intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST
Báo xấu
3
lượt xem 1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT" được hoàn thành với mục tiêu nhằm trang bị những hiểu biết toàn diện nhất và hệ thống nhất về các công cụ kiểm tra đánh giá nhằm phát huy hết phẩm chất, năng lực của HS thông qua dạy học phần tự nhiên Địa lí 10. Qua đó, hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất của HS trong thờ đại công nghệ 4.0.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT

  1. SỞ GIÁO DỤC VÀ TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG PT DÂN TỘC NỘI TRÚ THPT SỐ 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM XÂY DỰNG MỘT SỐ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN LỚP 10 Ở TRƯỜNG THPT Môn: Địa lí Tác giả: Lê Thị Minh Hồ Thị Hợi Năm học thực hiện: 2023 - 2024 Số điện thoại: 0975.142.183 0984.770.734
  2. MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ................................................................ 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu ..................................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ .................................................................................... 2 3.1. Mục đích ..................................................................................................... 2 3.2. Nhiệm vụ ..................................................................................................... 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................... 2 4.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 2 4.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 2 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 3 6. Đóng góp mới của đề tài................................................................................. 3 7. Bố cục đề tài ................................................................................................... 3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ........................................................... 4 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT. ....... 4 1. Cơ sở lí luận ................................................................................................... 4 1.1. Mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông 2018 và các năng lực phẩm chất cần hình thành, phát triển của học sinh ............................................................... 4 1.1.1. Mục tiêu của chương trình môn Địa lí lớp 10 trong chương trình GDPT 2018 ................................................................................................................. 4 1.1.2. Các năng lực, phẩm chất cần hình thành, phát triển của học sinh.............. 5 1.2. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá năng lực ................................................... 6 1.2.1. Năng lực và đặc điểm năng lực của HS .................................................... 6 1.2.2. Đánh giá năng lực..................................................................................... 7 1.2.3. Quan điểm hiện đại về kiểm tra, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực ... 7 1.3. Các công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh thông qua dạy học Địa lí 10 ở trường THPT ............................................... 9 1.3.1. Câu hỏi và bài tập ..................................................................................... 9 1.3.2. Bảng kiểm .............................................................................................. 10 1.3.3. Phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubric) ...................................................... 10 1.3.4. Thang đo ................................................................................................ 11 1.3.5. Hồ sơ học tập.......................................................................................... 12 1.3.6. Sổ ghi chép các sự kiện thường nhật trong dạy học môn địa lí 10 ở trường THPT. .............................................................................................................. 13 1.3.7. Đề kiểm tra ............................................................................................. 13
  3. 1.4. Những yêu cầu và nguyên tắc của giáo viên khi sử dụng các công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh ................................... 14 1.4.1. Yêu cầu chung của kiểm tra, đánh giá theo tiếp cận năng lực ................. 14 1.4.2. Nguyên tắc kiểm tra, đánh giá theo tiếp cận năng lực ............................. 14 2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 17 2.1. Thực trạng của việc sử dụng các công cụ kiểm tra đánh giá trong dạy học Địa lí 10 ....................................................................................................... 17 2.2. Nguyên nhân ............................................................................................ 18 CHƯƠNG II: XÂY DỰNG CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ 10 Ở TRƯỜNG THPT. ........................................................................ 19 1. Các bước thiết kế bộ công cụ kiểm tra đánh giá............................................ 19 2. Cách xây dựng 1 số công cụ kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học Địa lí ở trường THPT ............................ 19 2.1. Xây dựng câu hỏi và bài tập ...................................................................... 19 2.1.1. Câu hỏi trắc nghiệm khách quan ............................................................. 19 2.2. Xây dựng bảng kiểm ................................................................................ 30 2.2.1. Bảng kiểm đánh giá kĩ năng bài thực hành ............................................. 31 2.2.2. Bảng kiểm đánh giá sản phẩm của học sinh ............................................ 34 2.2.3. Bảng kiểm kiểm tra kĩ năng thảo luận nhóm........................................... 36 2.3. Xây dựng phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubric). ...................................... 37 CHƯƠNG III: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................... 46 1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm.............................................................. 46 2. Tổ chức thực nghiệm ................................................................................... 46 3. Kết quả thực nghiệm .................................................................................... 46 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ĐỀ XUẤT ................................... 48 1. Kết luận và hướng phát triển sáng kiến......................................................... 48 2. Kiến nghị và đề xuất ..................................................................................... 48 2.1. Đối với Sở giáo dục đào tạo ...................................................................... 48 2.3. Đối với giáo viên bộ môn ......................................................................... 49 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 50 PHỤ LỤC .......................................................................................................... 1
  4. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Viết tắt Nội dung Viết tắt Nội dung HS Học sinh THPT Trung học phổ thông GV Giáo viên GDPT Giáo dục phổ thông PT DTNT THPT Phổ thông dân TNKQ Trắc nghiệm tộc nội trú trung khách quan học phổ thông CT Chương trình TN Thực nghiệm DC Đối chứng 1
  5. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết 29 của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI cũng nêu rõ mục tiêu tổng quát của đổi mới giáo dục là “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”. Và đặc biệt trong Nghị quyết cũng chỉ rõ nhiệm vụ của giáo dục THPT là “tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hinh ̀ thà nh phẩ m chấ t, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Hơn nữa, so với chương trình năm 2006 thì chương trình GDPT năm 2018 với mục tiêu, quan điểm chính là theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất. Các năng lực, phẩm chất này đều được cụ thể hóa bằng những yêu cầu cần đạt ở từng môn học, cấp học. Sự đổi mới toàn diện và đồng bộ, từ chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học đến kiểm tra đánh giá. Và theo cấu trúc đề thi minh hoạ từ năm 2025 cũng yêu cầu rất cao về phẩm chất, năng lực của HS. Tuy nhiên, việc đổi mới dạy học nhất là trong kiểm tra đánh giá chưa thực sự được GV quan tâm và đặc biệt là một số GV vẫn giữ thói quen kiểm tra đánh giá theo kiểu ghi nhớ như chương trình giáo dục năm 2006. Chính vì việc ngại đối mới và vì sợ mất thời gian nên kiểm tra đánh giá còn tồn tại nhiều hạn chế như hình thức kiểm tra đơn điệu, câu hỏi kiểm tra đóng, chỉ yêu cầu ghi nhớ kiến thức là chủ yếu …nên chưa phát triển được phẩm chất, năng lực của HS nhằm đáp ứng các tiêu chí của công dân thời đại mới. Mặt khác, hiện nay chúng tôi đang công tác tại trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An với đối tượng HS là con em đồng bào hoàn cảnh khó khăn, kĩ năng sống còn hạn chế nên việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho HS thông qua dạy học là việc làm thiết thực và có ý nghĩa lớn. Vì những lí do trên nên chúng tôi lựa chọn đề tài “Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT” góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Địa lí nói riêng và phát triển phẩm chất năng lực cho HS nói chung. 1
  6. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT 2. Tình hình nghiên cứu Kiểm tra đánh giá là vấn đề được nhiều GV quan tâm và đã có rất nhiều sáng kiến. Tuy nhiên, vì chương trình GDPT 2018 cũng chỉ mới được áp dụng từ năm học 2022-2023 và cũng chưa có một đề tài nào đầy đủ các công cụ kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực. Vì thế, chúng tôi đã nghiên cứu, khảo sát, đề xuất một cách có hệ thống các công cụ kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực thông qua dạy học Địa lí tự nhiên – phần khó nhất của Địa lí 10. Và thông qua đó, trang bị và hướng dẫn một cách khoa học nhất các công cụ để giáo viên có thể ứng dụng vào các khối lớp khác nhằm phát huy hết phẩm chất, năng lực của HS. 3. Mục đích và nhiệm vụ 3.1. Mục đích Trang bị những hiểu biết toàn diện nhất và hệ thống nhất về các công cụ kiểm tra đánh giá nhằm phát huy hết phẩm chất, năng lực của HS thông qua dạy học phần tự nhiên Địa lí 10. Qua đó, hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất của HS trong thờ đại công nghệ 4.0. 3.2. Nhiệm vụ - Tìm hiểu về chương trình giáo dục phổ thông mới năm 2018 và các công cụ đánh giá chủ yếu. - Thực trạng và nguyên nhân của việc sử dụng các công cụ đánh giá trong dạy học Địa lí 10. - Hướng dẫn sử dụng các công cụ đánh giá nhắm phát huy các năng lực phẩm chất cho học sinh. - Tiến hành thăm dò, khảo sát và thực nghiệm tại 1 số trường phổ thông và xử lí kết quả. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Áp dụng cho việc kiểm tra đánh giá môn Địa lí lớp 10 và có thể áp dụng cho các khối lớp 11,12. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT. - Phạm vi địa điểm: học sinh trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An và 1 số học sinh các trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh, Hưng Nguyên, Nam Đàn, Con Cuông,… 2
  7. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT - Phạm vi thời gian: từ tháng 8 năm 2022 đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu Sáng kiến kinh nghiệm sử dụng các phương pháp chủ yếu sau: + Phương pháp thực nghiệm + Phương pháp tổng kết thực tiễn. + Phương pháp phân tích. + Phương pháp thống kê 6. Đóng góp mới của đề tài Vấn đề kiểm tra đánh giá mặc dù quen thuộc nhưng với sự nghiên cứu kĩ lưỡng và thăm dò ý kiến của nhiều trường THPT trên địa bàn tỉnh nên đề tài đã có những đóng góp mới mẻ như sau: - Chỉ ra được thực trạng của việc sử dụng các công cụ đánh giá của GV hiện nay và nguyên nhân của thực trạng đó. - Hệ thống đầy đủ nhất về các công cụ kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực phục vụ cho việc biên soạn đề thi theo hướng phát triển phẩm chất năng lực từ năm học 2024-2025 tại các kì thi định kì trên lớp, thi học sinh giỏi, thi tốt nghiệp THPT. - Xây dựng được công cụ kiểm tra đánh giá theo hướng hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của HS thông qua dạy học Địa lí 10 phần Tự nhiên. Trên cơ sở đó, giáo viên có thể áp dụng cho các nội dung Địa lí khác của lớp 10 cũng như chương trình Địa lí 11,12. 7. Bố cục đề tài Ngoài phần Đặt vấn đề và Kết luận, phần Nội dung chính gồm 3 chương Chương I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học môn Địa lí ở trường THPT. Chương II: Xây dựng công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học môn Địa lí 10 ở trường THPT. Chương III: Thực nghiệm sư phạm 3
  8. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT. 1. Cơ sở lí luận 1.1. Mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông 2018 và các năng lực phẩm chất cần hình thành, phát triển của học sinh 1.1.1. Mục tiêu của chương trình môn Địa lí lớp 10 trong chương trình GDPT 2018 Trên nền tảng những kiến thức cơ bản và phương pháp giáo dục đề cao hoạt động chủ động, tích cực, sáng tạo của HS, chương trình môn Địa lí lớp 10 cần đạt được các kết quả cụ thể sau trong mối liên hệ chặt chẽ với nhau: - Cụ thể hoá mục tiêu chương trình GDPT tổng thể; đó là "chương trình giáo dục trung học phổ thông giúp HS tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân; khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động; khả năng thích ứng với những thay đổi trong bối cảnh toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới". - Tiếp tục phát triển ở HS những phẩm chất, năng lực đã được hình thành trong giai đoạn giáo dục cơ bản. Chương trình môn Địa lí "góp phần cùng các môn học và hoạt động giáo dục khác phát triển ở HS các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung đã được hình thành trong giai đoạn giáo dục cơ bản, đặc biệt là tình yêu quê hương, đất nước; thái độ ứng xử đúng đắn với môi trường tự nhiên, xã hội; khả năng định hướng nghề nghiệp; để hình thành nhân cách công dân, sẵn sàng đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc." - Phát triển các năng lực chung (tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo) và năng lực địa lí như: nhận thức khoa học địa lí (nhận thức thế giới theo quan điểm không gian; giải thích các hiện tượng và quá trình địa lí); tìm hiểu địa lí (sử dụng các công cụ của Địa lí học và tổ chức học tập thực địa); vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học (thu thập, xử lí và truyền đạt thông tin địa lí; vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn). Các năng lực này được hình thành và phát triển thông qua việc trang bị những kiến thức về địa lí đại cương và phương pháp giáo dục đề cao hoạt động chủ động, tích cực, sáng tạo của HS. Mục tiêu của CT môn Địa lí lớp 10 nhấn mạnh đến việc hình thành phẩm chất và năng lực, đặc biệt chỉ rõ những phẩm chất và năng lực cần được phát triển và hoàn thiện thông qua các nội dung và phương pháp giáo dục. Đây là hướng tiếp cận hoàn toàn mới so với CT môn Địa lí hiện hành, tiếp cận dạy học theo 4
  9. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT định hướng năng lực; trong khi CT hiện hành xác định mục tiêu theo hướng tiếp cận dạy học định hướng nội dung. 1.1.2. Các năng lực, phẩm chất cần hình thành, phát triển của học sinh 1.1.2.1. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và đóng góp của môn học trong việc bồi dưỡng phẩm chất cho học sinh Môn Địa lí lớp 10 góp phần hình thành và phát triển ở HS các phẩm chất chủ yếu phù hợp với môn học, cấp học đã được quy định tại Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Thông qua chương trình môn Địa lí lớp 10, HS cần hình thành, phát triển được thế giới quan khoa học và các phẩm chất: yêu nước, yêu thiên nhiên; có ý thức, niềm tin, trách nhiệm và hành động cụ thể trong việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường; yêu thương người lao động, tôn trọng những giá trị nhân văn khác nhau; rèn luyện được sự tự tin, trung thực, khách quan; đồng thời hình thành và phát triển được các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo. 1.1.2.2. Yêu cầu cần đạt về năng lực chung và đóng góp của môn học trong việc hình thành, phát triển các năng lực chung cho học sinh Môn Địa lí lớp 10 góp phần hình thành và phát triển được các năng lực chung: tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua các nội dung học tập và hoạt động cụ thể: - Tự chủ và tự học: Các năng lực này được phát triển thông qua các hoạt động học tập như thu thập thông tin và trình bày báo cáo địa lí; khảo sát, điều tra thực tế địa phương, vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tế... - Giao tiếp và hợp tác: Các năng lực này được phát triển thông qua thông qua các hoạt động nhóm và phương pháp dạy học thảo luận, dạy học dự án, seminar... - Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Năng lực này được phát triển thông qua các hoạt động phát hiện vấn đề, nêu giả thuyết/giả định, tìm lôgic trong giải quyết vấn đề, đề xuất được giải pháp giải quyết vấn đề, đánh giá giải pháp giải quyết vấn đề, tưởng tượng khoa học, giải quyết vấn đề mới và thách thức, tự học về lí thuyết và công cụ địa lí. 1.1.2.3. Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù và đóng góp của môn học trong việc hình thành, phát triển các năng lực đặc thù cho học sinh - Học sinh cần hình thành và phát triển được năng lực khoa học, cụ thể là năng lực địa lí, bao gồm các thành phần sau: Năng lực nhận thức khoa học địa lí: Nhận thức được thế giới theo quan điểm không gian, gắn các sự vật, hiện tượng, quá trình địa lí với lãnh thổ; giải thích được các hiện tượng và quá trình địa lí (tự nhiên, kinh tế - xã hội). Năng lực tìm hiểu địa lí: Sử dụng được các công cụ của Địa lí học, tổ chức được học tập ở thực địa, khai thác được Internet phục vụ môn học. 5
  10. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Cập nhật được thông tin và liên hệ thực tế, thực hiện được chủ đề học tập khám phá từ thực tiễn, vận dụng tri thức địa lí vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn. - Các năng lực địa lí ở THPT được phát triển liên tục, có hệ thống và phù hợp với đối tượng học sinh từ thấp lên cao theo các lớp học Ví dụ, năng lực sử dụng biểu đồ được biểu hiện qua các hoạt động từ thấp lên cao ở lớp 10 như sau: Phân tích được một số kiểu tháp dân số tiêu biểu; nhận xét được một số loại biểu đồ thể hiện động thái, cơ cấu, quy mô của đối tượng địa lí; có khả năng vẽ một số dạng biểu đồ đảm bảo tính khoa học, trực quan và thẩm mĩ. - Các yêu cầu cần đạt được ghi rõ trong CT thể hiện sự phát triển năng lực từ thấp lên cao Các yêu cầu cần đạt trong phần Địa lí đại cương (lớp 10) nặng về các hoạt động khái quát hoá, phân tích, xác định, phân biệt; sử dụng bản đồ, sơ đồ, hình vẽ... liên hệ, trình bày, so sánh, nhận xét và giải thích, vẽ sơ đồ, vẽ biểu đồ, truyền đạt thông tin; phân tích được biểu đồ, số liệu thống kê; xử lí số liệu, tính toán đơn giản; nhận xét, giải thích trên bản đồ, tài liệu, số liệu; đọc bản đồ, lược đồ, vận dụng kiến thức để đánh giá, thu thập tài liệu, trình bày và báo cáo, liên hệ thực tế địa phương... Những hoạt động này có tác động thiết thực đến phát triển năng lực địa lí cho HS. Hoạt động thực hành trong CT Địa lí 10 được bố trí ở sau các nội dung lí thuyết ở mỗi chủ đề, tương đối đa dạng, như: Phân tích được hình vẽ, lược đồ về các hệ quả chuyển động của Trái Đất, cấu trúc của vỏ Trái Đất, các mảng kiến tạo chính... (ở chủ đề Trái Đất); nhận xét và giải thích được sự phân bố các vành đai động đất, núi lửa trên bản đồ (ở chủ đề Thạch quyển); Đọc được bản đồ các đới khí hậu trên Trái Đất; Phân tích được biểu đồ một số kiểu khí hậu (ở chủ đề Khí quyển);Trình bày được chế độ nước một con sông cụ thể (ở chủ đề Thuỷ quyển); phân tích được sơ đồ, hình vẽ, bản đồ phân bố các nhóm đất và sinh vật trên thế giới (ở chủ đề Sinh quyển)... Bên cạnh các yêu cầu cần đạt về thực hành, các yêu cầu cần đạt về luyện tập, vận dụng, sử dụng các công cụ địa lí cũng được đặt ra nhiều trong CT, đòi hỏi và tạo điều kiện để phát triển năng lực địa lí của HS. 1.2. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá năng lực 1.2.1. Năng lực và đặc điểm năng lực của HS Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí...thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể. Năng lực của HS là khả năng làm chủ những hệ thống kiến thức, kĩ năng, thái 6
  11. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT độ... phù hợp với lứa tuổi và vận hành chúng một cách hợp lí vào thực hiện thành công nhiệm vụ học tập, giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra cho chính các em trong cuộc sống. Năng lực của của HS có các đặc điểm chủ yếu sau: Năng lực của HS phổ thông không chỉ là khả năng tái hiện tri thức, thông hiểu tri thức, kĩ năng học được… mà quan trọng là khả năng hành động, vận dụng tri thức, kĩ năng học được để giải quyết những vấn đề của cuộc sống đang đặt ra với chính các em. Năng lực của HS không chỉ là vốn kiến thức, kĩ năng, thái độ sống phù hợp với lứa tuổi mà là sự kết hợp hài hòa của cả 3 yếu tố này thể hiện ở khả năng hành động hiệu quả, muốn hành động và sẵn sàng hành động đạt mục đích đề ra (gồm động cơ, ý chí, tự tin, trách nhiệm xã hội...). Năng lực của HS được hình thành, phát triển trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập ở trong lớp học và ngoài lớp học. Nhà trường được coi là môi trường giáo dục chính thống giúp HS hình thành những năng lực chung, năng lực chuyên biệt phù hợp với lứa tuổi, song đó không phải là nơi duy nhất. Những môi trường khác như: gia đình, cộng đồng... cùng góp phần bổ sung và hoàn thiện các năng lực của các em. 1.2.2. Đánh giá năng lực Đánh giá năng lực là đánh giá kiến thức, kĩ năng và thái độ của người học trong một bối cảnh có ý nghĩa. Cụ thể là đánh giá khả năng của HS vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã được học vào giải quyết các tình huống trong học tập hoặc trong cuộc sống hàng ngày. Nhằm chứng minh người học có năng lực ở mức độ nào thì cần phải tạo ra bối cảnh, cơ hội, tình huống, nhiệm vụ... để người học vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học cùng với các kinh nghiệm của bản thân để giải quyết. Thông qua việc hoàn thành một nhiệm vụ trong bối cảnh thực, có thể đánh giá được khả năng nhận thức, kĩ năng thực hiện và những giá trị, tình cảm của người học. Đánh giá năng lực có sự khác biệt so với đánh giá kiến thức, kĩ năng. Đánh giá kiến thức, kĩ năng là đánh giá xem xét việc đạt kiến thức kĩ năng của học sinh theo mục tiêu của chương trình giáo dục, gắn với nội dung được học trong nhà trường và kết quả đánh giá phụ thuộc vào số lượng câu hỏi, nhiệm vụ hay bài tập đã hoàn thành về đơn vị kiến thức, kĩ năng. Còn đánh giá năng lực là đánh giá khả năng vận dụng kiến thức, kĩ năng đã được học vào giải quyết vấn đề trong học tập hoặc trong thực tiễn cuộc sống của học sinh và kết quả đánh giá người học phụ thuộc vào độ khó của nhiệm vụ và bài tập đã hoàn thành theo các mức độ khác nhau. 1.2.3. Quan điểm hiện đại về kiểm tra, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực Hiện nay, xu hướng chung của thế giới trong giáo dục là chuyển từ dạy học tập trung vào mục tiêu, nội dung chương trình sang tập trung vào việc tổ chức quá 7
  12. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT trình dạy và học nhằm hình thành năng lực cho người học. Khi chương trình được xây dựng theo cách tiếp cận năng lực, người ta không quá xem trọng các tri thức nữa mà xem trọng phương pháp, hình thức tổ chức dạy - học và đánh giá hoạt động dạy - học. Do đó, điều quan trọng nhất trong quá trình dạy - học chính là các phương pháp và các kĩ thuật giảng dạy, phương pháp đánh giá của người thầy, nhằm tích cực hóa người học, không phải là giúp các em học thuộc mà là tư duy (suy nghĩ, tư duy phản biện, tư duy sáng tạo… giải quyết vấn đề). Quá trình đổi mới giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của người học không chỉ là quá trình đổi mới nội dung, phương pháp dạy - học mà còn là quá trình đổi mới kiểm tra, đánh giá gắn với quá trình dạy - học. Kiểm tra, đánh giá không còn phải chờ đến các khoảng thời gian định kì trong năm học để đưa ra các nhận định về kết quả, thành tích học tập, mà kiểm tra, đánh giá có thể được thực hiện ở mỗi một hoạt động học tập, mỗi một tiết học. Kiểm tra, đánh giá hiện đại không đặt gánh nặng trên vai của người thầy mà có sự san sẻ “quyền lực” với người học. Trong đổi mới giáo dục, giáo viên cần được huấn luyện để biết cách tạo tình huống, tạo môi trường tương tác thân thiện tích cực, giúp mọi học sinh đều có cơ hội bày tỏ quan điểm cá nhân, tranh luận, phản biện… nhờ đó tích cực hóa học sinh, nuôi dưỡng hứng thú, tự tin của các em . Một giờ dạy/bài học thành công là GV phải làm sao để từ HS kém, trung bình, khá đến HS giỏi đều được kích hoạt, khám phá, trải nghiệm… và kết thúc một giờ học/bài học mỗi HS đều thu nhận được ở góc độ của mình, đều tự biến đổi bản thân. Trong bối cảnh ấy, việc đổi mới kiểm tra, đánh giá sẽ song hành và thúc đẩy quá trình dạy học tích cực. Dạy học tích cực phải hình thành ở người học năng lực quan sát, thu thập thông tin, năng lực tự đánh giá, năng lực phát hiện, giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực trình bày miệng, năng lực tạo ra sản phẩm… Tuy nhiên tất cả các năng lực ấy đều phải được thể hiện, phản hồi trong quá trình đánh giá. Nếu nhìn nhận theo góc độ này thì việc đổi mới quá trình kiểm tra đánh giá là vô cùng quan trọng, nó sẽ là hạt nhân quy chiếu toàn bộ quá trình dạy học và quy chiếu toàn bộ quá trình đổi mới chương trình sách giáo khoa, bởi vì chỉ cần tập trung đổi mới quá trình kiểm tra đánh giá thì các quá trình khác buộc phải thay đổi theo. Như vậy, để có thể thực hiện thành công quá trình đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới trong kiểm tra, đánh giá nói riêng, người cán bộ quản lí, người giáo viên cần phải thấu hiểu triết lí đánh giá và vận dụng thành công ở nhà trường phổ thông. Thứ nhất, GV cần thực hiện đánh giá vì sự tiến bộ của người học. Việc đánh giá cần dựa trên các đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, tôn trọng nhân cách của người học. Thứ hai, GV cần thiết kế và thực hiện các hoạt động kiểm tra đánh giá diễn ra trong suốt quá trình dạy học. Cần cung cấp đầy đủ thông tin về cách thức kiểm 8
  13. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT tra đánh giá để cho HS chủ động đáp ứng yêu cầu kiểm tra đánh giá trước khi bắt đầu môn học, buổi học, hoạt động học. Thứ ba, GV cần thực hiện kiểm tra đánh giá tích hợp với phương pháp dạy học và dưới nhiều hình thức như trò chơi, các bài tập về nhà, bài luận ngắn, bài xemina… cũng như đa dạng hóa các sản phẩm đánh giá để đánh giá tập trung vào lượng giá cho được các năng lực thành phần hay những kĩ năng thành phần. Trên cơ sở đó, GV cần phải thích ứng với xu hướng kiểm tra, đánh giá hiện đại trong đó, Đánh giá để học tập/Tự đánh giá (Assessment as learning) được xem là nền tảng thay vì Đánh giá học tập (Assessment of learning), đồng thời phát triển các hình thức Đánh giá hỗ trợ học tập (Assessment for learning). 1.3. Các công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh thông qua dạy học Địa lí 10 ở trường THPT Công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học môn địa lí ở trường THPT rất đa dạng, gồm 7 loại công cụ: Hình 1: Các công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh 1.3.1. Câu hỏi và bài tập Câu hỏi và bài tập là công cụ đánh giá mà trong đó HS trả lời câu hỏi (vấn đáp) hoặc viết câu trả lời (kiểm tra viết). Các bằng chứng thu thập được từ câu hỏi có thể giúp GV phát hiện những quan niệm sai lầm của HS và sự phân hóa trình độ trong nhóm HS... Loại công cụ này rất đa dạng có thể là câu hỏi bằng hình thức trắc nghiệm, câu hỏi tự luận, vấn đáp, viết báo cáo, vẽ tranh, viết bài luận... Khi thiết kế dạng công cụ này, GV cần dựa vào các yêu cầu cần đạt, mức độ nhận thức (biết, hiểu, vận dụng) để thiết kế câu hỏi cho phù hợp. Trong chỉ đạo dạy học và kiểm tra, đánh giá hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang hướng dẫn thực hiện theo bốn mức độ: Nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao. 9
  14. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT Trong Chương trình giáo dục phổ môn Địa lí năm 2018, các mức độ của yêu cầu cần đạt đã được chỉ dẫn bằng các động từ khác nhau. Trong quá trình dạy học, đặc biệt là khi đặt câu hỏi thảo luận, ra đề kiểm tra đánh giá, GV có thể dùng những động từ nêu trong bảng 1 hoặc thay thế bằng các động từ có nghĩa tương đương cho phù hợp với tình huống sư phạm và nhiệm vụ cụ thể giao cho HS. Bảng động từ mô tả mức độ nhận thức trong môn Địa lí cấp THPT – Phụ lục 2 Công cụ này có các hình thức câu hỏi như sau: Hình 2: Sơ đồ các loại câu hỏi và bài tập 1.3.2. Bảng kiểm Bảng kiểm là những yêu cầu cần đánh giá thông qua trả lời câu hỏi có hoặc không. Công cụ đánh giá này mang lại nhiều lợi ích trong việc đánh giá kĩ năng thực hành địa lí cho HS với các hành động cụ thể. Loại công cụ này cũng có thể sử dụng để đánh giá sản phẩm học tập của HS với các yêu cầu cụ thể mà một sản phẩm cần có. Bảng kiểm thuận lợi cho việc ghi lại các bằng chứng về sự tiến bộ của HS trong một mục tiêu học tập nhất định. Đặc biệt thông qua công cụ này, người học có thể tự đánh giá mức độ đạt được và chưa đạt được của mình và của bạn so với yêu cầu đặt ra. Thông qua đó, người học có thể tự điều chỉnh hoặc bổ sung những thao tác, kĩ năng, nội dung còn thiếu và hạn chế của mình. Do đó, đây là loại công cụ có hiệu quả trong việc đánh giá sự tiến bộ của người học và đánh giá năng lực tìm hiểu địa lí cho HS. 1.3.3. Phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubric) Rubric là một bản mô tả cụ thể các tiêu chí đánh giá và các mức độ đạt được của từng tiêu chí đó về quá trình hoạt động hoặc sản phẩm học tập của HS. Gồm 10
  15. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT các tiêu chí đánh giá và các mức độ đạt được của từng tiêu chí, trong đó các mức độ thường được thể hiện dưới dạng thang mô tả hoặc kết hợp giữa thang số và thang mô tả để mô tả một cách chi tiết các mức độ thực hiện nhiệm vụ của HS. Như vậy, rubric bao gồm hai yếu tố cơ bản: các tiêu chí đánh giá và các mức độ đạt được của từng tiêu chí, trong đó các mức độ thường được thể hiện dưới dạng thang mô tả hoặc kết hợp giữa thang số và thang mô tả để mô tả một cách chi tiết các mức độ thực hiện nhiệm vụ của HS. Cũng tương tự như bảng kiểm, rubric gồm một tập hợp các tiêu chí đánh giá quá trình hoạt động/sản phẩm của HS về một nhiệm vụ nào đó. Tuy nhiên, rubric khắc phục được nhược điểm của bảng kiểm, bởi nếu bảng kiểm chỉ đưa ra cho GV 2 lựa chọn cho việc đánh giá thì rubric đưa ra nhiều hơn hai lựa chọn cho mỗi tiêu chí. Các tiêu chí đánh giá của rubric là những đặc điểm, tính chất, dấu hiệu đặc trưng của hoạt động hay sản phẩm được sử dụng làm căn cứ để nhận biết, xác định, so sánh, đánh giá hoạt động hay sản phẩm đó. Các tiêu chí đánh giá cần đảm bảo những yêu cầu sau:  Thể hiện đúng trọng tâm những khía cạnh quan trọng của hoạt động/sản phẩm cần đánh giá.  Mỗi tiêu chí phải đảm bảo tính riêng biệt, đặc trưng cho một dấu hiệu nào đó của hoạt động/sản phẩm cần đánh giá  Tiêu chí đưa ra phải quan sát và đánh giá được 1.3.4. Thang đo Thang đánh giá là công cụ đo lường mức độ mà HS đạt được ở mỗi đặc điểm, hành vi về khía cạnh/lĩnh vực cụ thể nào đó. Có 3 hình thức biểu hiện cơ bản của thang đánh giá là thang dạng số, thang dạng đồ thị và thang dạng mô tả. - Thang đánh giá dạng số: là hình thức đơn giản nhất của thang đánh giá trong đó mỗi con số tương ứng với một mức độ thực hiện hay mức độ đạt được của sản phẩm. Khi sử dụng, GV đánh dấu hoặc khoanh tròn vào một con số chỉ mức độ biểu hiện mà HS đạt được. Thông thường, mỗi con số chỉ mức độ được mô tả ngắn gọn bằng lời. Ví dụ: Hãy khoanh tròn vào con số thể hiện mức độ diễn đạt ngôn ngữ của HS trong quá trình thuyết trình (trong đó 1 - không bao giờ; 2 - hiếm khi; 3 - thỉnh thoảng; 4 - thường xuyên; 5 - luôn luôn) - Thang đánh giá dạng đồ thị: mô tả các mức độ biểu hiện của đặc điểm, hành vi theo một trục đường thẳng. Một hệ thống các mức độ được xác định ở những điểm nhất định trên đoạn thẳng và người đánh giá sẽ đánh dấu (X) vào 11
  16. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT điểm bất kì thể hiện mức độ trên đoạn thẳng đó. Với mỗi điểm cũng có những lời mô tả mức độ một cách ngắn gọn. Ví dụ: HS tham gia vào các hoạt động chung của lớp thế nào? Không bao giờ Hiếm khi Thỉnh thoảng Thường xuyên Rất thường xuyên - Thang đánh giá dạng mô tả: là hình thức phổ biến nhất, được sử dụng nhiều nhất của thang đánh giá, trong đó mỗi đặc điểm, hành vi được mô tả một cách chi tiết, rõ ràng, cụ thể ở mỗi mức độ khác nhau. Ví dụ: Chỉ ra mức độ về việc sử dụng từ ngữ của HS khi thực hiện thuyết trình. 1 2 3 4 5 Sử dụng từ Sử dụng vốn Sử dụng từ ngữ Sử dụng từ ngữ Sử dụng từ ngữ ngữ không từ khá đơn đôi chỗ chưa chính xác và khá chính xác, vốn chính xác, điệu, nhiều chính xác, số đa dạng, có khá từ đa dạng, giàu vốn từ nghèo chỗ thiếu lượng các từ ngữ nhiều từ biểu hình ảnh nàn, đơn điệu chính xác biểu cảm còn ít cảm. 1.3.5. Hồ sơ học tập Hồ sơ học tập là tập tài liệu về các sản phẩm được lựa chọn một cách có chủ đích của người học trong quá trình học tập môn học, được sắp xếp có hệ thống và theo một trình tự nhất định. Hồ sơ học tập thường có hai loại: Hồ sơ quá trình cung cấp tư liệu học tập tốt nhất để minh chứng sự tiến bộ qua các thời kì. Hồ sơ sản phẩm chứng minh về việc thực hiện một nhiệm vụ cụ thể. Những sản phẩm có thể lưu trữ trong hồ sơ học tập gồm: - Các bài làm, bài kiểm tra, bài báo cáo, ghi chép ngắn, phiếu học tập, sơ đồ, các sáng chế… của cá nhân HS. - Các báo cáo, bài tập, nhận xét, bản kế hoạch, tập san, mô hình, kết quả thí nghiệm… được làm theo nhóm. - Các hình ảnh, âm thanh như: ảnh chụp, băng ghi âm, đoạn video, tranh vẽ, chương trình/phần mềm máy tính… Tuy nhiên cần lưu ý rằng: hồ sơ học tập không chỉ đơn giản là tập hợp tất cả các sản phẩm đã thực hiện của người học. Các yếu tố đưa vào trong hồ sơ học tập cần được lựa chọn cẩn thận và có cân nhắc để phục vụ cho mục đích cụ thể. Hồ sơ học tập là tập tài liệu về các sản phẩm được lựa chọn một cách có chủ đích của người học trong quá trình học tập môn học, được sắp xếp có hệ thống và theo một trình tự nhất định. Hồ sơ học tập phải được lưu trữ an toàn nhưng phải dễ lấy ra để sử dụng. Việc kiểm tra, quản lí, duy trì và đánh giá hồ sơ học tập của HS là tốn thời gian nhưng rất quan trọng đối với hình thức đánh giá này. Sử dụng hồ sơ học 12
  17. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT tập cùng với việc giảng dạy ở trên lớp có vai trò và tác dụng rất tốt đối với việc đánh giá khả năng tự học, tự rèn luyện của góp phần tạo động cơ, hứng thú học tập và năng cao chất lượng học tập của HS. Sử dụng hồ sơ học tập phối hợp với các phương pháp kiểm tra, đánh giá trong dạy học môn Địa lí đảm bảo độ giá trị, tính khách quan, công bằng trong kiểm tra, đánh giá. 1.3.6. Sổ ghi chép các sự kiện thường nhật trong dạy học môn địa lí 10 ở trường THPT. Hàng ngày GV làm việc với HS, quan sát HS và ghi nhận được rất nhiều thông tin về hoạt động học tập của HS. Ví dụ học sinh A thường hay thắc mắc khi các bạn trả lời câu hỏi, học sinh B luôn thiếu tập trung chú ý và nhìn ra cửa sổ. Học sinh C luôn làm xong nhiệm vụ của mình sớm và giúp đỡ các bạn khác trong giờ thực hành... Những sự kiện lặt vặt hàng ngày như vậy có ý nghĩa quan trọng trong đánh giá. Nó giúp cho GV dự đoán khả năng và cách ứng xử của HS trong những tình huống khác nhau hoặc giải thích cho kết quả thu được từ những bài kiểm tra viết của HS. Tuy nhiên, GV không có khả năng quan sát và ghi chép được tất cả những hành vi, sự kiện, mọi mặt của tình huống diễn ra hàng ngày của HS dù rằng chúng đều có thể là những thông tin có giá trị. Do vậy cần phải có sự chọn lựa trong quan sát. Để việc quan sát và ghi chép có tính khả thi, GV cần: Hướng việc quan sát vào những hành vi không thể đánh giá được bằng những phương pháp khác. Giới hạn việc quan sát vào một vài loại hành vi nào đó tuỳ theo mục đích giảng dạy của giáo viên. Giới hạn phạm vi quan sát ở một vài đối tượng học sinh cần tới sự giúp đỡ đặc biệt của giáo viên. GV có thể sử dụng sổ ghi chép. Mỗi HS cần được dành cho 1 vài tờ trong sổ ghi chép, cần ghi tách biệt phần mô tả sự kiện với phần nhận xét về sự kiện của GV. 1.3.7. Đề kiểm tra Đề kiểm tra là công cụ đánh giá quen thuộc, được sử dụng trong phương pháp kiểm tra viết. Đề thi gồm các câu hỏi tự luận hoặc các câu hỏi trắc nghiệm hoặc kết hợp cả câu hỏi tự luận và câu hỏi trắc nghiệm. Đề kiểm tra viết có thể được phân loại theo mục đích sử dụng và thời lượng: - Đề kiểm tra ngắn (5 - 15 phút) dùng trong đánh giá trên lớp học. - Đề kiểm tra một tiết (45 phút) dùng trong đánh giá kết quả học tập sau khi hoàn thành một nội dung dạy học, với mục đích đánh giá thường xuyên. - Đề thi học kì (45 - 90 phút tuỳ theo môn học, đối với môn chuyên tối đa 120 phút) dùng trong đánh giá định kì. 13
  18. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT Xây dựng đề kiểm tra trong dạy học môn Địa lí Bước 1: Xác định mục đích Bước 2: Xác định hình thức đề kiểm tra Đề kiểm tra (viết) có các hình thức sau: Bước 3: Thiết lập ma trận đề kiểm tra Bước 4: Biên soạn các dạng câu hỏi theo ma trận đề, xây dựng đề kiểm tra Bước 5: Xây dựng hướng dẫn chấm Bước 6: Thử nghiệm phân tích kết quả, điều chỉnh và hoàn thiện đề 1.4.Những yêu cầu và nguyên tắc của giáo viên khi sử dụng các công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh 1.4.1. Yêu cầu chung của kiểm tra, đánh giá theo tiếp cận năng lực - Các thông tin đánh giá cần được phân tích, tích hợp (thậm chí dùng làm công cụ, phương tiện) ngay trong quá trình diễn ra bài học. - Thông tin đánh giá phải được lưu giữ và phân tích cẩn thận phục vụ cho các quá trình thành phần của dạy học. - Dựa trên bằng chứng xác thực hơn là cảm tính - Câu hỏi, bài kiểm tra cần đơn giản, trực tiếp, không quá dài, càng gắn với những vấn đề thực tế càng tốt. - Cần được thực hiện liên tục, song song với quá trình dạy học, bằng nhiều hình thức đa dạng phù hợp với việc dạy và học hàng ngày. - Dựa trên các chuẩn, mục tiêu dạy học, theo các tiêu chí cụ thể đã được công bố trước cho người học; - Thiết kế dựa trên sự thu hút người học cùng tham gia đánh giá, khuyến khích tạo động lực học tập, nâng cao ý thức và niềm tin cho người học. - Tuân theo nguyên tắc chính xác, khách quan, phân hóa và công bằng. 1.4.2. Nguyên tắc kiểm tra, đánh giá theo tiếp cận năng lực Nguyên tắc 1: Nguyên tắc đánh giá được các năng lực khác nhau của học sinh Mỗi cá nhân để thành công trong học tập, thành đạt trong cuộc sống cần phải sở hữu nhiều loại năng lực khác nhau. Do vậy giáo viên phải sử dụng nhiều loại hình, công cụ khác nhau nhằm kiểm tra đánh giá được các loại năng lực khác nhau của người học, để kịp thời phản hồi, điều chỉnh hoạt động dạy học và giáo dục. + Năng lực của cá nhân thể hiện qua hoạt động và có thể đo lường được. Mỗi kế hoạch kiểm tra đánh giá cụ thể phải thu thập được các chứng cứ cốt lõi về các kiến thức, kĩ năng, thái độ... được tích hợp trong những tình huống, ngữ cảnh 14
  19. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT thực tế. + Năng lực của mỗi cá nhân là một phổ từ năng lực bậc thấp như nhận biết/tìm kiếm thông tin, tới năng lực bậc. Mỗi kết quả kiểm tra đánh giá chỉ là một “lát cắt”, do vậy mà mỗi phán xét, quyết định về học sinh phải sử dụng nhiều nguồn thông tin từ các kết quả kiểm tra đánh giá. - Nguyên tắc 2: Nguyên tắc đảm bảo tính khách quan + Phối hợp một cách hợp lí các loại hình, công cụ đánh giá khác nhau nhằm hạn chế tối đa các hạn chế của mỗi loại hình, công cụ đánh giá. + Đảm bảo môi trường, cơ sở vật chất không ảnh hưởng đến việc thực hiện các bài tập đánh giá của HS. + Kiểm soát các yếu tố khác ngoài khả năng thực hiện bài tập đánh giá của học sinh có thể ảnh hưởng đến kết quả bài làm hay thực hiện hoạt động của HS. + Những phán đoán liên quan đến giá trị và quyết định về việc học tập của HS phải được xây dựng trên các cơ sở: - Nguyên tắc 3: Nguyên tắc đảm bảo sự công bằng + Mọi HS được giao các nhiệm vụ hay bài tập vừa sức để giúp mỗi em có thể tích cực vận dụng, phát triển kiến thức và kĩ năng đã học. + Đề bài kiểm tra phải cho HS cơ hội để chứng tỏ khả năng áp dụng những kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và giải quyết vấn đề. + Đối với những bài kiểm tra nhằm thu thập thông tin để đánh giá xếp loại học sinh, giáo viên cần phải đảm bảo rằng hình thức bài kiểm tra là không xa lạ đối với mọi HS. Mặt khác, ngôn ngữ và cách trình bày được sử dụng trong bài kiểm tra phải đơn giản, rõ ràng, phù hợp với trình độ của HS. Bài kiểm cũng không nên chứa những hàm ý đánh đố học sinh. + Đối với các bài kiểm tra kiểu thực hành hay tự luận, thang đánh giá cần được xây dựng cẩn thận sao cho việc chấm điểm hay xếp loại cũng như ghi nhận xét kết quả phản ánh. - Nguyên tắc 4: Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện + Mục tiêu đánh giá cần bao quát các kết quả học tập với những mức độ nhận thức từ đơn giản đến phức tạp và các mức độ phát triển kĩ năng. + Nội dung kiểm tra đánh giá cần bao quát được các trọng tâm của chương trình, chủ đề, bài học mà ta muốn đánh giá. + Công cụ đánh giá cần đa dạng. + Các bài tập hoặc hoạt động đánh giá không chỉ đánh giá kiến thức, kĩ năng môn học mà còn đánh giá các phẩm chất trí tuệ và tình cảm cũng như những kĩ năng xã hội. 15
  20. Xây dựng một số công cụ đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học phần địa lí tự nhiên lớp 10 ở trường THPT - Nguyên tắc 5: Nguyên tắc đảm bảo tính công khai Đánh giá phải là một tiến trình công khai. Do vậy, các tiêu chí và yêu cầu đánh giá các nhiệm vụ hay bài tập, bài thi cần được công bố đến HS trước khi họ thực hiện. Các yêu cầu, tiêu chí đánh giá này có thể được thông báo miệng, hoặc được thông báo chính thức qua những văn bản hướng dẫn làm bài. Học sinh cũng cần biết cách tiến hành các nhiệm vụ để đạt được tốt nhất các tiêu chí và yêu cầu đã định. Việc công khai các yêu cầu hoặc tiêu chí đánh giá tạo điều kiện cho HS có cơ sở để xem xét tính chính xác, tính thích hợp của các đánh giá của GV, cũng như tham gia đánh giá kết quả học tập của bạn học và của bản thân. Nhờ vậy, việc đảm bảo tính công khai sẽ góp phần làm cho hoạt động kiểm tra đánh giá trong nhà trường khách quan và công bằng hơn. - Nguyên tắc 6: Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục Đánh giá phải góp phần nâng cao việc học tập và khả năng tự học, tự giáo dục của HS. HS có thể học từ những đánh giá của GV. Và từ những điều học được ấy, HS định ra cách tự điều chỉnh hành vi học tập về sau của bản thân. Muốn vậy, GV cần làm cho bài kiểm tra sau khi được chấm trở nên có ích đối với HS bằng cách ghi lên bài kiểm tra những ghi chú về: + Những gì mà học sinh làm được; + Những gì mà học sinh có thể làm được tốt hơn; + Những gì học sinh cần được hỗ trợ thêm; + Những gì học sinh cần tìm hiểu thêm. Nhờ vậy, nhìn vào bài làm của mình, HS nhận thấy được sự tiến bộ của bản thân, những gì cần cố gắng hơn trong môn học, cũng như nhận thấy sự khẳng định của giáo viên về khả năng của họ. Điều này có tác dụng động viên người học rất lớn, góp phần quan trọng vào việc thực hiện chức năng giáo dục và phát triển của đánh giá giáo dục. - Nguyên tắc 7: Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển + Công cụ đánh giá tạo điều kiện cho HS khai thác, vận dụng các kiến thức, kĩ năng liên môn và xuyên môn. + Phương pháp và công cụ đánh giá góp phần kích thích lối dạy phát huy tinh thần tự lực, chủ động và sáng tạo của HS trong học tập, chú trọng thực hành, rèn luyện và phát triển kĩ năng. + Đánh giá hướng đến việc duy trì sự phấn đấu và tiến bộ của người học cũng như góp phần phát triển động cơ học tập đúng đắn trong người học. + Qua những phán đoán, nhận xét về việc học của HS, người GV nhất thiết phải giúp các em nhận ra chiều hướng phát triển trong tương lai của bản thân, nhận ra tiềm năng của mình. Nhờ vậy, thúc đẩy các em phát triển lòng tự tin, hướng phấn đấu và hình thành năng lực tự đánh giá cho HS. 16
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2