SKKN: Một số biện pháp nâng cao chất lượng Giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1 dân tộc thiểu số

MỤC LỤC<br /> <br /> <br /> TT Nội dung Trang<br /> <br /> I 2<br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1 Lý do chọn đề tài 2<br /> 2 Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 3<br /> 3 Đối tượng nghiên cứu 3<br /> 4 Giới hạn phạm vi nghiên cứu 3<br /> 5 Phương pháp nghiên cứu 3<br /> <br /> II 3<br /> PHẦN NỘI DUNG<br /> 1 Cơ sở lí luận 3<br /> 2 Thực trạng 5<br /> 2.1 Thuận lợi ­ khó khăn. 5<br /> 2.2 Thành công ­ hạn chế 5<br /> 2.3 Mặt mạnh ­ mặt yếu 7<br /> 2.4 Nguyên nhân, các yếu tố tác động 7<br /> 2.5 Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra 8<br /> 3 Giải pháp, biện pháp 9<br /> 3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp 9<br /> 3.2 Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp biện pháp 9<br /> <br /> ̣<br /> 3.3 Điêu kiên th<br /> ̀ ực hiên giai phap, biên phap<br /> ̣ ̉ ́ ̣ ́ 23<br /> <br /> ́ ̣ ữa cac giai phap, biên phap<br /> 3.4 Môi quan hê gi ́ ̉ ́ ̣ ́ 24<br /> <br /> ́ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ̉<br /> 3.5 Kêt qua khao nghiêm, gia tri khoa hoc cua vân đê nghiên c<br /> ́ ̀ ứu. 24<br /> <br /> Kết quả  thu được qua khao nghiêm, gia tri khoa hoc cua vân<br /> ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ́ <br /> 4 24<br /> đê nghiên c<br /> ̀ ưu.<br /> ́<br /> III PHẦN KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ 25<br /> <br /> 1 Kết luận 25<br /> 2 Kiến nghị 26<br /> <br /> <br /> I.  PHẦN MỞ ĐẦU<br />          1. Lý do chọn đề tài<br /> <br /> <br /> 1<br />          Môn toán ở tiểu học có một tầm quan trọng đặc biệt. Thông qua môn <br /> toán trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về toán học, rèn cho học <br /> sinh kỹ năng tính, giải toán. Đồng thời qua dạy toán giáo viên hình thành cho <br /> học sinh phương pháp học tập; khả năng phân tích tổng hợp, óc quan sát, trí <br /> tưởng tượng tạo điều kiện phát triển óc sáng tạo, tư duy độc lập.<br />           Đối với mạch kiến thức: “Giải toán có lời văn” là một trong 5 mạch <br /> kiến thức cơ bản xuyên suốt chương trình Toán cấp tiểu học. Thông qua giải <br /> toán có lời văn, các em phát huy được trí tuệ, rèn luyện kỹ  năng tổng hợp: <br /> đọc, viết, diễn đạt, trình bày, tính toán. Toán có lời văn là mạch kiến thức  <br /> tổng hợp của các mạch kiến thức toán học, giải toán có lời văn các em sẽ <br /> được giải các bài toán về  số  học, các yếu tố  đại số, các yếu tố  hình học và <br /> đại lượng. Toán có lời văn là chiếc cầu nối giữa toán học và thực tế  đời <br /> sống, giữa toán học với các môn học khác.<br />          Dạy học môn Toán  ở lớp Một nhằm giúp học sinh:<br />          + Bước đầu có một số kiến thức cơ bản, đơn giản, thiết thực về phép <br /> đếm, về  các số  tự  nhiên trong phạm vi 100, về  độ  dài và đo độ  dài trong <br /> phạm vi 20, về tuần lễ và ngày trong tuần, về giờ đúng trên mặt đồng hồ; về <br /> một số hình học (Đoạn thẳng, điểm, hình vuông, hình tam giác, hình tròn); về <br /> bài toán có lời văn.<br />          + Hình thành và rèn luyện các kĩ năng thực hành đọc, viết, đếm, so sánh  <br /> các số trong phạm vi 100; cộng, trừ không nhớ trong phạm vi 100; đo và ước <br /> lượng độ dài đoạn thẳng (với các số đo là số  tự nhiên trong phạm vi 20 cm). <br /> Nhận biết hình vuông, hình tam giác, hình tròn, đoạn thẳng, điểm, vẽ  điểm, <br /> vẽ  đoạn thẳng). Giải một số  dạng bài toán đơn về  cộng trừ  bước đầu biết  <br /> biểu đạt bằng lời, bằng kí hiệu một số nội dung đơn giản của bài học và bài <br /> thực hành, tập so sánh, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá  <br /> trong phạm vi của những nội dung có nhiều quan hệ với đời sống thực tế của <br /> học sinh.<br />          + Chăm chỉ, tự tin, cẩn thận ham hiểu biết và học sinh có hứng thú học  <br /> toán.<br />          Những năm gần đây đã có nhiều đồng nghiệp trong và ngoài nhà trường <br /> miệt mài với đề tài nâng cao chất lượng “giải toán có lời văn cho học sinh lớp  <br /> 1” mang lại kết quả khả quan nhưng kết quả đó bao hàm với mọi đối tượng  <br /> học sinh. Dựa trên hoàn cảnh thực tế  tại đơn vị  tôi với tỉ  lệ  trên 75% là học  <br /> sinh đồng bào dân tộc thiểu số thì tôi rất trăn trở  và suy nghĩ làm thế nào để <br /> học sinh đồng bào dân tộc thiểu số lớp Một làm được các phép tính cộng, trừ <br /> đã khó việc giải toán có lời văn thì càng khó hơn. Vì vậy tôi đã nghiên cứu đề <br /> tài “Một số  biện pháp nâng cao chất lượng Giải toán có lời văn cho học  <br /> sinh lớp 1 dân tộc thiểu số” <br /> <br /> <br /> 2<br />         2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu<br />         ­ Mục tiêu: <br />         + Áp dụng một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn.<br />          + Góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán nói chung và dạy giải  <br /> toán có lời văn nói riêng.<br />          ­ Nhiệm vụ: Nghiên cứu dạy giải toán có lời văn nhằm giúp học sinh:<br />         + Nhận biết thế nào là một bài toán có lời văn.<br />          + Biết giải và trình bày bài giải các bài toán đơn bằng một phép tính <br /> cộng hoặc một phép tính trừ.<br />         + Bước đầu phát triển tư duy, rèn luyện phương pháp giải toán và  khả <br /> năng diễn đạt đúng.<br />         3. Đối tượng nghiên cứu, <br />         Biện pháp nâng cao chất lượng “giải toán có lời văn” trong chương trình  <br /> lớp 1 ở Tiểu học.<br />        4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu<br />              Một số  biện pháp nâng cao chất lượng “giải toán có lời văn” trong <br /> chương trình toán 1. <br />         5 . Phương pháp nghiên cứu.<br />         Để thực hiện nội dung của đề  tài, tôi đã sử  dụng một số phương pháp  <br /> cơ bản sau:<br />         ­ Tổng hợp lý luận thông qua các tài liệu, sách giáo khoa và thực tiễn dạy  <br /> học của lớp 1C ­ khối I­ Trường Tiểu học Ea Bông.<br />         ­ Đánh giá quá trình dạy toán. Loại bài giải toán có lời văn từ những năm  <br /> gần đây.<br />         ­ Tiến hành khảo sát chất lượng học sinh.<br />         ­ Đúc rút kinh nghiệm qua quá trình nghiên cứu. <br />  <br /> II. PHẦN NỘI DUNG<br />         1. Cơ sở lí luận<br />             Sự  nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và sự  thách thức  <br /> trước nguy cơ tụt hậu trong cạnh tranh trí tuệ  đòi hỏi phải đổi mới giáo dục, <br /> trong đó có sự đổi mới cơ bản về phương pháp dạy học. Những phương pháp <br /> dạy học kích thích sự tìm tòi,  sự tư duy của học sinh. Mục tiêu giáo dục của  <br /> Đảng đã chỉ rõ: “… Đào tạo có chất lượng tốt những người lao động mới có <br /> ý thức và đạo đức xã hội chủ  nghĩa, có trình độ  văn hoá phổ  thông và hiểu <br /> biết kỹ  thuật, có kỹ  năng lao động cần thiết, có óc thẩm mỹ, có sức khoẻ <br /> tốt…”. Muốn đạt được mục tiêu này thì dạy và học Toán trong trường phổ <br /> thông là một khâu quan trọng của quá trình dạy học. Cố thủ tướng Phạm Văn <br /> Đồng cũng nói về vị trí vai trò của bộ môn Toán: “ Trong các môn khoa học và  <br /> kỹ thuật, toán học giữ một vị trí nổi bật. Nó có tác dụng lớn đối với kỹ thuật,  <br /> <br /> 3<br /> với sản xuất và chiến đấu. Nó là một môn thể thao của trí tuệ, giúp chúng ta  <br /> nhiều trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, <br /> phương pháp học tập, phương pháp giải quyết các vấn đề, giúp chúng ta rèn <br /> luyện trí thông minh sáng tạo. Hội nghị Ban Chấp hành trung ương khoá VIII <br /> lần thứ  2 đã chỉ  rõ: “ Đổi mới mạnh mẽ  phương pháp giáo dục và đào tạo, <br /> khắc phục lối truyền thụ  một chiều, rèn luyện tư  duy sáng tạo của người <br /> học. Từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến, phương pháp hiện đại vào <br /> quá trình dạy học”. Trong luật Giáo dục, Khoản 2, điều 24 đã ghi: “Phương  <br /> pháp giáo dục phổ  thông phải phát huy tính tích cực, tự  giác, chủ  động sáng  <br /> tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi <br /> dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực  <br /> tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học  <br /> sinh”. Đổi mới cách thực hiện phương pháp dạy học là vấn đề then chốt của <br /> chính sách đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đổi mới cách  <br /> thực hiện phương pháp dạy học sẽ  làm thay đổi tận gốc nếp nghĩ, nếp làm  <br /> của các thế hệ học trò ­ chủ nhân tương lai của đất nước. Như vậy, đổi mới <br /> phương pháp dạy học sẽ tác động vào mọi thành tố của quá trình giáo dục và <br /> đào tạo. Nó tạo ra sự  hiện đại hoá của quá trình này. Đổi mới phương pháp <br /> dạy học thực chất không phải là sự  thay thế  các phương pháp dạy học cũ <br /> bằng một loạt các phương pháp dạy học mới. Về  mặt bản chất, đổi mới  <br /> phương pháp dạy học là đổi mới cách tiến hành các phương pháp, đổi mới  <br /> phương tiện và hình thức triển khai phương pháp trên cơ sở khai thác triệt để <br /> ưu điểm các phương pháp cũ và vận dụng linh hoạt một số phương pháp mới <br /> nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ  động, sáng tạo của người học. Mục  <br /> đích của đổi mới phương pháp dạy học chính là làm thế nào để học sinh phải <br /> thực sự tích cực, chủ động, tự giác, luôn trăn trở tìm tòi, suy nghĩ và sáng tạo  <br /> trong quá trình lĩnh hội tri thức và lĩnh hội cả cách thức để có được tri thức ấy <br /> nhằm phát triển và hoàn thiện nhân cách của mình. Mặt khác môn toán thiết <br /> thực góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục tiểu học theo đặc trưng và khả <br /> năng của môn Toán, cụ thể là chuẩn bị cho học sinh những tri thức, kỹ năng <br /> toán học cơ  bản cần thiết cho việc học tập hoặc bước vào cuộc sống lao <br /> động. Đối với môn Toán lớp Một, môn học có vị  trí nền tảng, là cái gốc, là <br /> điểm xuất phát của cả  một bộ  môn khoa học. Môn Toán mở  đường cho các  <br /> em đi vào thế  giới kỳ diệu của toán học. Rồi mai đây, các em lớn lên, nhiều <br /> em trở  thành vĩ nhân, trở  thành anh hùng, nhà giáo, nhà khoa học, nhà thơ…  <br /> trở  thành những người lao động sáng tạo trên mọi lĩnh vực sản xuất và đời <br /> sống, trên tay có máy tính xách tay, trong túi có máy tính bỏ túi… nhưng không  <br /> bao giờ  các em quên được những ngày đầu tiên đến trường học đếm và tập <br /> viết 1, 2, 3 … học các phép tính cộng, trừ… Các em không quên được vì đó là  <br /> kỷ  niệm đẹp đẽ  nhất của đời người và hơn thế  nữa, những con số, những  <br /> <br /> 4<br /> phép tính ấy cần thiết cho suốt cả cuộc đời. Đối với mạch kiến thức : “Giải  <br /> toán có lời văn”, là một trong năm mạch kiến thức cơ bản xuyên suốt chương  <br /> trình Toán cấp tiểu học. Thông qua giải toán có lời văn, các em được phát <br /> triển trí tuệ, được rèn luyện kỹ năng tổng hợp: đọc, viết, diễn đạt, trình bày, <br /> tính toán. Toán có lời văn là mạch kiến thức tổng hợp của các mạch kiến thức <br /> toán học, giải toán có lời văn các em sẽ được giải các loại toán về số học, các <br /> yếu tố đại số, các yếu tố hình học và đo đại lượng. Toán có lời văn là chiếc <br /> cầu nối giữa toán học và thực tế  đời sống, giữa toán học với các môn học <br /> khác. <br />         2. Thực trạng<br />         2.1. Thuận lợi và khó khăn<br />         a. Thuận lợi<br />          Toán có lời văn có những thuận lợi nhất định: Những bài toán có lời văn <br /> là những bài toán lấy từ thực tế cuộc sống. Nội dung bài toán được thông qua  <br /> những câu văn nói về  những quan hệ  tương quan và phụ  thuộc, có liên quan <br /> đến sự việc xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Cái khó của bài toán có lời văn <br /> là: phải biết lược bỏ những yếu tố về lời văn đã che đậy bản chất toán học  <br /> của bài toán, hay nói cách khác là chỉ ra được các mối quan hệ giữa các yếu tố <br /> toán học chứa đựng trong bài toán và nêu ra cách giải thích hợp để  từ  đó tìm  <br /> được phép tính đúng và có đáp số  đúng của bài toán. Bên cạnh đó cái khó từ <br /> phía học sinh là: ít em chịu khó đọc kỹ đề, phần lớn các em chưa biết dựa vào  <br /> dữ kiện bài toán để phân tích và suy ngẫm  hoặc phân tích không đúng hướng, <br /> không lôgic. <br />          b. Khó khăn<br />          Trong quá trình giảng dạy ở Tiểu học Ea Bông, kể từ khi về trường tới <br /> nay tôi luôn được phân công dạy học sinh dân tộc thiểu số. Vì vậy, qua thời <br /> gian giảng dạy tôi nhận thấy các em phát âm đa số là số là thiếu dấu, viết sai  <br /> lỗi chính tả. Đặc biệt học sinh lớp Một và hầu hết giáo viên đều phàn nàn khi  <br /> dạy đến phần giải toán có lời văn ở lớp Một. Học sinh rất lúng túng khi nêu <br /> câu lời giải, thậm chí nêu sai câu lời giải, viết sai phép tính, viết sai đáp số. <br /> Những tiết đầu tiên của giải toán có lời văn mỗi lớp chỉ  có khoảng 20% số <br /> học sinh biết nêu lời giải, viết đúng phép tính và đáp số. Số còn lại là rất mơ <br /> hồ, các em chỉ nêu theo quán tính hoặc nêu miệng thì được nhưng khi viết các <br /> em lại rất lúng túng, làm sai, một số em làm đúng nhưng khi cô hỏi lại không <br /> biết để  trả  lời. Chứng tỏ  các em chưa nắm được một cách chắc chắn cách  <br /> giải bài toán có lời văn. Giáo viên phải mất rất nhiều công sức khi dạy đến <br /> phần này. <br />          2.2. Những thành công và hạn chế <br /> a. Những thành công<br /> <br /> <br /> 5<br />  Trong những năm học qua, đã có một vài đồng nghiệp cũng trăn trở về <br /> các biện pháp “giải toán có lời văn” và bên cạnh đó nhà trường đã tổ chức các <br /> cuộc thi và giao lưu giữa các lớp trong tổ khối nhằm phát hiện học sinh năng  <br /> khiếu môn Toán và đạt kết quả như sau.<br />           Kết quả điều tra  năm học 2013 – 2014 <br /> <br /> HS  viết  HS viết <br /> Lớ sĩ  HS viết  HS giải đúng <br /> đúng câu  đúng phép <br /> TT p số đúng đáp số cả 3 bước<br /> lời giải tính<br /> 1 1A 20 8 40% 10 50% 10 50% 8 40%<br /> 2 1B 26 12 46,2% 18 69,2% 14 53,8% 12 46,2%<br /> 3 1C 22 10 38,5% 13 49,9% 19 73,1% 10 38,5%<br /> <br />             Kết quả điều tra  năm học 2014 ­ 2015<br /> <br /> HS  viết  HS viết <br /> Lớ sĩ  HS viết  HS giải đúng <br /> đúng câu  đúng phép <br /> TT p số đúng đáp số cả 3 bước<br /> lời giải tính<br /> 1 1A 14 10 71.4% 12 85,7% 12 85,7% 10 71,4%<br /> 2 1B 20 15 75% 17 85% 17 85% 15 75%<br /> 3 1C 20 14 70% 16 80% 16 80% 14 70%<br />        <br />           Qua cuộc khảo sát trong bài kiểm tra của học sinh cho thấy chất lượng  <br /> giải toán có lời văn  được nâng lên rõ rệt. Lỗi của học sinh trong bài khảo sát  <br /> Tỷ  lệ  Giỏi 9,10 đạt 29/54 trình bày còn bẩn. Khá 7,8 đạt 39/54 em trình bày <br /> còn bẩn, câu lời giải chưa chuẩn. Trung bình 5,6 đạt 45/54 em chỉ  làm đúng <br /> phép tính và đáp số, sai tên đơn vị, sai câu lời giải. Yếu dưới 5 đạt 9 em <br /> không biết làm bài. <br />           Phần lớn học sinh biết làm bài toán có lời văn, kết quả  của bài toán  <br /> đúng. Học sinh ham học, có hứng thú học tập môn Toán nói chung và “Giải <br /> toán cơ  lời văn” nói riêng. Học sinh bước đầu biết vận dụng bài toán có lời <br /> văn vào thực tế.<br />          b. Những hạn chế            <br />          Về học sinh: Trong các tuyến kiến thức toán ở chương trình toán Tiểu  <br /> học thì tuyến kiến thức “Giải toán có lời văn” là tuyến kiến thức khó khăn <br /> nhất đối với học sinh, và càng khó khăn hơn đối với học sinh lớp Một  dân tộc <br /> thiểu số. Bởi vì đối với lớp Một vốn từ, vốn hiểu biết, khả năng đọc hiểu,  <br /> khả năng tư duy lôgic của các em còn rất hạn chế. Một nét nổi bật hiện nay  <br /> nói chung là học sinh chưa biết cách tự học, chưa học tập một cách tích cực. <br /> Nhiều khi với một bài toán có lời văn các em có thể đặt và tính đúng phép tính <br /> 6<br /> của bài   nhưng không thể  trả  lời hoặc lí giải là tại sao các em lại có được <br /> phép tính đúng như vậy. Thực tế hiện nay cho thấy các em thực sự lúng túng <br /> khi giải bài toán có lời văn. Một số  em chưa biết tóm tắt bài toán, chưa biết  <br /> phân tích đề toán để tìm ra lối giải, chưa biết tổng hợp để  trình bày bài giải,  <br /> diễn đạt vụng về, thiếu lôgic. Ngôn ngữ  toán học còn rất hạn chế, kỹ  năng <br /> trình bày thiếu chính xác, thiếu khoa học, chưa có biện pháp, phương pháp  <br /> học toán và giải toán một cách máy móc rập khuôn, bắt chước.<br />          Trình bày bài làm còn chưa sạch đẹp, một số  học sinh chưa biết cách <br /> đặt câu lời giải  phù hợp hoặc  không hiểu nội dung bài toán có lời văn dẫn <br /> đến không làm được bài.<br />          Về  giáo viên: Một số giáo viên ngại sử dụng đồ  dùng minh hoạ, ngại <br /> tóm tắt bằng sơ  đồ  hình vẽ  hoặc đoạn thẳng, sử  dụng phương pháp phân <br /> tích, tổng hợp trong việc giúp học sinh tìm đường lối giải và giải toán còn  <br /> khó hiểu.<br />           Về đồ dùng dạy học: Tư duy của học sinh lớp Một là tư duy cụ thể, để <br /> học sinh học tốt “giải toán có lời văn” trong quá trình giảng dạy rất cần đồ <br /> dùng thiết bị  dạy học để  minh họa. Trong những năm qua, các trường Tiểu  <br /> học đã được cung cấp khá nhiều trang thiết bị về đồ dùng dạy học đồng bộ <br /> để dạy cho cả cấp học để dạy theo lớp nhưng thống kê theo danh mục thì số <br /> lượng vẫn chưa đáp ứng đủ yêu cầu dạy “giải toán có lời văn”.<br />          Về cha mẹ học sinh: Một số phụ huynh chỉ quan tâm dấu hiệu bên ngoài <br /> của việc học tập đó là chỉ  cần biết tính toán là được. Bên cạnh đó phần đa  <br /> hoàn cảnh gia đình các em còn khó khăn do đó cha mẹ hầu như  chỉ  chăm lo <br /> làm kinh tế mà chưa thực sự quan tâm tới việc học tập và giúp đỡ các em tháo <br /> gỡ kịp thời những khúc mắc, khó khăn trong học tập khiến các em bỡ ngỡ khi <br /> làm bài, đặc biệt là giải toán có lời văn dẫn đến sự chán nản, thiếu tự tin, từ <br /> đó tạo nên những lỗ hổng kiến thức trong học tập của các em.<br />          Bên cạnh những thành công mà đồng nghiệp tôi đã thực hiện được thì <br /> không ít mặt hạn chế và tồn tại cần được khắc phục. Chính vì vậy tôi đã xây <br /> dựng sáng kiến riêng cho bản thân mình nhằm sử dụng các biện pháp để nâng <br /> cao chất lượng “giải toán có lời văn”.<br />          2.3. Những mặt mạnh, mặt yếu<br />          a. Mặt mạnh<br />          Khi thực hiện đề  tài này được sự   ủng hộ  và động viên của Lãnh đạo <br /> nhà trường, cha mẹ  học sinh và đa số  giáo viên trong tổ  khối I nhằm mang <br /> đến cho cả giáo viên và học sinh kết quả cao nhất. <br />          b. Mặt yếu<br />          Thời gian thực hiện đề tài còn hạn chế.<br />          Tài liệu phục vụ cho đề tài chưa đáp ứng được yêu cầu đạt ra.<br />          2.4. Nguyên nhân, các yếu tố tác động       <br /> <br /> 7<br />          + Nguyên nhân từ phía HS:<br />          Về học sinh: Trong các tuyến kiến thức toán ở chương trình toán Tiểu  <br /> học thì tuyến kiến thức “Giải toán có lời văn” là tuyến kiến thức khó khăn <br /> nhất đối với học sinh, và càng khó khăn hơn đối với học sinh lớp Một. Bởi vì  <br /> học sinh lớp Một: Vốn từ, vốn hiểu biết, khả năng đọc hiểu, khả năng tư duy <br /> lôgic của các em còn rất hạn chế. Một nét nổi bật hiện nay nói chung học <br /> sinh chưa biết cách tự  học, chưa học tập một cách tích cực. Nhiều khi với <br /> một bài toán có lời văn các em có thể đặt và tính đúng phép tính của bài nhưng <br /> không thể trả lời hoặc lý giải là tại sao các em lại có được phép tính như vậy.  <br /> Thực tế  hiện nay cho thấy, các em thực sự  lúng túng khi giải bài toán có lời <br /> văn, diễn đạt vụng về, thiếu lôgic. Ngôn ngữ  toán học còn rất hạn chế, kỹ <br /> năng tính toán, trình bày thiếu chính xác, thiếu khoa học. <br />          + Nguyên nhân từ phía giáo viên:<br />          Về giáo viên: Vẫn còn một số giáo viên chuyển đổi phương pháp giảng <br /> dạy còn  lúng túng,  chưa  phát  huy  được  tích  cực  chủ   động của  học  sinh,  <br /> phương pháp dạy học truyền thống đã ăn sâu vào tư  duy vào lề  lối dạy học  <br /> hàng ngày. Một số  giáo viên dạy theo cách thông báo kiến thức sẵn có, dạy <br /> theo phương pháp thuyết trình có kết hợp với đàm thoại, thực chất vẫn là <br /> “thầy truyền thụ, trò tiếp nhận ghi nhớ”.  <br />          + Những sai lầm và khó khăn thường gặp của giáo viên và học sinh khi  <br /> dạy và học tuyến kiến thức : “Giải toán có lời văn” ở lớp Một: Về mặt nhận <br /> thức giáo viên còn coi việc dạy  “Giải toán có lời văn” cho học sinh lớp Một  <br /> là đơn giản, dễ  dàng nên chưa tìm tòi nghiên cứu để  có phương pháp giảng  <br /> dạy hiệu quả, đôi khi giáo viên giảng  cho học sinh lớp Một đã diễn đạt như <br /> với các lớp trên làm học sinh khó hiểu và không thể tiếp thu được kiến thức  <br /> trong việc giải các bài toán có lời văn. Khả năng phối hợp, kết hợp với nhiều  <br /> phương pháp để  dạy tuyến kiến thức: “Giải toán có lời văn” ở  lớp Một còn <br /> thiếu linh hoạt. Giáo viên còn lúng túng khi tạo các tình huống sư  phạm để <br /> nêu vấn đề. Chưa khuyến khích động viên và giúp đỡ  một cách hợp lý các  <br /> nhóm cũng như các đối tượng học sinh trong quá trình học. Khả năng kiên trì  <br /> của học sinh lớp Một trong quá trình học nói chung cũng như học “Giải toán <br /> có lời văn” nói riêng còn chưa cao.   <br />          2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt <br /> ra<br />          Vấn đề nâng cao chất lượng “giải toán có lời văn” ở lớp Một hiện nay  <br /> là một vấn đề  nan giải mà đa số  giáo viên và nhà trường quan tâm. Để  nâng  <br /> cao chất lượng giải toán có lời văn phải có kế hoạch cụ thể cho đội ngũ giáo  <br /> viên thông qua việc nâng cao trình độ chuyên môn và tiếp tục đổi mới phương  <br /> pháp giáo dục theo hướng tích cực, sáng tạo của học sinh nhiệm vụ  đặt ra <br /> chúng ta phải đưa ra phương pháp dạy hiệu quả nhất.<br /> <br /> 8<br />          Một trong những yếu tố không thể thiếu trong việc nâng cao chất lượng <br /> “giải toán có lời văn”  ở  lớp Một là việc tăng cường động viên các em học  <br /> sinh luyện tập thực hành giải toán có lời văn mọi lúc mọi nơi.  Kiên trì, bền bỉ <br /> là yếu tố  góp phần không nhỏ  vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy của  <br /> đội ngũ giáo viên từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.<br />                  Để  nâng cao chất lượng giảng dạy thì việc  Tăng cường sử  dụng <br /> phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phát huy tính tích cực  của học sinh <br /> càng không thể thiếu trong mỗi bài dạy, tiết dạy học toán.<br />          Thường xuyên đánh giá để có biện pháp giúp đỡ học sinh kịp thời  đây là <br /> yếu tố  vô cùng quan trọng góp phần rất lớn trong việc nâng cao chất lượng  <br /> giải toán có lời văn nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung. Việc thường <br /> xuyên đánh giá nhằm phát huy năng lực của từng học sinh, và kịp thời động <br /> viện khích lệ tinh thần học tập của các em.<br />          Đồng thời việc kết hợp giữa Gia đình – Nhà trường­ Xã hội cũng là vấn <br /> đề lớn để nâng cao chất lượng giảng dạy. <br />          3.  Giải pháp, biện pháp.<br />          3.1. Mục tiêu của giải pháp:<br />          Chất lượng dạy và học của giáo viên và học sinh lớp Một trong hai năm <br /> qua đã có những chuyển biến đi lên đáng kể, tuy nhiên vẫn chưa đạt được  <br /> mức chất lượng tối thiểu theo quy định của trường, ngành Giáo dục đề ra. Để <br /> tiếp tục nâng cao chất lượng dạy và học của giáo viên và học sinh lớp Một <br /> trường Tiểu học Ea Bông trong giai đoạn hiện nay nhằm đạt chất lượng tối  <br /> thiểu, mục tiêu chính của tôi như sau:<br />          3.2. Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp, biện pháp<br />           ­ Nắm bắt nội dung chương trình Để  dạy tốt môn Toán lớp  Một nói <br /> chung, “Giải bài toán có lời văn” nói riêng, điều đầu tiên mỗi giáo viên phải <br /> nắm thật chắc nội dung chương trình, sách giáo khoa. Nhiều người nghĩ rằng  <br /> Toán tiểu học, và đặc biệt là toán lớp Một thì ai mà chả  dạy được. Đôi khi <br /> chính giáo viên đang trực tiếp dạy cũng rất chủ  quan và cũng có những suy  <br /> nghĩ tương tự như vậy. Qua dự giờ một số đồng chí giáo viên tôi nhận thấy <br /> giáo viên dạy bài nào chỉ cốt khai thác kiến thức của bài ấy, còn các kiến thức  <br /> cũ có liên quan giáo viên nắm không thật chắc. Người ta thường nói “Biết 10 <br /> dạy 1” chứ không thể  “Biết 1 dạy 1” vì kết quả thu được sẽ  không còn là 1  <br /> nữa. <br />          ­ Dạy “Giải toán có lời văn” ở lớp Một theo từng mức độ.<br />         Mức độ 1: Ngay từ đầu học kỳ I các bài toán được giới thiệu ở mức độ <br /> nhìn hình vẽ  ­ viết phép tính. Mục đích cho học sinh hiểu bài toán qua hình <br /> vẽ, suy nghĩ chọn phép tính thích hợp.<br /> <br /> <br /> <br /> 9<br />         Thông thường sau mỗi phép tính ở phần luyện tập có một hình vẽ gồm 5 <br /> ô vuông cho học sinh chọn ghi phép tính và kết quả phù hợp với hình vẽ. Ban <br /> đầu để giúp học sinh dễ thực hiện sách giáo khoa ghi sẵn các số và kết quả :<br /> Ví dụ: Bài 5 trang 46                                                <br />         a)<br /> <br />    1 2 = 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chỉ yêu cầu học sinh viết dấu cộng vào ô trống để có : 1 + 2 = 3<br />  b) Đến câu này nâng dần mức độ  học sinh nhìn vào hình vẽ để hình dung số <br /> quả bóng và phải đặt được các số để thành phép tính và kết quả <br /> <br /> + =<br /> <br />     <br />           Kết quả đạt được là:<br /> 1 + 2 = 3<br /> <br />     <br />          Và yêu cầu tăng dần, học sinh có thể nhìn từ một tranh vẽ bài 4 trang 77 <br /> diễn đạt theo  2 cách .         <br /> <br /> <br /> <br /> <br />  Cách 1:  Có 8 hộp thêm 1 hộp, tất cả là 9 hộp. <br /> <br /> 8 + 1 = 9<br /> <br /> <br /> Cách 2: Có 1 hộp đưa vào chỗ 8 hộp, tất cả là 9 hộp. <br /> <br /> 10<br />    <br /> 1 + 8 = 9<br /> <br /> <br /> Tương tự câu b : Có 7 bạn và 2 bạn đang đi tới. Tất cả là 9 bạn. <br />  <br />  Cách 1:    <br /> 7 + 2 = 9<br /> <br /> Cách 2:<br /> <br /> 2 + 7 = 9<br />       Giáo viên hướng dẫn để các em biết được hướng đi của hình mũi tên thì <br /> học<br /> sinh phải làm phép tính gì?<br />          Đến bài 3 trang 85<br /> <br /> <br /> <br /> <br />         Học sinh quan sát và cần hiểu được: <br />         Lúc đầu trên cành có 10 quả. Sau đó rụng 2 quả . Còn lại trên cành 8 quả. <br /> <br /> 10 ­ 2 = 8<br />  <br />         Ở đây giáo viên cần động viên các em diễn đạt trình bày miệng ghi đúng <br /> phép tính. Tư  duy toán học được hình thành trên cơ  sở  tư  duy ngôn ngữ  của <br /> học sinh. Khi dạy bài này cần hướng dẫn học sinh diễn đạt trình bày động <br /> viên các em viết được nhiều phép tính để tăng cường khả năng diễn đạt cho <br /> học sinh. <br /> <br /> 11<br />          Mức độ 2:   Đến cuối học kì I học sinh đã được làm quen với tóm tắt <br /> bằng lời:<br /> Bài 3 trang 87 <br />   B, Có      : 10 quả bóng <br />        Cho   : 3 quả bóng<br />        Còn   :.... quả bóng? <br /> <br /> <br /> 10 ­ 3 = 7<br />        <br />          Học sinh từng bước làm quen với lời thay cho hình vẽ, học sinh dần dần <br /> thoát ly khỏi hình ảnh trực quan từng bước tiếp cận đề bài toán. Yêu cầu học <br /> sinh phải đọc và hiểu được tóm tắt, biết diễn đạt đề  bài và lời giải bài toán  <br /> bằng lời, chọn phép tính thích hợp nhưng chưa cần viết lời giải.<br />          Tuy không yêu cầu cao, tránh tình trạng quá tải với học sinh, nhưng có <br /> thể  động viên học sinh khá giỏi làm nhiều cách, có nhiều cách diễn đạt từ <br /> một hình vẽ hay một tình huống sách giáo khoa. <br />           Mức độ 3:  Giới thiệu bài toán có lời văn bằng cách cho học sinh tiếp  <br /> cận với một đề  bài toán chưa hoàn chỉnh kèm theo hình vẽ  và yêu cầu hoàn  <br /> thiện (tiết 81­ bài toán có lời văn). Tư  duy học sinh từ  hình  ảnh phát triển  <br /> thành ngôn ngữ, thành chữ viết. Giải toán có lời văn ban đầu được thực hiện <br /> bằng phép tính cộng là phù hợp với tư duy của học sinh.<br />          Cấu  trúc một đề toán gồm 2 phần: phần cho biết và phần hỏi, phần cho  <br /> biết gồm có 2 yếu tố. <br />           Mức độ 4: Để hình thành cách giải bài toán có lời văn, sách giáo khoa <br /> đã nêu một bài toán, phần tóm tắt đề toán và giải bài toán hoàn chỉnh để học  <br /> sinh làm quen.( Bài toán­ trang 117)<br />           Giáo viên cần cho học sinh nắm vững đề  toán, thông qua việc tóm tắt  <br /> đề toán. Biết tóm tắt đề toán là yêu cầu đầu tiên để giải  bài toán có lời văn.<br />           Bài giải gồm 3 phần :  câu lời giải, phép tính và đáp số.<br />           Chú ý rằng tóm tắt không nằm trong lời giải của bài toán, nhưng phần  <br /> tóm tắt cần được luyện kỹ để học sinh nắm được bài toán đầy đủ, chính xác.  <br /> Câu lời giải trong bài giải không yêu cầu mọi học sinh phải theo mẫu như <br /> nhau, tạo diều kiện cho học sinh diễn đạt câu trả  lời theo ý hiểu của mình.  <br /> Quy  ước viết đơn vị  của phép tính trong bài giải học sinh cần nhớ  để  thực  <br /> hiện  khi trình bày bài giải. <br />           Bài toán giải  bằng phép tính trừ được giới thiệu khi học sinh đã thành <br /> thạo giải ài toán có lời văn bằng phép tính cộng.   Giáo viên  chỉ  hướng dẫn <br /> cách làm tương tự, thay thế phép tính cho phù hợp với bài toán.<br /> <br /> <br /> 12<br />          Ở lớp Một, học sinh chỉ giải toán về thêm, bớt với một phép tính cộng <br /> hoặc trừ, mọi học sinh bình thường đều có thể hoàn thành nhiệm vụ học tập  <br /> một cách nhẹ nhàng nếu được giáo viên hướng dẫn cụ thể.<br />          GV dạy cho học sinh giải bài toán có lời văn cần thực hiện tốt các bước  <br /> sau:<br />           + Đọc và tìm hiểu đề  bài.<br />          +Tìm đườ ng lối giải bài toán.<br />          + Trình bày bài giải<br />          + Ki ểm tra l ại bài giải.<br />                 ­ Mu ốn h ọc sinh hi ểu và có thể  giải đượ c bài toán thì điề u quan  <br /> trọng đầu tiên là phải giúp các em đọc và hiểu đượ c nội dung bài toán. <br /> Giáo viên cần tổ  chức cho các em đọc kỹ  đề  toán, hiểu rõ mộ t số  từ  khoá  <br /> quan  tr ọng  nh ư   "   thêm,  và,   tất  cả,   ...  "   ho ặc  "b ớt,   bay  đi,   ăn  mất,  còn  <br /> lại, ..." (có thể kết hợp quan sát tranh vẽ để  hỗ  trợ). Để  họ c sinh dễ  hiểu  <br /> đề  bài, giáo viên cần gạch chân các từ  ngữ  chính trong đề  bài. Một số <br /> giáo viên còn gạch chân quá nhiều các từ ngữ, hoặc g ạch chân các từ chưa <br /> sát với nội dung c ần tóm tắt. Khi gạch chân nên dùng phấn màu khác cho  <br /> dễ nhìn.<br />                  Trong giai đoạn đầu, giáo viên nên giúp học sinh tóm tắt đề  toán <br /> bằng cách đàm thoại " Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì?" và dựa vào <br /> câu trả  lời của học sinh để  viết tóm tắt, sau đó cho học sinh dựa vào tóm <br /> tắt để nêu lại đề  toán. Đây là cách rất tốt để  giúp học sinh ngầm phân tích <br /> đề toán.<br />          N ếu h ọc sinh g ặp khó khăn trong khi đọc đề  toán thì giáo viên nên <br /> cho các em nhìn tranh và trả lời câu hỏi. <br />             Ví dụ   : Bài 3 trang 118, giáo viên có thể hỏi:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 13<br />         + Em thấy d ưới ao có mấy con vịt?  (Dướ i ao có 5 con v ịt)<br />         + Trên bờ có mấy con v ịt? (Trên bờ có 4 con vịt)<br />         + Trên bờ và dướ i ao có tất cả mấy con v ịt? (Có tất cả 9 con vịt)<br />          Trong tr ường h ợp không có tranh  ở  sách giáo khoa thì giáo viên có  <br /> thể gắn mẫu vật (gà, vịt, ...) lên bảng từ để  thay cho tranh; ho ặc dùng tóm <br /> tắt bằng lời ho ặc s ơ đồ đoạn thẳng để hỗ  trợ học sinh đọ c đề  toán. <br />         Thông thườ ng có 3 cách tóm tắt đề  toán:<br />         Cách 1: Tóm tắt bằng l ời:<br />           Ví dụ 1 :   Lan có  : 3 quy ển v ở<br />                           Vy có    : 2 quy ển v ở<br />                     C ả hai b ạn có: ... quy ển v ở?                    <br />       Cách 2: Tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng:<br />       Ví dụ 2 : Bài 2 trang 123<br /> <br />             A    5 cm            B     3 cm   C<br />                                        ? cm<br />          Cách 3: Tóm tắt bằng sơ đồ mẫu vật:<br />           Ví dụ 3  : <br /> <br /> <br /> <br /> <br />   Có  :                      Thêm   :             <br />                                    <br />         Có tất cả :.....con thỏ?<br /> 14<br />                  Với các cách tóm tắt trên sẽ  làm cho học sinh dễ  hi ểu và dễ  sử <br /> dụng.<br />          V ới cách viết thẳng theo c ột nh ư:     14 quyển        và     26 quả<br />                                                                  12 quy ển        33 qu ả<br />                                                                  ... quy ển ?       ... qu ả?<br />           Ki ểu tóm tắt như  thế này khá gần gũi với cách đặt tính dọc nên có <br /> tác dụng gợi ý cho học sinh l ựa ch ọn phép tính giải.<br />          Giai đoạn đầu nói chung bài toán nào cũng nên tóm tắt rồi cho học  <br /> sinh dựa vào tóm tắt nêu đề  toán. Cần lưu ý dạy giải toán là mộ t quá trình  <br /> không nên  vội  vàng  yêu cầu  các  em phải  đọc  thông thạo  đề  toán,  viết <br /> đượ c các câu lời giải, phép tính và đáp số  để  có một bài chuẩn mực ngay <br /> từ  tuần 23, 24. Chúng ta cần bình tĩnh rèn cho học sinh t ừng b ước, mi ễn  <br /> sao đến cuối năm (tuần 33, 34, 35) h ọc sinh đọc và giải đượ c bài toán là  <br /> đạt yêu cầu. <br />         Sau khi giúp học sinh tìm hiểu đề  toán để  xác định rõ cái đã cho và  <br /> cái phải tìm.<br />         Chẳng h ạn:  Nhà An có 5 con gà, mẹ mua thêm 4 con gà. Hỏi nhà An <br /> có tất cả mấy con gà?<br />         ­ Bài toán cho bi ết gì? (Nhà An có 5 con gà)<br />         ­ M ẹ mua thêm bao nhiêu con gà nữa? (Mẹ mua thêm 4 con gà)<br />         ­ Bài toán hỏi gì? (Nhà An có tất cả mấy con gà?)<br />        Giáo viên nêu tiếp: "Muốn bi ết nhà An có tất cả  mấy con gà em làm <br /> phép tính gì? (tính cộng) Bao nhiêu cộng bao nhiêu? (5 + 4); 5 + 4 b ằng <br /> bao nhiêu? (5 + 4 = 9); ho ặc: " Muốn biết nhà An có tất cả  mấy con gà em <br /> tính thế  nào? (5 + 4  = 9); ho ặc: "Nhà An có tất cả  mấy con gà ?" (9) Em  <br /> tính thế nào để đượ c 9 ? (5 + 4 = 9).<br />          Tới đây giáo viên gợi ý để  học sinh nêu tiếp "9 này là 9 con gà", nên  <br /> ta viết "con gà" vào trong d ấu ngo ặc đơn: 5 + 4 = 9 (con gà).      <br />    Sau khi h ọc sinh đã xác định đượ c phép tính, nhiều khi vi ệc h ướng d ẫn  <br /> học sinh đặt câu lời giải còn khó hơn việc chọn phép tính và tính ra đáp  <br /> số. Với học sinh l ớp 1, l ần đầu tiên đượ c làm quen với cách giải loại toán <br /> này nên các em rất lúng túng. Có thể dùng một trong các cách sau:<br />            Cách 1  :  Dựa vào câu hỏi của bài toán rồi bỏ  bớt từ  đầ u  (Hỏi)  và <br /> cuối (mấy con gà ?) để  có câu lời giải:"Nhà An có tất cả:" hoặc thêm từ <br /> "là" để có câu lời giải:  Nhà An có tất cả... là: <br />                Cách 2  :  Đưa từ  "con gà"  ở  cuối câu hỏi lên đầu thay thế  cho từ <br /> "Hỏi" và thêm từ  Số (ở  đầu câu), là ở  cuối câu để  có: "Số  con gà nhà An <br /> có tất cả là:"<br />         Cách 3  : Dựa vào dòng cuối cùng của tóm tắt, coi đó là "từ  khoá" của  <br /> câu lời giải r ồi thêm thắt chút ít. <br /> <br /> 15<br />         Ví dụ: Từ  dòng cuối của tóm tắt: "Có tất cả: ... con gà ?". Học sinh <br /> viết câu lời giải: " Nhà An có tất cả là:"<br />         Cách 4  : Giáo viên nêu miệng câu hỏi: "Hỏi nhà An có tất cả mấy con  <br /> gà?" để học sinh tr ả l ời mi ệng: "Nhà An có tất cả  9 con gà" rồi chèn phép <br /> tính vào để có cả bướ c giải (gồm câu lời giải và phép tính):<br /> Nhà An có tất cả số con gà là:<br /> 5   +   4   =   9 (con gà)<br />          Cách 5  : Sau khi h ọc sinh tính xong: 5 + 4 = 9 (con gà), giáo viên chỉ <br /> vào 9 và hỏi: "9 con gà  ở  đây là số  gà của nhà ai?" (là số  gà nhà An có tất  <br /> cả). Từ  câu trả  lời của học sinh ta giúp các em chỉnh sửa thành câu lời <br /> giải: "Số gà nhà An có tất cả là" v.v...<br />                Giáo viên cần tạo điều kiện cho các em tự  nêu nhiều câu lời giải  <br /> khác nhau, sau   đó  bàn bạc  để  chọn câu thích hợp  nhất. Không nên bắt <br /> buộc học sinh nh ất nh ất ph ải vi ết theo m ột ki ểu.<br />          Có thể  coi vi ệc trình bày bài giải là trình bày một sản phẩm của tư <br /> duy. Thực tế hi ện nay các em học sinh l ớp 1 trình bày bài giải còn rất hạn <br /> chế, kể  cả  học sinh khá giỏi. Cần rèn cho học sinh nề  n ếp và thói quen <br /> trình bày bài giải một cách chính xác, khoa học, sạch đẹp dù trong giấy <br /> nháp, bảng lớp, bảng con hay v ở, gi ấy ki ểm tra. C ần trình bày bài giải  <br /> một bài toán có lời văn như sau:<br /> Bài giải<br /> Số gà nhà An có tất cả là:<br />   5   +   4   =   9 (con gà)<br />     Đáp số : 9 con gà <br />          N ếu l ời gi ải ghi: "S ố gà nhà An là:" thì phép tính có thể ghi: “5 + 4 = <br /> 9 (con)”. (L ời gi ải đã có sẵn danh t ừ "gà").<br />           Giáo viên cần hiểu rõ lý do tại sao t ừ  "con gà" lại đượ c đặt trong  <br /> dấu ngoặc đơn?  “Con gà” là giá trị  của đơn vị  chung cho cả  ba ch ữ  s ố <br /> trong một phép tính. Đúng ra thì 5 + 4 chỉ bằng 9 thôi (5 + 4 = 9) ch ứ 5 + 4 <br /> không thể  bằng 9 con gà đượ c. Do đó, nếu viết:"5 + 4 = 9 con gà" là sai. <br /> Nói cách khác, nếu vẫn mu ốn đượ c kết quả  là 9 con gà thì ta phải viết  <br /> như  sau mới đúng: "5 con gà + 4 con gà = 9 con gà". Song cách viết phép  <br /> tính với các đơn vị  đầy đủ  như  vậy khá phiề n phức và dài dòng, gây khó <br /> khăn và tốn nhiều thời gian đối với học sinh lớp 1. Ngoài ra học sinh cũng <br /> hay viết thiếu và sai như sau: <br /> 5 con gà + 4 = 9 con gà <br /> 5 + 4 con gà = 9 con gà <br /> 5 con gà + 4 con gà = 9<br />          Về  m ặt toán học thì ta phải dừng lại  ở 9, nghĩa là chỉ  đượ c viết 5 + <br /> 4 = 9 thôi.<br /> <br /> 16<br />           Song vì các đơn vị  cũng đóng vai trò rất quan tr ọng trong các phép  <br /> tính giải nên vẫn phải tìm cách để  đưa chúng vào phép tính. Do đó, ta mới  <br /> ghi thêm đơn vị  "con gà"  ở  trong dấu ngo ặc đơn để  chú thích cho số  9 đó. <br /> Có thể hiểu rằng ch ữ "con gà” viết trong dấu ngoặc đơn ở  đây chỉ  có mộ t <br /> sự  ràng buộc về  mặt ng ữ  nghĩa với số  9, chứ  không có sự  ràng buộc chặt <br /> chẽ  về  toán học  với số  9. Như  vậy cách viết 5 + 4 = 9 (con gà) là một <br /> cách viết phù hợp. <br />          Học sinh Tiểu học đặc biệt là học sinh lớp Một thườ ng có thói quen <br /> khi làm bài xong không hay xem, ki ểm tra l ại bài đã làm. Giáo viên cần <br /> giúp học sinh xây dựng thói quen học tập này. Cần kiểm tra về  l ời gi ải,  <br /> về phép tính, về đáp số hoặc tìm cách giải hoặc câu trả lời khác.  <br />          Khi giải bài toán có lời văn giáo viên lưu ý cho học sinh hiểu rõ những <br /> điều đã cho, yêu cầu phải tìm, biết chuyển dịch ngôn ngữ thông thường thành <br /> ngôn ngữ toán học, đó là phép tính thích hợp.<br />           Ví dụ, có một số quả cam, khi được cho thêm hoặc mua thêm nghĩa là <br /> thêm vào, phải làm tính cộng; nếu đem cho hay đem bán thì phải làm tính <br /> trừ,...<br />          Giáo viên hãy cho học sinh tập ra đề toán phù hợp với một phép tính đã <br /> cho, để các em tập tư duy ngược, tập phát triển ngôn ngữ, tập ứng dụng kiến <br /> thức vào các tình huống thực tiễn.<br />         Ví dụ, với phép tính 3 + 2 = 5.Có thể có các bài toán sau:<br />           ­ Bạn Hà có 3 chiếc kẹo, chị  An cho Hà 2 chiếc nữa. Hỏi bạn Hà có  <br /> mấy chiếc kẹo?<br />          ­ Nhà Nam có 3 con gà mẹ Nam mua thêm 2 con gà. Hỏi nhà Nam có tất  <br /> cả mấy con gà?<br />          Có nhiều đề  bài toán học sinh có thể  nêu được từ  một phép tính. Biết <br /> nêu đề bài toán từ một phép tính đã cho, học sinh sẽ hiểu vấn đề sâu sắc hơn,  <br /> chắc chắn hơn, tư duy và ngôn ngữ của học sinh sẽ phát triển hơn.<br />        * Tìm ra điểm yếu của học sinh: <br />  Học sinh biết giải toán có lời văn nhưng kết quả chưa cao.<br />  Số học sinh  viết đúng câu lời giải đạt tỷ lệ thấp. <br />  Lời giải của bài toán chưa sát với câu hỏi của bài toán.<br />         * Quá trình nghiên cứu và thực nghiệm:<br /> Trong phạm vi 27 tiết dạy từ tiết 81 đến tiết 108 tôi đặc biệt chú ý vào 1 số <br /> tiết chính sau đây:<br />          Tiết 81:   Bài toán có lời văn (trang 115)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br />         Có ...bạn, có thêm ... bạn đang đi tới. Hỏi có tất cả bao nhiêu bạn?<br />         HS quan sát tranh và trả lời câu hỏi <br />         Điền vào chỗ chấm số 1 và số 3. <br />         Qua tìm hiểu bài toán giúp cho học sinh xác định được bài có lời văn gồm <br /> 2 phần:<br />         ­ Thông tin đã biết gồm 2 yếu tố.<br />    ­ Câu hỏi ( thông tin cần tìm )<br />         Từ đó học sinh xác định được phần còn thiếu trong bài tập ở trang116:<br />    Có 1 con gà mẹ và 7con gà con. Hỏi có tất cả bao nhiêu con gà?<br />    Kết hợp giữa việc quan sát  tranh và trả lời câu hỏi gợi ý của giáo viên, <br /> học<br /> sinh hoàn thành bài toán 4 trang 116:<br />  Có 4 con chim đậu trên cành, có thêm 2 con chim bay đến. Hỏi có tất cả <br /> bao nhiêu con chim? <br />        Tiết 82:  Giải toán có lời văn. ( trang 117)<br />   Giáo viên nêu bài toán .                        Học sinh đọc bài toán<br />   ­ Đây là bài toán gì?      Bài toán có lời văn.<br />   ­ Thông tin cho biết là gì ?      Có 5 con gà, mua thêm 4 con gà.<br />   ­ Câu hỏi là gì ?                                    Hỏi   nhà   An   có   tất   cả   mấy   con <br /> gà ?    <br />   Dựa vào tranh vẽ và tóm tắt mẫu <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 18<br />  Tóm tắt<br />     Có          : 5 con gà<br />    Thêm      : 4 con gà<br />       Có tất cả : ... con gà?<br /> <br />        GV đưa ra cách giải bài toán mẫu: <br /> Bài giải<br />          Nhà An có tất cả số con gà là:<br />                5 + 4 = 9 (con gà )<br />                       Đáp số: 9 con gà<br />   Bài 1 trang 117:    Học sinh đọc bài toán­ phân tích đề  bài­ điền vào tóm <br /> tắt<br /> và giải bài toán.<br />                  Tóm tắt:                                                                          <br /> An có     :  4 quả bóng<br /> Bình có  :  3 quả bóng<br /> Cả hai bạn có :....quả bóng?<br />                                                  Bài giải <br />                         Cả hai b ạn có số quả bóng là hoặc Số quả bóng hai bạn có  <br /> là:<br />                                                    4 + 3 = 7 (quả bóng)<br />                                                         Đáp số: 7 quả bóng <br /> Bài 2 trang 118<br />        <br /> <br /> 19<br />  Tóm tắt:<br /> Có              :  6 bạn <br /> Thêm         :  3 bạn <br /> Có tất cả   :... bạn? <br />                                              Bài  giải <br />                                          Có tất cả số bạn là :<br />                                               6 + 3 = 9( bạn )<br />                                                   Đáp số: 9 bạn<br />    Qua 2 bài toán trên tôi rút ra cách viết câu lời giải như sau: Lấy dòng thứ <br /> 3 <br /> của phần tóm tắt, thêm chữ là:   <br />   Ví dụ :  ­ Cả hai bạn có là:<br />                ­  Có tất cả là: <br />   Tiết 85    Luyện tập <br />        Bài 1 trang 122  HS đọc đề toán – phân tích bài toán ( như trên )<br />                              Điền số vào tóm tắt <br />                               Vài ba học sinh nêu câu lời giải khác nhau<br />                              GV chốt lại một cách trả lời mẫu:<br />         ­ Số quả bóng của An có tất cả là:<br />         => Vậy qua bài tập trên học sinh đã mở rộng được nhiều cách viết câu <br /> lời giải khác nhau, song giáo viên chốt lại cách viết lời giải như sau:<br />           Thêm chữ   Số  + đơn vị tính của bài toán trước cụm từ  có tất cả là <br /> như ở tiết 82 đã làm.<br />            Riêng với loại bài mà đơn vị tính là đơn vị đo độ dài (cm) cần thêm chữ <br /> dài vào trước chữ là<br /> 20<br />     <br /> Ví dụ <br />                            Tóm tắt <br />               Đoạn thẳng AB      :  5cm<br />               Đoạn thẳng BC      :  3cm<br />