SKKN: Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa học 9

Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br /> I­PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI<br /> ­ Nhằm giúp học sinh hiểu biết thêm về sự ô nhiễm môi trường đã ảnh hưởng đến <br /> sức khỏe của con người và các sinh vật trên Trái đất như thế nào?<br /> ­ Tác nhân nào làm thay đổi cấu trúc môi trường và hậu quả của sự thay đổi đó như <br /> thế  nào. ­ Thông qua đó trong chương trình giáo dục phổ  thông có những bài học <br /> cần lồng ghép tích hợp giáo dục môi trường vào từng nội dung và giáo dục cho các <br /> em ý thức bảo vệ môi trường.<br /> ­ Những kiến thức cơ  bản về  môi trường dưới đây sẽ  cho biết con người đã tác <br /> động trực tiếp hoặc gián tiếp tác động vào môi trường và làm môi trường suy thoái <br /> ảnh hưởng trực tiếp đến con người và các loài sinh vật trên trái đất. Từ  đó các em <br /> học sinh có ý thức về môi trường, có ý thức bảo vệ môi trường, tích cực vận động <br /> bạn bè người thân cùng tham gia giữ gìn môi trường trong sạch.<br /> 2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI<br /> ­  Các vấn đề ảnh hưởng đến môi trường.<br /> ­  Phương pháp lồng ghép tích hợp nội dung cụ  thể  từng bài vào những nội dung <br /> từng yếu tố tác động môi trường..<br /> 3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU<br /> ­ Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa học lớp 9 vào một số bài cụ <br /> thể.<br /> ­ Một số vấn đề về ô nhiễm môi trường hiện nay.<br /> 4. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> ­ HS khối lớp 9 của trường THCS Nguyễn Trãi, huyện Krông Ana, tỉnh Đăklăk<br /> 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> ­ Trong đề tài có sử dụng các phương pháp như sau:<br /> ­ Phương pháp quan sát trực quan:   Giáo viên cho học sinh quan sát những hình  <br /> ảnh minh họa trong nội dung tích hợp về môi trường.<br /> ­ Phương pháp nghiên cứu tài liệu:  Giáo viên sẽ  giao cho học sinh nghiên cứu <br /> trước một số nội dung quan trọng ở nhà.<br /> <br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               1<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br /> ­ Phương pháp phân tích, tổng hợp ý kiến của học sinh : Trong quá trình giảng <br /> dạy, giáo viên sẽ  phân tích, tổng hợp ý kiến của học sinh nêu bật những nội dung <br /> mà học   sinh thực hiện đúng, đồng thời góp ý những nội dung mà các em chưa thực <br /> thực hiện tốt.<br /> ­ Phương pháp điều tra: phát phiếu điều tra cho học sinh để đánh giá: Giáo viên <br /> sẽ  phát phiếu đánh giá cho học sinh trước và sau khi thực hiện đề  tài, so sánh để <br /> thấy được hiệu quả của đề tài.<br /> ­ Phương pháp thống kê: So sánh số liệu trước và sau khi thực hiện đề tài<br /> <br /> <br /> <br /> <br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               2<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br /> II­ NỘI DUNG<br /> 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN ĐỀ TÀI<br /> 1.1 Môi trường là gì?<br />       Môi trường bao gồm các yếu tố  tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con <br /> người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự  tồn tại, phát triển của con người <br /> và sinh vật” Môi trường sống của con người theo nghĩa rộng là tất cả các yếu tố tự <br /> nhiên và xã hội cần thiết cho sự sinh sống, sản xuất của côn người như  tài nguyên <br /> thiên nhiên, không khí, đất, nước, ánh sáng, cảnh quan, quan hệ xã hội. Theo nghĩa  <br /> hẹp thì môi trường sống của con người chỉ bao gồm các yếu tố tự  nhiên và yếu tố <br /> xã hội trực tiếp liên quan đến chất lượng cuộc sống của con người như diện tích <br /> nhà ở, nước sạch, điều kiện vui chơi, giải trí, chất lượng bữa ăn…<br />        Môi trường nhà trường  bao gồm không gian trường, cơ  sở  vật chất trong  <br /> trường như: lớp học, phòng thí nghiệm, sân chơi, thầy cô giáo, học sinh, các tổ chức <br /> xã hội như Đoàn, Đội…<br /> 1.2. Sự  cần thiết của việc giáo dục bảo vệ  môi trường trong giảng dạy hóa  <br /> học  ở  trường trung học cơ  sở  Nguyễn Trãi nói riêng và trong các trường <br /> THCS nói chung.<br />      Vì môi trường sống ảnh hưởng trực tiếp đến sự sống của con người, động vật, <br /> thực vật…Chính vì vậy bảo vệ môi trường chính là bảo vệ chính cuộic sống chúng <br /> ta. Khi hiểu được điều đó, các em học sinh sẽ  biết phải làm gì để  bảo vệ  môi  <br /> trường.<br /> ­ Hiện nay vấn đề về môi trường đang là một vấn đề cực kỳ nóng bỏng, nó là vấn <br /> đề  chung của toàn nhân loại. Biết được sự  ô nhiễm môi trường hiện nay như  thế <br /> nào, các em sẽ biết gìn giữ để môi trường ngày càng trong sạch hơn.<br /> ­ Giáo dục bảo vệ môi trường sống là vấn đề hết sức cần thiết. Việc tích hợp giáo <br /> dục bảo vệ môi trường trong môn học Hóa học sẽ giúp các em có niềm say mê với  <br /> môn học hơn, yêu cuộc sống, yêu môi trường và từ  đó giáo dục đạo đức của các  <br /> em.<br /> 2. Thực trạng<br /> <br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               3<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br />     Trước khi thực hiện đề tài này vào trong việc giảng dạy ở Nhà trường tôi khảo  <br /> sát 100 em học sinh lớp 9 của trường THCS Nguyễn Trãi về các vấn đề:<br /> + Em đã làm gì nhằm bảo vệ môi trường sống của chúng ta?<br /> + Em hiểu như  thế  nào về  “Hiệu  ứng nhà kính”, mưa axit?  Và nhiên liệu ‘sạch’  <br /> hiện nay dùng là gì?<br /> + Nguyên nhân nào dẫn đến biến đổi khí hậu trên Trái đất?<br /> + Em thấy việc học tập môn Hóa học có mục đích gì trong cuộc sống của chúng ta?<br /> ­Tôi sử dụng phiếu trắc nghiệm với những câu hỏi thuộc 3 vấn đề  nêu trên và đạt  <br /> được kết quả như sau:<br /> PHIẾU TRẮC NGHIỆM<br /> STT Câu hỏi Câu trả lời Số  HS  Tỷ lệ (%)<br /> chọn<br /> 1 Em đã làm gì nhằm bảo  A.Không xả rác. 40 40%<br /> vệ  môi trường sống của  B.Trồng cây xanh. 30 30%<br /> chúng ta? C.Đi xe đạp. 5 5%<br /> D.Tất   cả   các   phương   án  25 25%<br /> trên.<br /> <br /> <br /> 2 Hiệu  ứng nhà kính là hệ  A.   Sự   phá   hủy   ozon   trên  30 30%<br /> quả của? tầng khí quyển.<br /> B. Sự  lưu giữ  bức xạ  hồng  20 20%<br /> ngoại bởi lượng dư khí CO2 <br /> trong khí quyển.<br /> C. Sự  chuyển động “Xanh” <br /> 20 20%<br /> duy   trì   trong   sự   bảo   tồn <br /> rừng.<br /> 30 30%<br /> D.   Sự   hiện   diện   của   lưu <br /> huỳnh oxit trong khí quyển.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3 Nhiên   liệu   nào   sau   đây  A.Than đá 25 25%<br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               4<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br /> thuộc   loại   nhiên   liệu  B. Xăng, dầu 15 15%<br /> sạch   đang   được   nghiên  C. Khí Butan (gaz) 10 10%<br /> cứu   sử   dụng   thay   thế  D. Than gỗ 30 30%<br /> một   số   nhiên   liệu   khác <br /> gây ô nhiễm môi trường?<br /> <br /> <br /> 4 Nguyên   nhân   gây   mưa  A.Do bầu trời. 25 25%<br /> axit là gì? B. Do khói, bụi 25 25%<br /> C. Do thủng tầng ozon 20 20%<br /> D. Do không khí bị ô nhiễm  30 30%<br /> chứa các khí: SO2; NOx<br /> 5 Nguyên   nhân   của   biến  A.Do sự thay đổi cường độ  40 40%<br /> đổi  khí   hậu  hiện   nay  là  ánh sáng của Mặt Trời.<br /> gì? B.Do nước biển dâng. 10 10%<br /> C.Do   hàm   lượng   khí   CO2;  30 30%<br /> CH4;   N2O   trong   không   khí <br /> quá nhiều.<br /> D.Cả A và C<br /> 20 20%<br /> 6 Việc   học   tốt   môn   Hóa  A.Học để thi 70 70%<br /> học nhằm mục đích gì? B.Nhằm tìm ra giải pháp để  30 30%<br /> bảo   vệ   môi   trường   cũng <br /> như   không   có   những   tác <br /> động xấu đến môi truờng.<br /> <br /> <br /> 2.1 Thuận lợi – khó khăn<br /> * Thuận lợi: Một số học sinh có niềm đam mê, niềm say mê với môn học thì các <br /> em tự tìm tòi những kiến thức tích hợp của môn học giúp cho việc học tập trở nên <br /> hứng thú và không cón khô khan. Ngoài ra còn tăng them niềm say mê của các em <br /> đối với môn học và các em cũng có ý thức bảo vệ môi trường xung quanh hơn.<br /> *Khó khăn:<br /> <br /> <br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               5<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br /> ­ Vẫn còn một số em cảm thấy không có hứng thú trong việc tìm tòi, khám phá các <br /> kiến thức lien quan đến môn học. Vì vậy, các em không hiểu rõ bản chất của môn <br /> học, thiếu kiến thức thực tế. Các em chỉ tập trung vào giải các bài toán mà quên đi  <br /> ứng dụng của các chất hay những nội dung về Hóa học với môi trường.<br /> 2.2 Thành công – Hạn chế<br /> *  Thành công:  Sau khi áp dụng việc tích hợp giáo dục bảo vệ  môi trường trong <br /> môn Hóa học, học sinh cảm thấy yêu thích môn học hơn, thích tìm tòi, khám phá <br /> những vấn đề xung quanh về môi trường có liên quan đến môn Hóa học và trao đổi <br /> lại với chính giáo viên. Các em cũng có ý thức hơn trong việc gìn giữ và bảo vệ môi <br /> trường bằng những việc làm , những hành động cụ thể như: trồng và chăm sóc cây <br /> xanh, không xả rác, tuyên truyền với những người xung quanh.<br /> *Hạn chế: Mặc dù đã cố gắng tìm tòi tuy nhiên vẫn còn thiếu sót một số phần tích  <br /> hợp ở những bài học cụ thể.<br /> 2.3 Mặt mạnh – Mặt yếu<br />       Đề tài có thể dùng để tham khảo cho giáo viên đang giảng dạy môn Hóa học lớp <br /> 9 cũng như  những giáo viên  ở  bộ  môn khác như  Lịch sử, công nghệ, địa lí…Học <br /> sinh biết được tầm quan trọng của việc học môn Hóa và các em sẽ  có ý thức học  <br /> tập tốt hơn cũng như có ý thức trong việc bảo vệ môi trường.<br />      Vì sự hiểu biết có hạn nên có thể vẫn còn thiếu sót  phần tích hợp ở mỗi bài cụ <br /> thể và phương tiện dạy học đôi lúc chưa đáp ứng được đầy đủ  để  việc triển khai <br /> đề tài được thánh công nhất.<br /> 2.4 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động<br />      Từ thực tế của việc giảng dạy tôi nhận thấy nguyên nhân các em học sinh chưa  <br /> hiểu, chưa nắm rõ những yếu tố tác động của con người với môi trường hay ngược  <br /> lại là do các em chưa chịu khó tìm tòi khám phá hay do gia đình các em không có  <br /> những phương tiện để nhằm phục vụ cho sự tìm hiểu đó. Mặt khác, vì kỹ năng làm  <br /> bài tập của các em chưa được tốt nên khi giảng dạy giáo viên thường chú ý đến  <br /> việc giải các bài tập mà quên đi việc tích hợp những nội dung về môi trường trong  <br /> các bài học cụ thể.<br /> 2.5  Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra<br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               6<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br />      Từ  thực trạng đã nêu, cũng như  kèm với việc khảo sát ban đầu về  sự  hểu biết <br /> của các em về hiệu ứng nhà kính, mưa axit, nhiên liệu sạch hay vai trò cúa Hóa học <br /> trong cuộc sống thì nhận thấy kết quả là: Đa số các em chưa hiểu biết về hiệu ứng  <br /> nhà kính, mưa axit, nhiên liệu sạch (60% ­70%); các em cũng chưa nhận thấy rõ vai <br /> trò của môn Hóa học với đời sống, với môi trường (70%). Và chủ  yếu là do 2 <br /> nguyên nhân:<br />     Nguyên nhân thứ nhất: do các em chưa chịu khó tìm tòi khám phá hay do gia đình <br /> các em không có những phương tiện để  nhằm phục vụ  cho sự  tìm hiểu đó. Với  <br /> nguyên nhân này giải pháp khắc phục là khơi gợi sự tò mò ở các em về môi trường  <br /> xung quanh ta bằng một số  câu hỏi như:Vì sao có một số  trường hợp khi đào  <br /> giếng sâu lại chết? Làm thế  nào để  tránh được trường hợp như  vậy? hay: <br /> Xung quanh các nhà máy sản xuất gang, thép, phân lân, gạch ngói…cây cối <br /> thường ít xanh tươi, nguồn nước ô nhiễm.Điều đó được giải thích như  thế <br /> nào?; hay: Tại sao để  cải tạo đất ở  một số  ruộng chua người ta thường bón  <br /> vôi bột… và còn rất nhiều những câu hỏi khác ta có thể đặt ra nhàm kích thích sự tò <br /> mò, ham tìm hiểu của các em từ đó các em biết được khi học tập môn Hóa học thì <br /> nó rất gần gũi với môi trương ta đang sinh sống.<br />      Nguyên nhân thứ hai là do: vì kỹ năng làm bài tập của các em chưa được tốt nên  <br /> khi giảng dạy giáo viên thường chú ý đến việc giải các bài tập mà quên đi việc tích  <br /> hợp những nội dung về môi trường trong các bài học cụ thể. Ở nguyên nhân này ta  <br /> cần khắc phục bằng cách không nên quá “ôm đồm” và chú trọng quá sâu vào việc  <br /> giải bài tập của các em. Ta nên định hướng để  các em có khả  năng tự  học và thay <br /> vào đó là khi soạn giáo án ở nhũng bài học có thể tích hợp nộii dung về môi trường  <br /> thì ta nên tìm hiểu và tích hợp những nôi dung  ấy vào vừa giúp các em có những  <br /> kiến thức nhất định về cuộc sống xung quanh vừa tăng them long yêu thích, say mê <br /> với môn học.<br /> 3.GIẢI PHÁP­ BIỆN PHÁP<br /> 3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp<br /> <br /> <br /> <br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               7<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br />      Viết lại những kinh nghiệm về tích hợp giáo dục bảo vệ  môi trường ở  những <br /> bài học cụ thể trong quá trình giảng dạy nhằm giúp học sinh có ý thức bảo vệ môi <br /> trường và tăng thêm lòng  yêu thích môn học cũng như bộc lộ them khả năng tự tìm  <br /> tòi, khám phá về cuộc sống xung quanh ta.<br /> 3.2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp trên<br /> Từ thực tế giảng dạy tôi nhận thấy rằng đề nâng cao ý thức bảo vệ môi trường với  <br /> các em học sinh thì ta cần:<br /> * Thứ nhất : Lồng ghép, đặt câu hỏi  và hướng dẫn học sinh đưa ra các biện <br /> pháp về  chống ô nhiễm môi trường nhằm kích thích sự  tò mò của các em cụ <br /> thể như:<br /> 1.Khi dạy bài “Oxit” ta lồng ghép nội dung về: Hiệu ứng nhà kính. Em hiểu gì <br /> về Hiệu ứng nhà kính?<br /> Và giải thích:<br />      Một cách chính xác có thể hiểu như sau: “hiệu ứng nhà kính” là hiện tượng Trái <br /> đất bị nóng dần lên do khí Cacbonic (CO2) trong khí quyển.<br />      Nồng độ khí này tăng cao do sự xả thải của các nhà máy, xí nghiệp, xe cộ…<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Các lò ghạch ở địa bàn xã EaBông­ huyện Krông Ana<br /> <br /> <br />        Người ta ước tính, nếu khí quyển Trái đất  không có cacbonic thì nhiệt độ trung <br /> bình giảm khoảng 21oC so với nhiệt độ  hiện tại. Còn ngược lại, nếu hàm lượng <br /> Cacbonic trong khí quyển tăng gấp đôi thì nhiệt độ trái đất tăng khoảng 4oC. Nhiệt <br /> độ  trái đất tăng cao dẫn đến tình trạng băng  ở  hai địa cực tan ra, nước biển dâng  <br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               8<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br /> cao. Trong 30 năm tới nếu không ngăn chặn “hiệu  ứng nhà kính”  kéo theo một số <br /> làng mạc gần bờ  biển sẽ  chìm trong nước biển. Để  hạn chế  hiệu  ứng này, cần <br /> thiết là phải giảm hàm lượng cacbonic trong khí quyển. Một số  biện pháp có thể <br /> làm là: hạn chế  sử  dụng nhiên liệu truyền thống, trồng nhiều cây xanh, bảo vệ <br /> rừng và thảm thực vật tự nhiên.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Một số hình ảnh về hậu quả của “Hiệu ứng nhà kính”<br /> <br /> <br /> * Biện pháp khắc phục: Cần hạn chế khí thải công nghiệp và các khí thải sinh <br /> hại vào không khí.  Các nhà máy, xí nghiệp cần có biện pháp để xử lí các khí độc <br /> hại trước khi    thải vào môi trường.<br /> (Giáo dục môi trường – Nguyễn Kim Hồng)<br /> 2. Khi dạy bài “một số axit quan trọng” ta lồng ghép nội dung về: mưa axit. <br /> Em hiểu như thế nào là mưa axit, nguyên nhân dẫ đến mưa axit? Ta cần làm <br /> gì để tránh mưa axit xảy ra?<br />      Trong khói thải của các loại nhiên liệu, chất đốt có nguồn gốc hóa thạch (than <br /> đá, dầu mỏ), khí thải nhà máy, phương tiện giao thông có chứa SO2; NOx, khói <br /> chì...Các chất này khi gặp và kết hợp với hơi nước trong bầu khí quyển trở thành <br /> các axit: Axit sunfuric, axit nitric và muối rồi rơi xuống đất theo mưa. Chúng ta có <br /> thể gặp trong thực tế các trận mưa to, mưa xám (nước mưa màu đen, xám) hoặc vị <br /> chua củ nước mưa. Nếu độ pH của nước mưa nhỏ hơn 5,5 thì đó là mưa axit.<br />       Mưa axit gắn chặt với nơi có nền sản xuất công nghiệp cao, chất thải khí lớn  <br /> và nơi có nhu cầu về  năng lượng ô tô, dùng than rẻ  tiền. Tuy nhiên các chất ô <br />  Nguời viết: Phạm Thu Hà                                      Trường THCS Nguyễn Trãi               9<br /> Sáng kiến kinh nghiệm                   Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa <br /> học 9<br /> nhiễm  có thể “di chuyển “ trong khí quyển qua biên giới các quốc gia, do vậy việc  <br /> kiểm soát mưa axit là vấn đề quốc tế.<br />        Mưa axit có tác động lớn đến nhà cửa, các công trình xây dựng, cây ối, đất đai,  <br /> hồ nước và tôm cá cùng thủy sinh vật.<br /> + Thiệt hại mưa axit ở Vương quốc Anh do mỗi kg SO 2 gây nên hằng năm: (Nguồn <br /> Kerry Turner, David Pearce lan Bateman­ Kinh tế môi trường,1993)<br /> <br /> +Nhà cửa :  0,400 Bảng Anh<br /> <br /> +Sức khỏe : 0,007 Bảng Anh<br /> <br /> +Rừng