Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học chính trị: Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học; từ đó, đề xuất quan điểm, giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng ĐBSCL.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học chính trị: Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH Nguyễn Hồ Thanh XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG HIỆN NAY Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 9310201 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ Nghệ An, 2024
Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Vinh Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Trần Viết Quang 2. TS. Trần Cao Nguyên Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp trường họp tại ……………………………………………………… vào hồi ……….. giờ …… ngày…… tháng…… năm 2024 Có thể tìm hiểu luận án tại: - Trung tâm Thông tin - Thư viện Nguyễn Thúc Hào, Trường Đại học Vinh. - Thư viện Quốc gia Việt Nam.
MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Trong các trường đại học, đội ngũ giảng viên giữ vị trí, vai trò rất quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và ghi đậm dấu ấn lên nhân cách người học. Hiện nay, trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học ở Việt Nam đang được đẩy mạnh, công tác giáo dục quốc phòng (GDQP) cho học sinh, sinh viên và các đối tượng khác cũng được Đảng và Nhà nước ta hết sức chú trọng. Để hoàn thành mục tiêu giáo dục toàn diện cho sinh viên nêu trên, phải xây dựng và phát triển được lực lượng thực hiện công tác GDQP&AN - đó là đội ngũ giảng viên. Đội ngũ giảng viên GDQP&AN, một bộ phận quan trọng hợp thành đội ngũ giảng viên trong các cơ sở giáo dục ĐH, là lực lượng quyết định nhất đến chất lượng môn học giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học. Cùng với sự phát triển của sự nghiệp cách mạng và của các đơn vị giáo dục, đội ngũ giảng viên GDQP&AN không ngừng lớn mạnh về số lượng và chất lượng. Bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với công tác GDQP&AN và đối với đội ngũ giảng viên GDQP&AN. Do vậy, xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới, hội nhập và phát triển là nhiệm vụ cấp thiết của công tác GDQP&AN ở các địa phương hiện nay. Đồng bằng sông Cửu Long là vùng phát triển kinh tế năng động, có một vị thế rất quan trọng trong nền KT - XH của cả nước. Tuy nhiên, hiện nay GD&ĐT của vùng vẫn còn bị xem là “vùng trũng” do tỷ lệ học ĐH trở lên còn thấp nhất cả nước (5,5%), tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ đạt 12,2%. Hiện nay, ĐBSCL có 19 trường ĐH, trước yêu cầu đổi mới của giáo dục đại học Việt Nam và thực hiện cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đòi hỏi các trường ĐH phải đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng ngày càng cao. Đây là nhiệm vụ trọng tâm, mang tính cấp bách đối với đội ngũ làm công tác quản lý về xây dựng đội ngũ giảng viên nói chung và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường ĐH nói riêng. Trong những năm qua, đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường ĐH được quan tâm phát triển cả về số lượng và chất lượng, có tinh thần trách nhiệm và tâm huyết với nghề nghiệp, có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Tuy nhiên, hiện nay ở các trường ĐH ở vùng ĐBSCL, đội ngũ giảng viên GDQP&AN vừa thiếu về số lượng, vừa có những hạn chế nhất định về chất lượng. Đội ngũ giảng viên chủ yếu là sĩ quan biệt phái trong quân đội, giảng viên được đào tạo ngắn hạn (6 tháng), ghép môn GDQP với thể dục, GDQP với giáo dục chính trị, đội ngũ được đào tạo chính quy, có chuyên môn GDQP&AN là rất hạn chế. Công tác tuyển dụng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL còn nhiều khó khăn và bất cập. Một số trường chưa quan tâm quy hoạch đội ngũ giảng viên GDQP&AN theo cơ cấu, tiêu chuẩn, chuyên ngành đào tạo. Công tác đào tạo, bồi dưỡng giảng viên còn nhiều hạn chế. Hoạt động nghiên cứu thực tế, nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên GDQP&AN còn nhiều khó khăn, vướng mắc và chất lượng, hiệu quả chưa
cao. Kỹ năng sư phạm và năng lực áp dụng phương pháp giảng dạy hiện đại của đội ngũ giảng viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng công tác GDQP&AN hiện nay. Do đó, nhiệm vụ trọng tâm, mang tính cấp bách nhất đối với đội ngũ làm công tác quản lý là xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ hiện nay. Từ những lý do nêu trên, chúng tôi lựa chọn đề tài “Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ chuyên ngành Chính trị học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học; từ đó, đề xuất quan điểm, giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài; Thứ hai, hệ thống hóa, bổ sung một số vấn đề lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học; Thứ ba, khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên GDQP&AN và công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL; vấn đề đặt ra đối với xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL hiện nay; Thứ tư, đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng ĐBSCL 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Về nội dung: Lý luận và thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên giảng dạy môn học GDQP&AN ở các trường đại học. 3.2.2. Về không gian: công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL (đội ngũ giảng viên cơ hữu), qua khảo sát tại 08 trường đại học ở vùng ĐBSCL có tổ chức trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN (Trường Đại học An Giang, Trường Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Cửu Long, Trường Đại học Đồng Tháp, Trường Đại học Tiền Giang, Trường Đại học Trà Vinh, Trường Đại học Nam Cần Thơ và Trường Đại học Kiên Giang). 3.2.3. Về thời gian: Khảo sát công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL trong thời gian hơn 10 năm (từ năm 2013 đến nay). 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận Luận án được thực hiện dựa trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nước; những quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Vụ Giáo dục Quốc phòng và An ninh; quan điểm chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, Ban Giám hiệu ở các trường đại học về đội ngũ giảng viên GDQP&AN và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Việc nghiên cứu vấn đề được tiếp cận dưới góc độ của chuyên ngành Chính trị học. Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài, tác giả xác định việc áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau để thu thập dữ liệu cho nghiên cứu: - Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết: được sử dụng để tiến hành việc lựa chọn, phân loại tài liệu theo nhu cầu nghiên cứu như: Văn kiện của Đảng, văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, các chủ trương chính sách, giáo trình, sách, báo, tạp chí… có liên quan đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học, từ đó, xây dựng khung lý thuyết phù hợp với mục đích, yêu cầu nghiên cứu của đề tài. - Phương pháp lịch sử và lôgíc: được sử dụng để nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN; phân tích thực trạng, làm rõ những ưu điểm, hạn chế; nguyên nhân thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL trong thời gian hơn 10 năm (từ năm 2013 đến nay); xây dựng quan điểm và đề xuất giải pháp cơ bản nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. - Phương pháp phân tích, tổng hợp và thống kê: được sử dụng nhiều ở hầu hết tại các chương trong luận án, nhằm tổng hợp thông tin từ các số liệu thứ cấp và sơ cấp từ các nguồn tin cậy. Phương pháp tổng hợp, phân tích và thống kê được sử dụng để phân tích thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. Đồng thời, qua đó thiết lập các bảng biểu, biểu đồ để củng cố độ tin cậy và phản ánh dễ dàng, rõ nét hơn thực trạng nói trên. - Phương pháp điều tra xã hội học: được sử dụng để đánh giá thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. Chọn mẫu điều tra: để thực hiện đề tài, chúng tôi tiến hành thu thập số liệu theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên tại 08 trường đại học vùng ĐBSCL có tổ chức trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN. Trong đó, thiết kế 03 mẫu phiếu điều tra xã hội học dùng khảo sát trên 03 đối tượng: Cán bộ quản lý; giảng viên GDQP&AN và sinh viên đã hoàn thành môn học GDQP&AN (trong đó có 30 cán bộ quản lý, 87 giảng viên) và 600 sinh viên đại diện cho các nhóm ngành). Tác giả tập trung khảo sát những nội dung liên quan đến công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN, đó là quy hoạch xây dựng đội ngũ giảng viên, tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giảng viên, đào tạo, bồi dưỡng
đội ngũ giảng viên, đánh giá, xếp loại đội ngũ giảng viên, chế độ, chính sách xây dựng đội ngũ giảng viên. - Phương pháp phỏng vấn sâu: thông qua tọa đàm, trao đổi, thảo luận phỏng vấn trực tiếp các chuyên gia, những người làm công tác lãnh đạo, quản lý ở các trường đại học về một số nội dung để tìm hiểu những vấn đề có liên quan đến đề tài tại địa bàn nghiên cứu... Các thông tin phỏng vấn sẽ được ghi chép lại vừa để thu thập thêm thông tin, vừa có thể kiểm chứng về tính xác thực của các nguồn thông tin thu thập được bằng các phương pháp khác. - Phương pháp xử lý thông tin, số liệu: các thông tin, số liệu thu thập được sẽ sử dụng phần mềm EXCEL, SPSS để xử lý nhằm đáp ứng thông tin cần thiết cho nhu cầu nghiên cứu của đề tài. Ngoài ra, để phân tích thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL ở chương 3, ngoài số liệu khảo sát xã hội học, tác giả sử dụng Báo cáo thường niên hàng năm của các trường đại học; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các trường đại học nhiệm kỳ 2020 - 2025; Báo cáo hàng năm của Ban thường trực Hội đồng Giáo dục quốc phòng và an ninh Trung ương về kết quả thực hiện quy định tổ chức, hoạt động của trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh; liên kết giáo dục quốc phòng và an ninh của các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả sử dụng kết hợp các phương pháp nêu trên để tổng hợp, so sánh, khái quát, hệ thống hóa... làm rõ các luận cứ, luận chứng, các yếu tố tác động đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN, đánh giá thực trạng, xây dựng quan điểm và đề xuất giải pháp xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. 5. Đóng góp mới của luận án 5.1. Về mặt lý luận Hệ thống hóa và góp phần làm rõ cơ sở lý luận của các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, cũng như những vấn đề lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN, làm cơ sở khoa học cho việc đổi mới nhận thức và thực tiễn xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học Việt Nam. 5.2. Về mặt thực tiễn - Góp phần làm rõ thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các các trường đại học vùng ĐBSCL, chỉ ra kết quả cũng như những hạn chế và nguyên nhân trong xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL trong thời gian qua. - Xác định quan điểm, giải pháp cơ bản để tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL, đáp ứng yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên ở các trường đại học hiện nay. - Góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 28-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về
đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết số 44-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. 6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 6.1. Câu hỏi nghiên cứu Luận án được thực hiện xuất phát từ những câu hỏi nghiên cứu sau: - Vấn đề GDQP&AN và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN được nghiên cứu như thế nào trong các công trình đã công bố ngoài nước và trong nước? - Cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học đã hoàn chỉnh chưa? - Việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL đã đạt được kết quả như thế nào? - Cần quán triệt, thực hiện các quan điểm, giải pháp cơ bản nào để tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL? 6.2. Giả thuyết nghiên cứu Xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN là một nhiệm vụ tất yếu, thường xuyên của các trường đại học. Tuy nhiên, việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL thời gian qua chưa mang lại kết quả và hiệu quả như mong muốn. Nếu quán triệt, thực hiện toàn diện, đồng bộ các quan điểm, giải pháp phù hợp với điều kiện cụ thể của các trường đại học vùng ĐBSCL, việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN sẽ mang lại hiêu quả cao hơn. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu thành 4 chương, 11 tiết.
NỘI DUNG Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN Giáo dục quốc phòng và an ninh có vị trí hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Chính vì vậy, những vấn đề liên quan đến GDQP&AN, đặc biệt là vấn đề xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên GDQP&AN luôn được các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam đặc biệt quan tâm. Dưới các cách tiếp cận khác nhau, nhiều văn bản, tài liệu, công trình khoa học đã được ban hành và công bố có liên quan đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. Một là, các công trình nghiên cứu đã khẳng định vị trí, vai trò, ý nghĩa quan trọng của công tác GDQP, sự cần thiết tăng cường GDQP cho sinh viên ở các trường đại học trong giai đoạn hiện nay. Cùng với đó, các công trình đã bàn về xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên, nâng cao chất lượng công tác GDQP, các tác giả đã tiếp cận dưới nhiều góc độ, đề cập tới nhiều khía cạnh, nhất là bàn về phẩm chất, năng lực của nhà giáo làm nhiệm vụ GDQP; đã luận giải rõ vị trí, vai trò, sự cần thiết của việc giáo dục nâng cao ý thức quốc phòng cho mọi đối tượng cán bộ, công chức, sinh viên và người dân trong xã hội. Hai là, các công trình đã chỉ rõ công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh ở nước ta được triển đồng bộ đến mọi đối tượng, thực hiện tương đối thống nhất. Thông qua đó đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm trong xã hội. Một số công trình đã xây dựng quan niệm, nêu bật vị trí, vai trò, đặc điểm, tiêu chí và những vấn đề có tính nguyên tắc bồi dưỡng và nâng cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, trong đó có sinh viên. Ba là, các công trình đã làm rõ tầm quan trọng của đội ngũ giảng viên trong GD&ĐT dựa trên những nghiên cứu, khảo sát, khẳng định ảnh hưởng quyết định của đội ngũ giảng viên đến chất lượng và thành tích học tập, tinh thần và thái độ học tập của sinh viên. Một số công trình đã chỉ ra thực trạng đào tạo bồi dưỡng giảng viên trong các trường đại học hiện nay; đồng thời nghiên cứu về quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục ở các trường đại học đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Một số công trình cũng tập trung nghiên cứu, quá trình đào tạo, bồi dưỡng giảng viên theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa giáo dục gắn với chức danh và chuyên môn nghiệp vụ. Đa số các công trình nghiên cứu của các tác giả đều chỉ ra rằng các yêu cầu đối với giảng viên đại học bao gồm về kiến thức, chuyên môn, nghề nghiệp và các yêu cầu khác. Bốn là, liên quan đến đội ngũ giảng viên GDQP&AN và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học nói chung và vùng ĐBSCL nói riêng, được các công trình nghiên cứu khoa học quan tâm làm rõ. Nhiều vấn đề có liên quan như công tác GDQP&AN, giảng viên GDQP&AN, vai trò của giảng viên GDQP&AN, năng lực, phẩm chất của đội ngũ giảng viên GDQP&AN, thực trạng và giải pháp xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên GDQP&AN dưới nhiều góc độ nghiên cứu khác nhau đã được các nhà nghiên cứu lý luận và các nhà hoạt động thực tiễn lần lượt làm sáng tỏ.
Từ những kết quả đạt được cũng như những hạn chế, “khoảng trống” trong các nghiên cứu đã công bố, luận án “Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay” tiếp tục giải quyết những vấn đề sau: Một là, luận giải, làm rõ cơ sở lý luận của việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học bao gồm: Khái niệm, nội dung, yêu cầu, những yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. Hai là, phân tích, khảo sát, đánh giá thực trạng, nguyên nhân của thực trạng và những vấn đề đặt ra đối với việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. Ba là, đề xuất quan điểm và một số giải pháp cơ bản nhằm tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL hiện nay. Kết luận chương 1 Các công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước đã có những đóng góp nhất định đối với vấn đề GDQP&AN, đội ngũ giảng viên GDQP&AN và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. Tuy nhiên, từ góc độ chính trị học, chưa có công trình nghiên cứu phân tích một cách có hệ thống cơ sở lý luận, đồng thời khảo sát đánh giá thực trạng để xây dựng quan điểm và đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. Do đó, luận án kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học đi trước và tiếp tục phát triển cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL trong những chương sau của luận án. Đây là vấn đề hoàn toàn mới, không trùng lặp với các công trình khoa học đã được công bố.
Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC 2.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài 2.1.1. Quốc phòng, an ninh và giáo dục quốc phòng và an ninh 2.1.1.1. Quốc phòng Có nhiều quan niệm và cách tiếp cận khác nhau về quốc phòng. Quốc phòng là công cuộc giữ nước của một quốc gia, gồm tổng thể các hoạt động đối nội và đối ngoại về quân sự, chính trị, kinh tế, văn hoá, khoa học… của Nhà nước và nhân dân để phòng thủ đất nước tạo nên sức mạnh toàn diện, cân đối, trong đó sức mạnh quân sự nòng cốt, nhằm giữ vững hoà bình, đẩy lùi, ngăn chặn các hoạt động gây chiến của kẻ thù và sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược dưới mọi hình thức, mọi quy mô. 2.1.1.2. An ninh An ninh quốc gia chính là trạng thái ổn định, có trật tự của một quốc gia, một chế độ xã hội. Bảo đảm an ninh quốc gia là đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển bền vững của một chế độ xã hội, của nhà nước. An ninh quốc gia được thực hiện trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, bao gồm cả hoạt động đối nội và đối ngoại. An ninh quốc gia phải gắn chặt với quốc phòng. 2.1.1.3. Giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Giáo dục quốc phòng và an ninh là tổng thể các tác động đến các thành viên trong xã hội, giúp họ có được phẩm chất và năng lực cần thiết để thực hiện tốt nhiệm vụ quốc phòng và an ninh của mình theo vị trí, vai trò xã hội được phân công. Giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên ở các trường đại học là tổng thể các hoạt động có kế hoạch, có chương trình, nội dung, phương pháp và hình thức tác động của nhà giáo dục đến sinh viên, nhằm truyền thụ kiến thức, rèn luyện kỹ năng, phát triển bản lĩnh quân sự và an ninh cần thiết cho sinh viên để học sẵn sàng làm tốt nghĩa vụ quốc phòng, an ninh bảo vệ Tổ quốc. 2.1.2. Đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh và xây dựng đội ngũ quốc phòng và an ninh 2.1.2.1. Đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh - Giảng viên Giảng viên được hiểu là những nhà giáo giảng dạy ở các trường đại học có tiêu chuẩn, chức trách nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định của Nhà nước và những quy định đặc thù của từng ngành, từng trường. Ngoài ra, có thể mở rộng nội hàm khái niệm giảng viên và hiểu một cách khái quát, giảng viên là người tham gia giảng dạy và nghiên cứu khoa học ở các học viện, trường đại học, cao đẳng, các trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Đảng, Nhà nước. - Giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh
Giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là những người có đủ điều kiện, tiêu chuẩn, được cấp có thẩm quyền bổ nhiệm, giao nhiệm vụ làm công tác giảng dạy môn GDQP&AN cho sinh viên, bồi dưỡng kiến thức GDQP&AN cho các đối tượng theo quy định của pháp luật; bao gồm giảng viên chuyên trách, giảng viên kiêm nhiệm và giảng viên thỉnh giảng. - Đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là bộ phận hợp thành đội ngũ giảng viên của các trường đại học; là những người đáp ứng đủ các điều kiện, tiêu chuẩn, được cấp có thẩm quyền bổ nhiệm, giao nhiệm vụ làm giảng viên chuyên trách, giảng viên kiêm nhiệm, giảng dạy môn GDQP&AN cho sinh viên, bồi dưỡng kiến thức GDQP&AN cho các đối tượng theo quy định của pháp luật, được hưởng đầy đủ, quyền lợi, chế độ, chính sách đối với cán bộ, giảng viên theo quy định của Nhà nước. + Chức trách của đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Chức trách của đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là đảm nhận giảng dạy môn học GDQP&AN cho sinh viên, bồi dưỡng kiến thức GDQP&AN cho học viên; nghiên cứu khoa học; chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, nghị quyết, chỉ thị của cấp trên, các chế độ, quy định của các trường đại học; học tập, bồi dưỡng, rèn luyện nâng cao phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác; tham gia xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng ở đơn vị trong sạch vững mạnh, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. + Nhiệm vụ của đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Trên cơ sở Chương V, Luật GDQP&AN quy định trách nhiệm và quyền lợi của giáo viên, giảng viên GDQP&AN, có thể xác định các nhiệm vụ của đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. + Yêu cầu về phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác của đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Trên cơ sở quán triệt quy định của Luật GDQP&AN và Luật Giáo dục đại học, có thể xác định yêu cầu phẩm chất, năng lực, phương pháp tác phong công tác của Đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. + Vai trò của đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Chất lượng GDQP&AN ở các trường đại học phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như: nội dung, phương pháp giảng dạy môn học, đội ngũ giảng viên, trang thiết bị, thao trường, bãi tập phục vụ giảng dạy, v.v… Trong đó, đội ngũ giảng viên GDQP&AN giữ vai trò quyết định đối với chất lượng môn học. 2.1.2.2. Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là toàn bộ các mặt công tác hợp thành một quy trình từ xác định mục tiêu đến tổ chức thực hiện của tổ
chức, cá nhân có thẩm quyền trong tuyển dụng; đào tạo, bồi dưỡng; quy hoạch, đánh giá, bố trí, sử dụng; ban hành và thực hiện chế độ, chính sách đối với giảng viên, nhằm tạo nên một đội ngũ giảng viên GDQP&AN đồng bộ, có phẩm chất, năng lực, khả năng hoàn thành tốt công việc đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được phân công. Mục đích xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là làm cho đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học không ngừng được xây dựng, phát triển đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ GDQP&AN cho sinh viên ở các trường đại học, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Chủ thể xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học: Để thực hiện nhiệm vụ xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học cần có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và phối hợp của nhiều cơ quan khác nhau, bao gồm: Một là, chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học: Đảng, Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ GD&ĐT (trực tiếp là Vụ Giáo dục Quốc phòng và An ninh), Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Hội đồng GDQP&AN Trung ương và các địa phương; Hai là, chủ thể trực tiếp tiến hành xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là: Đảng ủy, Hội đồng trường, Ban Giám hiệu các trường đại học; các cấp ủy, lãnh đạo khoa, bộ môn, trung tâm GDQP&AN; các phòng, ban, cơ quan tổ chức cán bộ, cơ quan quản lý đào tạo của các trường đại học. Lực lượng tham gia xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học bao gồm các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên GDQP&AN; cấp ủy, chính quyền địa phương; các tổ chức, cơ quan, đơn vị, ban, ngành, đoàn thể có liên quan; đội ngũ cán bộ, nhân viên, người lao động, sinh viên, các tổ chức đoàn thể ở các khoa, bộ môn, trung tâm GDQP&AN của các trường đại học. Đối tượng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là toàn bộ đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học, bao gồm cả giảng viên cơ hữu và giảng viên thỉnh giảng. 2.2. Sự cần thiết, nội dung và yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học 2.2.1. Khái quát về tổ chức chỉ đạo và mạng lưới cơ sở giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên ở các trường đại học Việt Nam Hiện nay, cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý GDQP&AN đã được xây dựng, kiện toàn và đi vào nền nếp, hoạt động khá ổn định. Mô hình tổ chức chỉ đạo và mạng lưới các cơ sở GDQP&AN cho sinh viên ở các trường đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam hiện nay là tương đối phức tạp; nhiều cấp, nhiều ngành nhiều chủ thể tham gia vào quá trình quản lý, với nhiều loại hình cơ cấu tổ chức. Với hệ thống tổ chức và mạng lưới các cơ sở GDQP&AN như vậy sẽ khó khăn trong việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các nội dung nhiệm vụ GDQP&AN, đặc biệt là công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN.
2.2.2. Sự cần thiết xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học hiện nay là rất cần thiết, xuất phát từ những lý do như: Thứ nhất, xuất phát từ vị trí, vai trò của quốc phòng, an ninh và mục tiêu, nhiệm vụ công tác giáo dục quốc phòng và an ninh của các trường đại học trong bối cảnh hiện nay; Thứ hai, xuất phát bối cảnh quốc phòng và an ninh khu vực và quốc tế hiện nay; Thứ ba, xuất phát từ thực trạng chất lượng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh; Thứ tư, xuất phát từ việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay. 2.2.3. Nội dung và yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học 2.2.3.1. Nội dung xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Các văn bản cao nhất của Đảng đã thể hiện chủ trương, quan điểm toàn diện về xây dựng đội ngũ giảng viên nói chung, trong đó, có đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. Có thể khái quát các nội dung cơ bản về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học, bao gồm: Một là: Tuyển dụng giảng viên Đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học được tuyển dụng từ các nguồn chủ yếu như: một là, sĩ quan biệt phái chuyên ngành quân đội và công an; hai là, cử nhân tốt nghiệp đại học hoặc thạc sĩ, tiến sĩ chuyên ngành GDQP&AN; ba là, cử nhân tốt nghiệp đại học thuộc các chuyên ngành khoa học xã hội và nhân văn, các ngành kinh tế - kỹ thuật tại các học viện, trường đại học có uy tín trên cả nước, sau đó được cử đi học tập đại học GDQP&AN văn bằng hai và cao hơn. Hai là: Đào tạo, bồi dưỡng giảng viên Các trung tâm, các khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học đều xác định đội ngũ giảng viên GDQP&AN là lực lượng nòng cốt, tạo lập và khẳng định uy tín và vị thế của trường. Chính vì thế, trên cơ sở tiêu chuẩn chung, các trường đại học cần xây dựng được tiêu chuẩn giảng viên cụ thể, phù hợp với đặc thù địa phương để từ đó có kế hoạch thường xuyên ĐT, BD nâng cao trình độ chuyên môn, bản lĩnh chính trị, bồi dưỡng phương pháp giảng dạy, cập nhật kiến thức mới nhằm phục vụ tốt công tác giảng dạy là việc làm quan trọng và vô cùng cần thiết. Ba là: Đánh giá, bố trí, sử dụng giảng viên Việc đánh giá, bố trí, sử dụng giảng viên chính là sự sắp xếp giảng viên vào thực hiện một công việc giảng dạy, một vị trí công tác nào đó cho phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực, sở trường theo một kế hoạch, mục tiêu nhất định của các trường. Bốn là: Kiểm tra, giám sát đội ngũ giảng viên Kiểm tra, giám sát đội ngũ giảng viên GDQP&AN nhằm tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của GDQP&AN của trường đại học. Kiểm tra, giám sát là
hoạt động mang tính xã hội, khoa học, nghệ thuật của chủ thể tác động lên đối tượng quản lý, khách thể quản lý một cách hợp quy luật, qua các chức năng quản lý (lập kế hoạch, tổ chức điều khiển, kiểm tra, giám sát) trong một hệ thống xác định, nhằm làm cho hệ thống vận hành đến mục tiêu đã định. Năm là: Bảo đảm chế độ, chính sách và tạo lập điều kiện và môi trường làm việc cho đội ngũ giảng viên Chế độ, chính sách đãi ngộ, tôn vinh giảng viên ở các trường đại học là hoạt động không thể thiếu của nội dung quản lý đội ngũ giảng viên. Chế độ, chính sách đối với giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học được thể hiện trên 3 mặt: Một là, chế độ, chính sách về tiền lương và các chế độ phụ cấp ưu đãi khác cho giảng viên GDQP&AN; Hai là, chính sách về chế độ nghỉ của giảng viên GDQP&AN như nghỉ theo quy định chung của nhà nước và nghỉ theo đặc thù của ngành; Ba là, chính sách được phong tặng danh hiệu nhà nước về học hàm cho giảng viên, theo đặc thù của ngành 2.2.3.2. Yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học - Về số lượng và cơ cấu đội ngũ giảng viên Yêu cầu về số lượng Số lượng đội ngũ giảng viên của các trung tâm, các khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học cần được xây dựng hợp lý, tránh quá nhiều hoặc quá ít, đảm bảo đủ sức đảm đương nhiệm vụ được giao. Yêu cầu về cơ cấu Cơ cấu đội ngũ giảng viên các trung tâm, các khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học bao gồm cơ cấu tuổi quân, tuổi đời, tuổi nghề, cơ cấu quân hàm, chuyên ngành đào tạo, cơ cấu trình độ học vấn, cơ cấu chức danh chuyên môn nghiêp vụ, chức danh nhà giáo, chức danh khoa học… Vì vậy, các trung tâm, các khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học cần đảm bảo tốt cơ cấu đội ngũ giảng viên để góp phần nâng cao công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. - Về chất lượng đội ngũ giảng viên Thứ nhất, phẩm chất chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống; Thứ hai, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và các năng lực khác 2.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học 2.3.1. Yếu tố khách quan 2.3.1.1. Tình hình thế giới, khu vực và trong nước - Tình hình thế giới, khu vực Tình hình thế giới, khu vực tác động trực tiếp đến tình hình chính trị, kinh tế - xã hội, văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của nước ta, đặt ra nhiều vấn đề mới đối với công tác giáo dục QP&AN ở nước ta nói chung, ở các trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học nói riêng, trong đó có xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay và trong những năm tới.
- Tình hình kinh tế - xã hội của đất nước Thành tựu của công cuộc đổi mới sau hơn 35 năm đã tạo ra thế và lực mới cho sự nghiệp củng cố quốc phòng và an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Công tác GDQP&AN được triển khai sâu rộng, đồng bộ, toàn diện đến mọi đối tượng cán bộ, đảng viên, nhân dân, học sinh và sinh viên. Đây vừa là điều kiện thuận lợi để tiếp tục xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học, đồng thời đặt ra nhiều khó khăn, bất cập cần được nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các trung tâm khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay. 2.3.1.2. Quá trình hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa Quá trình hội nhập quốc tế về giáo dục đại học, một mặt là cơ hội thuận lợi để giáo dục đại học nước ta tiếp cận được xu thế mới, tri thức mới, những mô hình giáo dục và quản lý giáo dục hiện đại, tranh thủ được các nguồn lực từ các nước để phát triển giáo dục, mặt khác là một thách thức lớn trong môi trường cạnh tranh khốc liệt. Đối với các trường đại học, trình độ năng lực của đội ngũ giảng viên, trong đó có đội ngũ giảng viên GDQP&AN chính là chìa khóa để đạt tới lợi thế cạnh tranh bền vững. 2.3.1.3. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ Đội ngũ giảng viên ở các trường đại học, trong đó có đội ngũ giảng viên GDQP&AN phải nắm vững và làm chủ được các công nghệ hiện đại để giảng dạy, đồng thời đánh giá tác động của nó đến bản chất, làm thay đổi quá trình giáo dục, dạy học và vị trí của người thầy. Nhà trường phải áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý. Do đó, kiến thức và kỹ năng công nghệ trong lĩnh vực chuyên môn và công nghệ thông tin trở thành yêu cầu, tiêu chuẩn bắt buộc đối với đội ngũ giảng viên nói chung và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học nói riêng hiện nay. 2.3.1.4. Các cơ chế, chính sách quản lý của Nhà nước và của ngành giáo dục và đào tạo Cơ chế, chính sách quản lý của Nhà nước và của ngành GD&ĐT có ảnh hưởng đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. Tuy nhiên, hiện nay hệ thống các văn bản hướng dẫn thực hiện không đầy đủ, thiếu đồng bộ, còn chồng chéo, thiếu kịp thời... nên đã ảnh hưởng đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. 2.3.1.5. Cơ chế, chính sách của Nhà nước đối với lĩnh vực và công tác quốc phòng và an ninh Phải có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ giảng viên GDQP&AN nhằm tạo động lực thúc đẩy, thu hút nhân tài vào làm giảng viên tại các trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học. Động viên, khuyến khích tạo điều kiện đối với giảng viên cả về vật chất và tinh thần, để họ yên tâm cống hiến cho sự nghiệp GD&ĐT trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh 2.3.2. Yếu tố chủ quan 2.3.2.1. Nhận thức của các trường đại học đối với nhiệm vụ xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh
Đây là yếu tố ảnh hưởng rất mạnh đến xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. Trình độ nhận thức của lãnh đạo và giảng viên ngành GDQP&AN góp phần lớn trong việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. 2.3.2.2. Mục tiêu và chiến lược phát triển của các trường đại học Mục tiêu, chiến lược phát triển của các trường đại học tác động mạnh mẽ đến công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên GDQP&AN. 2.3.2.3. Uy tín, thương hiệu của các trường đại học Uy tín, thương hiệu các trường đại học càng mạnh thì càng thu hút được giảng viên và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. 2.3.2.4. Môi trường sư phạm và văn hóa tổ chức của trường đại học Hiện nay, nước ta đang tích cực đổi mới sự nghiệp GD&ĐT, triển khai các phong trào thi đua, trong đó rất quan tâm xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, an toàn. Yếu tố văn hóa học đường đã góp phần tạo lập được môi trường giáo dục tích cực thúc đẩy các lực lựợng trong nhà trường phát triển hướng đến những giá trị tốt đẹp, đó cũng là nhân tố tác động tích cực đến việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. 2.3.2.5. Bộ máy quản lý và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý Bộ máy quản lý ở các trường đại học phải có sự phân công nhiệm vụ, trách nhiệm rõ ràng, hoạt động có hiệu quả. Vì vậy, việc xây dựng bộ máy quản lý hợp lý sẽ có vai trò quan trọng trong việc ổn định và phát triển nhà trường, trong đó có công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. 2.3.2.6. Trình độ nhận thức và khả năng tự học, tự hoàn thiện của đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Bất kỳ công việc nào, để thực hiện thành công, trước hết những người thực hiện công việc phải thực hiện đúng công việc mà mình sẽ thực hiện. Thực tế cho thấy, trình độ nhận thức của đội ngũ giảng viên GDQP&AN góp phần rất lớn trong việc việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. Kết luận chương 2 Xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học là một hoạt động có nhiều nội dung, nhiều bước. Mỗi nội dung, mỗi bước có vai trò, ví trí nhất định và làm tiền đề, điều kiện cho nội dung tiếp theo. Nội dung xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học bao gồm các mặt như: tuyển dụng; bồi dưỡng, đào tạo; đánh giá, bố trí, sử dụng; quản lý giảng viên và chế độ, chính sách đối với đội ngũ giảng viên cũng như những yêu cầu trong xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay như: xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học đảm bảo về số lượng, cơ cấu, nâng cao chất lượng chính trị, tư tưởng, đạo đức và chuyên môn, nghiệp vụ là những tiền đề quan trọng định hướng cho xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học ngang tầm nhiệm vụ trong tình hình mới.
Chương 3 THỰC TRẠNG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG 3.1. Khái quát về các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long và đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học 3.1.1. Đặc điểm địa lý tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Cùng với cả nước, ĐBSCL đang trên đà phát triển mạnh mẽ về mọi mặt, các cải cách, đổi mới trên lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội…đã đạt được một số kết quả quan trọng. Công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã mở ra điều kiện mới, nhiệm vụ mới, đòi hỏi đội ngũ giảng viên phải thường xuyên vươn lên thích ứng. Vì vậy, công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên GDQP&AN không chỉ dừng lại ở chỗ khắc phục sự tồn tại, khiếm khuyết, không chỉ giải quyết công việc trước mắt mà phải hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và lâu dài. 3.1.2. Khái quát về các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long Hiện nay theo thống kê vùng ĐBSCL có 45 trường đại học, cao đẳng (trong đó có 19 trường đại học, 26 trường cao đẳng), ngoài công lập có 6 trường đại học (tỉ lệ 14%). Là vùng có thế mạnh về nông nghiệp nên các trường đại học trong vùng cũng hình thành và phát triển mạnh về các khoa nông nghiệp. Đến giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, các trường đại học vùng ĐBSCL đã bắt đầu đẩy mạnh và thành lập các khoa, tổ bộ môn thuộc các khối ngành khác. 3.1.3. Khái quát về đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Trong tổng số 19 trường đại học khu vực ĐBSCL, chỉ có 08 trường có tổ chức trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN, các trường còn lại không tổ chức trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN mà thực hiện các hình thức liên kết, thỉnh giảng, mời giảng. Do đó, trong luận án này, tác giả nghiên cứu 08 trường đại học vùng ĐBSCL gồm: Trường Đại học An Giang, Trường Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Cửu Long, Trường Đại học Đồng Tháp, Trường Đại học Tiền Giang, Trường Đại học Trà Vinh, Trường Đại học Nam Cần Thơ và Trường Đại học Kiên Giang. 3.2. Thực trạng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay 3.2.1. Đặc điểm, số lượng, giới tính và độ tuổi của đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh - Về đặc điểm Đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL được đào tạo từ nhiều nguồn khác nhau, chủ yếu là sĩ quan biệt phái trong quân đội, giảng viên được
đào tạo ngắn hạn, ghép môn GDQP với giáo dục thể dục, GDQP với giáo dục chính trị, đội ngũ được đào tạo chính quy, có chuyên môn sâu GDQP&AN là rất hạn chế. - Về số lượng Trải qua quá trình xây dựng, phát triển và trưởng thành, đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL đã có những chuyển biến, số lượng giảng viên ngày một tăng lên, tỷ tệ thuận với đội ngũ giảng viên có chất lượng, có trình độ cao cũng được tăng lên, tuy nhiên, tỷ lệ tăng bình quân hàng năm vẫn chưa thực sự đáp ứng so với nhiệm vụ dạy học và GDQP&AN của nhà trường. - Về độ tuổi, giới tính Đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL đang có một cơ cấu độ tuổi tương đối hợp lý, với 60,9% giảng viên có độ tuổi từ 31 - 50. Đây là độ tuổi không quá trẻ, đã có trình độ chuyên môn nghiệp vụ tương đối cao, kinh nghiệm công tác giảng dạy được tích lũy khá nhiều. Về giới tính, tỉ lệ nam - nữ càng cân đối sẽ càng thuận lợi cho việc phát triển đội ngũ giảng viên. Tuy nhiên, do đặc thù môn học GDQP&AN nên tỷ lệ giảng viên nữ chiếm rất ít so với giảng viên nam. 3.2.2. Thực trạng năng lực của đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh - Về trình độ đào tạo Kết quả khảo sát cho thấy, cơ cấu trình độ của đội ngũ giảng viên GDQP&AN các trường đại học vùng ĐBSCL tương đối hợp lý, với tỷ lệ giảng viên có trình độ thạc sĩ chiếm đa số (57,7%), có trình độ từ tiến sĩ trở lên chiếm 2,3% và có tới 40,2% giảng viên có trình độ đại học. - Về trình độ nghiệp vụ sư phạm Kết quả khảo sát cho thấy có khoảng 90% có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm dạy đại học và chứng chỉ giảng dạy môn học GDQP&AN. Như vậy, so với trình độ chuyên môn thì trình độ nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL vẫn còn yếu so với yêu cầu chuẩn giảng viên đại học hiện nay. - Về trình độ ngoại ngữ Kết quả khảo sát cho thấy, số đội ngũ giảng viên GDQP&AN có trình độ ngoại ngữ đạt trình độ đại học, trên đại học hoặc đạt chuẩn quốc tế còn rất ít. - Về tin học Kết quả khảo sát cho thấy đại đa số giảng viên GDQP&AN có chứng chỉ ứng dụng công nghệ thông tin (chiếm 70,7%). Trình độ tin học của đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL còn hạn chế so với yêu cầu sử dụng và thực hiện phương tiện giảng dạy liên quan đến công nghệ thông tin. - Về năng lực chuyên môn Đội ngũ giảng viên GDQP&AN có năng lực chuyên môn khá tốt, tuy nhiên điểm yếu là khả năng vận dụng kiến thức chuyên môn vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, khả năng tiếp cận với công nghệ thông tin mới để đưa vào giảng dạy và nghiên cứu khoa học, chưa theo kịp sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ.
- Về năng lực nghiên cứu khoa học Nhìn chung, kết quả thống kê về sản phẩm nghiên cứu khoa học của các trường cho thấy năng lực nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL còn hạn chế. Vì vậy, đào tạo, bồi dưỡng phát triển năng lực NCKH cho đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL là rất quan trọng và cần thiết hiện nay của các trường. - Năng lực phát triển nghề nghiệp Các tiêu chí của năng lực phát triển nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL đạt mức khá. 3.3. Công tác xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long 3.3.1. Nhận thức của các cấp quản lý về xây dựng đội ngũ giảng giáo dục quốc phòng và an ninh Phần lớn cán bộ quản lý cho rằng việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL hiện nay rất cần thiết và quan trọng vì việc phát triển này phù hợp với thực tiễn đặt ra hiện nay trước tác động của bối cảnh trong nước và quốc tế, đặc biệt là tác động của cách mạng công nghiệp 4.0. 3.3.2. Quy hoạch và tuyển dụng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Kết quả khảo sát cho thấy, đội ngũ cán bộ, giảng viên đều nhận thấy sự cần thiết của việc thực hiện các nội dung quy hoạch xây dựng đội ngũ giảng viên. Trong đó, cán bộ quản lý, giảng viên cho rằng nghiên cứu, phân tích hiện trạng đội ngũ giảng viên là cần thiết nhất vì cần phải biết thực trạng và nhu cầu thì mới có thể thực hiện việc xây dựng kế hoạch quản lý và tổ chức thực hiện kế hoạch và đánh giá kế hoạch quản lý xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. 3.3.3. Bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Kết quả khảo sát cho thấy, công tác bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL được thực hiện tương đối tốt. Lãnh đạo nhà trường đã chỉ đạo các đơn vị thực hiện quản lý và sử dụng đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu đào tạo, phát huy tốt năng lực trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ thông tin vào bài giảng. Tuy nhiên, qua phỏng vấn, một số ý kiến cho rằng: Việc bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở một số trường đại học vẫn chưa thật sự phù hợp, còn xảy ra tình trạng thiếu giảng viên, thừa tiết dạy. 3.3.4. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Kết quả khảo sát cho thấy các trường đều quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, hành chính theo đúng quy định của Đảng, Nhà nước về công tác quản lý, chuẩn hóa cán bộ. Đồng thời, việc xây dựng kế hoạch, nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhằm xây dựng, phát triển các năng lực cho đội ngũ giảng viên GDQP&AN cũng rất cần thiết. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các trường đại học vùng ĐBSCL vẫn chưa chú trọng, quan tâm đúng mức về việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ
giảng viên GDQP&AN ở trình độ cao (tiến sĩ), nâng cao trình độ các năng lực phát triển nghề nghiệp… Đây là những năng lực quan trọng, các trường đại học nên có kế hoạch cụ thể và đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng. 3.3.5. Công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh Nhìn chung, công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá của các trường đại học vùng ĐBSCL được thực hiện qua các nội dung khá tốt. 3.3.6. Công tác bảo đảm chế độ, chính sách và tạo lập điều kiện và môi trường làm việc cho đội ngũ giảng viên Việc thực hiện các điều kiện hỗ trợ xây dựng, đặc biệt là chế độ, chính sách đãi ngộ đối với giảng viên có ý nghĩa hết sức quan trọng, vừa là yêu cầu, vừa là giải pháp của các nhà trường hiện nay. Kết quả khảo sát cho thấy, các tiêu chí được đánh giá ở mức khá tốt, điều này thể hiện cán bộ quản lý và giảng viên đều nhận thấy việc thực hiện chế độ, chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc rất quan trọng. 3.4. Đánh giá về thực trạng và những vấn đề đặt ra trong xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long 3.4.1. Đánh giá về thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long 3.4.1.1. Những thành tựu đạt được và nguyên nhân - Những thành tựu đạt được Một là, vai trò của chủ thể, lực lượng tham gia xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN từng bước được phát huy; Hai là, phần lớn các nội dung, hình thức, biện pháp, quy trình xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN được thực hiện tương đối chặt chẽ, nghiêm túc; Ba là, số lượng và cơ cấu đội ngũ giảng viên GDQP&AN thường xuyên được đảm bảo theo biên chế, tổ chức, các điều kiện, tiêu chuẩn của người giảng viên GDQP&AN; Bốn là, các hình thức, biện pháp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên GDQP&AN đã được thực hiện thực hiện theo đúng quy hoạch và vận dụng phù hợp với đặc điểm của từng trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long và đội ngũ giảng viên; Năm là, thực hiện tốt các chế độ, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với đội ngũ giảng viên GDQP&AN; Sáu là, đã thực hiện tốt việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên GDQP&AN gắn với thực tiễn hoạt động giáo dục và đào tạo và hoạt động nghiên cứu khoa học. - Nguyên nhân thành tựu Một là, Đảng, Nhà nước và các cấp lãnh đạo chuyên môn thường xuyên quan tâm chỉ đạo, kịp thời định hướng đường lối, chính sách, pháp luật về xây dựng, củng cố kiện toàn hệ thống GDQP&AN và xây dựng đội ngũ giảng viên ở các trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học; Hai là, các đảng ủy, Ban Giám hiệu, lãnh đạo các trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL luôn tích cực, chủ động xác định và thực hiện nhiều chủ trương, giải pháp xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ