Atoms m a ke up elements.
There is a hierarchy to the elements of Geology
Elements c o m b ine to fo rm th e na tu ra l compounds.
Na tura l compounds a nd elements c o m b in e to fo rm minerals.
.
Minerals m a ke u p rocks.
Rocks m a ke u p th e Earth.
Who gets what, when and how1
3. Đá
̣ ́ ̣ ́ ̀ ̀ ̀ ́ ̣
Trong đia chât hoc, đa la thanh phân v t chât tao nên ậ các tr ng thái khác nhau. vo Trai Đât, ́ ở ạ ̉ ́
́ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̣
nhiên. Đa la tâp h p cua môt hoăc nhiêu khoang vât tao nên ợ trong t môt ̣ th đ a chât đ c lâp ể ị ́ ộ ự ̣
Ba nhóm đá chính:
+ Đá magma
+ Đá tr m tích ầ
Who gets what, when and how2
+ Đá bi n ch t ấ ế
a. Đá magma
Magma laø dung theå silicat chöùa nhöõng phaàn bay hôi, noùng chaûy hay noùng chaûy töøng phaàn, coù nhieät ñoä cao (töø 600 – 13000C), naèm trong quyeån meàm trong Voû Traùi ñaát, ôû ñoä saâu töø 60 - 100km.
Trong buoàng macma laø dung theå loûng, coù chöùa ban tinh cuûa caùc khoaùng vaät keát tinh sôùm vaø caùc chaát boác.
Who gets what, when and how3
Magma theo caùc khe nöùt hay nuùi löûa phun traøo leân maët ñaát goïi laø dung nham, khi ñoâng cöùng laïi goïi laø ñaù magma.
Magma ngheo silic (magma có thành ph n baz) ầ ̀
̉ ̣ ́ ̣ ̀ ́
̉ ̉ ́ ́ ̉ ̣ ́ ́ ́
̉ ứ ọ ̣ ̣ ́ ̀
́ ̉ ́ ̀ ̀ ̉ ̉ ̀ ̉
Ty lê Si/O thâp, linh đông, magma nay dâng thoat nhanh lên khoi vo Trai Đât nên chi môt sô it khoang vât kip kêt tinh. Do ngheo silic, l at phan ng Bowen không tiên triên đên cung va san phâm bên v ng cua no la nh ng khoang vât sinh ra ữ nhiêt đô cao. ữ ở ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̣
Magma giau silic (magma có thành ph n acid) ầ ̀
̉ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̣
ườ ạ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ ́
̉ ứ ể ́ ́ ̀ ̀ ́
ữ ̀ ́ ̀ ̉ ̉ ̀ ̀ ́ ̣ ́ ̣
̣ ớ ̀ ́ ̀ ̣ ̀ ́
Who gets what, when and how4
Ty lê Si/O cao, magma rât nh t va kêt tinh tron ven ớ ng dich chuyên châm trong vo Trai Đât. Lo t trên đ phan ng Bowen phat tri n đên cung va khi kêt tinh hoan tât thi san phâm bên v ng la cac loai khoang vât cung co măt v i silic Magma nay tao ra granit va cac đa cung ho. ́ ̀ ̣
Who gets what, when and how5
Đa magma đ
́ ̀ ̀ ́
trên bê măt
̀ ̀ ̉ ̉ ́
́ ̉ ̉ ̉ ́
c hinh thanh do magma kêt tinh ́ + ̣ cua vo Trai Đât: ́ hoăc ̣ ̣ : san phâm cua magma kêt tinh ở c thanh tao do magma xuyên qua
̀ ̣
ớ ữ
c ướ ở
́ ́ ̣ ̣ ́ ̣
̀ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ̀
ượ trong long đât Đa xâm nhâp đ i sâu; đ ượ gi a cac đa sinh ra tr va co điêu kiên + Đa phun trao:
́ ̀ ̀ ̣ ́
i đay n
́ ̀ ̣ ́ ̃ ̀ ́
môt đô sâu nhât đinh, ̣ kêt tinh châm (kêt tinh hoan toan). khi magma phun lên bê măt Trai c, se thanh đa ướ , hoăc nhiêu khi có
ướ kêt tinh kem
́ ́ ̣ ̀
Đât, du trên can hay d nui l a va th ́ ử dang
ng ̀ ườ . thuy tinh
Who gets what, when and how6
̣ ̉
Kiên truc cua đa magma ́ ́ ̉ ́ ̀ ́ ̣
̀ ̀ ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ ́
c hinh thanh tuy thuôc vao c va hinh dang cua cac tinh thê ̣ ươ ̀ ̀ ́ ̉ ́
̀ ữ ớ ́ ́ ̉
bao gôm nh ng dâu hiêu ữ trinh đô kêt tinh, kich đ ượ ng ̉, quan hê t th ướ hô gi a chung v i nhau va gi a chung v i thuy tinh ớ ̃ ữ trong đa ́
́ ̉
̀ ́
̣ ́ ́ ̀
́ ớ ̀ ̀ ́
́ ́ ̉
̃ ̣ ̀ ́
ế c hat t ướ ̀ ́
Who gets what, when and how7
: phân + Ki n truc hiên tinh ế ng, c băng măt th biêt đ ườ ̣ ượ đăc tr ng cho cac đa đông ư đêu trong toan khôi l n (đa sâu); đa kêt tinh ca kh i ố (nên cung goi la ki n truc toan tinh), kich th ̣ ừ vai milimet đên vai centimet. ̀ ́ ̀
Tinh th ể hình t ự
̉ ự ̀ ́
̃ ̃ ̣ ́
̀ ̉
̀ ̀ ́ ̉
̀ ́ ̣ ̣
do s kêt hinh: Tinh thê t ự tinh đa diên ra môt cach ; nh ng tinh thê tuân t ữ ự hinh thanh tr c phat triên ướ theo hinh thai đa diên đăc tr ng cua chúng. ư ̉
̉ ̀
ữ ơ ̉ ̣ ̀
ả ữ ̀ ́
ướ ́ ̉ ̃ ́
Tinh th ể tha hình
̉ ̣ ́ ́ ́
̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣
̀ ́ ̉
Who gets what, when and how8
: nh ng tinh Tinh thê tha hinh thê ra đ i muôn h n, chen ờ vao nh ng kho ng trông do c cac tinh thê đa kêt tinh tr đê lai, do đo chung không co điêu kiên đê đat dang đa diên ma lây khuôn theo khoang không gian co săn. ́ ̃
hay ban trang la kiên truc chi co ́ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ́
̣ ượ ườ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̉
c băng măt th ư ̣ ̀ ̣ ̀ ̣ ́
ữ ́ ̀ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ̣
hinh (ban tinh) c centimet nôi bât gi a ̉ ự ỡ ̀ ̉ ̣
Kiên truc porphyr môt sô hat phân biêt đ ng nôi bât trên nên hat vi tinh va đăc tr ng cho đa nui l a ́ ử (đa phun trao) va cac loai đa dang mach. Nh ng tinh thê t ữ môt khôi đông nhât. ̣ ́ ̀ ́
ạ
ị
Who gets what, when and how9
Các ban tinh Th ch anh, feldspar Kali, Plagioclas và Mica đen trên n n h t m n (vi ạ ề tinh)
Basalt
Ban tinh
(D i ánh sáng phân c c)
ướ
ự
Who gets what, when and how10
. Sô rât ́ ́ ́
- - Kiên truc vi tinh
̉ ́ ̀ ̣
ữ ́ ̉ ̀
́ ̀ ̣ ́ ́
l n tinh thê keo dai ngâp ớ gi a khôi thuy tinh đông nhât, đây la loai kiên truc th ng găp nhât. ườ ̣ ́
́ ̉
̀ ̀
-Kiên truc thuy tinh Không ch a ban tinh va vi ứ Không ch a ban tinh va vi ứ tinh, chi co thuy tinh. tinh, chi co thuy tinh.
Who gets what, when and how11
̉ ́ ̉ ̉ ́ ̉
Kieán truùc daïng maûnh vuïn goàm caùc maûnh vuïn ñaù vaø thuûy tinh gaén keát treân neàn haït mòn.
Who gets what, when and how12
Caáu taïo ñaù magma Caáu taïo ñaù magma ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï phaân boá vaø vò trí cuûa caùc hôïp phaàn taïo neân ñaù trong khoâng gian.
+ Caáu taïo khoái: phaân boá ñoàng ñeàu cuûa caùc khoaùng vaät treân toaøn boä khoái ñaù, khoâng coù söï ñònh höôùng
+ Caáu taïo daïng doøng chaûy
Who gets what, when and how13
+ C u t o b t ọ ấ ạ
C u t o l
h ng
ấ ạ ỗ ổ
Caáu taïo boït
Who gets what, when and how14
Thaønh phaàn ñaù magma
+ Thaønh phaàn hoùa hoïc Khoaûng 99% toång khoái löôïng ñaù magma ñöôïc hình thaønh chuû yeáu töø moät soá nguyeân toá, phoå bieán nhaát laø oxy vaø silic, chieám khoaûng 50% trong toång soá caùc nguyeân toá hieän hieän trong Voû Traùi ñaát, keá ñeán laø Al, Fe, Ca, Mg, Na. K, Ti vaø nöôùc.
Oxid Haøm löôïng trung bình
Oxid
Haøm löôïng trung bình (% troïng löôïng)
(% troïng löôïng)
5,08 3,84 3,13 1,15 0,30 0,10
CaO Na2O K2O H2O P2O5 CO2
59,12 1,05 15,34 3,08 3,80 0,24 3,49
SiO2 TiO2 Al2O3 Fe2O3 FeO MnO MgO
Who gets what, when and how15
Döïa vaøo thaønh phaàn hoaù hoïc, chuû yeáu laø vaøo haøm löôïng SiO2 , ñaù magma ñöôïc chia thaønh caùc nhoùm: sieâu baz, baz, trung tính, acid, vaø sieâu acid
Haøm löôïng oxid silic %
Nhoùm ñaù
< 40
Who gets what, when and how16
40 – 52 52 – 65 65 – 75 > 75
Sieâu baz (mafic) Baz Trung tính Acid Sieâu acid
+ Thaønh phaàn khoaùng vaät
Khoaùng vaät
Haøm löôïng trung bình (% troïng löôïng)
Who gets what, when and how17
Feldspar Thaïch anh Amphibol vaø pyroxen Mica Caùc khoaùng vaät khaùc 59 12 17 4 8
Khoang vât tao đa ́ ̣ ̣ ̉ ́ : chu yêu thuôc l p silicat nh ư ́: chu yêu thuôc l p silicat nh ̣ ớ ư ̣ ớ ̉ ́
̣ ̣
̀ ́ ̀ ́
́ ̣ ̃ ̀ ́ ̣ ̃ ̀
̀ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ̣
̀ ́ ̣ ̃ ̀ ̀ ̣ ̣ ̉ Ham l Ham l feldspar, thach anh, mica, nephelin, amphibol, olivin, feldspar, thach anh, mica, nephelin, amphibol, olivin, pyroxen v.v.. pyroxen v.v.. Theo mau săc: Theo mau săc: Khoang vât sâm mau (amphibol, pyroxen, olivin) Khoang vât sâm mau (amphibol, pyroxen, olivin) va khoang vât sang mau (thach anh, felspat, va khoang vât sang mau (thach anh, felspat, nephelin). nephelin). ượ ượ ̀ ́ ̣ ̃ ̀ ̀ ̣ ̣ ̉
̣ ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ́
̀ ́ ng khoang vât sâm mau la môt đăc điêm ng khoang vât sâm mau la môt đăc điêm quan trong đê nhân biêt cac nhom đa (50% trong đa quan trong đê nhân biêt cac nhom đa (50% trong đa gabro va chi d gabro va chi d i 5-10% trong đa granit. i 5-10% trong đa granit. ̉ ướ ̉ ướ ̀ ́
ng đat hang chuc phân trăm ượ ̣ ham l ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ̣ ̀
ư ́ ̣ ́ ́ ̃ ́ ̣ ́ ́
i 1%), đo la nh apatit, magnetit, ̉ ướ ư ̉ ̣ ́ ́ ̀
Who gets what, when and how18
Khoang vât phu trong đa môt sô khac cung co măt trong cac đa, nh ng v i ty lê rât nho (d ớ zircon v.v.
Phân loai va mô ta cac loai đa magma chu yêu
́ cua cac đa la nh ng dâu hiêu liên quan đên
̣ ̀ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ́
ữ ́ đa xâm nhâp va đa
́ ̉ ́ ́ ̀ ́ ̣ ́
ứ
̀ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ̀ ́
́ , t c la ban chât cua cac khoang vât nhât trong đa magma.
̀ ̀ ̣ ̀ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̣
ng silic (SiO2) trong cac khoang vât
ự
́ ̣ ́ ́
i ta chia ra cac loai đa sau đây:
ườ
̀ ̀ ́ ́ ̣
ớ
́ ́ ̣ ́
́
́
ớ
́ ́
́
ứ
́ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ̀ ́ ̀
- Kiên truc điêu kiên thanh tao cua chung phun trao.̀ -Thanh phân vât chât ng xuyên th co măt ườ D a vao ham l ượ chinh ng 1) đa siêu mafic v i <45% SiO2 2) đa mafic v i 45-52% SiO, ớ 3) đa trung tinh v i 52-65% SiO2; ớ 4) đa axit v i >65% - SiO2. Đa giau silic co ty trong thâp va sang mau; đa ngheo silic va giau cac khoang vât ch a săt, magnesi thi co ty trong cao h n va sâm mau
ơ
̀ ̀ ́ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̉ ̣
Who gets what, when and how19
̀ ̃ ̀
ầ ậ ủ
ể
% 100
% 100
Feldspar K
Ca
75
75
Plagioclase
50
Olivine
Thaïch anh
Na
50
Pyroxene
25
25
Amphibole
Th u 3 7/1 0 NGUOÀN GOÁC
K IEÁN TRUÙC
Mica ñen
0
0
AÅN TINH
Thành ph n khoáng v t c a m t s ộ ố đá magma đi n hình THAØNH PHAÀN KHOAÙNG VAÄT
RHYOLITE ANDESITE BASALT
PHUN TRAØO
PERIDOTITE
GABRO
XAÂM NHAÄP
HIEÅN TINH
GRANITE DIORITE
(1)
(2)
(3)
(4)
Who gets what, when and how20
Who gets what, when and how21
Thaønh phaàn cuûa caùc ñaù macma ñieån hình.
Ñaù
Plagioclas feldspar %
Feldspa r Kali %
Thaïch anh %
Khoaùng vaät Fe-Mg %
Gabro/basalt
30 0 0
70
Diorit/Andesi
60 0 0
40
t
Granit/Rhyoli
15 40 25
15
t
Who gets what, when and how Who gets what, when and how
2222
Caùc theå
D ng n m các đá magma ạ ằ
Who gets what, when and how23
ñöôïc phaân loaïi theo Caùc theå xaâm nhaäp ñöôïc phaân loaïi theo kích thöôùc, hình daùng vaø moái töông quan kích thöôùc, hình daùng vaø moái töông quan vôùi ñaù vaây quanh. Chuùng coù caùc daïng vôùi ñaù vaây quanh. Chuùng coù caùc daïng væa xaâm nhaäp (sill), theå maïch (dike), væa xaâm nhaäp (sill), theå maïch (dike), daïng chaäu (lopolith), theå naám (lacolith) daïng chaäu (lopolith), theå naám (lacolith) vaø theå neàn (batholith). vaø theå neàn (batholith).
Who gets what, when and how24
Daïng væa (sill): Traûi roäng theo chieàu naèm ngang, coù beà daøy thay ñoåi töø 1cm ñeán haøng traêm m. Ñaù xaâm nhaäp coù tuoåi treû hôn ñaù vaây quanh. Khaùc vôùi caùc doøng dung nham laø khoâng coù beà maët phong hoùa vaø coù theå chöùa nhöõng maûnh vuïn ñaù. Theå töôøng (dike): Hình thaønh khi macma tieâm nhaäp vaøo caùc ñöùt gaõy. Chieàu roäng cuûa dike bieán ñoäng töø vaøi cm ñeán nhieàu m.
Theå chaäu (lopolith): Ñaëc tröng cho ñaù macma xaâm nhaäp saâu vaø chænh hôïp; chuùng coù daïng nhö caùi muoãng, caû phaàn maùi laãn phaàn neàn ñeàu voõng xuoáng.
Who gets what, when and how25
Theå naám ( laccolith): Moät khoái ñaù macma coù maùi daïng voøm goïi laø theå naám (do macma ñaåy caùc ñaù phía treân leân taïo thaønh voøm). Theå neàn (batholith): Moät khoái ñaù xaâm Moät khoái ñaù xaâm nhaäp lôùn, baát chænh hôïp, phaùt trieån nhaäp lôùn, baát chænh hôïp, phaùt trieån theo chieàu saâu ñöôïc goïi laø theå neàn. theo chieàu saâu ñöôïc goïi laø theå neàn. Lôùn ôû ñaây coù nghóa laø dieän loä khoaûng Lôùn ôû ñaây coù nghóa laø dieän loä khoaûng 100km2. Caùc khoâí ñaù xaâm nhaäp coù 100km2. Caùc khoâí ñaù xaâm nhaäp coù ñaày ñuû caùc ñaëc ñieåm gioáng nhö theå ñaày ñuû caùc ñaëc ñieåm gioáng nhö theå neàn nhöng do dieän loä nhoû hôn ñöôïc goïi neàn nhöng do dieän loä nhoû hôn ñöôïc goïi laø theå caùn (stock). laø
Th ể n nề
Who gets what, when and how26
ể ượ
ả
ậ
ủ
ủ
ầ
ươ
ể
ậ ệ ướ ộ
ỏ ụ
ệ
ả
ị
ng
ỏ ạ ươ
ậ ệ
ủ
ủ
ả
ộ
c hình thành do nóng ch y b Magma basalt có th đ ộ ph n trên c a ph n c a v t li u siêu mafic (siêu baz) t ừ ng; magma granite có th do i v đ i d manti bên d ỏ ạ nóng ch y b ph n c a v t li u bên d i v l c đ a; ướ ậ ủ ậ magma andesite hay magma trung tính hình thành do nóng ch y b ph n c a v t li u tr m tích và c a v đ i d ở ầ ậ đ i hút chìm
ớ
Who gets what, when and how27
b. Đa trâm tich ́ ̀ ́
c thanh tao t ̣ ừ ữ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ̣
ở ờ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̃ ̀
nh ng vât Đa trâm tich la nh ng đa đ ữ ́ ượ liêu b r i, tich đong trong cac bôn trung va tr thanh ̀ ở đa sau qua trinh găn kêt, biên đôi lâu dai va ph c tap. ứ ́ ́ ̀ ́ ́ ́ ̀ ̀ ̣
̣ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̀ ̉ ̉ ̉ ́ ́ ̀
Vât liêu tao đa trâm tich la san phâm cua cac qua trinh phong hoa pha huy xâm th c bào mòn đa gôc. ự ́ ́ ̉ ́ ́
́ ượ ̀ ́ ̀ ́ ̉ ́ ̉ ́ ́
Ñaù traàm tích ñöôïc hình thaønh trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát thaáp hôn, hoaëc gaàn baèng vôùi ñieàu kieän treân maët ñaát. ng đa trâm tich chi phiêm 5% vo Trai Đât, Vê khôi l nh ng phu gân 80% bê măt hanh tinh va găn liên v i ớ hoat đông cua con ng
ư ̉ ̀ ̀ ̣ ̀ ̀ ́ ̀
Who gets what, when and how28
i. ườ ̣ ̣ ̉
Caùc moâi tröôøng traàm tích quan troïng treân beà maët Traùi ñaát
Who gets what, when and how29
Kiên truc, câu tao đa trâm tich ́ ́ ́ ̣ ́ ̀ ́
́ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ́ ́ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ́
̀ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ c, hinh dang, đăc tinh bê măt va sô l c, hinh dang, đăc tinh bê măt va sô l ng t ng t ướ ướ ́ ượ ́ ượ ươ ươ ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ̀
́ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ử ̀ ử ́ ̉ ́ ̣ ́
́ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ố ố ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̉
Hai kieán truùc cô baûn cuûa ñaù traàm tích laø kieán truùc maûnh vuïn (caùc maûnh vuïn khoaùng vaät vaø ñaù) vaø kieán truùc khoâng maûnh vuïn (ña soá caùc tinh theå ñöôïc hình thaønh töø caùc dung dòch hay vaät lieäu höuõ cô).
Who gets what, when and how30
̉ ́ ́ Khai niêm kiên truc bao gôm cac đăc tinh vê kich Khai niêm kiên truc bao gôm cac đăc tinh vê kich ng th th ng tao nên đa. đôi cua cac phân t tao nên đa. đôi cua cac phân t Câu tao phan anh đăc điêm phân b trong không Câu tao phan anh đăc điêm phân b trong không gian cua cac phân t gian cua cac phân t đo. đo. ̀ ử ̀ ử ̉ ́ ́
Kie á n t ru ù c m a û n h v u ïn : kích thöôùc cuûa caùc maûnh vuïn thay ñoåi töø nhöõng taûng lôùn, ñeán nhöõng haït raát mòn.
Ñ o ä h a ït Quyeát ñònh tính chaát vaø kieán truùc ñaù
Teân traàm tích Kíeân truùc
Teân ñaù
Ñöôøng kính haït (mm)
Lôùn hôn 2mm Taûng, cuoäi,
Cuoäi
soûi
Cuoäi keát
Caùt
Caùt
Caùt keát
0,06 mm ñeán 2 mm
Boät
Boät
Boät keát
0,02 mm ñeán 0,06mm
Ñaát seùt
Seùt
Who gets what, when and how31
Nhoû hôn 0,02 mm
Ñaù phieán seùt
Hìn h d a ïn g c u û a h a ït :
Raát troøn Troøn Nöûa goùc caïnh Goùc caïnh
bao goàm möùc ñoä troøn, ñoä caàu, ñoä deït. . .
Who gets what, when and how32
Caùc maûnh vuïn ñaù vaø khoaùng vaät coù theå troøn hay goùc caïnh tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä maøi moøn trong quùa trình vaän chuyeån
Ñoä löïa choïn keùm Ñoä löïa choïn trung bình Ñoä löïa choïn toát
Ñ o ä lö ïa c h o ïn : lieân quan ñeán vieäc phaân loaïi caùc haït theo kích thöôùc,chæ möùc ñoä ñoàng ñeàu veà kích thöôùc cuûa caùc haït trong ñaù traàm tích.
Who gets what, when and how33
Ñoä löïa choïn caùc haït traàm tích
Kíe â n t ru ù c c u û a x im a ê n g v a ø c a ù c k ie å u x im a ê n g
Who gets what, when and how34
Ximaêng laø caùc vaät lieäu hoøa tan taäp trung trong caùc khoaûng troáng giöõa caùc haït vaø gaén keát chuùng laïi vôùi nhau. Ximaêng coù theå laø seùt, silic, carbonat, phosphorit, hydroxid saét, mangan… vaø ñöôïc hình thaønh do nöôùc döôùi ñaát baûo hoøa caùc khoaùng chaát hay töø caùc hoaït ñoäng hoøa tan trong quaù trình traàm tích.
́ ̣
Ca c lo a i x im ă n g
ơ ở ̀ ̣ ̀
̣ ́ ́ ̀ ́
ơ ở ́ ́ ́ ́ ́
́ ̉ ́
Who gets what, when and how35
1. Ximăng c s va găm mon; 2. Ximăng c s ơ ở dang đôm; 3. Ximăng lâp đây; 4. Ximăng tiêp xuc; 5. Ximăng ep nen 6. Ximăng c s tai kêt tinh; 7. Ximăng kêt vo; 8. Ximăng tai sinh; 9. Ximăng kham. ̉
Kieán truùc keát tinh hoaëc khoâng coù maûnh vuïn
Who gets what, when and how36
Kieán truùc keát tinh: caùc khoaùng vaät ñöôïc keát tinh töø söï keát tuûa trong moâi tröôøng nöôùc nhö nöôùc bieån, nöôùc döôùi ñaát, hay löôùi caùc nöôùc hoà, goàm moät maïng khoaùng vaät ñan vaøo nhau, töông töï nhö kieán truùc cuûa vaøi loaïi ñaù macma. Tuyø theo kích thöôùc cuûa caùc tinh theå, chia thaønh caùc loaïi: haït mòn (<0,06), haït vöøa, Kieán truùc xöông do söï tích tuï cuûa caùc vaø haït thoâ (>2mm) boä phaän cöùng nhö voû, xöông cuûa ñoäng vaät bieån. Kieán truùc tröùng caù: caùc haït traàm tích coù kieán truùc ñoàng taâm
Who gets what, when and how37
Ca á u t a ïo lô ù p Goàm caùc lôùp traàm tích daøy töø vaøi mm hay ñeán vaøi m. Maët lôùp ñaùnh daáu söï keát thuùc cuûa moät giai ñoaïn laéng ñoïng vaø baét ñaàu giai ñoaïn laéng ñoïng môùi, doïc theo maët phaân lôùp ñaù coù theå taùch vôõ ra deã daøng.
ấ ạ ớ ủ đ ầ
ở
C u t o l p c a á tr m tích Grand Canyon (Colorado)
Who gets what, when and how38
Who gets what, when and how39
P h a â n lô ù p x ie â n thöôøng thaáy ôû caùc traàm tích do gioù vaø nöôùc, phaûn aùnh höôùng thay ñoåi cuûa gioù hoaëc cuûa doøng chaûy.
soùng
D a á u v e á t g ô ïn s o ù n g : laø nhöõng nhoû thöôøng xuaát hieän treân maët caùc ñuïn caùt, ñoài caùt hoaëc treân baõi bieån hay ôû döôùi ñaùy cuûa doøng chaûy, coù trieån phaùt phöông vuoâng goùc vôùi doøng D a á u ra ïn n ö ù t – ñöôïc chaûy hoaëc höôùng gioù hình thaønh khi traàm tích hình thaønh neân chuùng. boät hoaëc seùt khoâ vaø nöùt neû, sau ñoù bò choân vuøi vaø ñöôïc baûo toàn. Quùa trình naày dieãn ra khi ao hoà, soâng Who gets what, when and how40 khoâ caïn nöôùc.
Ma ø u s a é c Maøu saéc ñaù traàm tích thöôøng theå
hieän moâi tröôøng thaønh taïo
Who gets what, when and how41
Ho ù a t h a ïc h – laø di tích höuõ cô xuaát hieän trong caû hai loaïi ñaù hoùa hoïc vaø ñaù maûnh vuïn,laø nhöõng baèng chöùng cuûa söï soáng trong quaù khöù, vaø khi sinh vaät cheát ñi, chuùng ñöôïc laéng ñoïng cuøng thôøi vôùi traàm tích.
Chim cổ
Cúc áđ
B ba ọ thùy
Cá
Chân rìu
Who gets what, when and how42
Who gets what, when and how43
Kh o a ù n g v a ä t ñ a ù t ra à m t íc h Haàu heát caùc ñaù traàm tích goàm caùc goàm caùc vaät lieäu phong phuù trong ñaù coù tröôùc vaät lieäu phong phuù trong ñaù coù tröôùc vaø beàn vöõng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä vaø beàn vöõng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát beà maët. Ña soá ñaù traàm vaø aùp suaát beà maët. Ña soá ñaù traàm thaïch anh, calcit, tích ñöôïc caáu taïo bôûi thaïch anh, calcit, tích ñöôïc caáu taïo bôûi seùt vaø caùc maûnh vuïn. seùt vaø caùc maûnh vuïn. P h a â n lo a ïi ñ a ù t ra à m t íc h Ñaù traàm tích ñöôïc chia thaønh 3 nhoùm chính: Traàm tích vuïn, traàm tích hoùa hoïc vaø traàm tích höuõ cô. Teân goïi cuûa caùc nhoùm nayø phaûn aûnh ñaëc tröng veà thaønh phaàn vaø moâi tröôøng thaønh taïo.
Nguoàn goác
Côõ haït , thaønh
Teân ñaù
phaàn
Kieán truùc
Ñaù traàm tích
>2mm
- Cuoäi keát (haït
Maûnh vuïn
vuïn
troøn)
- Daêm keát (haït
goùc caïnh)
0,06- 2mm, caùt
Caùt keát
0,02- 0,06mm,
Boät keát
boät
<0,02mm, seùt
Seùt keát vaø ñaù
phieán
Hoaù hoïc
- Calcit, CaCO3 - Dolomit,
CaMg(CO3)2
- Ñaù voâi - Ñaù Dolomit - Ñaù muoái - Thaïch cao
Keát tinh hay khoân g maûnh vuïn
- Halit ,NaCl - Thaïch cao, CaSO4. 2H2O
Höuõ cô
-Ñaù voâi, ñaù phaán , ñaù voâi voû soø
-Soø voâi CaCO3 -Taûo silic SiO2 -Di tích thöïc vaät Who gets what, when and how Who gets what, when and how
4444
-Diatomit - Than buøn - Than ñaù
Maûnh vuïn hay khoân g
maûnh
vuïn
c . Ñ a ù b ie á n c h a á t
Who gets what, when and how45
Ñaù bieán chaát laø saûn phaåm töø söï bieán ñoåi caùc ñaù coù tröôùc trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát cao Bieán chaát ñöôïc xem laø söï keát hôïp cuûa nhieàu yeáu toá: nhieät ñoä, aùp suaát, dung dòch bieán chaát. Caùc taùc nhaân naøy laøm bieán ñoåi thaønh phaàn khoaùng vaät, kieán truùc vaø caáu taïo cuûa ñaù ñeå caân baèng trong ñieàu kieän môùi, ôû nhöõng ñoä saâu khaùc nhau beân trong Voû Traùi ñaát.
Who gets what, when and how46
Th a ø n h p h a à n h o a ù h o ïc Töông töï nhö ñaù macma, goàm SiO2, Al2O3, Fe2O3, FeO, MgO, CaO, Na2O, K2O, H2O, CO2.
Th a ø n h p h a à n k h o a ù n g v a ä t Ngoaøi caùc khoaùng vaät ñaù macma vaø ñaù traàm tích ra, trong ñaù bieán chaát coøn coù caùc khoaùng vaät ñaëc tröng cho quaù trình bieán chaát. Khoaùng vaät cuûa ñaù macma raát phoå bieán trong ñaù bieán chaát nhö thaïch anh, mica, plagioclase, olivine, pyroxene, amphibole. . . Khoaùng vaät ñaù traàm tích ít phoå bieán hôn, goàm kaolinite, monmorilonite, carbonat. . Khoaùng vaät ñieån hình cuûa ñaù laø andalusite, disthene, bieán chaát
silimanite. . .
Ca á u t a ïo Do aûnh höôûng cuûa aùp suaát trong quaù trình bieán chaát, thaønh phaàn vaät chaát trong ñaù seõ saép xeáp theo nhöõng höôùng nhaát ñònh hình thaønh neân caáu taïo ñònh höôùng.
Ñaù gneiss
Who gets what, when and how47
+ Ca á u t a ïo p h ie á n : Caùc khoaùng vaät saép xeáp keùo daøi theo moät phöông, theå hieän höôùng taùc duïng cuûa aùp suaát vaø möùc ñoä bieán chaát
+ Caáu taïo khoâng phaân phieán Ñaù coù caáu taïo khoâng phaân phieán thöôøng ôû daïng khoái vaø khoâng coù caáu truùc, ñöôïc hình thaønh töø caùc ñaù coù tröôùc chæ goàm moät loaïi khoaùng vaät, thí duï nhö thaïch anh, calcit, hay dolomite. Ñaù quarzit laø caùt keát bò bieán chaát, vaø ñaù hoa laø ñaù voâi vaø dolomit bò bieán chaát.
Who gets what, when and how48
Caáu taïo khoâng phaân phieán
Who gets what, when and how49
Kíe â n t ru ù c b íe â n ñ a ù c h a á t : Kieán raát truùc tröng ñaëc ñaù cuûa bíeân chaát kíeân laø truùc bieán hình tinh, do thaønh caùc khoaùng vaät môùi ñöôïc thaønh
taïo trong
quaù trình
taùi keát
tinh.
Who gets what, when and how50
P h a â n lo a ïi ñ a ù b ie á n c h a á t Döïa vaøo nguyeân nhaân gaây bíeân chaát, ñaù bíeân chaát ñöôïc chia ra: Ñaù bíeân chaát ñoäng löïc: goàm daêm keát kíeân taïo, cataclasite (daêm nhoû), mylonite (haït nhoû hôn 1- 2mm). Ñaù bíeân chaát nhieät: bieán chaát trong ñieàu kieän nhieät ñoä töø 500- 1200 độ C, goàm caùc ñaù phíeân ñoám, ñaù söøng, ñaù hoa, quarzit. . . Ñaù bíeân chaát trao ñoåi: bieán chaát do söï trao ñoåi thaønh phaàn cuûa macma granitoite vaø syenite vôùi ñaù vaây quanh, nhö ñaù skarn, greizen, serpentine. Ñaù bíeân chaát khu vöïc: ñöôïc hình thaønh trong khu vöïc roäng lôùn döôùi taùc duïng cuûa hoaït ñoäng macma, kíeân taïo. Thí duï nhö ñaù
phíeân, ñaù phíeân keát tinh, ñaù gneiss. . .
Who gets what, when and how51
Nguoàn goác ñaù bieán chaát
Who gets what, when and how52
Who gets what, when and how53
Atoms m a ke up elements. There is a hierarchy to the elements of Geology
Elements c o m b in e to fo rm th e na tu ra l compounds.
Na tura l compounds a nd elements c o m b in e to fo rm minerals.
.
Minerals m a ke u p rocks.
Rocks m a ke u p th e Earth.
Who gets what, when and how
54
Who gets what, when and how
55
The upper most lithosphere is the oceanic crust, which is constructed of melt from the mantle which is intruded into pre-existing crust and erupted onto the seafloor. The following cross section shows the three principal layers of the oceanic crust:
pillow and sheet lavas are volcanic products (rapidly
cooled)
gabbros are plutonic products (slowly cooled) dikes feeder zones for magma to rise to surface.
Who gets what, when and how
56
Who gets what, when and how
57
