intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng một số chủ đề dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở chương trình Hóa học 11 - Ban cơ bản

Chia sẻ: Cỏ Xanh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:73

24
lượt xem
3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài vận dụng phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh giúp học sinh phát huy được kỹ năng, nhận thức từ đó áp dụng vào thực tiễn. Đề tài là cơ sở để đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, phù hợp với tình hình xu thế phát triển của xã hội hiện nay.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng một số chủ đề dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở chương trình Hóa học 11 - Ban cơ bản

  1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3 =====  ===== SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM XÂY DỰNG MỘT SỐ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC 11 ­ BAN CƠ BẢN LĨNH VỰC: HÓA HỌC Tác giả      : Đào Thị Lệ Hằng Tổ bộ môn : Khoa học tự nhiên Năm thực hiện : 2021 Số điện thoại   : 0977.053.713
  2. MỤC LỤC Trang  PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ                                                                                                                  ..............................................................................................................      6  I. Lí do chọn đề tài                                                                                                                     .................................................................................................................      6  II. Phạm vi và đối tượng áp dụng                                                                                             .........................................................................................      7  III. Phương pháp nghiên cứu                                                                                                      ..................................................................................................      7  IV. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài                                                                           .......................................................................      7  V. Tính mới, tính sáng tạo của đề tài                                                                                        ....................................................................................      7  VI. Khả năng áp dụng của đề tài                                                                                              ..........................................................................................      7  PHẦN II: NỘI DUNG                                                                                                                    ................................................................................................................      8  A. CƠ SỞ LÝ LUẬN                                                                                                                ............................................................................................................      8  I. Năng lực là gì?                                                                                                                        ....................................................................................................................      8  II. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh                                                      ..................................................      8  1. Khái quát về dạy học theo định hướng phát triển năng lực                                             .........................................      8 2. Các năng lực cốt lõi trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 của Việt Nam                                                                                                                                                9 .............................................................................................................................................     3. Các yêu cầu cần đạt của năng lực chung ở cấp THPT                                                  ..............................................       10  4. Những năng lực đặc thù cần phát triển cho học sinh trong môn Hóa học                    ................       12 III. Đổi mới phương pháp dạy học Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học   sinh                                                                                                                                            ........................................................................................................................................       14 1. Một số định hướng đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông theo định   hướng phát triển năng lực học sinh                                                                                     .................................................................................       14  2. Một số biện pháp đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh  .  15      3. Một số phương pháp dạy học  phát triển năng lực học sinh THPT được thực hiện   trong đề tài                                                                                                                            ........................................................................................................................       15  IV. Dạy học theo chủ đề                                                                                                         .....................................................................................................       16  1. Khái niệm dạy học theo chủ đề                                                                                      ..................................................................................       16
  3.  2. Đặc điểm của dạy học theo chủ đề                                                                               ...........................................................................       16  B. CƠ SỞ THỰC TIỄN                                                                                                          ......................................................................................................       16 I. Hạn chế của dạy học theo định hướng nội dung so với dạy học theo định hướng phát   triển năng lực                                                                                                                           .......................................................................................................................       16 II. Thực trạng của dạy học môn Hóa học hiện nay ở các trường THPT trên địa bàn   huyện Quỳ Hợp                                                                                                                        ....................................................................................................................       20  C. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN                                                                                                   ...............................................................................................       21  I. Mục tiêu, cấu trúc chương Ancol ­ Phenol ở Hóa học 11 ­ Ban cơ bản                            ........................       21  1. Mục tiêu                                                                                                                            ........................................................................................................................       21  ..........................................................................................................................................                                                                                                                                             22        2. Cấu trúc nội dung chương ancol ­ phenol                                                                      ..................................................................       23  3. Phương pháp dạy học chương Ancol ­ phenol                                                               ...........................................................       23  3.1. Giảng dạy về ancol                                                                                               ........................................................................................       24  3.2. Giảng dạy về phenol                                                                                            ....................................................................................       25  II. Xây dựng và tổ chức dạy học  một số chủ đề chương Ancol ­ Phenol                           ......................       25  1. Nguyên tắc, quy trình xây dựng và cấu trúc trình bày chủ đề                                        ....................................       25  1.1. Nguyên tắc xây dựng chủ đề                                                                              ...........................................................................         25  1.2. Quy trình xây dựng chủ đề                                                                                   ...............................................................................       27  1.3. Cấu trúc trình bày chủ đề                                                                                     .................................................................................       28 2. Xây dựng và tổ chức dạy học một số chủ đề chương Ancol ­ Phenol ở chương   trình Hóa học 11 ­ Ban cơ bản                                                                                             .........................................................................................       29  2.1. Chủ đề 1: Ancol trong đời sống và sản xuất                                                       ...................................................       29  I. Lý do lựa chọn chủ đề                                                                                                         .....................................................................................................       29  II. Mục tiêu                                                                                                                               ...........................................................................................................................       29  1. Kiến thức                                                                                                                          ......................................................................................................................       29  2. Kỹ năng                                                                                                                             .........................................................................................................................       30  3. Thái độ                                                                                                                              ..........................................................................................................................       30  4. Định hướng năng lực                                                                                                        ....................................................................................................       30 3
  4.  III. Thời gian dự kiến                                                                                                               ...........................................................................................................       31  IV. Chuẩn bị của GV và HS                                                                                                    ................................................................................................       31  1. Giáo viên                                                                                                                           .......................................................................................................................       31  2. Học sinh                                                                                                                            ........................................................................................................................       31  V. Phương pháp dạy học                                                                                                         .....................................................................................................       32  VI. Thiết kế các hoạt động dạy học chủ đề                                                                          ......................................................................       32  2.1. Tính chất vật lý của ancol                                                                                    ................................................................................       36  2.2. Tính chất hóa học của ancol                                                                                 .............................................................................       37 VII. Kiểm tra và đánh giá sau khi dạy học chủ đề “ Ancol trong đời sống và sản xuất ”                                                                                                                                                  40 ...............................................................................................................................................      1. Thời lượng thực hiện                                                                                                           .......................................................................................................       40  2. Xây dựng bảng mô tả các mức độ về nhận thức                                                               ...........................................................       40  3. Ma trận đề kiểm tra                                                                                                             .........................................................................................................       43  4. Đề kiểm tra                                                                                                                          ......................................................................................................................       43  5. Đáp án và hướng dẫn chấm                                                                                                 .............................................................................................       45  2.2. Chủ đề 2: Phenol với sự phát triển của nền công nghiệp                                          ......................................       46  D. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC                                                                                                  ..............................................................................................       64  E. ĐIỀU KIỆN ĐỂ ĐỀ TÀI ĐƯỢC NHÂN RỘNG                                                               ...........................................................       68  PHẦN III: KẾT LUẬN                                                                                                                 .............................................................................................................       70  I. Kết luận                                                                                                                                ............................................................................................................................       70  II. Một số đề xuất                                                                                                                    ................................................................................................................       70  TÀI LIỆU THAM KHẢO                                                                                                             .........................................................................................................       71 PHỤ LỤC  MỘT SỐ HÌNH ẢNH CỦA HỌC SINH KHI HỌC CHỦ ĐỀ                                                   ...............................................       72 DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Cụm từ đầy đủ Chữ cái viết tắt Ban giám hiệu BGH Đại học ĐH 4
  5. Dạy học dự án DHDA Đại học sư phạm ĐHSP Giáo viên GV Học sinh HS Học sinh giỏi HSG Khoa học kỹ thuật KHKT Khoa học tự nhiên KHTN Năng lực NL Năng lực học sinh NLHS Năng lực vận dụng kiến thức NLVDKT Phân phối chương trình PPCT Phương pháp dạy học PPDH Phương trình hóa học PTHH Sơ đồ tư duy SĐTD Sách giáo khoa SGK Sáng kiến kinh nghiệm SKKN Trung học phổ thông THPT Trung học phổ thông quốc gia THPT QG Thực nghiệm ­ đối chứng TN ­ ĐC Trắc nghiệm khách quan TNKQ 5
  6. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lí do chọn đề tài 1. Cơ sở về mặt lí luận Nghị quyết Hội nghị TW 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo   dục và đào tạo nêu rõ “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học   theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo và vận dụng   kiến thức, kỹ năng của người học...”. Để thực hiện tốt mục tiêu đổi mới đó  cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học theo   định hướng phát triển năng lực học sinh và một số biện pháp đổi mới PPDH  theo hướng này. Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục thì việc tích cực hóa hoạt động nhận   thức của học sinh là một yếu tố rất cần thiết.  Hướng người học tới các hoạt  động trải nghiệm, vận dụng kiến thức liên môn để  tạo ra sản phẩm hoặc  giải quyết các vấn đề thực tiễn cuộc sống. Giáo viên chỉ là người định hướng  để phát triển năng lực cho học sinh. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong  cải cách PPDH ở các trường THPT hiện nay. 2. Cơ sở về mặt thực tiễn  Trường THPT Quỳ Hợp 3 là một trường thuộc miền núi hơn 90% các   em là dân tộc thiểu số, trường chỉ có hơn 20% học sinh theo ban KHTN. Hầu   hết các em còn rụt rè, tự ti, chưa phát huy được tính tích cực và khả năng sáng   tạo  ở  các môn học. Mà  ở  chương trình THPT, Hóa học là môn học giúp học  sinh phát triển năng lực, nhận thức và tư  duy logic. Các em vận dụng kiến  thức nghiên cứu tính chất của các chất, các quy luật biến đổi... sẽ rút ra được  mối liên hệ giữa các sự vật, giải thích được bản chất của các quá trình xẩy ra  trong tự nhiên, trong sản xuất và trong đời sống. Năm học 2018 ­ 2019 vận dụng đổi mới PPDH, tôi đã hướng dẫn em Vi  Thanh Toàn lớp 12A3 thực hiện thành công dự  án “Chế  tạo dầu gội đầu trị   gàu, ngăn rụng tóc từ thảo dược”. Đề tài đã được công nhận giải tư ở cuộc   thi sáng tạo KHKT cấp tỉnh giành cho học sinh trung học. Từ đó tôi đã khơi   dậy niềm đam mê nghiên cứu ở học sinh. Tuy nhiên nó chỉ hạn chế ở mức độ  từ 1 ­ 2 học sinh. Để tiếp cận PPDH mới, dạy học định hướng phát triển năng  lực học sinh theo hướng đa dạng về  mức độ, đối tượng và trình độ  thì năm  học 2019 ­ 2020, vận dụng kiến thức liên môn, đúc rút kinh nghiệm từ giảng   dạy tôi đã thực hiện đề  tài  “Dạy học dự  án phân bón với sức khỏe cộng   đồng: Sử  dụng những sản phẩm phế  thải để  sản xuất phân bón hữu cơ  vi   sinh” theo hướng tiếp cận phương pháp STEM. Đề  tài đã được công nhận  SKKN bậc B cấp tỉnh. Cuối tháng 6 năm 2020, tôi được tham gia bồi dưỡng   lớp thăng hạng giáo viên THPT do trường ĐH Vinh tổ  chức. Qua khóa học  6
  7. phần nào giúp tôi định hướng rõ mục tiêu, quan điểm giáo dục và nội dung   của chương trình GDPT 2018. Từ  đó tôi có mong   muốn tiếp tục đổi mới   PPDH, cụ  thể  là tiếp cận phương pháp dạy học theo định hướng phát triển   năng lực học sinh để  phần nào giúp các em đạt được mục tiêu đổi mới giáo  dục trong bối cảnh hiện nay. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Xây dựng một số chủ  đề  dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh  ở  chương   trình Hóa học 11 ­ Ban cơ bản” để nghiên cứu. II. Phạm vi và đối tượng áp dụng ­ Đối tượng: HS lớp 11 trường THPT Quỳ Hợp 3 ­ Phạm vi áp dụng: Hóa học 11 ­ Ban cơ  bản, chương VIII: Dẫn xuất   halogen ­ ancol ­ phenol III. Phương pháp nghiên cứu ­ Phương pháp nghiên cứu cơ  sở  lí luận, cơ  sở  thực tiễn về  dạy học   theo định hướng phát triển năng lực. ­ Phương pháp tìm hiểu thực trạng học sinh khi học các bộ môn KHTN,   việc tự học, tự nghiên cứu, thái độ học tập của học sinh. ­ Phương pháp phân tích, tổng hợp, kiểm tra đánh giá kết quả, đánh giá   năng lực học sinh. IV. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ­ Đề  tài vận dụng phương pháp dạy học theo định hướng phát triển  năng lực học sinh giúp học sinh phát huy được kỹ  năng, nhận thức từ  đó áp   dụng vào thực tiễn. ­ Đề  tài là cơ  sở  để  đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, phù  hợp với tình hình xu thế phát triển của xã hội hiện nay. V. Tính mới, tính sáng tạo của đề tài ­ Góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa  hoạt động của học sinh ở trường THPT. ­ Phổ biến phương pháp dạy học tích cực, dạy học theo dự án trong tổ  bộ  môn và đơn vị. Hướng dẫn soạn một giáo án sử  dụng các phương pháp  dạy học tích cực, dạy học theo chủ đề. VI. Khả năng áp dụng của đề tài ­ Đề  tài là tài liệu tham khảo cho học sinh khối 11, học sinh trong đội  tuyển HSG, học sinh thi THPTQG. ­ Đề tài là tài liệu tham khảo cho giáo viên khi dạy học theo định hướng  phát triển năng lực học sinh. ­ Ngoài ra với từng bước tiến hành xây dựng chủ đề dạy học theo định   hướng phát triển năng lực học sinh được thực hiện trong đề tài sẽ giúp người  7
  8. đọc có thể  vận dụng thành công cho các chương khác, chủ  đề  khác trong   chương trình Hóa THPT, hoặc ở các môn học khác. PHẦN II: NỘI DUNG A. CƠ SỞ LÝ LUẬN I. Năng lực là gì? Khái niệm năng lực có nguồn gốc tiếng La tinh có nghĩa là gặp gỡ.  Ngày nay, khái niệm năng lực được hiểu theo nhiều nghĩa song cách hiểu  thông dụng nhất là:  “Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất  sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp   các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin,   ý chí... thực hiện thành công một loại hành động nhất định, đạt kết quả mong  muốn trong những điều kiện cụ thể”. Hình 1: Mô hình chung về cấu trúc năng lực II. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 1. Khái quát về dạy học theo định hướng phát triển năng lực Dạy   học   heo   định   hướng   phát   triển   năng   lực   nhằm   đảm   bảo   chất  lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các  phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực, vận dụng tri thức trong những tình   huống thực tiễn nhằm chuẩn bị  cho con người năng lực giải quyết các tình  huống của cuộc sống và nghề nghiệp. 8
  9. Hình 2: Bốn trụ cột giáo dục của Unesco Để  hình thành và phát triển năng lực cần xác định các thành phần và  cấu trúc của chúng. Có nhiều loại năng lực khác nhau. Việc mô tả cấu trúc và  các thành phần năng lực cũng khác nhau. Cấu trúc chung của năng lực được  mô tả là sự kết hợp của bốn năng lực thành phần: Năng lực chuyên môn, năng   lực phương pháp, năng lực xã hội, năng lực cá thể.  Hình 3: Mô hình bốn thành phần năng lực với bốn trụ cột giáo dục của Unesco 2. Các năng lực cốt lõi trong chương trình giáo dục phổ thông năm  2018 của Việt Nam Chương trình giáo dục phổ  thông mới sẽ  hình thành và phát triển cho  học sinh năm phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và  trách nhiệm. Chương trình cũng hình thành và phát triển cho học sinh những năng lực  cốt lõi gồm:  Bảng 1: Những năng lực cốt lõi trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 của Việt Nam Năng lực đặc biệt Năng lực cốt lõi (Năng khiếu) Năng lực chung Năng lực riêng Tự chủ và tự học Ngôn ngữ Giao tiếp và hợp tác Tính toán Tin học Giải quyết vấn đề  và  Công nghệ sáng tạo Thể chất Thẩm mỹ 9
  10. Tìm hiểu tự nhiên và xã hội Chúng ta có thể ghi nhớ bởi sơ đồ sau:  Hình 4: Năm phẩm chất và mười năng lực của học sinh cần đạt được  3. Các yêu cầu cần đạt của năng lực chung ở cấp THPT Các yêu cầu cần đạt của năng lực chung ở cấp THPT được mô tả ở bảng  sau:  Bảng 2: Các yêu cầu cần đạt của năng lực chung ở cấp THPT Năng lực Cấp THPT Năng lực tự chủ và tự học Tự lực Chủ  động, tích cực thực hiện những công việc  bản thân trong cuộc sống và học tập. Tự  khẳng định mình và  ­ Biết khẳng định mình bảo vệ  quyền, nhu cầu  ­ Biết bảo vệ  quyền, nhu cầu cá nhân phù hợp  chính đáng với đạo đức và pháp luật. ­ Đánh giá được ưu điểm ­ hạn chế của bản thân 10
  11. Tự điều chỉnh tình cảm,  ­ Biết tự  điều chỉnh tình cảm, thái độ, hành vi   thái độ, hành vi của  của mình, luôn bình tĩnh, có cách cư xử đúng. mình ­ Sẵn sàng đón nhận và biết vượt qua những thử  thách trong cuộc sống và học tập. ­ Biết tránh các tệ nạn xã hội ­ Điều chỉnh được kỹ  năng,  kinh nghiệm của cá  Thích ứng với cuộc  nhân cần cho hoạt động mới, môi trường sống  sống mới. ­ Thay đổi được cách tư duy, cách biểu hiện thái  độ  và cảm xúc của bản thân để  đáp ứng với yêu   cầu xã hội. ­ Nhận thức được giá trị của bản thân Định hướng nghề  ­  Xác   định   được   hướng   phát   triển   phù   hợp   sau   nghiệp THPT ­ Lập được kế  hoạch, lựa chọn môn học, định  hướng nghề nghiệp phù hợp với bản thân. ­ Xác định được nhiệm vụ học tập ­ Đánh giá và điều chỉnh được kế hoạch học tập  Tự học tự hoàn thiện và   đưa   ra   phương   pháp   học   phù   hợp   cho   bản  thân. ­ Tự nhận ra và điều chỉnh những sai sót của bản   thân trong quá trình học tập. ­ Biết thường xuyên tu dưỡng đạo đức Năng lực giao tiếp và hợp tác ­ Xác định mục đích, nội dung, phương tiện và  thái độ giao tiếp. ­ Thiết lập và phát tiển các mối quan hệ xã hội  Các yêu cầu cần đạt ­ Xác định mục đích và phương thức hợp tác ­ Xác định trách nhiệm và hoạt động bản thân ­ Xác định nhu cầu và khả năng người hợp tác  ­ Đánh giá hoạt động hợp tác ­ Hội nhập quốc tế Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo ­ Tìm ra ý tưởng mới 11
  12. ­ Phát hiện và giải quyết vấn đề Các yêu cầu cần đạt ­ Đề xuất và lựa chọn giải pháp ­ Thiết kế và tổ chức hoạt động ­ Tư duy độc lập 4. Những năng lực đặc thù cần phát triển cho học sinh trong môn  Hóa học Theo   PGS.TS   Đặng   Thị   Oanh   ­   Giảng   viên   Trường   ĐHSP   Hà   Nội:  Trong chương trình giáo dục phổ thông, mỗi môn học đều có đặc thù riêng và  có thế  mạnh để  hình thành và phát triển năng lực đặc thù của môn học. Và   môn Hóa học là môn học có điều kiện thuận lợi để  triển khai đổi mới dạy  học và đánh giá theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh. Ngoài việc   hình thành và phát triển năng lực chung thì môn Hóa học cũng nhằm mục tiêu  phát triển 6 năng lực đặc thù sau:  Bảng 3: Những năng lực đặc thù cần phát triển cho học sinh trong môn Hóa học Những năng lực đặc  Yêu cầu cần đạt thù ­ Qua các bài học, học sinh sẽ nghe và hiểu được  nội dung các thuật ngữ  hóa học, danh pháp hóa  học và các biểu tượng hóa học (kí hiệu, hình vẽ,  mô hình cấu trúc các phân tử  các chất, các loại   liên kết hóa học. ­ Các em sẽ  viết và biễu diễn đúng công thức  Năng lực sử dụng ngôn  hóa học của các chất vô cơ  và hữu cơ   ở  dạng   công thức, đồng đẳng, đồng phân. ngữ hóa học ­ Ngoài ra, các em còn nhận biết và rút ra được  các quy tắc đọc tên và đọc đúng tên theo các danh   pháp khác nhau đối với các hợp chất hữu cơ. ­ Trình bày và vận dụng được các thuật ngữ hóa  học, danh pháp hóa học và hiểu  được ý  nghĩa  của chúng. ­ Năng lực này bao gồm các năng lực tiến hành   thí   nghiệm, sử   dụng và  vận dụng thí   nghiệm,  năng   lực   quan   sát,   mô   tả,   giải   thích   các   hiện  tượng tự nhiên ­ Các bài học sẽ giúp các em sử dụng thành thạo   đồ dùng thí nghiệm, sẽ tiến hành lắp đặt các bộ  12
  13. dụng   cụ   cần   thiết   cho   từng   thí   nghiệm.   Hiểu  được tác dụng của từng bộ  phận, biết phân tích  đúng sai trong các thao tác lắp ghép. Năng lực nghiên cứu và  thực hành hóa học ­ Các em sẽ  tiến   hành độc lập các thí nghiệm,   nghiên   cứu,   tìm   kiếm   và   thu   thập   những   kiến  thức cơ  bản để  hiểu biết giới tự  nhiên và kỹ  thuật. ­ Thông qua các bài học, các em sẽ mô tả rõ ràng  cách tiến hành thí nghiệm, mô tả  chính xác các  hiện tượng thí nghiệm, giải thích một cách khoa  học   các   hiện   tượng   đã   xẩy   ra.   Viết   được  phương trình hóa học từ đó rút ra những kết luận   về tính chất  của các chất. ­ Thông qua các bài tập hóa học sẽ  hình thành  năng lực tính toán cho học sinh. Các em sẽ  vận  dụng thành thạo phương pháp bảo toàn (bảo toàn  khối lượng, bảo toàn điện tích, bảo toàn nguyên  tố, bảo toàn electron...) trong việc giải các bài  tập. Năng lực tính toán ­ Học sinh có thể  sử  dụng thành thạo phương  pháp đại số  trong toán học và mối liên hệ  với  kiến thức hóa học để  giải các bài toán hóa học.   Sử  dụng nhiều thuật toán để  biện luận và tính  toán ở nhiều dạng bài tập hóa học khác nhau. ­ Qua quá trình học tập trên lớp, học sinh sẽ phân  tích được tình huống, phát hiện và nêu được tình  huống có vấn đề trong học tập, trong đời sống. ­ Các em sẽ  thu thập và làm rõ thông tin có liên     quan đến vấn đề.  ­ Đề xuất và phân tích được một số giải pháp để  Năng lực giải quyết vấn  giải quyết vấn đề, lựa chọn được giải pháp phù  đề thông qua môn hóa  hợp. học ­ Ngoài ra học sinh còn đề  xuất được các giả  thuyết khoa học khác nhau, lập kế hoạch chi tiết   để  giải quyết vấn đề  đặt ra. Thực hiện các kế  hoạch độc lập sáng tạo, hoặc hợp tác trên cơ sở  giả thuyết đã đặt ra. ­ Môn hóa học sẽ giúp các em điều chỉnh các giải  13
  14. pháp cho phù hợp với bối cảnh xã hội. ­ Qua quá trình học tập sẽ giúp học sinh có năng  lực hệ thống hóa kiến thức, phân loại kiến thức  hóa học, hiểu rõ đặc điểm, nội dung, thuộc tính  của loại kiến thức hóa học đó. ­   Học   sinh   phải   biết   lựa   chọn   kiến   thức   một   cách  phù  hợp với mỗi hiện  tượng, tình huống  xẩy ra cụ thể trong thực tiễn. Năng lực vận dụng kiến  ­ Học sinh sẽ  định hướng được các kiến thức  thức   hóa   học   vào   đời  hóa học một cách tổng hợp và khi vận dụng kiến  thức phải rõ ràng về loại kiến thức đó được ứng  sống dụng vào nghành gì, lĩnh vực gì trong hóa học. ­ Các em sẽ hiểu rõ được các ứng dụng của hóa  học trong các vấn  đề  thực phẩm, y học, khoa   học  kỹ   thuật,  nông  nghiệp,  môi  trường...Đồng  thời tìm mối liên hệ và giải thích được các hiện   tượng trong tự nhiên, các  ứng dụng của hóa học  kết hợp kiến thức liên môn vào trong đời sống. ­ Môn hóa học sẽ  giúp học sinh đề  xuất được  câu hỏi nghiên cứu cho một vấn đề hay một chủ  đề  học tập cụ  thể. Đề  xuất giả  thuyết nghiên  cứu phù hợp với câu hỏi nghiên cứu một cách  Năng lực sáng tạo khoa học, sáng tạo. ­ Học sinh sẽ  đề  xuất phương án thực nghiệm  để  kiểm chứng giả  thuyết nghiên cứu. Sau đó  các em sẽ xây dựng báo cáo kết quả vè trình bày  kết quả  nghiên cứu, đó chính là học sinh thực  hiện nghiên cứu khoa học. III. Đổi mới phương pháp dạy học Hóa học theo định hướng phát   triển năng lực học sinh 1. Một số  định hướng đổi mới phương pháp dạy học  ở  trường  phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Việc đổi mới phương pháp dạy học hóa học theo hướng tiếp cận năng   lực là trọng tâm của chương trình GDPT mới. Chương trình giáo dục môn  Hóa học đặc biệt chú trọng định hướng phát triển năng lực thông qua thiết kế  hoạt động dạy học cho mỗi nội dung, mỗi chủ đề học tập. Các phương pháp   giáo dục chủ yếu được lựa chọn theo các định hướng sau:  ­ Định hướng hoạt động: Các hoạt động học tập của học sinh dựa trên  14
  15. các hoạt động trải nghiệm; Vận dụng, gắn kết với thực tiễn và định hướng  giải quyết các vấn đề thực tiễn nhằm nâng cao sự hứng thú của học sinh, góp   phần hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh mà môn  học đảm nhiệm ­ Định hướng dạy học tích cực: Tăng cường sử dụng các phương pháp  dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ  động, sáng tạo và phù hợp với sự  hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho người học. Tăng cường thực  hành, trải nghiệm trong các nội dung dạy học đặc biệt khi nghiên cứu về hợp   chất vô cơ, hữu cơ  có nhiều  ứng dụng trong thực tiễn thông qua các dự  án  trong học tập. 2. Một số biện pháp đổi mới dạy học theo định hướng phát triển   năng lực học sinh Việc đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên được thể  hiện qua  những đặc trưng cơ bản sau:  ­  Dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, từ đó giúp  học sinh tự khám phá những điều chưa biết chứ không phải thụ động tiếp thu  những tri thức được sắp đặt sẵn. Theo tinh thần này, giáo viên là người tổ  chức và chỉ  đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập như  nhớ  lại kiến   thức cũ, phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào   các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn,...  ­ Tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác theo phương   châm “tạo điều kiện cho học sinh nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn và thảo  luận nhiều hơn”. Điều đó có nghĩa, mỗi học sinh vừa cố  gắng tự  lực một   cách độc lập, vừa hợp tác chặt chẽ  với nhau trong quá trình tiếp cận, phát  hiện và tìm tòi kiến thức mới. Lớp học trở thành môi trường giao tiếp thầy ­  trò và trò ­ trò nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân,   của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung. ­  Chú trọng đánh giá kết quả  học tập theo mục tiêu bài học trong suốt   tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú   trọng phát triển kỹ  năng tự  đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với   nhiều hình thức như  theo lời giải/đáp án mẫu, theo hướng dẫn, hoặc tự  xác  định tiêu chí để có thể phê phán, tìm được nguyên nhân và nêu cách sửa chữa  các sai sót.  3. Một số  phương pháp dạy học   phát triển năng lực học sinh   THPT được thực hiện trong đề tài ­  Dạy học nêu và giải quyết vấn đề  ­  Phương pháp dạy học dự án  ­ Dạy học nhóm 15
  16. ­ Phương pháp sơ đồ tư duy IV. Dạy học theo chủ đề 1. Khái niệm dạy học theo chủ đề Dạy học theo chủ đề là sự kết hợp giữa mô hình dạy học truyền thống  đã có và mô hình trường học mới, trong đó GV hướng dẫn HS xây dựng kiến  thức, đồng thời hướng dẫn HS tự lực tìm kiếm thông tin, sử  dụng kiến thức  vào giải quyết các nhiệm vụ có ý nghĩa trong đời sống thực tiễn. Dạy học theo chủ đề là một mô hình mới cho hoạt động lớp học: trong  đó chú trọng những nội dung học tập có tính tổng quát, liên quan đến các nội   dung kiến thức của một hay nhiều môn học và những vấn đề  gắn liền với  thực tiễn. HS có nhiều cơ hội làm việc nhóm để giải quyết những vấn đề xác  thực, có hệ  thống và liên quan đến nhiều kiến thức khác nhau. HS thu thập   thông tin từ nhiều nguồn kiến thức. Việc học của HS th ực sự có giá trị  vì nó   kết nối với thực tiễn và rèn luyện nhiều kỹ  năng hoạt động, kỹ  năng sống.  Thông qua cách tiếp cận chương trình này, GV đóng vai trò là người tổ chức,   hướng dẫn HS nghiên cứu, khám phá tri thức. 2. Đặc điểm của dạy học theo chủ đề Theo cách tiếp cận dạy học chủ đề, HS được nghiên cứu các kiến thức  mang tính khái quát, logic và đặt trong mối liên hệ mật thiết với nhau, những   kiến thức này có thể liên quan đến một số nội dung trong môn học hoặc một  số  môn học khác nhau. Có thể  thấy, dạy học theo chủ  đề, có một số  đặc   điểm cơ bản sau:  ­ Dạy học theo chủ  đề  chú trọng tới những hiểu biết và kinh nghiệm,  kỹ năng sẵn có của HS trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập nhằm giúp   HS lĩnh hội kiến thức một cách tích cực, hứng thú và hiệu quả. ­ Tăng cường khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng để giải quyết các  vấn đề của đời sống thực tiễn cho HS. ­ Hệ  thống kiến thức có sự  tích hợp, tinh giản, logic và gắn với đời   sống thực tiễn. ­ Việc tổ chức dạy học chủ đề được thực hiện một cách linh hoạt, tiến   trình dạy học chủ đề được thiết kế thành nhiệm vụ  để  học sinh có thể  thực   hiện trên lớp và ở nhà. ­ Dạy học chủ đề hướng tới mục tiêu hình thành và phát triển năng lực,  phẩm chất cho HS. B. CƠ SỞ THỰC TIỄN I. Hạn chế của dạy học theo định hướng nội dung so với dạy học   theo định hướng phát triển năng lực 16
  17. Trước đây, giáo dục Việt Nam dạy học theo định hướng nội dung (tức  là dạy học tiếp cận trang bị kiến thức), hiện nay đang dần chuyển sang dạy  học tiếp cận năng lực (tức là dạy học theo định hướng phát triển năng lực  học sinh). Từ thực tiễn giảng dạy, cùng với nghiên cứu nhiều nguồn tài liệu  khác nhau, tôi nhận thấy dạy học theo định hướng nội dung còn có nhiều mặt   hạn chế  so với dạy học theo định hướng phát triển năng lực  ở  những điểm  sau:  17
  18. Bảng 4: So sánh dạy học theo định hướng nội dung  với dạy học theo định hướng phát triển năng lực Dạy học theo định hướng  Dạy học theo định hướng  nội dung phát triển năng lực ­   Chú   trọng   hình   thành   kiến  ­ Chú trọng hình thành phẩm  thức, kỹ năng, thái độ. chất   và   năng   lực   thông   qua  ­   Mô   tả   không   chi   tiết,   khó  việc hình thành kiến thức và  quan sát và đánh giá được. kỹ năng. Mục tiêu  dạy học ­   Lấy   mục   tiêu   học   để   thi,  ­ Mô tả  chi tiết, có thể  quan  học   để   hiểu   là   quan   trọng  sát và đánh giá được. nhất. ­   Mục   tiêu   là   học   để   sống,  học   để   biết   và   học   để   làm  việc. ­   Nội   dung   được   lựa   chọn  ­   Nội   dung   được   lựa   chọn  dựa   vào   kế   hoạch   chuyên  nhằm đạt được kết quả  đầu  môn,   được   quy   định   chi   tiết  ra  đã quy  định, chương trình  trong chương trình. chỉ  quy định những nội dung  ­   Chú   trọng   hệ   thống   kiến  chính. thức   lý   thuyết.   SGK   được  ­ Chú trọng các kỹ  năng thực  Nội dung  trình bày liền mạch. hành, vận dụng kiến thức vào  dạy học ­   Việc   quy   định   cứng   nhắc  thực tiễn. những nội dung chi tiết trong  ­   Nội   dung   chương   trình  chương trình dễ  bị  thiếu tính  không quá chi tiết có tính mở  cập nhật. tạo điều kiện để người dạy ­  người học dễ  cập nhật kiến  thức mới. Phương  ­ Người dạy truyền thụ  kiến   ­   Người   dạy   chủ   yếu   là  pháp dạy  thức,   người   học   tiếp   thu  người tổ  chức, hỗ  trợ  người  học những kiến thức đã quy định  học chiếm lĩnh kiến thức, chú  sẵn. trọng   khả   năng   giải   quyết  ­   Người   học   có   phần   thụ  vấn đề của người học. động,   ít   phản   biện,   ít   tranh  ­ Coi trọng các tổ  chức hoạt  luận. động,   người   học   chủ   động  ­   Giáo   án   được   thiết   kế  tham gia các hoạt động, được  đường   thẳng   chung   cho   cả  tranh   luận,   được   đưa   ra   ý  lớp. kiến của mình. ­   Người   học   bị   hạn   chế  ­ Giáo án được thiết kế  phân  18
  19. những   điều  kiện  tìm  tòi  bởi  nhánh,   có   sự   phân   hóa   theo  kiến   thức   đã   được   định   sẵn  trình độ và năng lực. trong sách. ­ Người học có nhiều cơ  hội  ­ Người dạy sử  dụng nhiều  để thể hiện ý tưởng. phương pháp dạy học truyền  ­  Người dạy  sử  dụng  nhiều  thống   như   thuyết   trình,  PPDH tích cực như  phát hiện  hướng   dẫn   thực   hành,   trực  vấn đề và giải quyết vấn đề,  quan, đàm thoại... dạy   học   dự   án,   dạy   học  STEM...kết   hợp   với   PPDH  truyền thống. ­   Thường   được   sắp   xếp   cố  ­ Có tính linh hoạt, lớp học có  định (theo các dãy bàn). thể   ở  ngoài trời, đi thực địa,  ­ Người dạy ở vị trí trung tâm trong lớp thì các bàn ghế  có  thể  sắp xếp thành từng nhóm  Môi  nhỏ. trường  học tập ­   Người  dạy  có  thể   đứng   ở  phía sau,  ở  gần hoặc  ở xa để  điều khiển các nhóm học tập  tạo   không   khí   cởi   mở   thân  thiện ­   Tiêu  chí   đánh  giá  chủ   yếu  ­   Tiêu   chí   đánh   giá   dựa   vào  được xây dựng dựa trên kiến  kết quả  đầu ra, quan tâm tới  thức,   kỹ   năng,   thái   độ   gắn  sự   tiến   bộ   của   người   học,  với   nội   dung   đã   học,   chưa  chú trọng kỹ  năng thực hành,  Đánh giá quan tâm đầy đủ tới khả năng  vận dụng kiến thức liên môn  vận dụng kiến thức vào thực  để giải quyết thực tiễn. tiễn. ­   Người   học   được   tham   gia  ­ Người dạy được toàn quyền  vào   đánh   giá   lẫn   nhau,   nâng  trong đánh giá. cao năng lực phản biện. Sản phẩm  ­   Kiến   thức   người   học   có  ­   Kiến   thức   người   học   có  giáo dục được là do ghi nhớ. được là do áp dụng vào thực  ­   Do   kiến   thức   có   sẵn   nên  tiễn. người   học   phụ   thuộc   SGK,  ­   Phát   huy   sự   tìm   tòi   nên  giáo trình và tài liệu. người   học   không   phụ   thuộc  ­ Ít chú ý đến khả  năng  ứng  SGK, giáo trình và tài liệu. dụng nên sản phẩm giáo dục  ­ Phát huy khả năng ứng dụng  là   những   con   người   ít   năng  nên   sản   phẩm   giáo   dục   là  động, sáng tạo. những con người năng động,  19
  20. sáng tạo. Rõ ràng sản phẩm giáo dục của hai hình thức dạy học trên là rất khác   nhau. Đây chính là vấn đề  quan trọng nhất, cũng là vấn đề  đáng quan tâm   nhất. Bởi vì bất cứ một chiến lược giáo dục nào, hay một mô hình giáo dục   nào cũng đi đến cuối cùng là sản phẩm của quá trình giáo dục. Vì vậy dạy   học theo hướng tiếp cận năng lực là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay. II. Thực trạng của dạy học môn Hóa học hiện nay  ở  các trường  THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp Qua khảo sát, gửi phiếu điều tra tới 17 giáo viên dạy bộ  môn Hóa học   ở các trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, kết quả thu được như sau:  Bảng 5: Tần suất sử dụng kiến thức và bài tập hóa học có nội dung gắn với thực tiễn đối với giáo viên trong dạy học hóa học ở trường THPT  Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít khi Không bao giờ Kết quả 6/17 8/17 3/17 0/17 Tỉ lệ (%) 35,29 47,06 17,65 0 Bảng 6: Giáo viên sử dụng kiến thức và bài tập có nội dung gắn với thực tiễn trong tiết học Nghiên cứu  Ôn tập,  Kiểm tra  Thực hành bài mới luyện tập đánh giá Kết quả 5/17 6/17 3/17 3/17 Tỉ lệ (%) 29,41 35,29 17,65 17,65 Bảng 7: Mức độ phát triển năng lực vận dụng kiến thức của HS khi dạy học bằng hệ thống kiến thức và bài tập hóa học gắn liền với thực tiễn Rất tốt Tốt Chưa thật tốt Chưa tốt Kết quả 4/17 10/17 3/17 0/17 Tỉ lệ (%) 23,53 58,82 17,65 0 Bảng 8: Khó khăn của việc đưa kiến thức và bài tập thực tiễn vào trong dạy học hóa học đối với GV THPT Nguyên nhân Kết quả Tỉ lệ (%) đồng ý Mất nhiều thời gian tìm kiếm, biên soạn 15/17 88,23 Không có nhiều tài liệu 8/17 47,06 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2