SKKN: Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục cho học sinh dân tộc tại trường Tiểu học Lê Hồng Phon

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br />  I.PHẦN MỞ ĐẦU                                                                                                                   <br />  <br /> ..................................................................................................................<br />    <br />  2<br /> <br /> 3.2.4. Tạo cơ hội cho học sinh chia sẻ trách nhiệm, giúp đỡ nhau trong học tập, <br />  rèn luyện ở lớp, ở nhà                                                                                              <br />  <br /> .............................................................................................<br />     <br />  20<br />  3.2.5. Tôn trọng bản sắc văn hóa dân tộc, nhất là phong tục tập quán.                 <br />  <br /> ................<br />     <br />  23<br />  3.2.6. Rèn luyện các thói quen và hành vi văn minh                                                  <br />  <br /> .................................................<br />     <br />  27<br />  3.5.7. Phối hợp kịp thời với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.   .  29<br /> .    <br />  III.PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ                                                                                <br />  <br /> ...............................................................................<br />     <br />  31<br /> <br />  1.Kết luận                                                                                                                          <br />  <br /> .........................................................................................................................<br />     <br />  31<br /> <br />  2.Kiến nghị                                                                                                                        <br />  <br /> .......................................................................................................................<br />     <br />  32<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> BẢNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT<br /> DTTS Dân tộc thiểu số<br /> HSDTTS Học sinh dân tộc thiểu số<br /> TCTV Tăng cường tiếng việt<br /> GDTH Giáo dục tiểu học<br /> HS Học sinh<br /> GV Giáo viên<br /> <br /> <br /> <br /> <br />  1<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> <br /> Một trong những điều kiện có ý nghĩa quyết định vị  thế  cùng sự  bình đẳng giữa  <br /> các quốc gia, dân tộc trong cùng khu vực hay trên thế giới là chất lượng nguồn nhân lực. <br /> Việc tập trung đầu tư  phát triển nguồn nhân lực có trình độ  khoa học ­ kỹ  thuật và kỹ <br /> năng làm việc cao, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế ­ xã hội của đất nước trong  <br /> xu thế quốc tế hoá, toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới như hiện nay là một đòi hỏi khách  <br /> quan.<br /> <br /> Để đáp ứng yêu cầu khách quan ấy, giáo dục ­ đào tạo là công cụ quan trọng bậc  <br /> nhất, có ý nghĩa quyết định trong việc đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao. Vai trò <br /> quan trọng của giáo dục ­ đào tạo thể hiện ở chỗ nó phát hiện, bồi dưỡng, đào tạo nguồn  <br /> nhân lực không chỉ trên bình diện xã hội rộng lớn, mà còn có khả năng tiếp cận đến từng  <br /> cá nhân, từ đó, giáo dục và đào tạo đóng vai trò tạo nguồn trực tiếp về mặt chủ thể cho  <br /> các quá trình phát triển kinh tế ­ xã hội và đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế ­ xã  <br /> hội của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc.<br /> <br /> Trong thời kỳ đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước ta, cơ hội học tập <br /> và nâng cao trình độ  của đồng bào các dân tộc thiểu số  ngày càng nhiều hơn. Đến nay,  <br /> các tỉnh miền núi đã hoàn thành phổ  cập giáo dục tiểu học và chống tái mù chữ. Tuy  <br /> nhiên chất lượng giáo dục của học sinh dân tộc thiểu số nhìn chung còn thấp so với mặt  <br /> bằng của cả nước.<br /> <br /> Ở  địa bàn huyện KrôngAna nói chung và trường Tiểu học Lê Hồng Phong nói <br /> riêng tỷ  lệ số học sinh dân tộc thiểu số khá cao, đặc biệt tại Phân hiệu Buôn Đrai. Bản <br /> thân tôi là một giáo viên đã nhiều năm gắn bó với nghề, với trường nên tôi nhận thức <br /> được rất rõ chất lượng giáo dục cũng như các điểm hạn chế của các em học sinh dân tộc  <br /> thiểu số.<br /> <br /> Để củng cố và chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm trong việc nâng cao chất lượng giáo  <br /> dục cho các em học sinh dân tộc, tôi chọn nghiên cứu và xây dựng đề  tài “ Một số biện  <br /> <br /> <br /> <br />  2<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> pháp nâng cao chất lượng giáo dục cho học sinh dân tộc tại trường Tiểu học Lê Hồng  <br /> Phong”. <br /> <br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> <br /> ­ Xác định được thực trạng về  chất lượng giảng dạy của đội ngũ giáo viên, cơ  sở <br /> vật chất, chất lượng của các em học sinh dân tộc thiểu số của nhà trường.<br /> <br /> ­ Đưa ra được một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục cho các em học sinh  <br /> dân tộc thiểu số trong nhà trường.<br /> <br /> <br /> <br /> 3. Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> ­ Nghiên cứu một số phương pháp truyền thống, phương pháp mới mà giáo viên nhà <br /> trường đã thực hiện trong quá trình giảng dạy những năm học vừa qua đối với học  <br /> sinh trường Tiểu học Lê Hồng Phong, một số hoạt động ngoài giờ  lên lớp có liên <br /> quan đến việc nâng cao chất lượng giáo dục cho học sinh DTTS.<br /> <br /> ­ Học sinh DTTS  ở  trường Tiểu học Lê Hồng Phong, chất lượng và hiệu quả  đào <br /> tạo của nhà trường trong những năm gần đây, những thuận lợi – khó khăn và điều  <br /> kiện dạy học của nhà trường.<br /> <br /> ­ Chất lượng đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Lê Hồng Phong.<br /> <br /> ­ Thực trạng về cơ sở vật chất của nhà trường, đặc điểm kinh tế và xã hội của khu <br /> vực.<br /> <br /> 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> Nghiên cứu một số phương pháp dạy và học, những thành tựu trong việc đổi mới  <br /> phương pháp dạy học đối với học sinh dân tộc thiểu số   ở  tất cả  các khối từ  lớp 1 đến <br /> lớp 5 đặc biệt là kết quả của việc nâng cao chất lượng học sinh dân tộc thiểu số của các  <br /> giáo viên đứng lớp và các giáo viên bộ môn ở trường Tiểu học Lê Hồng Phong.<br /> <br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> ­ Tổng hợp số  liệu về  thực trạng chất lượng học sinh dân tộc thiểu số   ở  trường  <br /> Tiểu học Lê Hồng Phong, tổng hợp các số  liệu về  đội ngũ giáo viên, cơ  sở  vật <br /> chất.<br /> <br /> <br /> <br />  3<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> ­ Phân tích, so sánh chất lượng, hiệu quả đào tạo trước khi thực hiện biện pháp và  <br /> sau khi áp dụng các biện pháp mới.<br /> <br /> ­ Tham khảo ý kiến của giáo viên và học sinh về  những thuận lợi, khó khăn, hiệu  <br /> quả  đạt được và những hạn chế  khi thực hiện những giải pháp để  nâng cao chất <br /> lượng giáo dục học sinh DTTS.<br /> <br /> II.PHẦN NỘI DUNG<br /> <br /> 1. Cơ sở lý luận<br /> <br /> 1.1. Cơ sở thực tiễn<br /> <br /> Nâng cao chất lượng học sinh DTTS là một yêu cầu trọng tâm trong đường lối phát <br /> triển giáo dục của nước ta hiện nay. Chính phủ  và Nhà nước đã và đang đưa ra nhiều  <br /> đường lối, chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các em học sinh dân tộc <br /> thiểu số  được học tập, được nâng cao chất lượng giáo dục. Giáo dục tiểu học đối với <br /> các em học sinh dân tộc thiểu số là một nền tảng vô cùng quan trọng để các em tiếp cận  <br /> tốt hơn với kho tàng tri thức của nhân loại. Giai đoạn tiểu học sẽ là bước để các em tiếp  <br /> thu ngôn ngữ Tiếng Việt, các kiến thức cơ bản và là một bước để các em thay đổi tư duy <br /> vốn có về mục đích và ý nghĩa của việc học tập. <br /> <br /> 1.2. Cơ sở lý luận khoa học<br /> <br /> Giáo   dục   là   hoạt   động   hướng   tới   con   người,   bằng   những   biện   pháp   hướng<br /> tới   truyền   thụ:   Tri   thức   và   khái   niệm,   kỹ   năng   và   lối   sống,   tư   tưởng   và   đạo<br /> đức. Từ đó hình thành năng lực, phẩm chất, nhân cách, phù hợp với mục đích, mục tiêu,  <br /> hoạt động lao động, sản xuất và lối sống xã hội.<br /> <br /> Chất   lượng   giáo   dục   là   sự   đáp   ứng   mục   tiêu   đề   ra   của   giáo   dục:   Là   nhằm<br /> đào   tạo   con   người   Việt   Nam   phát   triển   toàn   diện,   có   đạo   đức,   tri   thức,   sức<br /> khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã  <br /> hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp  ứng  <br /> yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.<br /> <br /> 2. Thực trạng<br /> <br /> 2.1. Thuận lợi và khó khăn<br /> <br /> a.  Thuận lợi:  <br /> <br /> <br />  4<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> ­ Đảng và nhà nước luôn quan tâm coi trọng công tác dân tộc và giáo dục dân tộc có <br /> đường lối chính sách rõ ràng, pháp luật rõ ràng, các văn bản dưới luật chi tiết cụ <br /> thể. <br /> <br /> ­ Các cấp quản lí ngành Giáo dục luôn quan tâm chỉ  đạo sát sao, đặc biệt là chất <br /> lượng giáo dục HSDTTS.<br /> <br /> ­ Công tác xã hội hóa giáo dục  ở  thôn buôn được nâng cao, các tổ  chức đoàn thể <br /> tham gia nhiệt tình.<br /> <br /> ­ Đội ngũ giáo viên nhiệt tình đa số  có năng lực và tâm huyết đối với chất lượng  <br /> giáo dục nói chung và chất lượng HSDTTS nói riêng.<br /> <br /> ­ Bản thân sống gần gũi với người dân Ê đê, có hiểu biết về  ngôn ngữ, phong tục <br /> tập quán, lối sống, thông thạo địa bàn. <br /> <br /> ­ Về  cộng đồng dân cư  đồng bào DTTS và HSDTTS. Ngày nay, hoạt động kinh tế <br /> xã hội, phong tục tập quán, một số nếp sống trong cộng đồng dân cư  đã thay đổi  <br /> theo hướng tiến bộ  làm cho cha mẹ  học sinh và HSDTTS xóa bản tính tự  nhiên,  <br /> dựa vào thiên nhiên mà họ  đã có nhu cầu phải học, trước hết là học để  biết “cái <br /> chữ”. <br /> <br /> ­ Về  cơ   sở   vật  chất,   thiết  bị,  đồ   dùng dạy  học  môn  Tiếng  Việt  và   TCTV  cho <br /> HSDTTS ngày càng được trường và các cấp quan tâm đầu tư. Đặc biệt là ở 2 điểm <br /> trường buôn Eana và Buôn Drai.<br /> <br /> b.  Khó khăn: <br /> <br /> ­ Có sự  bất đồng về  ngôn ngữ  giữa giáo viên với học sinh; giữa giáo viên với phụ <br /> huynh. <br /> <br /> ­ Nhận thức và nhu cầu học tập của một bộ phận không nhỏ đồng bào dân tộc thiểu <br /> số cò thấp, tỉ lệ chuyên cần của HSDTTS vẫn chưa cao.<br /> <br /> ­ Phong tục tập quán, đặc điểm tâm lí, văn hóa dân tộc cũng tác động,  ảnh hưởng  <br /> đến chất lượng học tập của các em.<br /> <br /> ­ Đời sống kinh tế của đồng bào dân tộc Ê­đê ở hai buôn Eana và buôn Drai còn gặp <br /> nhiều khó khăn cũng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng học tập của các em.<br /> <br /> 2.2. Thành công và hạn chế<br /> <br /> <br />  5<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> a.  Thành công:  <br /> <br /> ­ HSDTTS được huy động đến trường cao. Trường Tiểu học Lê Hồng Phong nói  <br /> riêng và xã Eana nói chung được cấp trên công nhận đạt Phổ cập GDTH đúng độ <br /> tuổi.<br /> <br /> ­ HSDTTS có cơ hội học tập và hòa nhập nhiều hơn.<br /> <br /> ­ Cộng đồng người đồng bào dân tộc đã có thay đổi nhận thức về  việc học và nhu  <br /> cầu được học.<br /> <br /> ­ Chất lượng giáo dục môn Tiếng Việt cho HSDT ngày càng được nâng cao, hầu hết <br /> các em đều đạt chuẩn kiến thức, kĩ năng môn học, đa số các em có vốn tiếng Việt  <br /> đủ để làm phương tiện tìm hiểu kiến thức các môn học khác. <br /> <br /> ­ Khi nghiên cứu đề  tài này bản thân tôi nhận được nhiều sự  giúp đỡ  hợp tác của <br /> đồng nghiệp, HSDTTS và ban tự quản.<br /> <br /> b.  Hạn chế:  <br /> <br /> Tuy với sự  nỗ lực của thầy và trò, các em đều đạt chuẩn kiến thức, kĩ năng môn <br /> học theo quy định nhưng vẫn còn một số hạn chế cần phải khắc phục:<br /> <br /> ­ Học sinh hạn chế về hưởng nền giáo dục gia đình và cộng đồng nơi cư  trú, có ít  <br /> cơ hội được giao tiếp tiếng Việt ở cộng đồng .<br /> <br /> ­ Phụ huynh chưa tích cực giúp con em mình giao tiếp và sử dụng tiếng Việt. <br /> <br /> ­ Chất lượng sử dụng tiếng Việt của các em HS DTTS chưa cao.<br /> <br /> ­ Tiếng Việt thuộc ngữ hệ Việt – Mường có nhiều đặc điểm khác hẳn so với tiếng  <br /> Êđê thuộc ngữ hệ Môn – Khơ Me về cấu trúc, cú pháp, … nên các em HSDT tiếp <br /> thu tiếng Việt rất khó. <br /> <br /> 2.3. Mặt mạnh và mặt yếu    <br /> <br /> a.   Mặt mạnh:  <br /> <br /> ­ Bản thân đã nhiều năm phụ trách lớp có tỷ lệ HSDTTS cao, giao tiếp trực tiếp với <br /> HSDTTS và phụ  huynh nên nắm bắt được nhiều thông tin phản hồi từ  phía gia  <br /> đình học sinh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br />  6<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> ­ Công tác xã hội hóa giáo dục được Cấp ủy và Ban tự quản thôn buôn, các tổ chức <br /> Đoàn Thanh niên, hội Phụ nữ quan tâm, ủng hộ. <br /> <br /> ­ Đội ngũ giáo viên được tập huấn đầy đủ  về  TCTV và có tinh thần tích cực học  <br /> tập, bồi dưỡng thường xuyên; có tình thương yêu đối với học sinh, luôn nhiệt tình, <br /> trách nhiệm  trong công tác giáo dục HSDT và TCTV cho HSDT.<br /> <br /> ­ Bản thân sống gần gũi với cộng đồng người Ê­đê, tìm hiểu, học tập được ngôn <br /> ngữ, phong tục tập quán, đời sống của người dân Ê­đê nên thuận tiện nhiều trong <br /> việc giáo dục học sinh dân tộc Ê­đê.<br /> <br /> ­ Công tác thông tin tuyên truyền về giáo dục cũng được thực hiện thường xuyên.<br /> <br /> ­ Trường có giáo viên chuyên dạy tiếng Ê­đê.<br /> <br /> b.  Mặt yếu: <br /> <br /> ­ Các hoạt động ngoài giờ  lên lớp để  tạo sự  gần gũi giữa giáo viên và các học sinh <br /> dân tộc thiểu số chưa đạt hiệu quả cao.<br /> <br /> ­ Chất lượng học tập của các học sinh dân tộc thiểu số chưa đạt được kết quả  tốt <br /> nhất<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động    <br /> <br /> Các nguyên nhân, các yếu tố tác động dẫn đến những thành công là:<br /> <br /> ­ Đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước luôn đề  cao coi trọng công tác giáo  <br /> dục dân tộc.<br /> <br /> ­ Được sự quan tâm, chỉ đạo thường xuyên của các cấp quản lí giáo dục.<br /> <br /> ­ Đội ngũ giáo viên có tinh thần trách nhiệm cao, có ý thức tích cực đổi mới phương  <br /> pháp dạy học và trăn trở với chất lượng HSDT.<br /> <br /> ­ Một số  tập tục lạc hậu trong cộng đồng dân tộc bị  bãi bỏ, điều kiện tự  nhiên <br /> không còn ưu đãi cho cuộc sống tự nhiên mà yêu cầu sản xuất, phát triển kinh tế, <br /> <br /> <br /> <br />  7<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> giao lưu văn hóa,.. cần phải biết thông tin, khoa học kĩ thuật cũng là yếu tố  tác <br /> động khiến đồng bào DTTS thay đổi nhận thức và có nhu cầu cần phải học.<br /> <br /> Nguyên nhân, các yếu tố  tác động làm cho chất lượng học tập tiếng Việt của  <br /> HSDT còn hạn chế là: <br /> <br /> ­ Nội dung chương trình học chưa thực sự phù hợp, người dạy thì hạn chế về ngôn <br /> ngữ, văn hóa, tâm lí,… của học sinh nên khó có biện pháp TCTV.<br /> <br /> ­ Người học cũng học bằng ngôn ngữ thứ hai nên gặp nhiều rào cản.<br /> <br /> 2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề thực trạng và đề tài đã đặt ra.<br /> <br /> 2.5.1. Khác biệt về ngôn ngữ và văn hóa.<br /> <br /> Giáo dục ngôn ngữ   ở  các tỉnh miền núi luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, <br /> dạy học tiếng Việt cho học sinh Tiểu học người dân tộc ở  các tỉnh Tây Nguyên luôn là  <br /> nhiệm vụ  hàng đầu của những người đang giảng dạy tại nơi đây. Đó là việc dạy học  <br /> tiếng Việt với tư cách là ngôn ngữ  thứ  hai cho học sinh dân tộc thiểu số  đang cư  trú tại <br /> dải đất này, các dân tộc như Jrai, Bahnar... Mục đích của việc giáo dục ngôn ngữ  này là <br /> nhằm cung cấp cho các em một công cụ giao tiếp, một phương tiện tư duy, nhanh chóng <br /> hòa nhập cộng đồng, cùng sống dưới mái nhà chung Việt Nam, cùng chung tiếng nói,  <br /> cùng sử  dụng một ngôn ngữ, phát huy sức mạnh của toàn dân tộc trong sự  nghiệp cách  <br /> mạng mới. Thế  nhưng xét về  mặt chất lượng, hiệu quả  giáo dục ngôn ngữ  hiện nay ở <br /> các tỉnh Tây Nguyên, như Gia Lai, KonTum, ĐăkLăk vẫn còn thấp.<br /> <br /> Khác với học sinh người kinh, trước khi đến trường, đa số  học sinh người dân<br /> tộc thiểu số chưa biết sử dụng tiếng Việt. Thực tế cũng có số ít các em được trải qua sự <br /> chăm sóc của vườn trẻ, nhưng vốn kiến thức ban đầu về tiếng Việt, như những mẫu hội  <br /> thoại đơn giản mang tính bắt đầu, những kỹ năng cơ bản như nghe, nói mà trường Mầm  <br /> Non đã trang bị cho các em, vì những lý do khách quan khác nhau đã không còn theo các em <br /> bước vào lớp1. Bởi trong sinh hoạt gia đình, cộng đồng, người dân ở  đây, cũng như  các  <br /> em chỉ sử dụng tiếng mẹ đẻ nên khi bước ra thế giới bên ngoài, vào môi trường giáo dục  <br /> phổ  thông, tiếng Việt lúc bấy giờ  là ngôn ngữ  thứ  hai của các em. Việc giao tiếp thông  <br /> thường với thầy cô giáo đã khó khăn, và cũng có khi là không thể, việc nghe giảng những  <br /> kiến thức về các môn học khác nhau bằng tiếng Việt lại càng khó khăn hơn đối với các  <br /> em. Đến trường, đến lớp là các em bước đến một môi trường sinh hoạt hoàn toàn xa lạ,  <br /> <br /> <br /> <br />  8<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> tâm lý rụt rè, e sợ luôn thường trực trong các em, làm giảm tốc độ bước chân các em đến  <br /> trường.<br /> <br /> Mặc dù một số ít học sinh đã trải qua các lớp ở bậc Mầm non nhưng đối với các <br /> em, trường Tiểu học vẫn là một môi trường hoàn toàn mới, tiếng Việt là một ngôn ngữ <br /> hoàn toàn xa lạ. Sự  tồn tại của tình trạng này trong đời sống các em là do điều kiện sử <br /> dụng ngôn ngữ  trong đời sống sinh hoạt cộng đồng, là do tâm lý sử  dụng ngôn ngữ  mẹ <br /> đẻ  rất tự  nhiên, bản năng. Những buổi sinh hoạt cộng đồng, những lần hội họp, người  <br /> địa phương chỉ sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ. Họ ngại sử dụng tiếng Việt, có lẽ vì vốn kiến <br /> thức về tiếng Việt  ở họ quá ít ỏi, cũng có lẽ  vì bản năng ngôn ngữ  mẹ  đẻ  thường trực <br /> trong họ. Chính vì thế, mỗi lần các cán bộ  xã, huyện về  chủ  trì một cuộc họp nào đó ở <br /> buôn, làng, họ phát biểu bằng tiếng Việt rất khó khăn. Thói quen này trong sử dụng ngôn  <br /> ngữ  sẽ   ảnh hưởng vào trong đời sống gia đình của mỗi cá nhân, học sinh vẫn sử  dụng  <br /> tiếng mẹ đẻ  khi rời trường, rời lớp. Dần dà các em không thể sử  dụng tiếng Việt, quên <br /> ngay những kiến thức về tiếng Việt đã học trên lớp, từ đó, đã khiến cho các em thụ động,  <br /> thiếu linh hoạt khi ở môi trường giao tiếp lớn hơn, vượt khỏi môi trường cộng đồng dân  <br /> cư nhỏ hẹp.<br /> <br /> 2.5.2. Hạn chế về điều kiện kinh tế và nhận thức của đồng bào dân tộc.<br /> <br /> Tiếp xúc, quan sát học sinh dân tộc thiểu số, tôi nhận thấy rằng, các em học sinh ở <br /> đây đã biết ý thức về  nguồn gốc của mình. Cái nghèo luôn nhắc nhở  con người sống  <br /> trong cảnh khốn cùng cần hiểu sâu sắc về nguồn gốc, về điều kiện, hoàn cảnh sống của  <br /> bản thân. Nghèo đã giúp con người ta vươn lên nhưng nghèo cũng làm cho con người luôn  <br /> mặc cảm, tự ti, bằng lòng với cuộc sống hiện tại. Mặc cảm số phận đã khiến con người  <br /> không thể thoát khỏi những thiếu thốn vật chất, không thể vươn xa hơn không gian sống  <br /> hiện tại. Những học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số nơi đây không có sự hồn nhiên  <br /> của tuổi trẻ, không chỉ  có "ngày hai buổi đến trường", các em còn phải miệt mài trên  <br /> nương rẫy trỉa lúa, trồng ngô,...lo cho cuộc sống vật chất. Nghe những đồng nghiệp tâm  <br /> sự, rằng "chúng tôi phải vào tận buôn lùng sục các em, đưa các em đến trường."; cũng có <br /> nhiều giáo viên chia sẻ, "Tôi phải dùng tiền lương của mình để mua quà ăn, đồ dùng học  <br /> tập cho các em, rồi mới  đưa các em trở  lại trường. Nhưng có lúc cũng không thành  <br /> công!",... Theo tôi, cái gốc rễ  của vấn đề  là  ở  chỗ, cái nghèo truyền kiếp đã quy định <br /> trách nhiệm của các em đối với gia đình. Cái ăn từng bữa còn chưa có, chưa đủ  thì học  <br /> chữ để làm gì, suy nghĩ của các em và gia đình của các em là vậy! Họ không hiểu rằng,  <br /> <br />  9<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> chính cái chữ sẽ giúp con người thoát khỏi cuộc sống nghèo khó hiện tại, giúp con người <br /> hoạch định tương lai. Cho nên vào thời điểm mùa màng, số  lượng học sinh trên lớp học  <br /> rất ít. Một số  học sinh có ý thức học tập, đến mùa màng, cũng xin phép giáo viên chủ <br /> nhiệm, nhà trường nghỉ phép vài hôm, nhưng rồi các em cũng quên trở lại trường khi mùa <br /> hái   cà   phê   kết   thúc.   Giáo   viên   lại   phải   nhọc   công   tìm   đến   tận   nhà,   vận<br /> động các em đến trường.<br /> <br /> Con người là chủ thể nhận thức. Nhận biết về bản thân, về mọi vật xung quanh là  <br /> sự sống bản năng của con người. Người dân tộc thiểu số luôn ý thức về  nguồn gốc, về <br /> điều kiện sống, hoàn cảnh sống của mình. Chính điều này đã khiến cho học sinh Tiểu  <br /> học dân tộc thiểu số tiếp nhận những kiến thức về tiếng Việt khó khăn, tạo rào cản ngăn  <br /> cách hoạt động sống của các em với môi trường xã hội rộng lớn, làm cho các em khó tiếp <br /> xúc, hòa nhập cộng đồng. Nhìn ra được cái hạn chế, điều tốt đẹp của bản thân là con  <br /> người đã phát triển ở một mức nào đó về nhận thức. Nghĩa là con người đã biết đặt mình  <br /> trong nhiều mối quan hệ trong xã hội. Ý thức là nguồn động viên cho sự  vươn lên thoát  <br /> khỏi hoàn cảnh thực tại nhưng cũng có ý thức tạo cho con người tính mặc cảm, tự ty thân  <br /> thế, số  phận, làm thui chột hao mòn năng lực, tri thức bản thân. Học sinh Tiểu học dân <br /> tộc thiểu số  đến trường trong tâm thế  "hèn mọn" đó. Các em cũng đã biết nhìn ngắm  <br /> những trang phục của các bạn học sinh người Kinh, nhìn lại trang phục của mình. Nhiều <br /> em học sinh đến trường bằng những đôi dép cũ kỹ, hoặc trong trang phục không lành lặn,  <br /> hay với những đồng phục bắt buộc nhàu nát mà các em không chỉ  dành cho đến trường,  <br /> hay cùng với những cuốn tập bị bỏ quên ngay sau khi rời lớp. Tâm tư  ấy cũng phần nào <br /> làm cho tinh thần học tiếng Việt của các em học sinh Tiểu học người dân tộc thiểu số bị <br /> suy giảm.<br /> <br /> Như  đã phân tích  ở  trên, chính điều kiện sống như  thế  đã không tạo cho các em<br /> một môi trường học tập, một góc học tập cá nhân, lại càng không thể xây dựng trong các  <br /> em ý thức học tập, rèn luyện. Vốn kiến thức về  tiếng Việt  ở  các em hạn chế, ít  ỏi là  <br /> điều hiển nhiên. Chính vì thế, các em rất ngại phải giao tiếp bằng tiếng Việt, lo sợ phải  <br /> phát biểu xây dựng bài trong giờ học, lo ngại phải giao tiếp với giáo viên ngoài giờ  học, <br /> đặc biệt là các em rất khó tiếp thu bài ở  những môn học khác. Điều này đồng nghĩa với <br /> việc kiềm hãm sự  phát triển tư  duy  ở  các em, khó tạo ra một môi trường giáo dục thân  <br /> thiện! Học sinh đã bắt đầu lo lắng cho mỗi giờ đến lớp, "sợ" phải đến trường. Học tập <br /> lúc này là công việc quá khó khăn đối với các em. Đối với người dân tộc Ê­đê, không gian  <br /> <br /> <br />  10<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> sống của họ  rất đặc trưng, không có ranh giới giữa không gian sinh hoạt gia đình và <br /> đương nhiên sẽ  không có không gian sống cá nhân. Đây chính là đặc trưng văn hóa của  <br /> người dân tộc Tây Nguyên. Không gian sống đặc thù này của người Tây Nguyên khắc sâu  <br /> trong các em về truyền thống văn hóa, về cội nguồn. Chúng ta nhận biết không gian sống <br /> đặc biệt  ấy qua kiến trúc nhà  ở  của họ, một không gian chung cho tất cả  những người  <br /> trong gia đình. Chính vì vậy, việc tạo một không gian học tập cho học sinh là điều không  <br /> thể. Hoạt động sống này đã không tạo điều kiện học tập cho các em, mà còn làm cho <br /> chất lượng học tập của các em ngày càng giảm sút. Đối với các em, tự  học là chủ  yếu,  <br /> bởi vì anh chị, cha mẹ, người thân trong gia đình hoặc không có khả  năng hướng dẫn,  <br /> hoặc không có ý thức trách nhiệm đôn đốc nhắc nhở quản lý, hay do hoàn cảnh sống khó <br /> khăn mà gia đình đã không chú trọng tới việc học của con, em mình. Điều này cho thấy đa <br /> số các em không được nằm trên một cái nền học vấn nhất định nào đó của gia đình. Việc  <br /> học tập của các em phải nhờ  đến sự  tận tâm của giáo viên, nhờ  vào kế  hoạch giáo dục  <br /> của nhà trường. Cho nên ý thức học tập là đặc tính rất cần được chúng ta xây dựng cho <br /> các em.<br /> <br /> 2.5.3. Khó khăn của đội ngũ giáo viên<br /> <br /> Đa số giáo viên người Kinh giảng dạy  đều không biết ngôn ngữ Dân tộc, nếu biết  <br /> thì cũng chỉ  dừng  ở  mức độ  rất ít nên họ  không thể  so sánh, đối chiếu, liên hệ  khi gặp  <br /> những  huống cần thiết trong dạy học tiếng Việt cho đối tượng học sinh đặc biệt này.  <br /> Mặt   khác,   về<br /> phong tục tập quán, họ lại càng không có điều kiện tìm hiểu, cho nên họ khó có thể tiếp  <br /> cận với phụ huynh, gia đình các em, khó có thể  tiếp xúc gần gũi, rút ngắn khoảng cách, <br /> xóa ranh giới không cần thiết giữa thầy và trò, để dạy tiếng Việt hiệu quả.<br /> <br /> 3. Giải pháp, biện pháp<br /> <br /> 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp<br /> <br /> Các giải pháp và biện pháp được đưa ra dưới đây nhằm hướng đến các mục tiêu  <br /> cơ bản sau: <br /> <br /> ­ Tạo được sự gần gũi giữa giáo viên và các em học sinh dân tộc thiểu số.<br /> <br /> ­ Xây dựng môi trường tốt nhất về vật chất và tinh thần để các em học sinh dân tộc  <br /> thiểu số có điều kiện học tập tốt hơn.<br /> <br /> <br /> <br />  11<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> ­ Tạo điều để  các em học sinh dân tộc thiểu số  có cơ  hội học tập, nâng cao kiến <br /> thức ngoài thời gian học ở lớp.<br /> <br /> 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp<br /> <br /> 3.2.1. Tìm hiểu tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của các em học sinh dân tộc <br /> <br /> ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ ́ ́ ưng biên phap giao<br /> Giao viên noi chung, giao viên chu nhiêm noi riêng muôn co nh ̃ ̣ ́ ́ <br /> ̣ ̀ ợp vơi hoc sinh va  co hiêu qua thi rât cân tim hi<br /> duc phu h ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̉ ̀ ́ ̀ ̀ ểu tâm tư, tình cảm, nguyện <br /> vọng của học sinh về lớp học. Viêc tim hi<br /> ̣ ̀ ểu tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của học sinh <br /> về lớp học không nhưng giup giao viên hiêu ro h<br /> ̃ ́ ́ ̉ ̃ ơn vê t<br /> ̀ ừng hoc sinh trong l<br /> ̣ ơp ma con biêt<br /> ́ ̀ ̀ ́ <br /> được nhưng mong muôn cua cac em vê tâp thê l<br /> ̃ ́ ̉ ́ ̀ ̣ ̉ ớp hoc cua minh cung nh<br /> ̣ ̉ ̀ ̃ ư hiêu ro m<br /> ̉ ̃ ức độ  <br /> ̉ ̣ ́ ới lơp hoc, đôi v<br /> hai long cua hoc sinh đôi v<br /> ̀ ̀ ́ ̣ ́ ới từng môn hoc. T<br /> ̣ ừ đo giao viên co thê đ<br /> ́ ́ ́ ̉ ưa ra <br /> nhưng đê nghi,  s<br /> ̃ ̀ ̣ ự giup đ<br /> ́ ỡ đôi v<br /> ́ ới môi ca nhân môt cach phu h<br /> ̃ ́ ̣ ́ ̀ ợp nhât .<br /> ́<br /> <br /> ̉ ̀ ̉<br /> Đê tim hiêu tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của học sinh về lớp học co thê co nhiêu<br /> ́ ̉ ́ ̀ <br /> cach khac nhau nh<br /> ́ ́ ư trao đôi, tro chuyên, lây y kiên ca nhân qua phiêu thăm do… Đ<br /> ̉ ̀ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ̀ ể  thực  <br /> hiện hoạt động này, giáo viên cần chuẩn bị  trước các câu hỏi về  thông tin muốn hỏi.  <br /> ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ̉<br /> Ngay ca khi co môt vai hoc sinh nao đo không săn sang chia se tâm t<br /> ̀ ́ ̃ ̀ ư, tinh cam thi giao<br /> ̀ ̉ ̀ ́ <br /> ̣ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ơi. Co thê tim hiêu vê nh<br /> viên cung không nên ep buôc cac hoc sinh đo phai tra l<br /> ̃ ́ ̀ ́ ̉ ̀ ̉ ̀ ững hoc̣  <br /> ̀ ́ ̣ ̀ ơp, cung đia ban. Cân kiên tri trong môt sô tr<br /> sinh nay qua cac ban cung l ́ ̀ ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ ́ ường hợp cu thê.<br /> ̣ ̉<br /> <br /> 3.2.2. Tạo môi trường tâm lý an toàn, thoải mái và tôn trọng<br /> <br /> Môi trường tâm lý thoải mái trong học tập và hoạt động sẽ tạo điều kiện cho HS <br /> tham gia hiệu quả hơn vào bài học và các hoạt động của lớp học nói chung. Nó còn góp  <br /> phần kiến tạo nên một bầu không khí tâm lý, tinh thần hài hòa, cân bằng trong lớp học,  <br /> giúp HS được làm quen với một “xã hội thu nhỏ” lành mạnh, có văn hóa, có sự tôn trọng <br /> và chia sẻ  của mọi thành viên. Điều này không chỉ  giúp ích cho quá trình học tập trong  <br /> nhà trường, mà còn mang lại lợi ích thiết thực về sau khi các em gia nhập cuộc sống của  <br /> những người trưởng thành, thực sự tham gia vào môi trường xã hội rộng lớn.<br /> <br /> GV cũng thu nhận được nhiều lợi ích nếu cùng HS tạo ra được một môi trường <br /> tâm lí thuận lợi cho việc học tập, như: dễ dàng hơn trong quản lý hành vi và hoạt động <br /> của HS, huy động được HS tham gia tốt hơn vào quá trình học tập, HS đạt được kết quả <br /> học tập tích cực hơn, xây dựng được tập thể lớp đoàn kết, giúp đỡ,  giúp GV quản lý lớp  <br /> hiệu quả hơn,…<br /> <br /> <br /> <br />  12<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> Về phía nhà trường nói chung, một môi trường học tập thoải mái, tin cậy, và hứng  <br /> thú mà các lớp học kiến tạo được sẽ  mang lại cho nhà trường một bầu không khí sư <br /> phạm lành mạnh, tạo điều kiện lý tưởng nhất cho mọi hoạt động của HS, GV, cán bộ <br /> nhà trường cũng như sự tham gia của phụ huynh HS. Đây chính là một trong những điều <br /> kiện cốt lõi để thực hiện chủ trương “trường học thân thiện, HS tích cực”, làm cho mỗi  <br /> một ngày tới trường của cả HS và GV đều là một ngày hứng thú, hiệu quả. <br /> <br /> Một số  cách thức tạo môi trường tâm lý an toàn, thoải mái, tin tưởng, tôn trọng <br /> trong lớp học: <br /> <br /> ­ Nỗ  lực xây dựng, duy trì lòng tin của HS với GV và với tập thể  lớp ngay từ <br /> những ngày đầu tiếp cận lớp học: Lòng tin là một trong những cơ sở quan trọng cho bất <br /> kỳ  hoạt động tập thể, hoạt động nhóm nào giữa các cá nhân. Một số  GV, do vị  trí và  <br /> quyền lực nhất định của mình, có thể làm cho HS cảm thấy sợ và nể, nhưng không được  <br /> các em tin tưởng, yêu quí, và ngược lại, có những GV hết sức bình thường nhưng luôn <br /> được các em tìm đến chia sẻ mọi điều khó khăn, khúc mắc. Vì vậy, có thể nói tạo dựng  <br /> được lòng tin của HS đối với mình tức là GV đã xây dựng được nền tảng quan trọng nhất  <br /> của công việc quản lý lớp học và kiến tạo bầu không khí tâm lý, tinh thần thoải mái, tin <br /> cậy trong tập thể lớp. Thiếu sự tin tưởng ở GV, HS sẽ chỉ thực hiện các yêu cầu, nhiệm  <br /> vụ  GV đề  ra vì trách nhiệm hoặc sự  phục tùng mà thiếu vắng yếu tố  nhiệt huyết, tình <br /> yêu và sự tận tụy đối với công việc được giao.<br /> <br /> Một điều lưu ý đối với GV là mặc dù tạo dựng lòng tin  ở  HS là không dễ  dàng, <br /> song nếu để  lòng tin đó một lần bị  phá vỡ  hay sứt mẻ  thì sẽ  vô cùng khó khăn để  khôi <br /> phục lại, thậm chí là bất khả thi (Trong dân gian có câu: một lần bất tín, vạn lần bất tin).  <br /> Do vậy, duy trì sự  tin tưởng của HS và bầu không khí tin cậy, chia sẻ  trong mọi thành <br /> viên lớp học là một nhiệm vụ quan trọng mà GV phải cùng cả lớp thường xuyên nỗ lực <br /> để thực hiện trong suốt quá trình học tập, làm việc cùng nhau.<br /> <br /> ­ Tăng cường mối quan hệ  thầy­trò và tạo sự  gắn kết, hiểu biết, tin tưởng giữa  <br /> HS trong lớp thông qua nhiều hình thức hoạt động sáng tạo và đa dạng: Mối quan hệ <br /> thầy­trò là một trong những nhân tố  quan trọng nhất tạo nên bầu không khí tâm lý của <br /> lớp học và có  ảnh hưởng lớn đến hiệu quả  của quản lý lớp hcoj. Ngoài hoạt động học  <br /> tập hàng ngày, trong điều kiện và hoàn cảnh cho phép, GV có thể cùng HS và một số GV <br /> khác tổ  chức các hoạt động nhóm nhỏ, trò chơi tương tác, câu lạc bộ, hoạt động ngoại <br /> khóa và giáo dục ngoài giờ lên lớp theo các chủ đề do HS đề xuất hoặc có sự tham gia và  <br /> <br />  13<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> gợi ý của nhà trường/phụ  huynh HS,… Qua những hoạt động đa dạng như  vậy, GV tạo <br /> điều kiện tốt nhất cho HS dần dần học cách tự  quản, tự  tổ  chức hoạt động của mình;  <br /> biết liên kết và giao lưu với lớp và khối lớp khác, trường khác để cùng tổ chức hoạt động <br /> chung. <br /> <br /> Một số  dạng hoạt động khác cũng có thể  giúp gắn kết HS và tạo điều kiện cho  <br /> GV hiểu thêm về HS của mình, như: thăm gia đình HS, thường xuyên trao đổi với ban cán <br /> sự lớp để có hướng giúp đỡ các HS gặp khó khăn đột xuất hoặc thuộc diện phải trợ giúp  <br /> thường xuyên; xây dựng các cặp đôi và nhóm “bạn giúp bạn” về hoạt động học tập hoặc  <br /> trợ giúp khó khăn trong cuộc sống hàng ngày; tổ chức các buổi sinh hoạt lớp trong đó HS <br /> được “nói về  mình”, thể  hiện cá tính, những năng lực, sở trường bản thân hoặc chỉ  đơn <br /> giản là tranh luận, đóng góp ý kiến cá nhân về  một chủ  đề  nào đó đang được bàn luận  <br /> trong lớp/trường/xã hội, v.v.<br /> <br /> ­ Bản thân GV luôn cư xử một cách tôn trọng, hiểu biết, chan hòa và thân thiện với  <br /> HS. Sự gương mẫu của người giáo dục luôn luôn và vẫn sẽ là một trong những phương  <br /> pháp sư  phạm quan trọng nhất của khoa học dạy học và giáo dục – môn khoa học đặc  <br /> biệt của con người và vì con người. Nếu bản thân GV không cảm thấy thoải mái, hứng  <br /> thú mỗi khi bước vào lớp học, không hành xử gương mẫu như chính những gì mình mong <br /> muốn HS phải thể  hiện, thì khó có thể  tin rằng GV đó sẽ  tạo ra được một môi trường  <br /> học tập hứng khởi và bầu không khí tâm lý thuận lợi cho sự  phát triển nhân cách và sự <br /> tiến bộ  của HS. Sự gương mẫu đòi hỏi GV không chỉ  cần có chuyên môn, có hiểu biết  <br /> về khoa sư phạm và nghiệp vụ sư phạm, mà còn phải có sự  nhất quán, đúng mực trong  <br /> lời nói và hành động, sự ý thức rõ ràng về tác động, ảnh hưởng của việc làm và ngôn ngữ <br /> của mình tới mỗi HS. <br /> <br /> ­ Cá nhân hóa quá trình dạy học và GD, đặc biệt lưu tâm đến những điểm đặc <br /> trưng về văn hóa, tín ngưỡng, tâm linh… của HSDTTS.  Việc cá nhân hóa hoạt động dạy <br /> học và GD phải dựa trên cơ sở hiểu biết về phong cách học tập của những HS khác nhau  <br /> cũng như hoàn cảnh, điều kiện sống của từng em. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh kết <br /> quả  học tập và khả  năng lĩnh hội kiến thức của HS phụ  thuộc một phần đáng kể  vào <br /> phong cách học tập cá nhân, như có em học tốt nhất với hình ảnh, biểu tượng, có em lại  <br /> thể  hiện  ưu thế  với ngôn ngữ, cách diễn đạt, v.v. Nếu nắm bắt được những đặc điểm <br /> này của từng nhóm HS trong lớp, GV có thể tạo điều kiện tốt nhất cho mỗi em phát triển  <br /> <br /> <br /> <br />  14<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> khả năng, thế mạnh của mình trong học tập cũng như hoạt động tập thể, giúp các em tự <br /> tin và ngày càng tiến bộ hơn. <br /> <br /> Bên   cạnh   đó,   những   hiểu   biết   của   GV   về   đặc   điểm   văn   hóa,   tinh   thần,   tín <br /> ngưỡng… của các DTTS trong địa phương cũng sẽ  là một thế  mạnh giúp GV tiếp cận  <br /> HS của mình tốt hơn, quản lý lớp học hiệu quả hơn, tạo được sự  tin cậy và chia sẻ  đối  <br /> với nhóm HSDTTS trong lớp. Việc tìm hiểu này đương nhiên sẽ  tốn thời gian và công  <br /> sức của GV, song hiệu quả mang lại đối với lớp và với bản thân công tác quản lý lớp học <br /> của người GV thì không thể phủ nhận.<br /> <br /> ­ Bài trí, sắp xếp không gian và bối cảnh lớp học theo phong cách  thân thiện với <br /> người học, tích cực, sáng tạo. Không chỉ đơn thuần là nơi diễn ra các hoạt động học tập  <br /> hàng ngày, không gian lớp học tác động không nhỏ tới tâm lý, tinh thần, động cơ và hứng <br /> thú học tập của HS. Bàn ghế trong lớp nên bố trí theo các nhóm với khoảng từ 4­6 người  <br /> để HS dễ dàng thực hiện các hoạt động học theo nhóm nhỏ. Bố trí những góc trưng bày  <br /> nho nhỏ   ở  cuối lớp như  góc thư  viện, góc trò chơi, góc cây xanh, huy động HS tự  cung  <br /> cấp sản phẩm của mình để trang trí, bày biện cho các góc này, hoặc GV tìm cách liên hệ <br /> với các đơn vị  trong trường như  Đoàn thanh niên, thư  viện trường… để  yêu cầu hỗ  trợ <br /> về nguồn tài liệu. GV nên hỏi ý kiến của chính HS trong việc bài trí lớp học và tôn trọng  <br /> nguyện vọng, sáng kiến, ý tưởng riêng của các em trong sự hài hòa với điều kiện và qui  <br /> định của nhà trường. Một không gian lớp học sinh động, hấp dẫn sẽ làm cho HS yêu quí <br /> lớp của mình hơn và cảm thấy vui thích, phấn khởi mỗi khi đến trường.<br /> <br /> ­ Kết hợp việc dạy học hàng ngày với các hoạt động “khởi động”, “thư giãn” nhỏ <br /> hoặc trò chơi đơn giản để  tạo hứng thú học tập và tăng cường tinh thần đồng đội, tính  <br /> hợp tác cũng như rèn luyện nhiều kỹ năng khác nhau cho HS. Một số thầy cô giáo chúng  <br /> ta thường chỉ  coi trọng chất lượng giờ  giảng dạy trên lớp mà không chú ý nhiều đến <br /> những dạng hoạt động “xây   dựng tinh thần nhóm” hoặc mang tính “khởi động”, “thư <br /> giãn”, giúp HS tạo cảm giác thỏai mái, hứng thú trước, trong, hoặc giữa các tiết học. Đó <br /> có thể là những trò chơi nho nhỏ, một vài động tác thể  dục vui đơn giản, đôi ba câu đố <br /> vui/đố  mẹo… được GV hoặc chính HS đưa ra và chỉ  cần 5­7 phút để  thực hiện. Thời <br /> gian đầu, nếu HS chưa quen, GV chủ động chuẩn bị trước một số hoạt động để  tổ  chức  <br /> cho HS. Sau đó, căn cứ vào năng lực của HS trong lớp, GV có thể cử ra một nhóm nhỏ HS  <br /> (bao gồm thành viên đại diện của từng tổ trong lớp) chuyên phụ trách các hoạt động khởi  <br /> <br /> <br /> <br />  15<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> động như vậy của lớp, và các thành viên của nhóm lần lượt thay nhau tổ chức hoạt động  <br /> cho lớp.<br /> <br /> Những dạng hoạt động này không chỉ  giúp HS ‘tái tạo’ lại năng lượng cho việc  <br /> học tập, mà còn có thể làm cho các em thêm gắn bó, đoàn kết, nâng cao tinh thần tập thể <br /> và kỹ năng hợp tác nhóm thông qua sự tương tác cá nhân để giải quyết nhiệm vụ mà các <br /> hoạt động đặt ra. Những hoạt động như vậy nếu được tổ chức thường xuyên chắc chắn <br /> sẽ  giúp khích lệ  tinh thần chung của tập thể  lớp, góp phần tích cực vào việc kiến tạo  <br /> một bầu không khí tâm lý thoải mái, an toàn, thân thiện cho lớp học.  <br /> <br /> 3.2.3. Quan tâm đến những khó khăn của học sinh<br /> <br /> Nếu xem nhà trường giống như một ‘xã hội’ thu nhỏ, thì mỗi một tập thể lớp học  <br /> có thể được xem như  một ‘tập con’, một cộng đồng thành viên của xã hội lớn đó, và vì  <br /> vậy mỗi lớp học cũng hàm chứa những vấn đề, những khó khăn, thách thức mà bất kỳ <br /> một cộng đồng nào có thể gặp phải trong quá trình tương tác giữa các cá nhân. Một trong <br /> những vấn đề  đó là việc GV tìm cách quan tâm phát hiện và giúp HS giải quyết những  <br /> khó khăn, trở  ngại các em gặp phải trong suốt quá trình học tập của mình. Sự  quan tâm <br /> sâu sắc đối với HS được đánh giá như  một trong bốn yếu tố  cốt lõi khắc họa nên chân <br /> dung một người giáo viên hiệu quả  . Điều này càng đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh  <br /> lớp học có sự  đa dạng về  văn hóa, bao gồm toàn bộ  hoặc một số  HS người DTTS với  <br /> những điểm đặc thù về hoàn cảnh sống, thói quen, và khả năng nhận thức Trong mỗi lớp  <br /> học, HS có thể  gặp phải một hoặc nhiều loại khó khăn nhất định, như: hoàn cảnh gia  <br /> đình khó khăn về  kinh tế  hoặc thiếu sự  quan tâm về  tinh thần của cha mẹ; các vấn đề <br /> liên quan đến sức khỏe hoặc tình trạng thể  chất nói chung (như  khuyết tật, nói ngọng, <br /> nói lắp, chứng khó đọc, tự kỷ…); khó khăn về khả năng học tập và nhận thức, khả năng <br /> giao tiếp với người khác; khủng hoảng tâm lý tuổi dậy thì; mâu thuẫn hoặc xung đột với <br /> cha mẹ, bạn bè; gia đình quá chăm chút, nuông chiều làm cho trẻ  thiếu những kỹ  năng <br /> sống cần thiết; gia đình tan vỡ, ly tán, …<br /> <br /> Với riêng đối tượng HS người DTTS, một số  khó khăn đặc thù có thể  bao gồm: <br /> trở ngại trong sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt, sự tự ti, mặc cảm tâm lý trong giao tiếp với  <br /> bạn bè thuộc cộng đồng đa số,  ảnh hưởng của một số phong tục, tập quán và thói quen  <br /> nhất định của cộng đồng DTTS <br /> <br /> <br /> <br /> <br />  16<br />  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                                                  GV: Thái Thị Luận<br /> <br /> <br /> Việc GV phát hiện ra những trở ngại, khó khăn của HS trong lớp và hỗ trợ các em  <br /> vượt qua chúng sẽ tạo cho HS có cảm giác được bảo vệ, chăm sóc và quan tâm, giúp các  <br /> em có thêm nghị lực vượt khó. Bên cạnh đó, khi được GV chú ý đến những vấn đề  khó <br /> khăn của mình, bản thân HS có thêm động lực để  cố  gắng hơn trong học tập và rèn <br /> luyện. Đồng thời, GV cũng được HS thêm yêu mến, tin cậy để  có thể  sẵn lòng chia sẻ <br /> nhiều hơn những khó khăn, khúc mắc của mình trong cuộc sống hoặc học tập. <br /> <br /> Quan tâm đến khó khăn của HS còn góp phần giúp GV xây dựng và duy trì được  <br /> một tập thể lớp đoàn kết, tương trợ, nơi HS cảm thấy mình là một phần có ý nghĩa của <br /> cộng đồng lớp học và tích cực tham gia các hoạt động chung. Từ  đó, từng bước hình <br /> thành, củng cố tinh thần trách nhiệm và ý thức tập thể cho HS. Điều này càng có ý nghĩa  <br /> đối với nhóm thiểu số HS dân tộc thường hay mặc cảm, tự ti và ngại giao tiếp trong một <br /> tập thể có đông HS người Kinh hơn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br />  Một số cách thức thực hiện việc quan tâm đến những khó khăn của học sinh<br /> <br /> ­ Lập hồ sơ chi tiết của từng HS và thường xuyên cập nhật, bổ sung. Hồ sơ HS ở <br /> đây không chỉ thuần túy là một bản ‘trích ngang’ những thông tin về  hoàn cảnh cá nhân, <br /> gia đình của HS như quan niệm truyền thống, mà còn bao gồm cả các sản phẩm trong quá <br /> trình học tập và hoạt động của HS như  bài tập/bài thi các môn học, các bản thu hoạch,  <br /> tranh vẽ sáng tác, bài thơ dự thi, bài báo tường, các nhận xét của những GV khác về HS, <br /> bằng chứng về việc khen thưởng/kỷ luật, v.v. Túi hồ sơ hoàn thiện của một HS chính là <br /> “cửa sổ để quan sát tư duy và quá trình học tập của HS”, mà GV thông qua đó có thể nhìn <br /> rõ hơn bức tranh sinh động, chân thực về các HS của mình bao gồm cả những thuận lợi,  <br /> khó khăn mà em đó gặp phải trong học tập và cuộc sống.<br /> <br /> Việc xây dựng, quản lý và cập nhật hồ  sơ HS có thể  hiệu quả  hơn nếu GV huy