Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Hoàn thiện quy trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán báo cáo tài chính do các công ty kiểm toán tại Việt Nam thực hiện

i<br /> <br /> LỜI MỞ ĐẦU<br /> Trong kiểm toán BCTC, thủ tục phân tích là một trong số các phương pháp<br /> kiểm toán chính mà KTV thường sử dụng, có ý nghĩa lớn trong công tác kiểm toán,<br /> vừa mang lại tính hiệu quả cho KTV và các công ty kiểm toán, đồng thời được đánh<br /> giá cao về tính hiệu năng giúp nâng cao chất lượng kiểm toán và mục tiêu kiểm<br /> toán. Tại các công ty kiểm toán đa quốc gia, cùng với hệ thống quy trình kiểm toán<br /> chuyên nghiệp, quy trình thực hiện thủ tục phân tích được xây dựng và phát triển<br /> hàng chục năm, được các KTV vận dụng hiệu quả mang lại những cuộc kiểm toán<br /> chất lượng cao. Trong khi đó, tại các công ty kiểm toán nội địa của Việt Nam hiện<br /> nay, quy trình thực hiện thủ tục phân tích chưa thực sự được quan tâm đúng mức.<br /> Chính vì vậy, tác giả đã chọn đề tài: “Hoàn thiện quy trình thực hiện thủ<br /> tục phân tích trong kiểm toán báo cáo tài chính do các công ty kiểm toán tại Việt<br /> Nam thực hiện” làm đề tài cho luận văn Thạc sỹ của mình.<br /> Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật<br /> biện chứng và vận dụng các phương pháp kỹ thuật như thống kê, so sánh và phân<br /> tích để tổng hợp về lý luận và thực tiễn. Cụ thể:<br /> Về mặt lý luận, trên cơ sở những kiến thức đã có về quy trình thực hiện thủ<br /> tục phân tích trong kiểm toán BCTC, kết hợp thêm việc tham khảo các tài liệu trong<br /> và ngoài nước về lĩnh vực này, tác giả đã thực hiện phân tích và tổng hợp nên lý<br /> luận chung về quy trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC.<br /> Về mặt thực tiễn, tác giả đã thực hiện khảo sát, xem xét hồ sơ kiểm toán của<br /> hai công ty kiểm toán đa quốc gia là KPMG và E&Y và hai công kiểm toán Việt<br /> Nam là AASC và ACPA; xây dựng “phiếu khảo sát” (được thiết kế như trong phần<br /> phụ lục) và gửi tới các công ty kiểm toán độc lập tại Việt Nam nhằm so sánh, phân<br /> tích và tổng hợp thực trạng quy trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán<br /> BCTC tại các công ty kiểm toán đa quốc gia và các công ty kiểm toán Việt Nam.<br /> Trên cơ sở đó, Luận văn đã đề xuất những giải pháp, nhằm hoàn thiện quy<br /> trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC tại các công ty kiểm toán<br /> Việt Nam.<br /> <br /> ii<br /> <br /> CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUY TRÌNH<br /> THỰC HIỆN THỦ TỤC PHÂN TÍCH TRONG KIỂM TOÁN BCTC<br /> 1.1. Khái quát chung về thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC<br /> 1.1.1. Khái niệm thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC<br /> Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam VSA 520, Thủ tục phân tích hay Quy<br /> trình phân tích là việc phân tích các số liệu, thông tin, các tỷ suất quan trọng, qua đó<br /> tìm ra những xu hướng, biến động và tìm ra những mối quan hệ có mâu thuẫn với<br /> các thông tin liên quan khác hoặc có sự chênh lệch lớn so với giá trị đã dự kiến.<br /> Quy trình phân tích bao gồm việc so sánh các thông tin tài chính, xem xét các mối<br /> quan hệ và thường bao gồm ba công việc chính là dự đoán, so sánh, đánh giá.<br /> 1.1.2. Các loại hình phân tích<br /> Thủ tục phân tích, theo cách đơn giản và được chấp nhận rộng rãi nhất, được<br /> phân chia thành bốn loại: Phân tích xu hướng; phân tích tỷ suất; phân tích tính hợp<br /> lý (phân tích dự báo); phân tích hồi quy.<br /> 1.1.3. Các giai đoạn của quy trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC<br /> Quy trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC bao gồm:<br /> <br /> <br /> Đặt ra mục tiêu cho Thủ tục phân tích<br /> <br /> <br /> <br /> Lựa chọn các Thủ tục phân tích phù hợp<br /> <br /> <br /> <br /> Ước tính các giá trị và so sánh với giá trị ghi sổ<br /> <br /> <br /> <br /> Phân tích nguyên nhân chênh lệch<br /> <br /> <br /> <br /> Xem xét những phát hiện qua kiểm toán và kết luận<br /> <br /> 1.2. Vị trí của thủ tục phân tích trong hệ thống phương pháp kiểm toán<br /> 1.2.1. Mối quan hệ giữa thủ tục phân tích và các thử nghiệm kiểm toán trong hệ thống<br /> phương pháp kiểm toán<br /> Quá trình thu thập và đánh giá các bằng chứng của KTV bao gồm ba loại<br /> trắc nghiệm cơ bản: trắc nghiệm công việc, trắc nghiệm trực tiếp số dư và trắc<br /> nghiệm phân tích (thủ tục phân tích). Các trắc nghiệm này cần được kết hợp một<br /> cách linh hoạt để thu thập được bằng chứng có tính thuyết phục cao với chi phí thấp<br /> nhất, trong đó trắc nghiệm phân tích giữ vai trò rất lớn trong việc tiết kiệm thời gian<br /> và chi phí.<br /> <br /> iii<br /> <br /> Việc thực hiện thủ tục phân tích mang tính hỗ trợ lớn đối với các thử nghiệm<br /> kiểm soát và các trắc nghiệm trực tiếp số dư. Thủ tục phân tích giúp KTV xác định<br /> được các rủi ro và khoanh vùng được những có tiềm tàng về sai sót trọng yếu, đồng<br /> thời phân tích đánh giá hệ thống kiểm soát của doanh nghiệp để xác định phạm vi và<br /> mức độ của các thử nghiệm kiểm soát sẽ được tiến hành. Tiếp đó, khi thực hiện kiểm<br /> toán, đối với mỗi phần hành kiểm toán, nếu KTV thực hiện thủ tục phân tích, thỏa<br /> mãn với kết quả mà thủ tục phân tích đem lại, các trắc nghiệm trực tiếp số dư sẽ được<br /> giảm thiểu đáng kể, hoặc thậm chí là sẽ không tiến hành thêm trắc nghiệp trực tiếp số<br /> dư nếu bằng chứng kiểm toán thu được qua thủ tục phân tích là đầy đủ và trọn vẹn.<br /> 1.2.2. Mục tiêu và ý nghĩa của thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC<br /> Thủ tục phân tích giúp KTV hiểu được công việc kinh doanh của khách hàng,<br /> đánh giá khả năng tiếp tục hoạt động của công ty, chỉ ra các sai số tồn tại trên các<br /> BCTC và giúp giảm bớt các cuộc khảo sát chi tiết trong kiểm toán BCTC. Thủ tục<br /> phân tích được đánh giá là thủ tục có hiệu quả cao nhất vì thời gian ít, chi phí thấp, mà<br /> có thể cung cấp các bằng chứng về sự đồng bộ, hợp lý trong cấu trúc các số liệu kế<br /> toán; đồng thời đánh giá được những nét tổng thể và không bị sa thải vào các nghiệp vụ<br /> cụ thể, hạn chế các rủi ro kiểm toán và giảm bớt khối lượng công việc.<br /> 1.2.3. Mức độ tin cậy của thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC<br /> Mức độ tin cậy vào kết quả của thủ tục phân tích phụ thuộc vào tính trọng<br /> yếu của các tài khoản hoặc loại nghiệp vụ, vào các thủ tục kiểm toán khác có cùng<br /> một mục tiêu kiểm toán, vào độ chính xác có thể dự kiến của thủ tục phân tích, và<br /> cuối cùng là phụ thuộc vào đánh giá rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát<br /> 1.3 Vận dụng thủ tục phân tích trong các giai đoạn cuộc kiểm toán BCTC<br /> 1.3.1.Thủ tục phân tích trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán<br /> Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, Thủ tục phân tích được thực hiện<br /> nhằm đạt được sự hiểu biết về ngành nghề kinh doanh của khách hàng, nhận biết<br /> khả năng tồn tại các sai phạm tiềm tàng trên BCTC của doanh nghiệp, đánh giá khả<br /> năng tiếp tục hoạt động của Công ty khách hàng.<br /> Các thủ tục phân tích được thực hiện trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán gồm:<br /> <br /> <br /> Thu thập thông tin tài chính và thông tin phi tài chính<br /> <br /> iv<br /> <br /> <br /> <br /> So sánh thông tin (bao gồm: Phân tích tỷ suất và phân tích xu hướng, so<br /> sánh số dư các tài khoản, rà soát qua các số liệu, phân tích dòng tiền,<br /> Phân tích sử dụng các thước đo phi tài chính)<br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá kết quả so sánh ban đầu<br /> <br /> 1.3.2. Thủ tục phân tích trong giai đoạn thực hiện kiểm toán<br /> Thực hiện Thủ tục phân tích trong giai đoạn thực hiện kiểm toán nhằm cung<br /> cấp các bằng chứng đầy đủ và có hiệu lực về một số cơ sở dẫn liệu cụ thể liên quan<br /> tới số dư các tài khoản hay các nhóm nghiệp vụ, giúp KTV giảm bớt số lượng kiểm<br /> tra chi tiết các nghiệp vụ và số dư, giúp các KTV nhận biết khả năng tồn tại các sai<br /> phạm tiềm tàng trên BCTC của doanh nghiệp.<br /> Các thủ tục phân tích được thực hiện trong giai đoạn thực hiện kiểm toán<br /> <br /> <br /> Phát triển một mô hình với các biến tài chính và biến hoạt động<br /> <br /> <br /> <br /> Xem xét tính độc lập và độ tin cậy của các thông tin<br /> <br /> <br /> <br /> Ước tính giá trị và so sánh với giá trị ghi sổ<br /> <br /> <br /> <br /> Xác định mức chênh lệch có thể chấp nhận được<br /> <br /> <br /> <br /> Phân tích nguyên nhân chênh lệch<br /> <br /> <br /> <br /> Xem xét những phát hiện qua kiểm toán<br /> <br /> 1.3.3.Thủ tục phân tích trong giai đoạn kết thúc kiểm toán<br /> Mục tiêu cơ bản của Thủ tục phân tích trong giai đoạn kết thúc kiểm toán đó<br /> là để giúp các KTV đánh giá lần cuối các thông tin trình bày trên BCTC một cách<br /> tổng thể và phát hiện những sai phạm chưa được phát hiện trong các giai đoạn<br /> trước, và đánh giá khả năng tiếp tục hoạt động của Công ty khách hàng<br /> Các thủ tục phân tích được thực hiện trong giai đoạn kết thúc kiểm toán gồm:<br /> <br /> <br /> Thu thập thông tin (sử dụng BCTC đã được điều chỉnh)<br /> <br /> <br /> <br /> Phân tích kết quả: phân tích BCTC đã điều chỉnh và phân tích giả thiết<br /> <br /> hoạt động liên tục (cân nhắc đến các dấu hiệu về mặt tài chính, dấu hiệu về<br /> mặt hoạt động)<br /> <br /> v<br /> <br /> CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH THỰC HIỆN THỦ TỤC PHÂN TÍCH<br /> TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN<br /> TẠI VIỆT NAM THỰC HIỆN<br /> 2.1. Đặc điểm chung của các công ty kiểm toán độc lập tại Việt Nam có ảnh<br /> hưởng đến quy trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC<br /> 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của các công ty kiểm toán độc lập tại Việt Nam<br /> Các công ty kiểm toán đa quốc gia có quy trình kiểm toán được xây dựng và<br /> thiết kế hàng trăm năm, trong đó thủ tục phân tích là một phương pháp kiểm toán<br /> được vận dụng hiệu quả trong mọi cuộc kiểm toán. Đối với các công ty kiểm toán<br /> Việt Nam, xuất phát từ đặc điểm là ra đời muộn hơn so với thế giới nên các công ty<br /> kiểm toán Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện dần các kỹ thuật kiểm toán<br /> của mình. Quy trình thực hiện thủ tục phân tích do các công ty kiểm toán Việt Nam<br /> thực hiện so với các công ty kiểm toán đa quốc gia còn có nhiều điểm khác biệt và<br /> cũng còn tồn tại nhiều vấn đề cần hoàn thiện hơn nữa.<br /> 2.1.2. Cơ sở pháp lý cho hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam<br /> Về cơ bản, hệ thống văn bản pháp lý về hoạt động kiểm toán do Nhà nước<br /> ban hành đã tạo cơ sở pháp lý cho việc thành lập và hoạt động của các công ty kiểm<br /> toán độc lập, việc hình thành đội ngũ KTV, bồi dưỡng, thi tuyển cấp chứng chỉ và<br /> quản lý đội ngũ KTV tạo môi trường lành mạnh cho sự hoạt động và phát triển cũng<br /> như từng bước mở cửa và hôi nhập về dịch vụ kiểm toán độc lập. Tuy nhiên, so với<br /> yêu cầu phát triển của hoạt động kiểm toán độc lập trong điều kiện nền kinh tế thị<br /> trường đã và đang phát triển mạnh như hiện nay, hệ thống chính sách này vẫn còn<br /> bộc lộ một số điểm bất cập và đã ảnh hưởng phần nào tới chất lượng của công tác<br /> kiểm toán nói chung và quy trình thực hiện thủ tục phân tích trong kiểm toán BCTC<br /> nói riêng của các công ty kiểm toán độc lập của Việt Nam.<br /> 2.1.3. Các đặc điểm hoạt động của các công ty kiểm toán độc lập tại Việt Nam<br /> Nhóm thứ nhất, các công ty kiểm toán đa quốc gia hoạt động tại Việt Nam<br /> (gọi tắt là các công ty kiểm toán đa quốc gia), Các công ty này có chung đặc điểm<br /> là được thừa hưởng quy trình kiểm toán chuyên nghiệp của công ty mẹ. Vì thế tính<br /> <br />