S tay phóng viên – Phn 6
Phng vn
"Hãy ánh giá mt con ngi không phi qua câu tr li mà qua câu
hi ca anh ta." (Vôn-te)
Là phóng viên và nhà sn xut chơng trình truyn hình, chúng ta
phi t hi mình mt cách nghiêm túc v cách thc tin hành phng vn.
Khong na s câu hi ca chúng ta không khuyn khích câu tr li hay;
trên thc t, chúng trit tiêu câu tr li. Nh vy, cách tin hành phng vn
ca chúng ta cha hiu qu.
• Câu hi ca chúng ta khó và ã c tr li t trc.
• Khi phng vn tht bi, chúng ta có xu hng  li cho ngi tr
li phng vn.
• Có li chính là chúng ta, nhng ngi t câu hi, ngi tin hành
phng vn. Nhng câu hi d mang li nhng câu tr li ti.
Phóng viên thng thích nhng câu hi nghe có v rn.
• "Anh là ngi phân bit chng tc phi không?"
• "Anh có git ngi bn ng hành ca mình không?"
ây là nhng câu hi nghe có v rn. Nhng chúng hoàn toàn không
rn. Chúng li rt d tr li. Chúng ta ã buc ngi c hi tr li không.
Chúng ta ã trit tiêu câu tr li mà chúng ta mun nghe. Kt qu ngc li
vi nhng gì chúng ta  ra.
Nhng câu hi khó (thc rn) buc ngi ta phi suy t, ng não
tìm câu tr li. Nhng câu hi ó làm h! chng li, làm h! l"ng l. Làm h!
 m hôi.
5 thói quen xu trong phng vn và cách khc ph#c:
Thói xu 1
t câu hi óng:
v/d: "Anh có phi là ngi phân bit chng tc hay không?", "Anh có
git ngi bn ng hành ca mình không?", "Anh có ng ý...?"
Hu qu
ây là mt li ti t nht. Nó gi câu tr li có/không. Li rt tuyt
vi vi nhng ngi tìm cách né tránh câu tr li. Nhng câu hi git cht
phng vn. Nhng câu hi c trng nh: "... phi không? ...hay không?" ã
trao th ch ng cho ngi c phng vn.
Cách khc ph#c
Hãy t các câu hi có dng: cái gì? ti sao? nh th nào?... ơn gin
và k$ diu.
Thói xu 2
Không phi câu hi.
V/d: "ó là mt quyt %nh cng rn." hay "Ngi ta nói ông là mt
lãnh o khó tính."
Hu qu
Mt ph&n t câu hi trong nhiu phng vn hoàn toàn không phi là
câu hi. Chúng là nhng câu kh'ng %nh. Li mt l&n na chúng li trao th
ch ng cho ngi c phng vn. Nhng câu hi này không òi hi câu
tr li.
Cách khc ph#c
Hãy nh r(ng bn ang tìm kim mt phng vn. Bn không dùng
kin thc ca mình gây n tng vi ngi tr li phng vn. "H&u ht
các nhà báo u t nhng câu hi khng khip, trong ó h! thng khoe
khoang vi bn và các nhà báo khác nhng gì mà h! bit hơn là hi bn ngh)
gì." (John Townsend, tác gi cun sách hng d*n cách c x vi báo gii.)
Thói xu 3
Hai-trong-mt
V/d: "Anh có quan h nh th nào vi ngài b trng, và theo anh ông
ta có làm sai không?"
Hu qu
Câu hi la ch!n... hai cho cái giá ca mt. Chúng ta cho ngi tr
li ch!n câu hi d -h! thng làm vy. Anh hi hai câu và h&u ht trong
m!i trng hp ch+ nhn c mt câu tr li.
Cách khc ph#c
Hãy hi tng câu hi mt. B các liên t nh "và", 'hoc".
Thói xu 4
Kích ng.
Hu qu
Nhng câu hi cho ch th cơ hi phn ng vi nhng t dùng trong
câu hi hơn là áp li câu hi. ó có th nhng t ng kích ng hay ngôn
ng cng iu hay hung h,ng.
Cách khc ph#c
Hãy dùng ngôn ng trc din. Câu hi càng cao gi!ng, máy móc/hình
thc thì câu tr li càng chng mc/t nht.
Thói xu 5
Câu hi vô tn (never-ending).
Hu qu
Nhng câu hi này thng lan man, làm ngi tr li phng vn bi
ri và cui cùng  v" di sc nng ca t ng.
Cách khc ph#c
Bn bit mình ang ch i gì ngi c phng vn. Hãy vit
trc câu hi nhn câu tr li thích hp. Hi nhng câu ngn và ơn gin.
Hãy làm cho ngi tr li phng vn góp ph&n vào "ni dung" - ng
cho h! bit ni dung. ng d oán trc câu tr li. Khi bn hi: "Anh/ch%
có m/vui sng/bun không?", bn cho h! bit ni dung. Nhng thay vào
ó ta hi: "Anh/ch% cm thy th nào?". Câu hi này không gi ý gì.
Quá nhiu phng vn thì ch'ng khác nhng cuc i câu cá là bao.
Phi có k hoch phng vn. Và giai on &u ca vic lp k hoch là xác
%nh m#c ích phng vn. iu chúng ta tìm là:
• S tht
• Cm xúc
• Phân tích
• Câu chuyn ca ngi làm chng
• Trách nhim
• Ni tâm nhân vt
Viên s) quan cnh sát có th bit s tht nhng không tr li nhng
câu hi v cm xúc; gia ình nn nhân có th cho bit cm xúc, nhng có th
h! không bit chi tit ca v# vic xy ra; c hai i tng này không th cho
bit tng th hay phân tích.