SKKN: Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu

Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Cùng với các môn học khác (Tiếng Việt, Khoa học, Lịch sử, Địa lí, Đạo <br /> đức,...) môn Toán được dạy trong trường   Tiểu học đã đóng góp một phần <br /> quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của học sinh.<br />          Môn Toán được dạy  ở trường Tiểu học là môn học thống nhất, không <br /> chia thành phân môn. Nội dung của nó bao gồm các mạch kiến thức là: Số <br /> học, Đại lượng và đo đại lương, Các yếu tố hình học, Yếu tố thống kê, Giải <br /> toán có lời văn. Trong chương trình dạy học toán các mạch kiến thức này  <br /> được sắp xếp xen kẽ  nhau, quan hệ gắn bó với nhau làm cho môn Toán trở <br /> thành môn học có tính tích hợp cao, phù hợp với nhận thức của học sinh  Tiểu <br /> học.<br /> Các bài toán có lời văn dành cho học sinh Tiểu học trong chương trình <br /> là những vấn để trong thực tế cuộc sống  hết sức phong phú và có cấu trúc đa <br /> dạng khác nhau của cùng một phép tính (cộng, trừ, nhân, chia) đến những <br /> dạng toán kết hợp của hai hay nhiều phép tính. Vì vậy, giải các bài toán có lời  <br /> văn là dịp để  học sinh vận dụng một cách tổng hợp các tri thức và kĩ năng  <br /> giải toán với kiến thức cuộc sống.<br /> Việc dạy giải toán là một trong những vấn đề  được coi trọng vì nó  <br /> được xem là hoạt động nhằm mục đích: Củng cố, vận dụng những kiến thức <br /> tổng hợp thành kĩ năng, kĩ xảo và phát triển tư duy cho học sinh. Các em được  <br /> làm quen với giải toán có lời văn ngay từ lớp 1 nhưng mới  ở dạng toán đơn.  <br /> Trong chương trình giải toán ở lớp 3 các em được học giải bài toán bằng hai  <br /> phép tính bao gồm nhiều kiến thức tổng hợp. Đây là nền tảng cho các em giải  <br /> các bài toán yêu cầu cao hơn có từ  hai lời giải trở  lên. Để  làm tốt loại toán <br /> này đòi hỏi các em khả  năng tư  duy “Phân tích – tổng hợp”. Nếu học sinh <br /> không hiểu được đề  bài sẽ  không giải được bài toán. Trong thực tế  lớp tôi  <br /> chủ  nhiệm vẫn còn nhiều học sinh lúng túng trong quá trình giải toán có lời  <br /> văn.  Tôi nhận thấy trong các kiến thức Toán  ở  chương trình thì mạch kiến  <br /> thức “Giải toán có lời văn” là khó nhất với học sinh dân tộc thiểu số. Bởi vì,  <br /> đối tượng học sinh dân tộc thiểu số  vốn từ, vốn hiểu biết, khả  năng đọc <br /> hiểu, khả năng tư  duy lôgic của các em còn rất hạn chế  nên khi giải toán có <br /> lời văn thường rất chậm so với các dạng bài tập khác. Với một bài toán có lời <br /> văn các em có thể đặt và tính đúng phép tính của bài nhưng không thể trả lời  <br /> hoặc lí giải tại sao các em lại có được phép tính như  vậy? Các em thật sự <br /> lúng túng khi giải bài toán có lời văn. Một số  em chưa biết tóm tắt bài toán, <br /> chưa biết phân tích đề  toán để  tìm ra đường lối giải, chưa biết tổng hợp để <br /> trình bày bài giải, diễn đạt chưa rõ ràng,…<br /> <br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 1<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Là giáo viên giảng dạy  ở  lớp 3, tôi thấy năng lực giải toán có lời văn <br /> của học sinh dân tộc thiểu số còn bị  hạn chế  bởi một số nguyên nhân chính  <br /> như sau: <br /> Do các em ngại và chưa có thói quen đọc kĩ  đề bài, phân tích các yếu tố <br /> ngôn ngữ để nắm được nội dung bài toán. <br /> Do kiến thức thực tế còn quá ít ỏi, nên nhiều học sinh dân tộc thiểu số <br /> không nhận thấy những điều vô lí trong những kết quả sai của mình. <br /> Do khả  năng tư  duy lôgic chưa tốt, đôi khi do không biết bắt đầu từ <br /> đâu, nên con đường đến đáp số nhiều khi chỉ là một sự ước đoán, mò mẫm. <br /> Một phần nữa là do tính vội vàng, hấp tấp, muốn khám phá nhanh đáp <br /> số bài toán. Việc giúp học sinh dân tộc thiểu số khắc phục những hạn chế và <br /> những nguyên nhân nêu trên khi học toán có lời văn là một trong những vấn  <br /> đề cần được coi trọng nhằm củng cố và vận dụng những khái niệm, kĩ năng, <br /> kĩ xảo đã được hình thành. Phát triển tư duy lôgic của học sinh.<br /> Để góp phần nâng cao chất lượng học Toán và rèn kĩ năng giải toán có <br /> lời văn cho học sinh dân tộc thiểu số lớp 3 , xuất phát từ trong quá trình giảng <br /> dạy và giáo dục học sinh với ý thức lương tâm, trách nhiệm nghề nghiệp, bản <br /> thân tôi luôn suy nghĩ và trăn trở, không ngừng tích lũy kinh nghiệm về  nâng <br /> cao chất lượng dạy học giải toán cho học sinh lớp 3.  Đó chính là lí do tôi <br /> chọn đề tài “Một số  biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân  <br /> tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu”.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> Nghiên cứu đề  tài giúp học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số nắm được quy <br /> trình giải toán có lời văn, biết phân tích đề  bài, biết cách giải, tìm ra đáp số <br /> đúng của bài toán có lời văn nhằm nâng cao kĩ năng giải toán cho học sinh để <br /> các em có thể  nắm chắc, giải thành thạo những bài toán có lời văn  ở  lớp 3  <br /> góp phần dạy học mạch toán có lời văn nói riêng và dạy học toán nói chung  <br /> đạt chất lượng cao<br /> Nhiệm vụ của đề tài là điều tra cơ bản có số liệu cụ thể về số học sinh giải <br /> toán có lời văn còn khó khăn. Lập kế  hoạch, biện pháp phù hợp để  giúp học <br /> sinh có kĩ năng giải toán tốt hơn và bồi dưỡng nâng cao cho học sinh năng  <br /> khiếu. Kiểm tra kết quả  đạt được trong từng tháng của học sinh để  có kế <br /> hoạch giúp đỡ, uốn nắn kịp thời. Học hỏi đồng nghiệp, nghiên cứu tài liệu  <br /> đúc rút kinh nghiệm qua giảng dạy để nâng cao trình độ chuyên môn cho bản  <br /> thân.<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu<br /> Nghiên cứu về một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh dân tộc <br /> thiểu số lớp 3. <br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 2<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> 4. Giới hạn của đề tài<br /> Học sinh dân tộc thiểu số lớp 3B trong trường Tiểu học Võ Thị Sáu năm học <br /> 2016 – 2017.<br /> Nội  dung môn Toán bao gồm 5  mạch  kiến thức  lớn, tôi  đi sâu vào <br /> nghiên cứu phần: “Giải toán có lời văn”. Các bài toán trong chương trình lớp <br /> 3.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu <br /> a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận<br /> Đọc tài liệu: Bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên Tiểu học chu kì III  <br /> (2003  – 2007); tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy các môn học lớp 3; sách giáo <br /> viên; sách giáo khoa Toán. <br /> Phương pháp tổng hợp.<br /> b) Nhom ph<br /> ́ ương pháp nghiên cứu thực tiễn<br /> Phương pháp trực quan.<br /> Phương pháp thực hành luyện tập. <br /> Phương pháp gợi mở ­ vấn đáp.<br /> Phương pháp điều tra, thống kê.<br /> Phương pháp giảng giải ­ minh họa.<br /> Phương pháp sơ đồ đoạn thẳng.<br /> Phương pháp quan sát (thăm lớp, dự giờ).<br /> Phương pháp thử nghiệm (tổ chức hội vui học tập). <br /> Phương pháp mô hình hóa kết quả thu được (biểu bảng).<br /> II. PHẦN NỘI DUNG<br /> 1. Cơ sở lý luận <br /> Căn cứ vào chương trình Giáo dục phổ thông cấp Tiểu học (Quyết định <br /> số 16/2006/QĐ – BGDĐT ngày 05/5/2006 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào  <br /> tạo. Căn cứ vào chương trình chuẩn hiện nay do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban <br /> hành và chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt đối với môn Toán lớp 3. Căn cứ vào <br /> nhiệm vụ năm học 2016 – 2017, thực hiện chỉ đạo của PGD&ĐT Krông Ana.  <br /> Trong chương trình Giáo dục Tiểu học hiện nay, môn Toán cùng với các môn <br /> học khác trong trường Tiểu học có những vai trò góp phần quan trọng đào tạo  <br /> nên những con người phát triển toàn diện. Toán học là môn khoa học tự nhiên <br /> có tính lôgic và tính chính xác cao, nó là chìa khóa mở ra sự phát triển của các <br /> bộ môn khoa học khác. Trong đó mạch kiến thức giải toán có lời văn là dạng <br /> toán dùng ngôn ngữ  đưa ra các dữ  kiện và những yếu tố  cần tìm trong một  <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 3<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> văn cảnh, ta vẫn hay quen gọi là bài toán đố.  Bài toán có lời văn bao gồm <br /> nhiều loại toán khác nhau: toán đơn, toán hợp, toán điển hình. Ngay từ  lớp 1 <br /> các em đã làm quen với cách giải bài toán có lời văn, tuy nhiên ở dạng rất đơn <br /> giản. Đó là những bài toán đơn về “thêm”, “bớt”, “nhiều hơn”, “ít hơn”. Lên  <br /> lớp 3 các em bắt đầu làm quen và giải các bài toán hợp. Cho nên giải toán ở <br /> lớp 3 là nền tảng quan trong cho các em học giải toán ở lớp 4, 5. <br />         Giải toán có lời văn là một phần quan trọng trong chương trình giảng <br /> dạy môn  Toán  ở  bậc  Tiểu học. Nội dung của việc giải toán gắn chặt một <br /> cách hữu cơ  với nội dung của số  học, các đại lượng cơ  bản và các yếu  tố <br /> hình học có trong chương trình Toán 3. Vì vậy, việc giải toán có lời văn có <br /> một vị trí quan trọng thể hiện ở các điểm sau:<br />   Các khái niệm và các quy tắc về  Toán trong sách giáo khoa nói chung <br /> đều được giảng dạy thông qua giải toán. Việc giải toán giúp học sinh củng  <br /> cố, vận dụng các kiến thức, rèn luyện kĩ năng tính toán. Đồng thời qua việc <br /> giải toán của học sinh mà giáo viên có thể dễ dàng phát hiện những ưu điểm <br /> hoặc thiếu sót của các em về kiến thức, kĩ năng và tư duy để giúp các em phát <br /> huy hoặc khắc phục.<br /> Việc kết hợp học và hành, kết hợp giảng dạy với đời sống được thực  <br /> hiện thông qua việc cho học sinh giải toán, các bài toán liên hệ với  thực tế sẽ <br /> hình thành, rèn luyện những kĩ năng cần thiết trong đời sống hàng ngày, giúp <br /> các em biết vận dụng vào thực tiễn.<br /> Việc giải toán góp phần quan trọng vào rèn luyện cho học sinh năng lực  <br /> tư  duy và những đức tính tốt của con người lao động mới. Khi giải một bài  <br /> toán, tư  duy của học sinh phải hoạt động một cách tích cực vì các em cần <br /> phân biệt cái gì đã cho và cái gì cần tìm, thiết lập các mối liên hệ giữa các dữ <br /> kiện giữa cái đã cho và cái phải tìm. Suy luận, nêu nên những phán đoán, rút ra <br /> những kết luận, thực hiện những phép tính cần thiết để  giải quyết vấn đề <br /> đặt ra,... Hoạt động trí tuệ có trong việc giải toán góp phần giáo dục cho các <br /> em ý trí vượt khó khăn, đức tính cẩn thận, chu đáo làm việc có kế hoạch, thói <br /> quen xem xét có căn cứ, thói quen tự kiểm tra kết quả công việc mình làm, óc <br /> độc lập suy nghĩ, óc sáng tạo,...<br /> 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu<br /> Trường thuộc địa bàn của xã có nhiều khó khăn, học sinh dân tộc thiểu số của <br /> lớp tôi chiếm 100% trong đó đa số  các em tiếp thu kiến thức còn nhiều hạn  <br /> chế; kĩ năng nghe, nói, đọc, viết rất chậm. Học sinh dân tộc thiểu số khó nhớ, <br /> mau quên, nhiều em chưa nắm được các dạng toán, các phép tính cộng, trừ, <br /> nhân, chia thực hiện rất chậm.  Đặc biệt về giải toán có lời văn đa số các em  <br /> còn yếu, nhất là viết câu lời giải rất lúng túng dẫn đến chất lượng giải toán <br /> có lời văn của các em rất thấp, điều đó đã ảnh hưởng đến kết quả chung của <br /> môn Toán, cụ thể:<br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 4<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Khảo sát chất lượng đầu năm học 2016 – 2017 về kĩ năng giải toán của <br /> 31 học sinh lớp 3B và thu được kết quả như sau:<br /> <br /> TSHS N DT NDT Giải thành  Kĩ năng giải  Chưa nắm được<br /> ữ thạo chậm cách giải<br /> 31 16 31 16 7 em = 29,2% 9 em = 37,5% 15 em = 33,3% <br /> Bên cạnh đó cha mẹ  các em phần lớn nằm trong diện lao động nghèo, hoàn <br /> cảnh khó khăn và diện xóa đói giảm nghèo lại nhiều. Vì thế, cha mẹ  chưa <br /> hoặc không quan tâm, chăm lo đến việc học hành cho con em mình. Cá biệt <br /> còn có trường hợp học sinh theo cha mẹ đi làm lò gạch, đi nhặt điều, đi mót <br /> cà phê,… làm gián đoạn việc học tập của các em, gây ảnh hưởng đến độ liên <br /> tục của bài học trong chương trình, các em không tiếp thu được bài, hổng  <br /> kiến thức. Đã khiến cho nhiều học sinh không tích cực trong các hoạt động <br /> học tập. Nhiều cha mẹ  học sinh không hoặc chưa quan   tâm đúng mức đến <br /> việc học tập của con em mình, chưa tạo điều kiện tốt để  các em đến lớp <br /> cũng như nhắc nhở các em học bài, đọc bài ở nhà.<br /> Một số  học sinh  chưa thực sự  hiếu học, hay quên đồ  dùng học tập, <br /> chưa chuẩn bị bài đầy đủ trước khi đến lớp. Nhất là với môn Toán, số lượng <br /> học sinh khó khăn còn nhiều, chất lượng học tập chưa cao, có những học sinh  <br /> không hiểu được đề  bài toán dẫn đến giải bài toán sai, chưa biết tập trung <br /> vào những dữ  kiện trọng tâm của đề  toán, không chịu phân tích đề  toán khi <br /> đọc đề,…. Các em học sinh khó khăn vừa nhận biết mặt chữ  vừa đánh vần <br /> để  tìm hiểu bài toán, chưa xác định được yêu cầu và chưa nắm được cách  <br /> giải bài toán có lời văn. Một số  học sinh chưa theo kịp yêu cầu kiến thức, kĩ <br /> năng của môn học. Các em chưa hiểu hết tầm quan trọng của việc giải các  <br /> bài toán, mà các em chỉ chú ý đến việc làm cho xong bài tập. Chưa nắm được <br /> nội dung của bài toán, chưa tích cực, chủ động phân tích, tìm hiểu đề bài, tóm <br /> tắt bài toán,… Vì kĩ năng đọc thành thạo của các em chưa  cao nên các em đọc <br /> được đề  toán và hiểu đề  còn thụ  động, chậm, dẫn đến kĩ năng giải toán có <br /> lời văn của học sinh dân tộc thiểu số còn yếu. Do đó, giáo viên khó khăn, vất  <br /> vả  và mất nhiều thời gian để  nghiên cứu phương pháp dạy học cũng như <br /> biện pháp rèn cho học sinh. Đồ  dùng dạy học môn Toán còn hạn chế. Giáo <br /> viên mất nhiều thời gian đầu tư vào đồ dùng dạy học tự làm.<br /> Khi các em học giải các bài toán có lời văn hay gặp nhiều lúng túng, có <br /> khi bị  “bế  tắc” không tìm ra cách giải. Các em chỉ  quen giải những bài toán <br /> đơn và bài toán mà dữ  kiện cho biết cụ  thể. Khi gặp bài toán mà dữ  kiện bị <br /> che dấu bởi một yếu tố ngôn ngữ nào đó là các em gặp nhiều khó khăn. Khả <br /> năng suy luận của các em còn nhiều hạn chế. Các em hay lo lắng khi gặp bài  <br /> toán có lời văn với quan điểm bài toán có lời văn là bài toán khó. Cụ  thể  về <br /> học sinh giải toán có lời văn chưa tốt là do:<br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 5<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Các em hấp tấp, vội vàng, không đọc kĩ đề  bài chưa nắm vững các dữ <br /> kiện bài cho, dạng bài đã làm.<br /> Học sinh chưa biết cách phân tích đề, tóm tắt bài toán dẫn đến chưa <br /> biết cách giải bài toán.  <br /> Học sinh biết cách giải nhưng kĩ năng tính toán kém dẫn đến kết quả <br /> sai.<br /> Các em chưa hiểu rõ bản chất bài toán dẫn đến lúng túng khi đặt câu <br /> lời giải cho phép tính và đặt lời giải sai. <br /> Có học sinh không nắm vững các dạng toán dẫn đến sợ học toán có lời  <br /> văn với quan niệm là khó.<br /> Một số em còn hạn chế về cách diễn đạt, hiểu ý nhưng không diễn đạt  <br /> được.  <br /> Dạy học giải toán có lời văn ở lớp 3 nhằm kế thừa giải toán có lời văn <br /> ở  lớp 1, 2 mở  rộng, phát triển nội dung giải toán phù hợp với sự  phát triển  <br /> nhận thức của học sinh lớp 3. Thời lượng dành cho bài toán giải có lời văn <br /> chiếm tương đối nhiều trong tổng quỹ thời gian dành cho môn toán.<br />  Trong giải toán có lời văn ở Tiểu học nói chung và giải toán có lời văn <br /> cho học sinh lớp 3 nói riêng, học sinh phải tư duy một các linh hoạt, áp dụng  <br /> được tất cả  các kiến thức, kĩ năng đã có vào giải toán, vào các tình huống <br /> khác nhau. Trong nhiều trường hợp các em phải biết vận dụng những dữ <br /> kiện, điều kiện chưa được nêu ra một các rõ ràng. Học sinh phải tự linh động <br /> trong giải toán, phát huy tích cực, chủ  động khi làm bài. Vì vậy, mạch kiến  <br /> thức giải toán có lời văn đóng vai trò quan trọng trong nội dung chương trình <br /> Toán 3.<br /> Chính vì thế nhiều khi hướng dẫn các em tìm lời giải vất vả hơn so với  <br /> dạy các em thực hiện các phép tính để tìm ra đáp số của bài toán. Việc đặt lời <br /> giải trở  nên khó khăn với học sinh vì các em mới chỉ  đọc được đề  toán chứ <br /> chưa hiểu được đề, chưa trả  lời các câu hỏi khi giáo viên nêu “Bài toán cho  <br /> biết gì?”... Đến khi giải thì đặt câu lời giải chưa đúng, chưa hay hoặc không <br /> có câu lời giải,… Học sinh còn hạn chế  về kĩ năng giải toán có lời văn như: <br /> Chưa đọc kĩ đề bài hoặc đọc nhưng không hiểu đề bài toán, chưa biết tóm tắt <br /> bài toán, không biết lựa chọn phép tính để giải, viết lời giải sai, viết phép tính  <br /> và tính sai kết quả, chưa viết đúng đơn vị của bài toán,…<br /> Từ  thực trạng trên, để  việc dạy học sinh dân tộc thiểu số giải toán có <br /> lời văn đạt hiệu quả tốt hơn, giúp các em học sinh có hứng thú trong học tập, <br /> nâng cao chất lượng giải toán có lời văn thì trước hết phải dạy cho các em <br /> nắm được phương pháp cơ bản để giải một bài toán: Học sinh đọc kĩ đề bài, <br /> phân tích bài toán, tự  tóm tắt bài toán bằng cách ghi ngắn gọn hoặc tóm tắt <br /> bằng sơ đồ  đoạn thẳng. Học sinh nắm chắc được các dạng toán cơ  bản hay <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 6<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> những dạng toán “gốc”  ở  lớp 3 đầu học kì I như: Tìm một trong các phần <br /> bằng nhau của một số, Gấp một số  lên nhiều lần, Giảm đi một số  lần,…  <br /> Học sinh biết trình bày bài giải theo thứ tự: Lời giải – phép tính – đáp số.<br /> Từ  đó học sinh biết giải và trình bày bài giải các dạng toán giải bằng <br /> hai phép tính: Bài toán liên quan đến rút về đơn vị. Bài toán giải bằng hai phép  <br /> tính liên quan đến hình học,…<br /> Khi học sinh bắt đầu học về  giải bài toán bằng hai phép tính giáo viên <br /> phải khắc sâu nội dung bài toán để học sinh biết khi nào thì giải bài toán bằng <br /> một phép tính, khi nào giải bài toán bằng hai phép tính.<br /> Bên cạnh đó giáo viên phải kịp thời và kiên trì giúp học sinh nắm được  <br /> các dạng toán, phải sửa chữa sai lầm của học sinh một cách chu đáo. Giáo <br /> viên luôn thay đổi các hình thức luyện tập giải toán để  gây hứng thú học tập  <br /> cho học sinh. Tìm ra biện pháp giúp học sinh nắm vững kiến thức, kĩ năng cơ <br /> bản của các dạng toán giải có lời văn ở lớp 3.<br /> 3. Nội dung và hình thức của giải pháp<br /> 3.1. Mục tiêu của giải pháp<br /> Mục đích nhằm nâng cao chất lượng học toán cho học sinh nói chung <br /> và rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh tộc dộc thiểu số  lớp 3 nói  <br /> riêng giúp các em nắm chức và giải tốt bài toán có lời văn, giúp giáo viên cùng <br /> học sinh đáp  ứng được mục tiêu giảng dạy  và  học tập  hiện nay, tạo điều <br /> kiện thuận lợi cho học sinh học tốt môn toán ở các lớp trên.<br /> 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp<br /> Biện pháp 1: Xây dựng nề nếp lớp học<br /> Song  song   với   việc   điều   tra,   phân  loại   đối   tượng   học   sinh,   lập   kế <br /> hoạch phấn đấu bồi dưỡng cho các em, tôi tiến hành xây dựng nề  nếp học <br /> tập cho học sinh. Sắp xếp chỗ ngồi cho hợp lí, phù hợp với từng em.<br /> Hướng dẫn học sinh cách học nhóm có hiệu quả, phân công các nhóm <br /> kèm cặp lẫn nhau, học sinh năng khiếu giúp học sinh khó khăn, tạo thói quen  <br /> trao đổi học tập cùng nhau.<br /> Xây dựng quy  ước giữa cô và trò, yêu cầu học sinh thực hiện nghiêm  <br /> túc (giờ nào việc ấy). Học sinh tự giác nghe giảng, học bài và làm bài đầy đủ.<br /> Biện pháp 2: Quy trình giải toán có lời văn<br /> Nghiên cứu kĩ đầu bài: Trước hết cần đọc cẩn thận đề  toán, suy nghĩ <br /> về  ý nghĩa bài toán, nội dung bài toán, đặc biệt chú ý đến câu hỏi bài toán. <br /> Không nên vội tính toán khi chưa đọc kĩ đề toán.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 7<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Thiết lập mối quan hệ giữa các số đã cho và diễn đạt nội dung bài toán <br /> bằng ngôn ngữ, tóm tắt điều kiện bài toán hoặc minh họa bằng sơ  đồ  hình <br /> vẽ.<br /> Lập kế hoạch giải toán: học sinh phải suy nghĩ xem để  trả  lời câu hỏi <br /> của bài toán phải thực hiện phép tính gì? Suy nghĩ xem từ  số  đã cho và điều <br /> kiện của bài toán có thể biết gì? Có thể làm tính gì? Phép tính đó có thể giúp <br /> trả  lời câu hỏi của bài toán không? Trên các cơ  sở  đó, suy nghĩ để  thiết lập <br /> trình tự giải toán.<br /> Thực hiện phép tính theo trình tự  đã thiết lập để  tìm đáp số. Mỗi khi <br /> thực hiện phép tính cần kiểm tra đã tính đúng chưa? Phép tính được thực hiện  <br /> có dựa trên cơ sở đúng đắn không?...<br /> Giải xong bài toán, khi cần thiết, cần thử xem đáp số  tìm được có trả <br /> lời đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với các điều kiện của bài toán <br /> không?<br /> Biện pháp 3: Hướng dẫn các bước giải toán <br /> Bước 1: Tìm hiểu nội dung bài toán<br /> Cần cho học sinh đọc kĩ đề  toán giúp học sinh hiểu chắc chắn một số <br /> từ khoá quan trọng nói lên những tình huống toán học bị che lấp dưới cái vỏ <br /> 1 1<br /> ngôn từ thông thường như: “gấp đôi”, “ , ”,  “tất cả”…<br /> 3 4<br /> Nếu trong bài toán có từ nào mà học sinh chưa hiểu rõ thì  tôi hướng dẫn <br /> cho học sinh hiểu được ý nghĩa và nội dung của từ  đó  ở  trong bài toán đang <br /> làm, sau đó giúp học sinh tóm tắt đề  toán bằng cách đặt câu hỏi đàm thoại: <br /> “Bài toán cho gì? Bài toán hỏi gì?” và dựa vào tóm tắt để nêu đề toán,…<br /> Đối với những học sinh kĩ năng đọc hiểu còn chậm, tôi dùng phương <br /> pháp giảng giải kèm theo các đồ  vật, tranh minh họa để  các em tìm hiểu, <br /> nhận xét nội dung, yêu cầu của đề  toán. Qua đó học sinh hiểu được yêu cầu  <br /> của bài toán và dựa vào câu hỏi của bài, các em nêu miệng câu lời giải, phép <br /> tính, đáp số của bài toán rồi cho các em tự trình bày bài giải vào vở bài tập.<br /> Bước 2: Tìm cách giải bài toán<br /> * Chọn phép tính giải thích hợp<br /> Sau khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề  toán để xác định cái đã cho và <br /> cái phải tìm,  cần giúp học sinh lựa chọn phép tính thích hợp: Chọn “ phép <br /> 1 1<br /> chia” nếu bài toán yêu cầu “tìm  , ...”. Chọn “tính trừ” nếu “bớt” hoặc <br /> 3 4<br /> “tìm phần còn lại” hay là “lấy ra”. Chọn “phép nhân” nếu “gấp đôi, gấp ba” <br /> …<br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 8<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Ví dụ: Một đội công nhân phải sửa quãng đường dài 1215m, đội đã sửa  <br /> 1<br /> được   quãng  đường.  Hỏi   đội  công  nhân  đó   còn  phải  sửa  bao  nhiêu   mét <br /> 3<br /> đường nữa? (Bài 2/ SGK­ 119).<br /> Để  giải được bài toán này, học sinh cần phải tìm được mối liên hệ <br /> giữa cái đã cho và cái phải tìm. Hướng dẫn học sinh suy nghĩ giải toán thông <br /> qua các câu hỏi gợi ý như:<br /> + Bài toán cho biết gì? (Một đội công nhân phải sửa quãng đường dài  <br /> 1215m.)<br /> 1<br /> + Bài toán còn cho biết gì nữa? (đã sửa được   quãng đường.)<br /> 3<br /> + Bài toán hỏi gì? (Đội công nhân đó còn phải sửa bao nhiêu mét đường  <br /> nữa?)<br /> + Muốn biết đội công nhân đó còn phải sửa bao nhiêu mét đường nữa <br /> trước hết phải tìm gì trước? Nêu cách tìm? (Tìm số mét đường đã sửa: 1215 :  <br /> 3)<br /> + Sau khi tìm được số mét đường đã sửa ta tiếp tục tìm gì? (Tìm số mét  <br /> đường còn phải sửa)<br /> + Nêu cách tìm? (Lấy tổng số mét đường phải sửa trừ đi số đã sửa).<br /> * Đặt câu lời giải thích hợp<br /> Thực tế  giảng dạy cho thấy việc đặt câu lời giải phù hợp là bước vô <br /> cùng quan trọng và khó nhất đối với học sinh  khó khăn trong học tập. Chính <br /> vì vậy, việc hướng dẫn học sinh lựa chọn và đặt câu lời giải hay cũng là một  <br /> khó khăn lớn đối với người dạy. Tùy từng đối tượng học sinh mà tôi lựa chọn <br /> các cách hướng dẫn sau:<br /> ­ Cách 1: (Đối với bài toán đơn) Dựa vào câu hỏi của bài toán rồi bỏ <br /> bớt từ đầu “hỏi” và thay từ “mấy” hay “bao nhiêu” bằng từ “số” rồi thêm từ <br /> “là” để có câu lời giải.<br /> Ví dụ: May 6 bộ  quần áo hết 18m vải. Hỏi may mỗi bộ  quần áo hết  <br /> mấy mét vải? <br /> Các em tìm được câu lời giải “May mỗi bộ quần áo hết số mét vải là:”<br /> ­ Cách 2: (Đối với bài toán hợp) Lời giải thứ nhất dựa vào cái cần tìm <br /> đầu tiên trong bài toán, tìm cái gì trả  lời cái đó. Lời giải thứ hai dựa vào câu <br /> hỏi trong bài toán.  <br /> Ví du: Thùng thứ  nhất đựng 18 lít dầu, thùng thứ  hai đựng nhiều hơn <br /> thùng thứ nhất 6 lít dầu. Hỏi cả hai thùng đựng được bao nhiêu lít dầu?<br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 9<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> + Muốn biết cả  hai thùng đựng được bao nhiêu lít dầu trước tiên em  <br /> phải tìm gì? (Tìm thùng thứ hai đựng được bao nhiêu lít dầu)<br /> Vậy: Cái cần tìm đầu tiên là số lít dầu đựng trong thùng thứ hai nên câu  <br /> lời giải là:  “Số  lít dầu đựng trong thùng thứ  hai là:”  hoặc  “Thùng thứ  hai  <br /> đựng được số lít dầu là:”  <br /> Tóm lại: Tuỳ từng đối tượng, từng trình độ học sinh mà hướng dẫn các <br /> em cách lựa chọn, đặt câu lời giải cho phù hợp. Trong một bài toán, học sinh  <br /> có thể có nhiều cách đặt lời giải khác nhau. Song trong khi giảng dạy, ở mỗi  <br /> một dạng bài cụ thể tôi cho các em suy nghĩ, thảo luận theo bàn, nhóm để tìm <br /> ra các câu lời giải đúng và hay nhất phù hợp với câu hỏi của bài toán đó.  Tuy <br /> nhiên cần hướng dẫn học sinh lựa chọn cách  giải  (ngắn gọn, dễ  hiểu, phù  <br /> hợp với các em) và phù hợp với đối tượng học sinh của lớp mình.<br /> Bước 3: Trình bày bài giải<br /> Như chúng ta đã biết, các dạng toán có lời văn, học sinh đã phải tự viết <br /> câu lời giải, phép tính, đáp số, thậm chí cả tóm tắt nữa.<br /> Chính vì vậy, việc hướng dẫn học sinh trình bày bài giải sao cho khoa <br /> học, đẹp mắt cũng là yêu cầu lớn trong quá trình dạy học. Muốn thực hiện  <br /> yêu cầu này trước tiên người dạy cần tuân thủ  cách trình bày bài giải theo  <br /> hướng dẫn, quy định.<br /> Đầu tiên là tên bài (Viết sát lề  bên trái có gạch chân), tiếp đó ghi bài <br /> giải. Từ: “Bài giải” ghi ở giữa trang vở (có gạch chân), câu lời giải ghi cách ô <br /> lỗi khoảng 1 ­> 2 ô vuông (tùy câu lời giải ngắn hoặc dài), chữ ở đầu câu viết <br /> hoa,  ở  cuối câu có dấu hai chấm (:), phép tính viết lùi vào so với lời giải  <br /> khoảng 2 ­> 3 ô vuông, cuối phép tính là đơn vị  tính được viết trong dấu  <br /> ngoặc đơn. Phần đáp số ghi lệch sang phần vở bên phải và dấu hai chấm rồi <br /> mới viết kết quả và đơn vị tính (không phải viết dấu ngoặc đơn nữa).<br /> Biện pháp 4: Hướng dẫn giải các dạng toán cơ bản <br /> Để dạy học sinh cách giải toán thì trước tiên tôi lựa chọn phương pháp <br /> giải toán phù hợp với từng dạng toán khác nhau.  <br /> 1. Hướng dẫn dùng sơ  đồ  đoạn thẳng vào giải bài toán liên quan  <br /> đến nhiều hơn, ít hơn, gấp một số  lên nhiều lần, giảm đi một số  lần, <br /> tìm một phần mấy của một số,…<br /> Tôi hướng dẫn học sinh sử dụng sơ đồ  đoạn thẳng để  minh h ọa giữa <br /> những điều đã cho và những điều cần tìm trong bài toán. Thiết lập được mối <br /> quan hệ giữa các dữ kiện trong bài toán. Đó chính là dùng đoạn thẳng để biểu <br /> diễn, thay thế cho một số, 1 vật, 1 giá trị, 1 đại lượng nào đó trong bài toán.<br /> Ví dụ  1: Lớp 3A có 38 học sinh. Lớp 3B có ít hơn lớp 3A 6 học sinh.  <br /> Hỏi cả hai lớp có bao nhiêu học sinh?<br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 10<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Hướng dẫn học sinh đọc bài toán, phân tích và tóm tắt bằng sơ đồ đoạn <br /> thẳng:<br /> Tóm tắt<br />                     38 HS<br />                           <br /> <br />    Lớp 3A<br />                                                                                                         <br />                                                                           6 HS        ? học sinh<br />     Lớp 3B<br /> <br /> <br /> Nhìn vào sơ đồ đoạn thẳng trên ta thấy: Lớp 3A có 38 học sinh. Lớp 3B <br /> có ít hơn 6 học sinh. Bài toán yêu cầu tìm số học sinh cả hai lớp.<br /> Hướng dẫn học sinh suy nghĩ giải bài toán: Muốn tìm số  học sinh của <br /> cả hai lớp ta làm như thế nào? (Lấy số học sinh của lớp 3A cộng với số học  <br /> sinh của lớp 3B).<br /> Khi đã biết số  học sinh của lớp 3A rồi ta phải đi tìm gì? ( Ta phải tìm <br /> được số học sinh của lớp 3B).<br /> Muốn tìm số học sinh của lớp 3B ta  làm như thế nào? (Lấy số học sinh <br /> của lớp 3A trừ đi 6). Có thể ghi tắt quá trình suy nghĩ trên bằng sơ đồ sau:<br />                                                          Cả hai lớp<br />  <br /> <br />                                                     Lớp 3A + Lớp 3B<br /> <br /> <br />                                                           Lớp 3A ­ 6<br /> Qua phân tích bài toán, học sinh trình bày được bài giải như sau:<br /> Bài giải:<br /> Số học sinh lớp 3B là:<br /> 38 – 6 = 32 (học sinh)<br /> Cả hai lớp có số học sinh là:<br /> 38 + 32 = 70 (học sinh)<br />                                                          Đáp số: 70 học sinh       <br /> Lưu ý: Đây là bài toán liên quan đến dạng toán về ít hơn. <br /> Ví dụ  2: (SGK/Tr.103)  Một cửa hàng buổi sáng bán được 432l  dầu, <br /> buổi chiều bán được gấp đôi buổi sáng. Hỏi cả hai buổi bán được bao nhiêu  <br /> lít dầu?<br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 11<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Học sinh đọc bài toán, phân tích và tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng:<br />                            432l<br />               Buổi sáng:                                   <br />                                                                  ? l<br />               Buổi chiều:<br /> + Muốn biết cả hai buổi bán được bao nhiêu lít dầu trước tiên em phải <br /> tìm gì? (Tìm số dầu bán trong buổi chiều).<br /> + Muốn tìm số  dầu bán trong buổi chiều ta làm như  thế  nào? (Lấy số  <br /> dầu bán trong buổi sáng nhân 2).<br /> Bài giải:<br /> Buổi chiều bán được số lít dầu là:<br /> 432 x 2 = 864 (l)<br /> Cả hai buổi bán được số lít dầu là:<br /> 432 +864 = 1296 (l)<br />                 Đáp số: 1296l dầu<br /> Lưu ý: Đây là bài toán liên quan đến gấp một số  lên nhiều lần.(Muốn  <br /> gấp một số lên nhiều lần ta lấy số đó nhân với số lần). <br /> Ví dụ 3: (SGK/Tr.76) Minh có một quyển truyện dày 132 trang, Minh đã <br /> 1<br /> đọc được   quyển truyện đó. Hỏi Minh còn phải đọc bao nhiêu trang nữa thì <br /> 4<br /> xong quyển truyện?<br /> Hướng dẫn học sinh đọc bài toán, phân tích và tóm tắt bằng sơ đồ:  <br />                                                      132 trang<br />                                                                                           <br />                                    Đã đọc                ? trang<br /> + Muốn biết Minh còn phải đọc bao nhiêu trang nữa thì trước tiên  ta <br /> phải làm gì? (Tìm xem Minh đã đọc được bao nhiêu trang truyện).<br /> + Muốn tìm số trang Minh đã đọc ta lấy số trang truyện chia cho 4.<br /> Bài giải:<br />                                    Minh đã đọc được số trang truyện là:<br />                                                 132 : 4 = 33 (trang)<br />                                   Minh còn phải đọc số trang truyện nữa là:<br />                                                132 – 33 = 99 (trang)<br />                                                           Đáp số: 99 trang<br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 12<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Lưu ý: Đây là bài toán liên quan đến tìm một phần mấy của một số. <br /> (Muốn tìm một phần mấy của một số ta lấy số đó chia cho số phần).  <br /> Như vậy sử dụng sơ đồ  đoạn thẳng vào giải toán là phương pháp đem <br /> lại hiệu quả cao. Nhiều bài toán phức tạp nhưng sau khi hướng dẫn học sinh  <br /> phân tích đề bài và tóm tắt được bài toán bằng sơ đồ đoạn thẳng thì bài toán  <br /> lại trở thành đơn giản. Dùng sơ đồ đoạn thẳng vào giải toán giúp học sinh có <br /> khả năng phân tích, tổng hợp, phát triển tư duy và sáng tạo.<br /> 2. Hướng dẫn giải bài toán liên quan đến rút về đơn vị<br /> Để  làm tốt các bài toán liên quan đến rút về  đơn vị  thì học sinh phải  <br /> nắm được cách giải bài toán. Đầu tiên phải đi tìm giá trị của một đơn vị (thực  <br /> hiện bằng phép tính chia). Trong bài toán bao giờ cũng có hai đơn vị đo là hai <br /> danh số. Cần cho học sinh xác định được một đơn vị  cần tìm trong bài toán <br /> chính là đơn vị lớn bao hàm đơn vị còn lại.<br /> Ví dụ: Có 35l  mật ong chia đều vào 7 can. Hỏi 2 can có mấy lít mật <br /> ong?<br /> Đơn vị đo trong bài là lít và can thì đơn vị can lớn hơn đơn vị lít vì một  <br /> can thường chứa nhiều lít. Vì vậy một đơn vị cần tìm là một can.<br /> Hay: Có 24 viên thuốc đựng đều trong 4 vỉ. Hỏi 3 vỉ thuốc có bao nhiêu  <br /> viên thuốc?<br /> Ta thấy đơn vị  vỉ  lớn hơn đơn vị  viên thuốc vì một vỉ  thuốc thường  <br /> chứa nhiều viên thuốc nên một đơn vị cần tìm là một vỉ.<br /> Bài toán liên quan đến rút về đơn vị có hai dạng:<br /> Dạng 1: <br /> + Tìm giá trị một đơn vị (Thực hiện tính chia).<br /> + Tìm giá trị của nhiều đơn vị  (Lấy giá trị của một đơn vị  nhân với số <br /> đơn vị cần tìm).<br /> Ví dụ: (SGK/Tr.129) Muốn lát nền 6 căn phòng như nhau cần 2550 viên <br /> gạch. Hỏi muốn lát nền 7 căn phòng như thế cần bao nhiêu viên gạch?<br /> Tóm tắt: Bài giải:<br /> 6 phòng: 2550 viên gạch Một phòng lát hết số viên gạch là:<br />   7 phòng: … viên gạch? 2550 : 6 = 425 (viên gạch)<br /> 7 phòng cần lát số viên gạch là:<br /> 425 x 7 = 2975 (viên gạch)<br />                        Đáp số: 2975 (viên gạch)<br /> Dạng 2: <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 13<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> + Tìm giá trị một đơn vị (Thực hiện tính chia).<br /> + Tìm số đơn vị (Lấy giá trị của số đơn vị  cần tìm chia cho giá trị  của  <br /> một đơn vị).<br /> Ví dụ: (SGK/Tr.167) Có 48 cái đĩa xếp đều vào 8 hộp. Hỏi có 30 cái đĩa <br /> thì xếp được vào mấy hộp như thế?<br /> Tóm tắt: Bài giải:<br />        48 cái đĩa: 8 hộp Một hộp xếp được số đĩa là:<br />  30 cái đĩa: … hộp? 48 : 8 = 6 (cái đĩa)<br /> 30 cái đĩa xếp được số hộp là:<br /> 30 : 6 = 5 (hộp)<br />           Đáp số: 5 hộp<br /> Khi giải bài toán dạng này, đối với học sinh  khó khăn về  học tập, các <br /> em hay nhầm lẫn lời giải như (Một cái đĩa xếp được số hộp là) và nhầm cách <br /> ghi đơn vị  của bài toán là hộp với cái đĩa. Cần hướng dẫn cho các em cách <br /> viết lời giải tỉ  mỉ: Lời giải thứ nhất tìm một hộp thì trả  lời cho đơn vị  hộp,  <br /> lời giải thứ 2 dựa vào câu hỏi trong bài toán. Còn tìm số đĩa thì  đơn vị là “cái <br /> đĩa”, tìm số hộp đơn vị là “hộp”. Đơn vị của mỗi phép tính thường đứng ngay <br /> sau chữ “số” trong mỗi câu lời giải. <br /> 3. Hướng dẫn giải các bài toán về hình học<br /> Đối với những bài toán hình học, để  giúp các em giải tốt, trước hết  <br /> phải hướng dẫn học sinh nắm vững khái niệm đặc điểm hình học. Nắm chắc  <br /> cách tính chu vi và diện tích hình vuông và hình chữ nhật. Dựa vào đề bài học  <br /> sinh biết được các yếu tố đã cho có liên quan trong quá trình giải bài, như vậy  <br /> sẽ rèn cho các em kĩ năng và tư duy tốt.<br /> Khi giải bài toán về  hình học thì trước hết tôi giúp các em xác định <br /> được bài đó liên quan đến hình nào, từ đó dựa vào cách tính để thực hiện tính. <br /> Nếu bài toán chưa cho các yếu tố  cụ thể thì phải đi tìm lần lượt các yếu tố <br /> hình học đó. Chẳng hạn: (Để tính được diện tích hình chữ nhật thì phải biết <br /> chiều dài và chiều rộng, nếu chưa biết yếu tố nào thì trước tiên phải đi tìm  <br /> yếu tố đó...)<br /> Có những bài toán yêu cầu tìm yếu tố mà chưa có cách tính để  tính thì <br /> phải hướng dẫn các em lập công thức tính dựa trên công thức đã có sẵn.<br /> Ví dụ: Tìm cạnh hình vuông khi biết chu vi hình vuông<br /> Ví dụ  1: (SGK/Tr.166)  Một hình chữ  nhật có chiều dài 12cm, chiều <br /> 1<br /> rộng bằng    chiều dài. Tính diện tích hình đó.<br /> 3<br /> <br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 14<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> Muốn giải bài toán này,  tôi giúp học sinh hiểu được yêu cầu của bài <br /> toán. Hướng giải của bài toán, bước đầu dựa vào cách tính diện tích của hình  <br /> chữ nhật: Diện tích = chiều dài x chiều rộng.<br /> + Muốn tìm được diện tích thì trước tiên ta phải tìm gì? ( Tìm chiều  <br /> rộng của hình chữ nhật). <br /> + Muốn tính chiều rộng của hình chữ  nhật ta làm như  thế  nào? (Lấy  <br /> chiều dài chia 3).<br /> Bài giải:<br /> Chiều rộng hình chữ nhật là:<br /> 12 : 3 = 4 (cm)<br /> Diện tích của hình chữ nhật là:<br /> 12 x 4 = 48 (cm2)<br />                                                            Đáp số: 48cm2<br />  Đây là bài toán cần khai thác một yếu tố  chưa biết “chiều rộng” dựa <br /> trên mối quan hệ của chiều dài và chiều rộng, sau đó đưa vào công thức tính  <br /> để  giải bài toán. Bài toán này thường gặp nhất , tôi hướng dẫn học sinh dựa  <br /> vào công thức tính để  biết được yếu tố  cần tìm trước tiên là gì để  lập kế <br /> hoạch giải.  <br /> Ví dụ  2: (SKG/Tr.174) Một hình chữ  nhật và một hình vuông có cùng <br /> chu vi. Biết hình chữ  nhật có chiều dài 60m, chiều rộng 40m. Tính độ  dài  <br /> cạnh hình vuông.<br /> Muốn giải bài toán này cần phân tích cho học sinh hiểu dữ  kiện bài <br /> toán “Một hình chữ nhật và một hình vuông có cùng chu vi ” tức là hai hình có <br /> chu vi bằng nhau. Muốn tìm độ dài cạnh hình vuông phải dựa vào chu vi hình  <br /> vuông mà chu vi hình vuông chính bằng chu vi hình chữ  nhật. Vậy việc cần <br /> làm trước tiên là tính chu vi hình chữ nhật.<br /> Bài giải:<br /> Chu vi hình chữ nhật là:<br /> (60 + 40) x 2 = 200 (m)<br /> Độ dài cạnh hình vuông là:<br /> 200 : 4 = 50 (m)<br />                                                            Đáp số: 50m<br /> Đây là bài toán yêu cầu tìm yếu tố  mà chưa có sẵn cách tính. Để  tính <br /> cạnh hình vuông thì phải dựa vào công thức tính chu vi hình vuông.<br /> Ta có: Chu vi hình vuông = cạnh x 4  Cạnh hình vuông = Chu vi : 4<br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 15<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> 4. Một số bài toán dành cho học sinh năng khiếu<br /> Đối với những học sinh đã giải được hoặc giải thành thạo các bài toán <br /> cơ  bản, thì việc đưa ra hệ  thống bài tập nâng cao là rất quan trọng và cần  <br /> thiết để cho học sinh có điều kiện phát huy năng lực trí tuệ của mình, vượt xa <br /> khỏi tư  duy cụ  thể  mang tính chất ghi nhớ  và áp dụng một cách máy móc  <br /> trong công thức. Qua đó phát triển trí thông minh cho học sinh.<br /> Dưới đây là các dạng bài nâng cao mà tôi đã thực hiện trong các tiết  <br /> dạy để nâng cao tính hiểu biết của các em đồng thời bồi dưỡng học sinh năng <br /> khiếu.<br /> 1<br /> Ví dụ 1: Một cuộn vải dài 60m, buổi sáng cửa hàng bán được   cuộn <br /> 4<br /> 1<br /> vải, buổi chiều cửa hàng bán   chỗ còn lại và bán thêm 4m. Hỏi buổi chiều  <br /> 3<br /> bán được bao nhiêu mét vải?<br /> Hướng dẫn học sinh phân tích, giải bài toán trên cơ sở của bài toán tìm <br /> một phần mấy của một số.  <br /> Theo đầu bài ta có sơ đồ:<br />                                                                60m<br />    Cuộn vải:                                                 4m<br /> <br />                     Bán buổi sáng            ? m <br /> Bài giải:<br /> Buổi sáng bán được số mét vải là:<br /> 60 : 4 = 15 (m)<br /> Số mét vải còn lại sau khi bán buổi sáng là:<br /> 60 – 15 = 45 (m)<br /> Buổi chiều bán được số mét vải là:<br /> 45 : 3 + 4 = 19 (m)<br />          Đáp số: 19m vải<br /> Ví dụ 2: Có 128 lít dầu được chia đều vào 4 thùng. Nếu thêm vào mỗi <br /> thùng 6 lít dầu thì 2 thùng có bao nhiêu lít dầu?<br /> Bài giải:<br /> Mỗi thùng có số lít dầu là:<br /> 128 : 4 = 32(l)<br /> Sau khi thêm 6 lít, mỗi thùng có số lít là:<br /> <br /> <br /> GV: Phạm Thị Phượng – Trường Tiểu học Võ Thị Sáu 16<br /> Một số biện pháp giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 dân tộc thiểu số ở Trường TH Võ Thị  <br /> Sáu<br /> 32 + 6 = 38 (l)<br /> Hai thùng có số lít là:<br /> 38 x 2 = 76 (l)<br />                                                           Đáp số: 76l dầu<br /> Đây là bài toán liên quan đến rút về đơn vị.<br /> Ví dụ  3: Tính diện tích một hình chữ  nhật có chiều dài gấp đôi chiều <br /> rộng, biết rằng nếu giảm chiều dài đi 6cm thì diện tích hình chữ  nhật sẽ <br /> giảm đi 48cm2.<br /> Hướng dẫn học sinh phân tích bài toán và vẽ hình minh họa:<br />                                                                      6cm<br />                                                                    <br />                                     <br />                                   48cm2   <br />                                                <br />                                                <br /> Bài giải:<br /> Chiều rộng của hình chữ nhật là:<br /> 48 : 6 = 8 (cm)<br /> Chiều dài của hình chữ nhật là:<br /> 8 x 2 = 16 (cm)<br /> Diện tích của hình chữ nhật là:<br /> 16 x 8 = 128 (cm2)<br />            Đáp số: 128cm2<br /> Qua bài toán, bồi dưỡng cho học sinh khả năng tư  duy trong toán học, <br /> cách nhìn nhận vấn đề  theo các góc độ  khác nhau. Chiều rộng của hình chữ <br /> nhật ban đầu chính là chiều dài của hình chữ nhật bị giảm đi. <br /> Tóm lại: Trong quá trình giảng dạy người giáo viên phải thật sự  linh <br /> hoạt, sáng tạo, tránh