còn có ý tưởng thực hiện dự án Phòng đọc lưu động lên những chuyến xe đưa đón học sinh. Với đặc thù vùng miền núi, phần lớn học trò đều ở xa trường và hiện nay học sinh ở một số xã đã hợp đồng cố định 2 tuyến xe chở đi và về. Vì vậy, nếu có những giá sách lưu động trên hai tuyến xe này sẽ góp phần thúc đẩy văn hóa đọc tới học sinh nhiều hơn nữa. 3.1.2. Mô hình giá sách lớp học Không chỉ dừng lại ở việc xây dựng phòng đọc sách lưu động, bản thân còn lập kế hoạch xây dựng mỗi lớp học một giá sách. Thông qua các giáo viên chủ nhiệm, ban cán sự lớp, phát động mỗi học sinh đóng góp 15 ngàn để mua giá sách. Sau đó, tùy vào thực tế nhu cầu đọc sách của từng lớp, từng khối để các em chủ động mua sách mới và cùng với việc luân chuyển sách từ thư viện, phòng đọc lưu động của trường về lớp của mình. Bước đầu, mỗi lớp và giáo viên chủ nhiệm tự bàn bạc, trao đổi và đưa ra phương án để làm giá sách cũng như trang trí giá sách của lớp mình một cách khoa học, có tính thẩm mỹ, đồng thời giao cho học sinh tự bảo quản tủ sách của lớp. Việc bảo quản được cắt cử kèm theo với tổ trực nhật. Hàng tuần, hàng tháng đều có sự bổ sung về số lượng đầu sách thông qua việc trao đổi sách giữa các lớp học với nhau. Các lớp học cũng có những quy định chặt chẽ về việc mượn sách. Mượn sách nếu làm hư mất mất thì phải bồi thường, thậm chí phạt một gấp đôi. Các thành viên trong lớp đều phải có ý thức giữ gìn sách cũng như kiếm tìm các quyển sách hay để bổ sung kịp thời vào giá sách. Mỗi khối cũng đưa ra nhiều biện pháp giúp mô hình thực hiện ngày càng hiệu quả như: hàng tuần, hàng tháng mỗi khối phát động phong trào kể chuyện theo sách, sau đó đăng ký với đoàn trường để kể dưới cờ, hay trong các tiết ngoại khóa. Và trong các hoạt động đó thì đều có động viên, khuyến khích khen thưởng. Ngoài ra, các hoạt động trao đổi sách giữa các lớp sau 1 tháng là cách giúp cho học sinh tiếp cận nhiều đầu sách khác nhau, phục vụ tốt nhu cầu về kiến thức, thông tin. Bên cạnh đó, nhà trường thường xuyên vận động học sinh, phụ huynh và các cá nhân khác tặng sách cho thư viện trường hoặc bổ sung vào tủ sách của lớp. 17
Trong quá trình thực hiện mô hình giá sách lớp học, từng đơn vị lớp cũng có những cách làm sáng tạo giúp tiết kiệm vấn đề tài chính. Có lớp tự thiết kế và tiến hành chọn những bạn có khả năng để đóng giá sách. Đặc biệt, có lớp còn tận dụng các vật liệu đã qua sử dụng để tái chế làm giá sách trông rất đẹp. Có lớp đặt mua các giá sách cũ trên mạng với giá rẻ, sau đó về trang trí, sửa chữa lại rất bắt mắt. Cũng có lớp các em mua mới hoàn toàn nhưng sau đó về cải tạo thêm cho phù hợp với không gian của lớp học mình. Hoạt động làm giá sách, sưu tầm sách ở các lớp cũng góp phần giúp các thành viên trong lớp gắn kết lại với nhau, đoàn kết cao trong tập thể để cùng làm việc. Bên cạnh đó, hoạt động này còn giúp các em phát triển và nâng cao các kĩ năng làm việc nhóm, chia sẻ, xử lý thông tin hiệu quả. Ảnh giá sách tại lớp học 11A6 – TrườngTHPT Nghi Lộc 2 Một điều thú vị nữa là trong quá trình xây dựng giá sách lớp học, nhiều bạn đoàn viên, không chỉ là các bạn trong ban cán sự lớp, đã có những sáng kiến hay, cách làm hay thể hiện niềm đam mê với công việc “giữ lửa” đọc sách cho mọi người. Đó là việc các bạn ở chi đoàn 11A6 đã đề xuất đặt tên riêng cho từng lớp học. Các tên riêng này được gợi ý từ tên nổi tiếng của các danh nhân, các nhà bác học đến tên gọi bình dị, thân quen đầy ý nghĩa từ địa phương làng xã. Từ đó, các bạn đề xuất lựa chọn hệ thống tên giá sách của các lớp như sau: 18
Tên lớp Tên giá sách Ghi chú 10 A1 Giá sách Bác Hồ 10 A2 Giá sách Ê-đi-xơn 10 A3 Giá sách Mỹ Sơn 10 A4 Giá sách Thanh Sơn 10 A5 Giá sách Trại Gáo 10 A6 Giá sách Nguyễn Trãi 10 A7 Giá sách Nguyễn Du 10 A8 Giá sách Nguyễn Khuyến 10 A9 Giá sách Nguyễn Đình Chiểu 11 A1 Giá sách Niu-tơn 11 A2 Giá sách Lê-nin 11 A3 Giá sách Pus.kin 11 A4 Giá sách M.Sô-lô-khôp 11 A5 Giá sách Vic-to-huy-gô 11 A6 Giá sách Lep-tôn-xtôi 11 A7 Giá sách Hồ Xuân Hương 11 A8 Giá sách Nam Cao 11 A9 Giá sách Vũ Trọng Phụng 11 A10 Giá sách Thạch Lam 12 A1 Giá sách Galilêo 12 A2 Giá sách Anh-xtanh (Albert Einsein) 12 A3 Giá sách Stephen Hawking 12 A4 Giá sách Marie Curie 12 A5 Giá sách Darwin 12 A6 Giá sách Tố Hữu 12 A7 Giá sách Tô Hoài 12 A8 Giá sách Võ Nguyên Giáp 12 A9 Giá sách Phan Bội Châu 19