Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lý và ngụy biện để phát triển năng lực tư duy logic của học sinh trong dạy học chương Dòng điện không đổi Vật lí 11

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:63

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lý và ngụy biện để phát triển năng lực tư duy logic của học sinh trong dạy học chương “Dòng điện không đổi Vật lí 11" nhằm xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lí và ngụy biện để phát triển năng lực tư duy logic cho học sinh trong Chương “Dòng điện không đổi” Vật lí 11.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lý và ngụy biện để phát triển năng lực tư duy logic của học sinh trong dạy học chương Dòng điện không đổi Vật lí 11

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP NGHỊCH LÍ VÀ NGỤY BIỆN TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI’’ VẬT LÝ 11 THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƢ DUY LOGIC CỦA HỌC SINH MÔN: VẬT LÝ i
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƢỜNG THPT YÊN THÀNH 2 ---------- ĐỀ TÀI XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP NGHỊCH LÍ VÀ NGỤY BIỆN TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI’’ VẬT LÝ 11 THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƢ DUY LOGIC CỦA HỌC SINH MÔN: VẬT LÝ TÁC GIẢ ĐẶNG HỮU ĐẠT SỐ ĐIỆN THOẠI: 0367 181 666 NGHỆ AN 2022 ii
MỤC LỤC MỤC LỤC ................................................................................................................................ i MỞ ĐẦU .................................................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học............................................................................................................ 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................................... 2 6. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................................... 3 7. Đóng góp của sáng kiến ...................................................................................................... 4 CHƢƠNG 1 ............................................................................................................................. 5 1.1. Năng lực tƣ duy logic....................................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm tƣ duy ............................................................................................... 5 1.1.2. Biểu hiện của năng lực tƣ duy logic trong học tập vật lí ............................... 6 1.1.3. Biện pháp phát triển năng lực tƣ duy logic trong dạy học vật lí .................. 6 1.2. Bài tập ngụy biện, nghịch lí trong dạy học vật lí .......................................................... 6 1.2.1. Bài tập vật lý ...................................................................................................... 6 1.2.2. Bài tập ngụy biện về vật lí ................................................................................ 7 1.2.3. Bài tập nghịch lí về vật lí .................................................................................. 7 1.2.4. Bài tập ngụy biện và nghịch lí với việc phát triển năng lực tƣ duy logic của học sinh ......................................................................................................................... 8 i
1.3. Xây dựng, sử dụng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí ..................... 8 1.3.1. Xây dựng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí ...................... 8 1.3.2. Sử dụng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí......................... 8 1.4.2. Đối tƣợng khảo sát ............................................................................................ 9 1.4.3. Phƣơng pháp khảo sát .................................................................................... 10 1.4.4. Cách xử lí số liệu.............................................................................................. 10 1.4.5. Kết quả khảo sát .............................................................................................. 10 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ..................................................................................................... 12 CHƢƠNG 2 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VẬT LÝ NGHỊCH LÍ VÀ NGỤY BIỆN CHƢƠNG “DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI” VẬT LÍ 11 .......................................... 13 2.1. Vị trí, đặc điểm của chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 ........................... 13 2.1.1. Vị trí của chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 .............................. 13 2.1.2. Đặc điểm của chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 ....................... 14 2.2. Mục tiêu dạy học chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 ............................... 14 2.2.1. Mục tiêu theo Chuẩn kiến thức kỉ năng hiện hành...................................... 14 2.3. Xây dựng hệ thống bài tập nghịch lí và ngụy biện chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11........................................................................................................ 15 2.4. Thiết kế bài học sử dụng bài tập vật lí nghịch lí , ngụy biện phát triển năng lực tƣ duy logic. ....................................................................................................................................... 22 2.4.1. Giáo án 1. Bài học xây dựng kiến thức mới...................................................... 23 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ..................................................................................................... 31 CHƢƠNG 3 ........................................................................................................................... 32 ii
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM............................................................................................... 32 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm ................................................................................... 32 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm .................................................................................. 32 3.3. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm ................................................................................... 32 3.4. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm ................................................................................. 33 3.5. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ............................................................................ 34 3.6. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm ..................................................................................... 36 3.6.1. Kết quả định lƣợng ......................................................................................... 36 3.6.2. Đánh giá định lƣợng........................................................................................ 37 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ..................................................................................................... 42 KẾT LUẬN ........................................................................................................................... 43 1. Kết luận ............................................................................................................................. 43 2. Kiến nghị ........................................................................................................................... 44 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................... 45 iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN TT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ 1 THPT Trung học phổ thông 2 GV Giáo viên 3 HS Học sinh 4 NL Năng lực 5 NLTD Năng lực tƣ duy 6 LLDH Lí luận dạy học 7 BT Bài tập 8 BTVL Bài tập vật lí 9 BTLT Bài tập lí thuyết 10 BTTN Bài tập thực nghiệm 11 KT Kiến thức 12 GQVĐ Giải quyết vấn đề 12 PPDH Phƣơng pháp dạy học 13 KN Kĩ năng 15 TNSP Thực nghiệm sƣ phạm iv
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Năng lực tƣ duy logic là khả năng chủ thể nhận thức đối tƣợng, xác định các yếu tố liên quan đến hình thành và kết nối các ý tƣởng, nhằm tìm kiếm giải pháp và hành động phù hợp với ngữ cảnh của đối tƣợng cụ thể. Đối với dạy học Vật lí, trong quá trình lĩnh hội kiến thức/kĩ năng mới, năng lực tƣ duy logic của ngƣời học thể hiện qua các kĩ năng:Trình bày câu trả lời đúng,với lập luận chặt chẽ đối với các câu hỏi của giáo viên. Đặt câu hỏi trúng, rõ, gọn cho giáo viên hoặc chất vấn bạn bè khi thảo luận. Bài tập nghịch lí và ngụy biện là những bài tập chứa đựng nhiều yếu tố trái ngƣợc hoặc không phù hợp với các khái niệm, định luật vật lí. Nếu chỉ nhìn nhận một cách hình thức thì có thể nhầm tƣởng chúng phù hợp với các khái niệm, định luật vật lý và logic thông thƣờng. Với loại bài toán này học sinh thƣờng phạm những sai lầm có tính chất tinh vi, đôi khi khó nhận thấy đƣợc, có thể là do không chú ý tới tất cả các dự kiện của bài toán hay áp dụng một cách không đúng công thức hay định luật. Song xem xét cặn kẽ có luận chứng khoa học … thì mới nhận ra sự nghịch lý và ngụy biện trong bài tập. Trong quá trình giải bài tập nghịch lí và ngụy biện đòi hỏi học sinh phải phân tích đƣợc vấn đề, trình bày kế hoạch giải quyết vấn đề và tổng hợp giải quyết vấn đề đạt kết quả đó là các biểu hiện cơ bản của năng lực tƣ duy logic. Vì vậy bài tập nghịch lí và ngụy biện có nhiều khả năng phát triển năng lực tƣ duy logic của học sinh trong quá trình dạy-học vật lí. 1
Xuất phát từ các lí do trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài: Xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lý và ngụy biện để phát triển năng lực tƣ duy logic của học sinh trong dạy học chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí 11. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lí và ngụy biện để phát triển năng lực tƣ duy logic cho học sinh trong Chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí 11. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng: Quá trình dạy học vật lí, năng lực tƣ duy logic, bài tập nghịch lý và ngụy biện về vật lí. - Phạm vi nghiên cứu: Chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí 11. 4. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí 11 thì sẽ góp phần phát triển năng lực tƣ duy logic của học sinh từ đó nâng cao chất lƣợng dạy học vật lí ở trƣờng phổ thông. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận về phát triển năng lực tƣ duy logic trong dạy học Vật lí - Nghiên cứu cơ sở lí luận về bài tập nghịch lí, ngụy biện - Tìm hiểu thực trạng sử dụng bài tập nghịch lí, ngụy biện trong dạy học vật lí ở các trƣờng THPT huyện Yên Thành - Phân tích mục tiêu, nội dung chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí 11. 2
- Sƣu tầm, biên tập, xây dựng bài tập nghịch lí, ngụy biện chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí 11. - Thiết kế các phƣơng án dạy học bài tập nghịc lí, ngụy biện đã xây dựng nhằm phát triển năng lực tƣ duy logic - Thực nghiệm sƣ phạm 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu các tài liệu về lí luận và phƣơng pháp dạy học ở trƣờng THPT. Đọc và nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên Vật lí 11 chƣơng “Dòng điện không đổi” vật lí 11 Nghiên cứu cơ sở lí luận về năng lực tƣ duy logic. Nghiên cứu tài liệu về các bài tập nghịch lí và ngụy biện chƣơng “Dòng điện không đổi” vật lí 11. - Phƣơng pháp điều tra và quan sát: Lấy ý kiến đánh giá của giáo viên, ý kiến phản hồi của học sinh qua quá trình dạy học trên lớp - Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm: Áp dụng phƣơng pháp dạy học phát triển năng lực. Dạy trên lớp và giới thiệu cho học sinh tự tìm tòi kiến thức mới và ôn tập củng cố. Kiểm tra - đánh giá kết quả để lấy số liệu nghiên cứu, xử lý số liệu, rút ra kết luận về ƣu - nhƣợc điểm của đề tài. Từ đó điều chỉnh và đề xuất hƣớng áp dụng vào thực tiễn, cũng nhƣ mở rộng kết quả nghiên cứu. - Phƣơng pháp phân tích, đánh giá: Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học, phân tích đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm. 3
7. Đóng góp của sáng kiến Về lí luận: Hệ thống hóa cơ sở lí luận về xây dựng và sử dụng bài tập nghịch lí ngụy biện để phát triển năng lực tƣ duy logic cho học sinh. Về ứng dụng: Xây dựng đƣợc 15 bài tập nghịch lí, ngụy biện chƣơng “Dòng điện không đổi” vật lí 11 Có câu hỏi định hƣớng tƣ duy kèm theo. - Thiết kế bài học phát triển năng lực tƣ duy logic chƣơng “Dòng điện không đổi” vật lí 11 bài xây dựng kiến thức mới chƣơng “Dòng điện không đổi” vật lí 11 8. Cấu trúc sáng kiến Chƣơng 1: Phát triển năng lực tƣ duy logic bằng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí ở trƣờng THPT Chƣơng 2: Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện chƣơng “Dòng điện không đổi” vật lí 11. Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm 4
CHƢƠNG 1 PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƢ DUY LOGIC BẰNG BÀI TẬP NGHỊCH LÍ VÀ NGỤY BIỆN TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƢỜNG THPT 1.1. Năng lực tƣ duy logic 1.1.1. Khái niệm tƣ duy Theo Nguyễn Quang Uẩn, Trần Hữu Luyến, Trần Quốc Thành [8], Nguyễn Xuân Thức [8] đều có cùng quan điểm cho rằng: Tƣ duy là một quá trình nhận thức phản ánh những thuộc tính bản chất, những mối liên hệ, quan hệ có tính quy luật của sự vật hiện tƣợng khách quan mà trƣớc đó ta chƣa biết. 1.1.1.1. Năng lực Năng lực hiểu là kiến thức, kỹ năng, khả năng và hành vi mà ngƣời lao động cần phải có để đáp ứng yêu cầu công việc, và là yếu tố giúp một cá nhân làm việc hiệu quả hơn so với những ngƣời khác. 1.1.1.2. Năng lực tƣ duy Hiện nay, nhiều khi ngƣời ta thƣờng chƣa chú ý tới mặt cảm xúc, mà khi nói đến tƣ duy ngƣời ta nói đến trí tuệ (tri thức và phƣơng pháp), điều này chƣa hiểu đầy đủ về tƣ duy. Vấn đề này đƣợc Các nhà tâm lý học lớn nhƣ P. Janet, J. Piaget, L.X. Vƣgôtxki ...đều khẳng định vai trò của cảm xúc đối với hoạt động trí tuệ, hoạt động nhận thức của cá nhân. “Mọi hành động trí tuệ đều có sự tham gia của cảm xúc. Nó thâm nhập ngay từ các hoạt động tri giác, đến việc lựa chọn các thao tác và ra quyết định trí tuệ. 5
Theo đó, NLTD là khả năng tƣ duy khoa học trong sử dụng các khái niệm để phân tích, so sánh tổng hợp, khái quát, trừu tƣợng hóa đem lại những tri thức mang tính chính xác, chặt chẽ và hệ thống phù hợp với quy luật khách quan của hiện thực. 1.1.2. Biểu hiện của năng lực tƣ duy logic trong học tập vật lí Biểu hiện rõ rệt của NLTD của HS trong học tập đƣợc thể hiện: HS thể hiện tƣ duy huy động đƣợc toàn bộ trí lực, cả nội dung và phƣơng pháp tƣ duy. Hai là HS cụ thể hoá những nhận thức đó để định hƣớng và chỉ đạo hành động cụ thể của con ngƣời trong thực tiễn. Ba là HS lƣu giữ, truyền bá, phát triển tri thức, càng sử dụng càng sâu sắc, càng tích luỹ đƣợc nhiều càng đƣợc duy trì. 1.1.3. Biện pháp phát triển năng lực tƣ duy logic trong dạy học vật lí Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể hay hƣớng tới giải quyết nhiệm vụ từng phần, cụ thể nhằm đạt đƣợc mục đích nhất định đã đề ra”. Dựa vào cách hiểu trên, chúng tôi xác định khái niệm biện pháp phát triển năng lực tƣ duy logic trong dạy học vật lí phạm vi nghiên cứu của đề tài nhƣ sau: Biện pháp phát triển năng lực tƣ duy logic trong dạy học vật lí là hệ thống các cách thức GV sử dụng phƣơng pháp, kỹ thuật, bài tập, câu hỏi trong dạy học môn Vật lý để kích thích phát triển NLTD cho HS. 1.2. Bài tập ngụy biện, nghịch lí trong dạy học vật lí 1.2.1. Bài tập vật lý Hệ thống BT là các BT đƣợc xây dựng thành hệ thống, đảm bảo tính chất của hệ thống, sắp xếp theo một trật tự nào đó đƣợc chỉ định để hoàn thành những mục tiêu đã định, có liên quan, tác động lẫn nhau theo một quy luật nhất định. Hệ thống sẽ tạo ra một tính trội mà khi các phần tử đứng riêng rẽ không thể tạo ra đƣợc. Tính hệ thống 6
đòi hỏi các BT phải tuân theo một trình tự sƣ phạm nhất định nhƣ mức độ phát triển trí lực HS, nội dung bài, chƣơng, … BTVL đó là các vấn đề về lý thuyết, thực tiễn về ngành khoa học vật lý đƣợc mô hình hóa trong các dữ kiện của các dạng BTVL đặt ra cho học sinh dƣới dạng câu hỏi, bài toán và trong khi tìm lời giải đáp, họ sẽ tiếp thu đƣợc những kiến thức vật lý. BTVL bao gồm cả câu hỏi và bài toán vật lý đƣợc sử dụng nhƣ là các vấn đề hoặc các tình huống học tập để HS vận dụng kiến đã có cùng với hoạt động tƣ duy để giải quyết, tìm ra những kiến thức mới và cả phƣơng pháp nhận thức, giải quyết vấn đề; là những bài tập đƣợc lựa chọn cần phù hợp với nội dung học tập. 1.2.2. Bài tập ngụy biện về vật lí Phép ngụy biện không có tính khách quan và tính khoa học trong lập luận, vì vậy phép ngụy biện dẫn đến sai lầm trong khoa học. Điểm khác biệt cơ bản giữa nghịch lý và ngụy biện ở chỗ: nghịch lý đƣa ra những điều trái với quy luật trong khi ngụy biện cố gắng đƣa ra những lập luận tƣởng là đúng nhƣng kết quả đạt đƣợc là không chính xác. Ngụy biện trong vật lý có thể hiểu là cố ý dùng lí lẽ, cách bao biện có vẻ rất hợp lí, đúng đắn, song thực tế lại phạm lỗi lôgic vật lý hoặc các kiến thức vật lý (đã đƣợc chứng minh đúng đắn), để rút ra những kết luận sai lầm [3]. 1.2.3. Bài tập nghịch lí về vật lí Bài tập nghịch lý: Là những bài tập sử dụng biện pháp so sánh hoặc là một vài lời giải toán, hoặc là một trong các lời giải với một thí nghiệm, hoặc là một trong những lời giải với cái gọi là “lẽ thông thƣờng” và trong tất cả mọi trƣờng hợp đều bộc lộ ra sự mâu thuẫn đòi hỏi phải giải quyết. 7
1.2.4. Bài tập ngụy biện và nghịch lí với việc phát triển năng lực tƣ duy logic của học sinh Bài tập ngụy biện và nghịch lí với việc phát triển năng lực tƣ duy logic của học sinh đƣợc thể hiện: Bài tập vật lý nghịch lý và ngụy biện giúp HS luyện tập, củng cố, mở rộng kiến thức. Bài tập vật lý nghịch lý và ngụy biện là một phƣơng tiện giáo dục tốt. Bài tập vật lý nghịch lý và ngụy biện góp phần rèn luyện, phát triển tƣ duy sáng tạo, tình cảm của HS. Bài tập vật lý nghịch lý và ngụy biện giúp HS rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo vận dụng lý thuyết vào thực tiễn. Bài tập vật lý nghịch lý và ngụy biện có thể là trƣờng hợp riêng của kiến thức cũ, điểm khởi đầu để dẫn đến kiến thức mới. 1.3. Xây dựng, sử dụng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí 1.3.1. Xây dựng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí Bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí đƣợc sử dụng trong phát triển NLTD cho HS bao gồm: + BT định tính: gồm có BT lí thuyết và BT thực nghiệm định tính. + BT định lƣợng: gồm có bài toán hoá học và BT thực nghiệm định lƣợng. + BT tổng hợp: có nội dung chứa các loại BT trên. 1.3.2. Sử dụng bài tập nghịch lí và ngụy biện trong dạy học vật lí Để sử dụng bài tập nghịch lý và ngụy biện trong dạy học vật lý cần thực hiện: 8
Bài tập nghịch lí và ngụy biện nhằm khắc phục quan niệm sai của học sinh: Sau khi tạo đƣợc trong tƣ duy của các em sự xung đột tâm lý hay đã đặt HS vào tình huống có vấn đề sẽ thôi thúc HS trả lời. Mặt khác, thông qua hệ thống bài tập này HS kết nối kiến thức cũ và mới thành một khối lôgic chặt chẽ. 1.4. Điều tra thực trạng sử dụng bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện vào dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông 1.4.1. Mục đích khảo sát Tìm hiểu và đánh giá thực trạng sử dụng bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện vào dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông. 1.4.2. Đối tƣợng khảo sát Để đánh giá thực trạng sử dụng bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện vào dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông, tác giả lựa chọn đối tƣợng khảo sát là GV và HS của một số trƣờng THPT trên địa bàn huyện. Cụ thể là: Stt Trƣờng THPT Giáo viên Học sinh 1 THPT Yên Thành 2 6 30 2 THPT Phan Đăng Lƣu 6 35 3 THPT Bắc Yên Thành 6 35 4 THPT Phan Thúc Trực 6 35 9
TỔNG 24 135 1.4.3. Phƣơng pháp khảo sát Để đánh giá thực trạng tổ chức dạy học chủ đề nhằm sử dụng bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện vào dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông, tác giả sử dụng phƣơng pháp khảo sát bằng bảng hỏi với mẫu phiếu đƣợc trình bày ở phụ lục 1. Phƣơng pháp phỏng vấn sâu. 1.4.4. Cách xử lí số liệu Sau khi nhận đƣợc kết quả từ các phiếu khảo sát, chúng ta có thể lập bảng thống kê các số liệu thu đƣợc và tính tỷ lệ phần trăm (%) của mỗi đáp án đƣợc chọn trong tổng số những ngƣời trả lời từng câu hỏi trong phiếu khảo sát. Từ đó chúng ta có thể xếp thứ tự các phƣơng án đƣợc chọn theo tỷ lệ phần trăm (%) giảm dần. 1.4.5. Kết quả khảo sát a. Đánh giá ý kiến của GV về tìm hiểu và tiến hành thực hiện đổi mới dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập phát triển năng lực của HS Bảng 1.1: Đánh giá ý kiến của GV về tìm hiểu và tiến hành thực hiện đổi mới dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập phát triển năng lực của HS Số GV lựa Tỷ lệ Phƣơng án chọn Đã tìm hiểu và đã tiến hành dạy học phát triển năng 2 7.1 lực thƣờng xuyên Đã tìm hiểu và đã tiến hành dạy học phát triển năng 7 28.6 lực nhƣng không thƣờng xuyên 10
Đã tìm hiểu nhƣng chƣa tiến hành dạy học phát triển 10 42.9 năng lực. Chƣa tìm hiểu. 5 21.4 b. Nhận thức của giáo viên về NLTD Bảng 1.2: Nhận thức của giáo viên về năng lực tƣ duy Phƣơng án Số lƣợng Tỷ lệ Giới thiệu về NLTD 12 50.00 GV giao nhiệm vụ nhận thức 8 33.33 HS thực hiện nhiệm vụ nhận thức 4 16.67 Kết quả khảo sát cho thấy: có đến 42.9% GV cho rằng dạy học phát triển NLTD đƣợc thể hiện “GV giao nhiệm vụ nhận thức” đƣợc thực hiện thƣờng xuyên. c. Mức độ thƣờng xuyên của dạy học phát triển NLTD cho học sinh Tỷ lệ 0.0 14.3 Luôn luôn Thỉnh thoảng Không bao giờ 85.7 Biểu đồ 1.1: Mức độ thƣờng xuyên của dạy học phát triển NLTD cho học sinh 11
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 Dạy học phát triển NLTD chính là mô hình dạy học “vì ngƣời học và bằng năng lực tự học của ngƣời học” nó đã “khơi dậy và phát huy tối đa năng lực tự học sáng tạo của ngƣời học”. Mô hình dạy học này có khả năng đạt đƣợc mục tiêu giáo dục trong thời kỳ đổi mới với chất lƣợng và hiệu quả cao. GV có điều kiện vận dụng một cách sáng tạo các mô hình và PPDH tích cực, hiện đại để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của HS trong học tập, phát huy đƣợc kiến thức kinh nghiệm của HS và gắn kiến thức với thực tiễn cuộc sống hàng ngày, phát huy đƣợc các mối quan hệ giao tiếp phong phú trong cộng đồng lớp học và dần dần hình thành đƣợc nhân cách con ngƣời lao động tự chủ, năng động và sáng tạo đáp ứng nhu cầu của xã hội ở hiện tại và tƣơng lai. Kết quả khảo sát sử dụng bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện vào dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông còn hạn chế. Đa phần GV chƣa hiểu rõ về sử dụng bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện vào dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông và tiến hành dạy học để phát triển NLTD của HS thông qua sử dụng bài tập vật lý nghịch lí và ngụy biện vào dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông Tất cả những điều đó sẽ đƣợc chúng tôi vận dụng một cách linh hoạt để sử dụng bài tập nghịch lý và ngụy biện để phát triển năng lực tƣ duy logic của học sinh trong dạy học chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí 11. Nội dung của chƣơng 1 sẽ là tiền đề, cở sở lí luận để nghiên cứu phát triển các nội dung trọng tâm của đề tài trong các chƣơng tiếp theo của sáng kiến. 12
CHƢƠNG 2 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VẬT LÝ NGHỊCH LÍ VÀ NGỤY BIỆN CHƢƠNG “DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI” VẬT LÍ 11 2.1. Vị trí, đặc điểm của chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 2.1.1. Vị trí của chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 Nội dung của chƣơng 2 – Dòng điện không đổi có cấu trúc nhƣ sau: CHƢƠNG 2 - DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI LINH KIỆN VÀ DỤNG CỤ CÁC ĐỊNH LUẬT Nguồn điện Điện trở Máy đo Định Định luật luật Ôm Jun– Len ( ) (R, Đ) (V, A) xơ Các loại mạch điện và đoạn mạch Sơ đồ 2.1: Cấu trúc nội dung chƣơng II – Dòng điện không đổi 13
2.1.2. Đặc điểm của chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 - Chƣơng “Dòng điện không đổi” kế tiếp chƣơng “Điện tích điện trƣờng” mở ra thêm những mảng kiến thức mới của phần điện học nhƣ: về nguồn điện, suất điện động, dòng điện, cƣờng độ dòng điện, điện trở, vật dẫn điện, vật cách điện… 2.2. Mục tiêu dạy học chƣơng “Dòng điện không đổi” Vật lí lớp 11 2.2.1. Mục tiêu theo Chuẩn kiến thức kỉ năng hiện hành Nội dung kiến thức học sinh cần đạt đƣợc sau khi học chƣơng “Dòng điện không đổi”. 2.2.1.1. Dòng điện và tác dụng của dòng điện 2.2.1.2. Cƣờng độ dòng điện 2.2.1.3. Định luật Ôm, đặc tuyến Vôn - Ampe 2.2.1.4. Nguồn điện 2.2.1.5. Điện năng, định luật Jun – Lenxơ 2.2.1.6. Định luật Ôm với toàn mạch, hiệu suất 2.2.1.7. Định luật Ôm với các loại đoạn mạch, ghép nguồn thành bộ 2.2.1.8. Kỹ năng suy luận lý thuyết 2.2.1.9. Kỹ năng vận dụng kiến thức 2.2.1.10. Kỹ năng về thí nghiệm 2.2.2. Mục tiêu phát triển năng lực tƣ duy logic 14