Tiểu luận: Lợi thế cạnh tranh - sự phồn vinh của một quốc gia được tạo ra chứ không phải gắn liền bẩm sinh (Porter, 1990)

Chia sẻ: Dxfgbfcvbc Dxfgbfcvbc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:63

Thêm vào BST

Báo xấu

139
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nêu nhận định Lợi thế cạnh tranh - sự phồn vinh của một quốc gia được tạo ra chứ không phải gắn liền bẩm sinh (Porter, 1990) nhằm sử dụng mô hình viên kim cương về lợi thế cạnh tranh của Michael Porter để chỉ ra các chính sách mà chính phủ có thể sử dụng để thúc đẩy lợi thế cạnh tranh của quốc gia.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận: Lợi thế cạnh tranh - sự phồn vinh của một quốc gia được tạo ra chứ không phải gắn liền bẩm sinh (Porter, 1990)

B GIÁO D C TRƯ NG I H C M TP.HCM KHOA SAU IH C NGÀNH QU N TR KINH DOANH BÀI T P NHÓM MÔN QU N TR KINH DOANH QU C T Ch 1: L i th c nh tranh-s ph n vinh c a qu c gia ư c t o ra ch không ph i g n li n b m sinh (Porter, 1990) S d ng mô hình viên kim cương v l i th c nh tranh c a Michael Porter ch ra các chính sách nào mà chính ph có th s d ng thúc y l i th c nh tranh c a qu c gia. ng v i m i y u t trong mô hình viên kim cương này anh/ch hãy gi i thích vì sao nh ng chính sách này có th d n n m t s gia tăng l i th c nh tranh và năng su t cho m t ngành ư c l a ch n t i qu c gia c a anh/ch . (C th ng d ng vào ngành chè Vi t Nam) GVHD: TS. NGUY N HÙNG PHONG NGUY N KIM PHƯ C. HVTH: NHÓM 1 – KHÓA MBA10 1. PHAN NGUY N TU N HI P 2. BÙI TH THANH CHI 3. NGUY N TRUNG KIÊN 4. LÊ TH HOÀNG OANH 5. PH M TH M DUNG 6. NGUY N TH M NƯƠNG. TP.HCM, 08/2012
L I C M ƠN u tiên, tôi xin g i l i c m ơn chân thành n v i th y Nguy n Hùng Phong và cô Nguy n Kim Phư c ã t n tình hư ng d n chúng tôi, h c viên l p MBA khóa 10 trong su t th i gian h c t p, nghiên c u bài h c và th c hi n nghiên c u tài môn h c Qu n Tr Kinh Doanh Qu c T . ng th i, tôi cũng xin chân thành c m ơn các b n h c viên l p MBA khóa 10 ã nhi t tình óng góp cho nhóm chúng tôi trong su t th i gian th c hi n tài ư c hoàn thành t t hơn. Cu i cùng, do gi i h n c a môn h c và th i gian nghiên c u nên chưa th phân tích c th và i sâu vào các v n nên r t mong quý Th y Cô và b n c thông c m v nh ng thi u xót n u có. Kính chúc quý Th y Cô, quý b n bè l i chúc s c kh e và thành công. Xin trân tr ng kính chào. Nhóm H c viên th c hi n Nhóm 1. - Trang 1 -
NH N XÉT VÀ ÁNH GIÁ C A GI NG VIÊN HƯ NG D N ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... Thành Ph HCM, ngày ... ... , tháng ... ... , năm 2012. - Trang 2 -
M CL C Trang Ph n 1. S d ng mô hình viên kim cương v l i th c nh tranh c a Michael Porter ch ra các chính sách nào mà chính ph có th s d ng thúc y l i th c nh tranh c a qu c gia. .......................................................................................................... 5 1. L i th c nh tranh là gì ? ........................................................................................ 5 2. L i th c nh tranh mang n s ph n vinh c a qu c gia: ..................................... 5 3. L i th c nh tranh ư c t o ra ch không ph i g n li n b m sinh ....................... 6 4. Tóm lư c v Mô hình viên kim cương v l i th c nh tranh c a Michael Porter và nh n nh các y u t này Vi t Nam: ........................................................................ 6 * C th các chính sách mà chính ph có th s d ng: ................................................ 17 1. Trong quan h h p tác qu c t gi a các qu c gia láng gi ng: ............................ 17 2. Nh ng yêu c u v chuy n i chính sách: ............................................................ 18 3. Chương trình hành ng nâng cao năng l c c nh tranh. ................................ 18 4. Phát tri n ngu n nhân l c..................................................................................... 19 5. Tái c u trúc Doanh nghi p nhà nư c. .................................................................. 19 6. Phát tri n các t h p t i Vi t Nam........................................................................ 20 7. T h p và các chính sách kinh t . ......................................................................... 21 8. Các khuy n ngh th c hi n. .............................................................................. 21 Ph n 2. ng v i m i y u t trong mô hình viên kim cương này anh/ch hãy gi i thích vì sao nh ng chính sách này có th d n n m t s gia tăng l i th c nh tranh và năng su t cho m t ngành ư c l a ch n t i qu c gia c a anh/ch . ............................. 22 ng d ng vào ngành chè Vi t Nam 2.1. T ng quan v tình hình s n xu t chè Vi t Nam và trên th gi i. ................... 22 2.1.1. L ch s phát tri n c a ngành hàng chè: ..................................................... 22 2.1.2. c i m sinh thái, sinh s n c a cây chè, phân b c a ngành hàng chè trong nư c. .................................................................................................................... 22 2.1.3. Phân b a lý, thu n l i và khó khăn ............................................................ 24 2.1.4. Các s n ph m chính và tình hình s n xu t c a ngành chè trên th gi i. ... 28 2.1.5. Tình hình di n tích, năng su t và s n lư ng c a ngành hàng trong nư c theo chu i th i gian hàng năm. ..................................................................................... 31 2.1.6. Tình hình s n xu t chè trên th gi i. .......................................................... 33 2.1.7. Các doanh nghi p tham gia xu t kh u chè và m t s ch tiêu xu t kh u chè c a Vi t Nam theo các phân khúc th trư ng.......................................................... 36 - Trang 3 -
2.2. Phân tích l i th c nh tranh qu c gia trong ngành chè Vi t Nam ng v i mô hình kim cương c a Michael Porter. ............................................................................. 37 2.2.1. i u ki n v y u t s n xu t trong ngành chè Vi t Nam. ........................ 38 2.2.2. Các i u ki n v c u trong s n xu t chè Vi t Nam. ................................ 41 2.2.3. Các ngành công nghi p ph tr và liên quan trong ngành chè t i Vi t Nam. ............................................................................................................................... 42 2.2.4. Chi n lư c công ty, c u trúc và c nh tranh n i a ................................... 43 2.2.5 Vai trò c a chính ph trong ngành chè Vi t Nam. ...................................... 44 2.3. Nghiên c u bài h c kinh nghi m c a các qu c gia xu t kh u chè thành công trên th gi i và bài h c rút ra cho Vi t Nam ........................................................ 46 2.3.1. Nghiên c u v thành t u và bài h c kinh nghi m c a các qu c gia xu t kh u chè trên th gi i ............................................................................................ 46 2.3.2. T nh ng nghiên c u trên ta có th rút ra bài h c cho Vi t Nam. ............. 53 2.4. M c tiêu c a chi n lư c thâm nh p th trư ng th gi i cho s n ph m chè c a Vi t Nam n năm 2020. ............................................................................................... 55 2.5. M t s ki n ngh ................................................................................................. 56 - Trang 4 -
Ch 1: L i th c nh tranh-s ph n vinh c a qu c gia ư c t o ra ch không ph i g n li n b m sinh (Porter, 1990) S d ng mô hình viên kim cương v l i th c nh tranh c a Michael Porter ch ra các chính sách nào mà chính ph có th s d ng thúc y l i th c nh tranh c a qu c gia. ng v i m i y u t trong mô hình viên kim cương này anh/ch hãy gi i thích vì sao nh ng chính sách này có th d n n m t s gia tăng l i th c nh tranh và năng su t cho m t ngành ư c l a ch n t i qu c gia c a anh/ch . Ph n 1. S d ng mô hình viên kim cương v l i th c nh tranh c a Michael Porter ch ra các chính sách nào mà chính ph có th s d ng thúc y l i th c nh tranh c a qu c gia. 1. L i th c nh tranh là gì ? L i th c nh tranh ư c hi u là nh ng ngu n l c, l i th c a ngành, qu c gia mà nh có chúng các doanh nghi p kinh doanh trên thương trư ng qu c t t o ra m t s ưu th vư t tr i hơn, ưu vi t hơn so v i các i th c nh tranh tr c ti p. L i th c nh tranh giúp cho nhi u doanh nghi p có ư c “Quy n l c th trư ng” thành công trong kinh doanh và trong c nh tranh. 2. L i th c nh tranh mang n s ph n vinh c a qu c gia : Lý lu n c a Porter v l i th c nh tranh qu c gia gi i thích các hi n tư ng thương m i qu c t trên góc các doanh nghi p tham gia kinh doanh qu c t và vai trò c a nhà nư c trong vi c h tr cho các ngành có i u ki n thu n l i giành l i th c nh tranh qu c gia ch không ph i cho m t vài doanh nghi p c th . S thành công c a các qu c gia ngành kinh doanh nào ó ph thu c vào 3 v n cơ b n: l i th c nh tranh qu c gia, năng su t lao ng b n v ng và s liên k t h p tác có hi u qu trong c m ngành. Các qu c gia thành công m t s ngành trên th trư ng toàn c u vì môi trư ng trong nư c c a h năng ng, i tiên phong và nhi u s c ép nh t. Các Công ty c a h thu ư c l i th so v i các i th qu c t nh vi c có các i th m nh trong nư c, nh có các nhà cung c p có kh năng trong nư c, nh s phong phú nhu c u khách hàng trong nư c và s liên k t ch t ch c a các ngành ph tr . Theo Porter thì không m t qu c gia nào có th có kh năng c nh tranh t t c các ngành ho c h u h t các ngành. Các qu c gia ch có th thành công trên thương trư ng kinh doanh qu c t khi h có l i th c nh tranh b n v ng trong m t s ngành nào ó. L i th c nh tranh ph i là kh năng cung c p giá tr gia tăng cho các i tư ng có liên quan như: khách hàng, nhà u tư ho c các i tác kinh doanh và t o giá tr gia tăng cao cho doanh nghi p. - Trang 5 -
Ch ng h n, các nư c n i ti ng v du l ch như Ý và Thái Lan ã t n d ng l i th so sánh v thiên nhiên và các công trình văn hóa di tích l ch s phát tri n ngành công nghi p không khói này r t thành công và hi u qu . Tuy nhiên, h thành công không ph i ch d a vào nh ng di s n văn hóa và thiên nhiên ban cho, mà vì h ã t o ra c m t n n kinh t ph c v cho du l ch v i r t nhi u d ch v gia tăng kèm theo, t d ch v khách s n, nhà hàng, l h i n các d ch v vui chơi gi i trí, các trung tâm mua s m và các chương trình ti p th toàn c u. i u ó ã t o cho h có l i th c nh tranh qu c gia mà các nư c khác khó có th vư t tr i. 3. L i th c nh tranh ư c t o ra ch không ph i g n li n b m sinh . Porter phê phán các h c thuy t c i n trư c ây cho r ng ưu th c nh tranh c a các doanh nghi p trên thương trư ng c nh tranh qu c t là ch d a vào l i th tuy t i c a Adam Smith hay ch có l i th so sánh c a David Ricardo. Theo ông, kh năng c nh tranh c a m t qu c gia ngày nay l i ph thu c vào kh năng sáng t o và s năng ng c a ngành c a qu c gia ó Khi th gi i c nh tranh mang tính ch t toàn c u hóa thì n n t ng c nh tranh s chuy n d ch t các l i th tuy t i hay l i th so sánh mà t nhiên ban cho sang nh ng l i th c nh tranh qu c gia ư c t o ra và duy trì v th c nh tranh lâu dài c a các doanh nghi p trên thương trư ng qu c t . 4. Tóm lư c v Mô hình viên kim cương v l i th c nh tranh c a Michael Porter và nh n nh các y u t này Vi t Nam: Hình 1.1. Mô hình kim cương c a Michael Porter. - Trang 6 -
Michael Porter ã ưa ra mô hình phân tích t i sao m t vài qu c gia l i có l i th c nh tranh hơn các qu c gia khác. Mô hình này ưa ra các y u t quy t nh nl i th c nh tranh c a m t qu c gia, các y u t này ư c xem như là “viên kim cương c a Michael Porter – Porter’s Diamond”. Lý thuy t này cho r ng i m t a qu c gia c a m t t ch c óng vai trò quan tr ng trong vi c hình thành nên l i th c nh tranh toàn c u. i m t a này cung c p các y u t cơ b n, h tr các t ch c trong vi c xây d ng l i th c nh tranh toàn c u. Porter ưa ra b n y u t trong mô hình viên kim cương c a mình như sau (xem hình 1.1) Theo Porter (1990), b n thu c tính trong mô hình kim cương c a m t qu c gia s nh hình môi trư ng c nh tranh cho doanh nghi p trong nư c, thúc y hay kìm hãm vi c t o l p l i th c nh tranh qu c gia, c th : (1). Các i u ki n c a y u t u vào: Hi n tr ng c a m t qu c gia liên quan n các y u t s n xu t như k năng lao ng, cơ c u h t ng v.v… chúng có liên quan n c nh tranh cho nh ng ngành riêng. Các y u t này có th chia thành các nhóm như: (1) ngu n nhân l c (trình h c v n, chi phí lao ng, s cam k t v.v…), (2) các ngu n nguyên li u (ngu n nguyên li u t nhiên, không gian v.v…), (4) ngu n ki n th c, (5) ngu n v n và cơ s h t ng, v t ch t, (6) H t ng hành chính ( ăng ký, c p phép), (7) Thông tin và tính minh b ch, (8) H t ng khoa h c và công ngh . Các y u t này cũng bao g m các y u t như ch t lư ng nghiên c u trư ng i h c, s bãi b các quy nh c a th trư ng lao ng, kh năng chu chuy n nhanh c a th trư ng ch ng khoán c a qu c gia v.v… Các y u t qu c gia này thư ng cung c p nh ng l i th c nh tranh u tiên và t ó l i th c nh tranh ư c xây d ng trên cơ s này. M i qu c gia có m t nhóm các i u ki n y u t c th vì th nên m i qu c gia s phát tri n nh ng ngành công nghi p mà nhóm i u ki n các y u t u vào c a nó là t i ưu. i u này cũng gi i thích ư c s t n t i c a các qu c gia g i là “qu c gia có ngu n lao ng r ”, các nư c nông nghi p ( t nư c r ng l n v i ngu n tài nguyên t ai d i dào). Michael Porter ch ra r ng các y u t này không ph i có t thiên nhiên hay ư c th a hư ng mà nó có th thay i hay phát tri n. Ví d như các sáng ki n v chính tr , ti n b công ngh ho c thay i v văn hóa xã h i có th hình thành nên nh ng y u t u vào c a qu c gia. - Trang 7 -
* Nh n nh các i u ki n c a y u t u vào Vi t Nam. Trong b ng Báo cáo năng su t Vi t Nam 2010 thì: Nh ng năm qua Vi t Nam v n t p trung tăng cư ng s d ng lao ng vào huy ng s d ng v n là ch y u, chưa có nhi u óng góp c a các y u t như trình công ngh , ch t lư ng lao ng, công ngh qu n lý, cơ s h t ng, … vào tăng trư ng kinh t . Ngu n: Theo Trung tâm năng su t Vi t Nam (2010). Theo nh n nh c a các chuyên gia cho th y: - M t trong nh ng l i th c nh tranh c a VN thư ng ư c nói n là nhân công giá r . Tuy nhiên, lu t sư Trương Tr ng Nghĩa cho r ng, nên "gi i mã" xem ây là l i hay là như c i m c a VN. Lý do là giá nhân công r ng nghĩa v i lao ng tay ngh th p. Như v y, l i th này cũng chính là như c i m c a lao ng VN. Trên th c t , r t nhi u nhà u tư nư c ngoài than phi n r ng khó tuy n d ng nhân s cho ngành công ngh thông tin, ngân hàng, vi n thông... Do ó VN khó có th thu hút u tư vào nh ng khu v c d ch v cao c p mà VN, c bi t là TP.HCM ang r t c n chuy n d ch cơ c u kinh t . Vì v y, vi c ào t o nhân l c ch t lư ng cao, t o ngành công nghi p h tr , nâng cao hàm lư ng n i a... là vi c mà Nhà nư c ph i nhanh chóng th c hi n "t o ch t" cho "l i th nhân công" mà VN ang có hi n nay. - Chi phí th p là l i th c a Doanh nghi p Vi t Nam: Tuy nhiên, theo GS-TS Võ Tòng Xuân, các nhà thương thuy t c a ngành ngo i giao và thương m i ang quá m i mê v i vi c thi t k l ch trình gi m thu quan hàng nh p mà chưa có k ho ch "l i d ng cơ h i do m u d ch t do em l i". C th i v i ngành nông nghi p, giá c c a chúng ta hi n nay cao hơn so v i Thái Lan, Trung Qu c do t n nhi u chi phí, tr nhi u l phí, nhi u công gián ti p l i không có nhãn hi u uy tín qu c t nên bán không ư c giá. GS-TS Võ Tòng Xuân cho r ng, nhi m v c a Nhà nư c ph i u tư m nh cho nghiên c u khoa h c (gi ng cây tr ng và v t nuôi, k c nh ng gi ng có gien chuy n i thích nghi i u ki n canh tác kh c nghi t c a vùng sâu, vùng xa, công ngh sau thu ho ch). Bên c nh ó, ph i quy t tâm c i ti n các chính sách, bãi b nh ng lo i l phí vô lý gi m b t giá thành s n ph m, bãi b nh ng ưu ãi v i m t thành ph n kinh t , cơ c u l i các DN qu c doanh.. Ngu n: Nguyên H ng – [Vi t Báo (theo Thanh Niên)] http://vietbao.vn/Kinh-te/Canh-tranh-quoc-te-Dau-la-loi-the-cua-Viet- Nam/45211622/87/ - Trang 8 -
(2). Các i u ki n c a c u: Th hi n m c ph c t p c a khách hàng và nhu c u ( òi h i ch t lư ng cao, an toàn, và phù h p v i môi trư ng). Các i u ki n c a c u nh hư ng n vi c hình thành nên các i u ki n y u t u vào c a qu c gia. Chúng tác ng n không gian, xu hư ng c i ti n và phát tri n s n ph m. Theo Porter các nhu c u ư c th hi n b i ba c tính chính sau: s h n h p (s h n h p gi a nhu c u và s thích ngư i tiêu dùng), ph m vi và t c phát tri n, ph m vi và t c phát tri n và các cơ ch mà nó truy n nh ng s thích t th trư ng trong nư c sang th trư ng nư c ngoài. * Nh n nh các i u ki n c a c u Vi t Nam: - V i th trư ng r ng l n, dân s ông (kho ng 90 tri u dân) nên nhu c u trong nư c ngày càng l n và a d ng; - Ngư i tiêu dùng trong nư c ngày càng tr nên khó tính: òi h i ch t lư ng ngày càng cao hơn, an toàn và thân thi n hơn v i môi trư ng; Nên ây v a là cơ h i và thách th c c a các nhà s n xu t. (3). Các ngành công nghi p h tr và liên quan: Th hi n s hi n di n c a Nhà cung c p và các ngành h tr . M t ngành công nghi p thành công trên toàn th gi i có th t o nên l i th c nh tranh cho các ngành h tr ho c có liên quan. Nh ng ngành công nghi p cung c p có tính c nh tranh s tăng cư ng s c m nh cho vi c i m i và qu c t hóa các ngành nh ng giai o n sau trong chu i h th ng giá tr . Bên c nh nh ng nhà cung c p, nh ng ngành công nghi p có liên quan cũng r t quan tr ng. ây là nh ng ngành công nghi p có th s d ng và ph i h p các ho t ng riêng l v i nhau trong chu i giá tr ho c chúng có liên quan n nh ng s n ph m b sung (ví d như ph n c ng, ph n m m v.v…) - Trang 9 -
* Nh n nh v các ngành công nghi p h tr và liên quan Vi t Nam. Công nghi p h tr là m t thu t ng m i và hi n ang r t "nóng" Vi t Nam. Nó ư c xem như công vi c giúp cho vi c l p ráp các s n ph m cu i cùng thông qua cung c p các b ph n chi ti t, linh ki n s n ph m hàng hoá trung gian khác. Trong s n xu t công nghi p, thư ng ngư i ta chia thành 3 giai o n: Khai khoáng - Ch t o gia công chi ti t (công nghi p h tr ) - L p ráp. Theo tính toán c a các chuyên gia, i v i m t s ngành thì giá tr gia tăng trong s n xu t công nghi p rơi vào công nghi p h tr t i 90-95% tuỳ theo tính ch t k thu t ngành, còn 2 giai o n u và cu i ch chi m 5-10%. s n xu t ra m t chi c ôtô, hãng Toyota c n có 1.600 nhà cung c p các lo i chi ti t, linh ki n, hãng Meccedes cũng có kho ng 1.400 doanh nghi p cung c p. Như v y, ch c n vài nhà máy l p ráp cu i cùng nhưng h c n hàng ngàn doanh nghi p s n xu t trư c ó. M t chu i các ho t ng c a ngành công nghi p h tr này ch y u l i do các doanh nghi p v a và nh m nh n. Có th nói n n t ng c a s n xu t công nghi p chính là công nghi p h tr , ví như công nghi p h tr là “thân núi”, còn các ngành s n xu t công nghi p chính là “ nh núi”. Vi t Nam công nghi p h tr còn h t s c ơn gi n, quy mô nh l , ch y u s n xu t các linh ki n chi ti t gi n ơn, giá tr gia tăng th p và có s chênh l ch v năng l c ph tr gi a các doanh nghi p v a và nh n i a c a Vi t Nam v i các yêu c u c a các hãng s n xu t toàn c u. Hi n t i các doanh nghi p s n xu t có v n u tư tr c ti p nư c ngoài (FDI) u tư vào Vi t Nam ch y u trong lĩnh v c khai khoáng, l p ráp và may m c. Các lo i hình s n xu t này tiêu th năng lư ng l n, thâm d ng lao ng, gây ô nhi m môi trư ng, giá tr gia tăng th p và là nguyên nhân chính gây ra nh p siêu. Vi t Nam mu n phát tri n công nghi p theo chi u sâu, ti t ki m năng lư ng, t ai và tài nguyên, gi m thi u ô nhi m môi trư ng, nâng cao giá tr gia tăng, c n ph i phát tri n công nghi p h tr . Ngu n: Nguy n Cư ng-PG S K ho ch và u tư http://www.bacgiangdpi.gov.vn/vietnam/index.asp?sub=20&view=1449 - Trang 10 -
(4). Chi n lư c, cơ c u, i th c nh tranh c a doanh nghi p: Th hi n b i c nh chi n lư c và c nh tranh: - Nh ng quy nh và cơ ch ưu ãi khuy n khích u tư và nâng cao năng su t (ưu ãi v n u tư, b o v quy n s h u trí tu ,....); - C nh tranh n i a gay g t (m c thông thoáng i v i c nh tranh n i a và nư c ngoài,...) ây là i u ki n c a m t qu c gia mà nó quy t nh cách các công ty ư c thành l p, ư c t ch c và ư c qu n lý và nó quy t nh các c i m c a c nh tranh trong nư c. ây các lĩnh v c văn hóa óng m t vai trò quan tr ng. các qu c gia khác nhau, các y u t như cơ c u qu n lý, o c làm vi c, các tác ng qua l i gi a các công ty ư c hình thành khác bi t nhau. i u này s cung c p nh ng l i th và b t l i th cho nh ng ngành công nghi p riêng. Các m c tiêu t p th tiêu bi u nh t liên quan n các mô hình cam k t c a công nhân là m t y u t t i quan tr ng. Nó b nh hư ng m nh c a c u trúc s h u và s ki m soát. Ví d như các công ty tư nhân hoàn toàn ho t ng khác bi t so v i các công ty nhà nư c. Porter cho r ng các i th c nh tranh trong nư c và vi c tìm ki m l i th c nh tranh trong m t qu c gia có th giúp cung c p các t ch c các cơ s t ư cl i th c nh tranh trên quy mô toàn c u. Porter cho r ng các ngành kinh t c a qu c gia s thành công n u “h th ng kim cương” này v n hành thu n l i. Tác ng tương h c a các nhóm nhân t này thúc y s phát tri n c a ngành và l i th c a m t y u t này s t o i u ki n thu n l i và phát tri n các nhóm y u t khác * Nh n nh b i c nh Vi t Nam. Báo cáo Năng l c c nh tranh toàn c u 2010-2011 c a WEF (di n àn kinh t th gi i) cho th y, Vi t Nam t i m s năng l c c nh tranh (GCI) 4,3 i m, tăng so v i m c 4,0 i m trong báo cáo 2009-2010 và m c 4,1 i m trong báo cáo 2008-2009. Cùng v i s c i thi n i m s này, th h ng c a Vi t Nam trong x p h ng năng l c c nh tranh toàn c u ã tăng lên v trí th 59 trong t ng s 139 n n kinh t ư c x p h ng trong báo cáo năm nay, t v trí 75/133 trong báo cáo năm 2009, và v trí 70/134 c a báo cáo năm 2008. - Trang 11 -
h ng m c Yêu c u cơ b n, Vi t Nam t i m s 4,4 và x p h ng th 74; h ng m c Các nhân t c i thi n hi u qu , i m s dành cho Vi t Nam là 4,2, tương ương v trí th 57; còn h ng m c Các nhân t v sáng t o và phát tri n, Vi t Nam t 3,7 i m, x p th 53. Khi ánh giá các y u t trong t ng tr c t, WEF x p Vi t Nam các v trí khá cao các y u t như: ti n lương và năng su t (h ng 4/139), m c tin tư ng c a dân chúng vào các chính tr gia (32), m c áng tin c y c a l c lư ng c nh sát (41), h th ng i n tho i c nh (35), s ph sóng Internet t i trư ng h c (49), t l ti t ki m qu c gia (17), trình c a ngư i tiêu dùng (45), m c tham gia c a ph n vào l c lư ng lao ng (20), kh năng huy ng v n qua th trư ng ch ng khoán (35), FDI và chuy n giao công ngh (31), quy mô th trư ng n i a (39), quy mô th trư ng nư c ngoài (29)… Tuy nhiên, bên c nh ó cũng có r t nhi u nh ng y u t mà Vi t Nam g n cu i b ng như: m c b o v các nhà u tư (133), gánh n ng th t c hành chính (120), năng l c ki m toán và tiêu chu n báo cáo (119), ch t lư ng cơ s h t ng nói chung (123), cân b ng ngân sách chính ph (126), th i gian thành l p doanh nghi p (118), quy n s h u c a nư c ngoài (114), m c s n có c a công ngh tân ti n nh t (102)… WEF cũng li t kê nh ng y u t gây c n tr nhi u nh t i v i ho t ng kinh doanh t i các qu c gia ư c x p h ng trong báo cáo. i v i Vi t Nam, 5 rào c n hàng u bao g m kh năng ti p c n v n, l m phát, m c n nh th p c a chính sách, l c lư ng lao ng chưa ư c ào t o y , và cơ s h t ng h n ch . Tuy c i thi n hơn so v i báo cáo năm trư c, nhưng năng l c c nh tranh c a Vi t Nam theo WEF v n th p hơn so v i h u h t các qu c gia khác trong khu v c ông Nam Á như Singapore (5,5 i m/h ng 3), Malaysia (4,9 i m/h ng 26), Brunei (4,8 i m/h ng 28), Thái Lan (4,5 i m/h ng 38), Indonesia (4,4 i m/h ng 44). Ngu n: Theo Trung tâm năng su t Vi t Nam (2010). - Trang 12 -
(5). Các chính sách mà chính ph có th s d ng: T nh ng phân tích và nh n nh trên cho th y các chính sách mà chính ph có th s d ng: Chính ph có th tác ng (và ch u tác ng) b i m i nhân t trong b n nhân t quy t nh theo hư ng tích c c ho c tiêu c c. - Ch ng h n, tác ng t i i u ki n u vào thông qua tr c p, chính sách th trư ng v n, chính sách giáo d c, y t , cơ s h t ng. - i v i chính sách giáo d c: Vi t Nam có ngu n lao ng d i dào nhưng trình tay ngh còn th p và năng su t lao ng còn kém, vì th Chính ph c n ph i có nh ng chính sách thu hút s u tư và phát tri n k năng lao ng t o ra ngu n nhân l c ch t lư ng cao thu hút các d án ch t lư ng cao c a các nhà u tư nư c ngoài. Bên c nh ó c n có nh ng bi n pháp c i thi n ch t lư ng giáo d c như: + Giáo d c ph thông c n ưa ra các quy chu n, c i ti n chương trình h c cũng như ưa khu v c tư nhân cùng tham gia qu n lý. + ào t o hư ng nghi p c n có chương trình phát tri n ngu n l c lao ng theo nhóm ngành. + Giáo d c nâng cao: các quy chu n cho giáo d c nâng cao c n ph i ư c thi t l p và th c thi v i s tư v n c a các chuyên gia nư c ngoài. - i v i cơ s h t ng: c n thi t k xây d ng cơ s v t ch t h t ng áp ng nhu c u ng nh t cho Vi t Nam như: nư c ta có ư ng b bi n dài c n xây d ng h th ng c ng bi n và h th ng ư ng b liên k t các a phương v i nhau cũng như k t n i v i các c ng bi n bi n các c ng bi n nư c ta thành nơi trung chuy n hàng hóa ư ng bi n và d ch v h u c n c a khu v c. - Chính ph có th t ra các tiêu chu n ho c yêu c u v hàng hóa trong nư c, khi ó chính ph có th ki m soát ho c nh hư ng t i nhu c u c a khách hàng . Ví d : Chi c c Tiêu chu n o lư ng Ch t lư ng (TC LCL) là cơ quan tr c thu c S Khoa h c và Công ngh do y ban Nhân dân t nh ký quy t nh thành l p, có ch c năng giúp Giám c S KHCN th c hi n qu n lý Nhà nư c v tiêu chu n, o lư ng, ch t lư ng s n ph m, hàng hoá t nh theo quy nh c a pháp lu t. - Chính ph có th nh hình b i c nh c a các ngành công nghi p có liên quan và các ngành công nghi p b tr theo các cách khác nhau. Ông Kohata – chuyên viên kinh t Nh t - cho r ng c n ph i hình thành các c m khu công nghi p h tr và nh t là có chính sách khuy n khích. Các chính sách mà - Trang 13 -
ông Kohata cho r ng, c n thi t cho ngành công nghi p h tr bao g m tài chính, thu , h tr k thu t và qu n lý. ây cũng là chính sách mà Nh t ã áp d ng t 1945-1999. Theo ó c n thi t l p nh ch tài chính và h th ng h tr tín d ng cung c p tín d ng ho c b o lãnh tín d ng cho DN, i tư ng thư ng hay b ngân hàng t ch i cho vay vì không có tài s n th ch p. Thu cũng c n ư c ho ch nh sao cho công nghi p h tr thu hút ư c nhi u DN tham gia. Ưu ãi thu thu nh p cá nhân, thu nh p DN, ho c nh p kh u cũng là i u ki n t t cho công nghi p h tr . Ngoài công c tài chính, chuyên gia JICA còn cho r ng, các h tr k thu t như cung c p thông tin, chuyên môn...và qu n lý r t c n thi t cho DN khi tham gia vào ngành công nghi p h tr . T i Vi t Nam, quy t nh 1483/Q -TTg năm 2011 qui nh v Danh m c s n ph m công nghi p h tr ưu tiên phát tri n do Th tư ng Chính ph ban hành ngày 26/08/2011 g m các s n ph m công nghi p h tr thu c các ngành : d t may, ngành da – giày, ngành i n t - tin h c, ngành s n xu t l p ráp ô tô , ngành cơ khí ch t o , công nghi p công ngh cao . Quy t nh s 12/2011/Q -TTg ngày 24 tháng 02 năm 2011 quy nh các chính sách khuy n khích phát tri n công nghi p h tr i v i các ngành: cơ khí ch t o, i n t - tin h c, s n xu t l p ráp ô tô, d t - may, da - gi y và công nghi p h tr cho phát tri n công nghi p công ngh cao ; c th các chính sách phát tri n công nghi p h tr như : khuy n khích u tư phát tri n, khuy n khích phát tri n th trư ng, khuy n khích v h t ng cơ s , khuy n khích v khoa h c và công ngh , ào t o ngu n nhân l c , cung c p thông tin, tài chính . Năm 2010 là m c th i i m mà TP.HCM ph i th c hi n vai trò u tàu c a mình. Ông Lương Văn Lý, S K ho ch u tư TP.HCM nói r ng, ây là thách th c i v i thành ph và th c hi n ư c nhi m v này không có con ư ng nào t t hơn là b t u t ngành công nghi p h tr . Theo ông Lý, thành ph t ra nhi u m c tiêu phát tri n trong ó có m c tiêu chuy n d ch s n xu t t h p ng ph sang nh p kh u s n xu t bán thành ph m. Tr ng tâm c a m c tiêu này là nh m vào s n ph m có giá tr cao. Bên c nh ó, thành ph c i thi n năng l c s n xu t linh ki n và ph tùng, ng th i khuy n khích u tư trong và ngoài nư c vào ngành công nghi p h tr - Bên c nh ó, theo GS Michael Porter thì Vi t Nam ưa ra m t s c m ngành thí m, c th như sau: + C m ngành i n t và cơ khí Hà N i và các t nh lân c n: năng l c các nhà cung c p n i a - Trang 14 -
+ C m ngành du l ch Mi n Trung: Chi n lư c phát tri n và d ch v có liên quan. + C m ngành d t- may khu v c TPHCM và lân c n: k năng lao ng. + C m ngành logistics khu v TPHCM: cơ s h t ng. + C m ngành ch bi n nông s n ng b ng sông C u Long: Nâng cao giá tr gia tăng. - Chính ph cũng có th tác ng t i chi n lư c, c u trúc và c nh tranh c a công ty thông qua các quy nh v th trư ng v n, chính sách thu , lu t l ch ng c quy n. M i nhân t quy t nh nói trên ph thu c l n nhau b i tác ng c a m t nhân t thư ng d a vào tình tr ng c a các nhân t khác. S y u kém trong b t kỳ m t y u t nhân t quy t nh nào cũng s c n tr m t ngành có ti m năng phát tri n và ti n b . Do ó, chính ph thông qua các chính sách có vai trò quan tr ng n vi c nâng cao l i th c nh tranh và thành công c a các doanh nghi p s t i . Ví d : Ch trong 10 năm, n kho ng năm 1960, thu nh p bình quân u ngư i c a H ng Kông t ư c ¼ thu nh p bình quân c a ngư i dân “m u qu c” Anh qu c. Và ch sau ó 25 năm, thu nh p c a ngư i dân H ng Kông ã vư t qua thu nh p c a ngư i dân m u qu c! Ngày nay, tính c nh tranh toàn c u c a H ng Kông ngang ng a v i Anh qu c, thư ng "top ten" toàn c u. V y thì H ng Kông ã làm gì?H ng Kông ã may m n có ư c s lãnh o sáng su t, kiên quy t làm chuy n úng có ư c k t qu t i ưu. Ngày nay, ngư i H ng Kông nh n ông John Cowperthwaite như m t ân nhân. Ông này ư c gi i kinh t gia xem như là m t ngư i bi t s d ng hi u bi t thông thư ng (common sense) thành công m t cách r t ơn gi n n phi thư ng. Ông n làm vi c H ng Kông t năm 1946. n năm 1961 Chính ph Anh b nhi m ông làm B trư ng Tài chính (Financial Secretary) c a thu c a. Và vì ông ta có nhi u kinh nghi m H ng Kông nên các quan Toàn quy n u ông toàn quy n t chính sách cai tr thu c a H ng Kông v i m t tri t lý r t ơn gi n: m u qu c ph i có l i t thu c a. Nhưng m u qu c ch có th có l i khi ngư i dân thu c a ư c có kh năng phát tri n t i a, sinh l i t i a. Không ai bi t ư c l i th c nh tranh c a m i ngư i, m i doanh nghi p là gì nhưng hãy h t quy t nh và làm - Trang 15 -
ăn theo ý h , theo kh năng c a h . M c thu ph i m c th p nh t không ai ph i băn khoăn v chuy n tr n thu ch u r i ro v i pháp lu t. N u m i ngư i có môi trư ng kinh doanh thông thoáng phát tri n t i a l i th riêng c a h thì m i doanh nhân s t ư c tính c nh tranh cao nh t h có th t ư c. Như v y tính c nh tranh c a toàn xã h i cũng s t ư c m c t i a. T ó, ông xác nh vai trò c a chính quy n là tri t tránh can thi p vào i s ng kinh doanh c a doanh nghi p. Ph i có m t th ch công (public institutions) trong s ch, h p lý và ch ch ng cung c p nh ng d ch v công v i hi u su t t t như là h t ng cơ s v t ch t, giáo d c, y t , an sinh xã h i… Chính quy n cũng không xu t chi n lư c phát tri n, chi n lư c c nh tranh và cũng không có chính sách h tr ngành ngh , công nghi p nào c . (T ý ki n này ta th y ư c m t tích c c cũng như h n ch và m t trái c a chính sách này là: có th t o ra s công b ng trong kinh doanh gi a các ngành ngh , d ch v và s n ph m,...c a các doanh nghi p, giúp các doanh nghi p luôn v n ng theo cơ ch th trư ng, luôn tìm tòi phát huy ư c l i th c nh tranh c a h trong quá trình ho t ng kinh doanh c a mình,.... không b nh hư ng do s can thi p c a chính quy n thúc y s phát tri n toàn di n;....nhưng v n t ra ây là n u quá coi nh ch trương, các chính sách c a nhà nư c, c a chính quy n thì các doanh nghi p s r t khó khăn trong vi c tiêu th hàng hóa, s n ph m c a mình t i th trư ng trong nư c cũng như xu t kh u hàng hóa ra các nư c trên th gi i,....) Doanh nhân ch c n ăng ký kinh doanh v n v n trong m t trang và ư c c p gi y phép ngay. Không có i u ki n v n, s ngư i u tư. Ch có m t m c thu thu nh p duy nh t t i a là 15%. (Nhi u l n ông này ã t ch i theo l nh c a London là ph i tăng m c thu , b i theo ông tăng thu s gi m thu vì ngư i dân s tìm cách tr n thu . Ngư i càng giàu càng có phương ti n tinh vi tr n thu nhi u hơn. Như v y là ph n m c tiêu và không công b ng). Ch ơn gi n như v y nhưng k t qu ã cho th y không nh ng H ng Kông ã phát tri n thành công trong m t n n kinh t th trư ng mà còn t ư c nh ng thành qu l n lao theo nh hư ng xã h i. Ngư i dân H ng Kông ã có ư c m t i s ng v t ch t cao trong m t tr t t xã h i có văn hóa. - Trang 16 -
* C th các chính sách mà chính ph có th s d ng: 1. Trong quan h h p tác qu c t gi a các qu c gia láng gi ng: H p tác qu c t gi a các qu c gia láng gi ng Nâng cao năng su t - C i ti n h t ng giao thông; - Xây d ng m t m ng lư i năng lư ng hi u qu ; i u ki n các - Tăng cư ng truy n thông và liên k t khu v c; y u t d u vào - K t n i các th trư ng tài chính; - T o phong trào h c t p cao hơn c a Sinh viên; - Th ng nh t các yêu c u hành chính i v i doanh nghi p. - Xóa b các rào c n thương m i và u tư trong khu v c B i c nh cho - C n h p lý hóa và th ng nh t các quy nh, th t c xuyên chi n lư c c nh biên gi i; tranh - Ph i h p ch ng c quy n và thúc y các chính sách c nh tranh công b ng; - Th ng nh t các quy chu n v môi trư ng; - Th ng nh t các quy chu n v an toàn i v i s n ph m; i u ki n v - Thi t l p i u lu t b o v ngư i tiêu dùng c a nhau; nhu c u - H p lý hóa trong vi c m c a cho ho t ng mua tr giá c a chính ph trong khu v c. - T o i u ki n thu n l i phát tri n các ngành xuyên qu c gia, ch ng h n như: Du l ch (k t h p du l ch qu ng bá Các ngành có thương hi u cho s n ph m, vùng c s n,...); Kinh doanh liên quan và h nông s n; V n t i và h u c n (phát tri n các d ch v v n t i, tr h u c n cho vi c v n chuy n, tiêu th hàng hóa,...); D ch v kinh doanh (các d ch v h tr cho ngành, cho t ng lo i s n ph m,...). - Các chương trình ph i h p c i thi n m c an toàn chung. - Ph i h p các chính sách vĩ mô, c th : các chính sách v t Năng l c c nh giá nh m thúc y ho t ng xu t – nh p kh u k t h p v i tranh vĩ mô các chính sách v ho t ng ti n t c a chính ph , các chính sách trong vi c vay v n, lãi xu t ngân hàng áp ng ho t ng kinh doanh cho doanh nghi p; - Trang 17 -
- Xây d ng m t chương trình marketing khu v c; - Chia s kinh nghi m thành công trong ho t ng c a chính Chi n lư c và ph ; s qu n lý khu v c - Xây d ng các th ch khu v c, c th : Cơ ch gi i quy t tranh ch p; Ngân hàng phát tri n khu v c; Xây d ng v th trong àm phán v i các t ch c qu c t . 2. Nh ng yêu c u v chuy n i chính sách: N n kinh t d a N n kinh t d a vào N n kinh t d a vào i m i, cách các y u t u vào vào u tư tân. u vào chi phí Năng su t Giá tr c nh t th p Bình n v môi Tăng cư ng c nh K năng tiên ti n; trư ng vĩ mô, chính tranh trong nư c; Các t ch c khoa tr và pháp lu t; Th trư ng thông h c và công ngh ; H tâng căn b n thoáng; Cơ ch h tr ; hi u qu ; H tâng tiên ti n; khuy t khích i Chi phí tri n khai Cơ ch h tr , m i; các ho t ng kinh khuy n khích nâng Nâng cao các doanh th p. cao hi u su t; ngành hàng. Hình thành và kích ho t các nhóm ngành. 3. Chương trình hành ng nâng cao năng l c c nh tranh. M t s ưu tiên quan tr ng. Ti p t c nh ng n l c hi n t i Nh ng c i cách quan tr ng Gi m tham nhũng; Phát tri n ngu n nhân l c t t c các C i thi n cơ s h t ng; c p; C i cách th trư ng tài chính sâu s c; i m i các doanh nghi p nhà nư c; C i cách hành chính. Phát tri n các nhóm ngành. - Trang 18 -
4. Phát tri n ngu n nhân l c. T l ngư i i h c tăng m nh nhưng ch t lư ng còn th p và k năng chưa áp ng yêu c u c a doanh nghi p. Ch ng h n, trong ngành công ngh thông thì k sư trong ngành này v a th a v a thi u, c th là th a v s lư ng Giáo d c ph nhưng thi u và y u v ch t lư ng nên khó áp ng ư c các thông yêu c u ngày càng cao c a doanh nghi p;.... Vi t Nam c n c i thi n m nh m ch t lư ng giáo d c, b ng cách ưa ra cac quy chu n, c i ti n chương trình h c và ưa khu v c tư nhân cùng tham gia qu n lý. Vi t Nam thi u m t h th ng ào t o k năng, k năng ây ch y u là k năng “c ng” và k năng “m m”. C th , chương trình ào t o còn n ng lý thuy t thi u kh năng ng ào t o hư ng d ng trong th c t ,.... nghi p Các doanh nghi p ph i t mình tri n khai chương trình ào t o gi i quy t s thi u h t này; Vi t Nam c n m t chương trình phát tri n ngu n l c theo nhóm ngành. S lư ng trư ng i h c tăng nhưng ch t lư ng th p và k năng không phù h p v i doanh nghi p; Giáo d c nâng Các quy chu n dành cho giáo d c nâng cao ph i ư c thi t cao l p và th c thi, v i s tư v n c a các chuyên gia qu c t ; Vi t Nam c n ho ch nh áp d ng công ngh toàn c u vào các t ch c giáo d c c a Vi t Nam. 5. Tái c u trúc Doanh nghi p nhà nư c. Chính ph có chính sách rõ ràng trong vi c ng h doanh nghi p tư nhân, song dư ng như có m t s nư c ôi, không rõ ràng t i m c thâm căn c v quá trình c ph n hóa; Không c i cách toàn di n khu v c kinh t Nhà nư c, s ng nghĩa v i vi c Vi t Nam không có hy v ng leo lên n c ti p theo c a phát tri n kinh t . - Trang 19 -