Vai trò của doanh nghiệp trong tổ chức lại sản xuất ngành chè tỉnh Thái Nguyên, tầm nhìn 2020

Nguyễn Thị Lan Anh và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 124(10): 55 - 59<br /> <br /> VAI TRÒ CỦA DOANH NGHIỆP TRONG TỔ CHỨC LẠI SẢN XUẤT NGÀNH<br /> CHÈ TỈNH THÁI NGUYÊN, TẦM NHÌN 2020<br /> Nguyễn Thị Lan Anh*, Đỗ Thùy Ninh<br /> Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Thái Nguyên là tỉnh có diện tích trồng chè lớn thứ hai của Việt Nam (sau tỉnh Lâm Đồng) [1]. Cây<br /> Chè Thái Nguyên có nhiều ưu thế do được thiên nhiên, thổ nhưỡng ưu đãi, người dân địa phương<br /> có nhiều kinh nghiệm trong trồng, chăm sóc hay sơ chế chè; đã có một số thương hiệu chè đặc sản<br /> Tân Cương, La Bằng, Trại Cài… Tuy nhiên, ngành chè của tỉnh Thái Nguyên qua nhiều phân tích<br /> (2008-2013) được đánh giá chưa phát huy được tiềm năng lợi thế sẵn có. Tập trung một số nguyên<br /> nhân:(i) Chưa có vùng nguyên liệu đủ lớn để đáp ứng cho các nhà máy chế biến công suất lớn hình<br /> thành;(ii) Kỹ thuật canh tác/ thu hái/ sơ chế chè phụ thuộc thói quen tập quán;(iii) Mức độ ứng<br /> dụng tiến bộ Khoa học - Kỹ thuật chưa cao. Thông qua bài viết này, nhóm tác giả muốn phân tích<br /> vai trò, sứ mệnh của doanh nghiệp trong hình thành và tạo động lực cho tổ chức lại sản xuất ngành<br /> chè tỉnh Thái Nguyên với mục tiêu quy hoạch sản xuất, thúc đẩy phát triển, tạo dòng sản phẩm<br /> chất lượng cao, tăng giá trị gia tăng cho các tác nhân ngành chè.<br /> Từ khóa: Doanh nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa, ngành chè, tỉnh Thái Nguyên, liên kết “bốn<br /> nhà”, chuỗi giá trị, giá trị gia tăng<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ*<br /> Chè Thái Nguyên đang bộc lộ nhiều bất cập ở<br /> ba công đoạn trồng, chế biến và tiêu thụ. Diện<br /> tích dành cho khai thác chè chủ yếu do tư<br /> nhân sở hữu nhỏ, manh mún (chiếm 70% tổng<br /> diện tích trồng chè của cả tỉnh), khó triển khai<br /> áp dụng tiến bộ kỹ thuật và không kiểm soát<br /> được quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn sản<br /> xuất sạch/ an toàn thực phẩmVietGAP,<br /> UTZ,... dẫn đến chất lượng không đồng đều.<br /> Doanh nghiệp sẽ là tác nhân quan trọng nhất<br /> trong chuỗi ngành chè có thể đảm nhận được<br /> yêu cầu này. Doanh nghiệp đầu tư công nghệ,<br /> giống, tập huấn kỹ thuật cho nhóm tác nhân<br /> đầu vào của ngành (nông dân, HTX, nông<br /> trường trồng chè); Doanh nghiệp đầu tư hạ<br /> tầng, công nghệ chế biến đáp ứng nhu cầu đa<br /> dạng về sản phẩm của thị trường; Doanh<br /> nghiệp tìm kiếm thị trường phân phối tiêu thụ<br /> sản phẩm, định hướng nhu cầu thị trường<br /> hoặc tư vấn lại cho nông dân để đưa ra những<br /> sản phẩm thị trường cần.<br /> Số lượng doanh nghiệp DNNVV ngành chè<br /> Thái Nguyên<br /> Theo thống kê của Sở kế hoạch & Đầu tư<br /> Tỉnh hiện nay loại hình doanh nghiệp nhỏ và<br /> vừa chiếm 100% trên địa bàn [2][3].<br /> *<br /> <br /> Tel:<br /> <br /> Trong số nhữngDN sản xuất, chế biến chè ở<br /> Thái Nguyên hiện nay chỉ rất ít DN sản xuất<br /> sử dụng nguyên liệu đầu vào búp lá chè tươi,<br /> số DN còn lại chủ yếu thu mua chè sơ chế<br /> trong dân rồi chế biến lại, đóng gói và đưa<br /> tiêu thụ.<br /> Năng lực tài chính và nguồn vốn của các<br /> DNNVV ngành chè Thái Nguyên<br /> Vốn không chỉ là một yếu tố đầu vào quan<br /> trọng đối với các DN sản xuất mà còn đề cập<br /> tới sự tham gia của vốn trong DN, trong cả<br /> quá trình sản xuất kinh doanh liên tục trong<br /> suốt thời gian tồn tại của DN.<br /> Lao động trong các DNNVV ngành chè<br /> Thái Nguyên<br /> Xác định người lao động là yếu tố cốt lõi tạo<br /> nên thành công, nâng cao hiệu quả trong sản<br /> xuất, kinh doanh, những năm gần đây, nhiều<br /> DN chè đã chú trọng việc cải thiện môi<br /> trường làm việc, thu hút được lực lượng lao<br /> động tham gia vào quá trình sản xuất, đóng<br /> gói và chế biến chè.<br /> Từ bảng trên, ta thấy cơ cấu lao động trong<br /> DNNN và công ty TNHH chiếm tỷ lệ nhiều<br /> nhất, đây là cơ sở để tăng được số lượng sản<br /> phẩm chè thành phẩm cung cấp kịp thời cho thị<br /> trường nội địa và xuất khẩu. Các lao động tham<br /> gia trực tiếp trong quá trình sản xuất là người<br /> dân địa phương.<br /> 55<br /> <br /> Nguyễn Thị Lan Anh và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 124(10): 55 - 59<br /> <br /> Biểu đồ 1: Số lượng DNVVN ngành chè Thái Nguyên từ năm 2008-2013<br /> (Nguồn: Sở kế hoạch - Đầu tư Thái Nguyên)<br /> <br /> Biểu đồ 2: Tỷ trọng vốn sản xuất kinh doanh của DNVVN ngành chè Thái Nguyên năm 2013<br /> (Nguồn: Sở KH-ĐT Thái Nguyên)<br /> Bảng 1: Lao động trong sản xuất kinh doanh của DNNVV ngành chè Thái Nguyên năm 2013<br /> STT<br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> <br /> STT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> <br /> Lực lượng lao động<br /> Số lượng (người)<br /> Cơ cấu (%)<br /> Doanh nghiệp Nhà nước (DNNN)<br /> 946<br /> 45,26<br /> Công ty cổ phần (CTCP)<br /> 285<br /> 13,63<br /> Công ty TNHH<br /> 610<br /> 29,19<br /> Doanh nghiệp tư nhân<br /> 182<br /> 8,71<br /> DN có vốn đầu tư nước ngoài<br /> 67<br /> 3,21<br /> Tổng<br /> 2090<br /> 100<br /> (Nguồn: Sở KH-ĐT Thái Nguyên và tính toán của tác giả)<br /> Bảng 2: Một số chỉ tiêu kết quả và hiệu quả đạt được do phát triển sản xuất chè<br /> ở Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2012<br /> Loại hình doanh nghiệp<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> Tổng sản lượng chè (búp tươi)<br /> Giá trị hàng hóa của chè<br /> Giá trị hàng hóa xuất khẩu<br /> Giá trị sản lượng chè/ 1 ha<br /> Thu nhập bình quân của người trồng chè<br /> Tạo thêm việc làm cho người lđ mới<br /> <br /> Đơn vị<br /> Tấn<br /> Tr. đồng<br /> USD<br /> TrĐ/ha<br /> 1000 đ<br /> Người<br /> <br /> Năm 2010<br /> 145.710<br /> 2.267.115<br /> 9.943.000<br /> 107<br /> 1.790<br /> 657<br /> <br /> Năm 2011<br /> 161.322<br /> 2.689.322<br /> 10.484.000<br /> 120<br /> 1.820<br /> 733<br /> <br /> Năm 2012<br /> 185.000<br /> 2.945.658<br /> 11.890.000<br /> 134<br /> 1.890<br /> 890<br /> <br /> (Nguồn: Niên giám thống kê năm 2012)<br /> <br /> 56<br /> <br /> Nguyễn Thị Lan Anh và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> VAI TRÒ CỦA DOANH NGHIỆP TRONG SẢN<br /> XUẤT, CHẾ BIẾN CHÈ TỈNH THÁI NGUYÊN<br /> Khả năng đóng góp của các doanh nghiệp<br /> ngành chè Thái Nguyên<br /> Hiệu quả kinh doanh các sản phẩm từ chè<br /> được thể hiện qua các chỉ tiêu: giá trị tổng sản<br /> lượng, giá trị hàng hóa, giá trị xuất khẩu, thu<br /> nhập bình quân của người trồng chè… được<br /> thể hiện ở trong bảng 2.<br /> Ngoài các chỉ tiêu đã được lượng hóa như<br /> trên ta còn có thể thấy phát triển sản xuất chè<br /> có tác động to lớn đến việc nâng cao chất<br /> lượng cuộc sống cho người dân, giải quyết<br /> công ăn việc làm cho người lao động, chuyển<br /> dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo và<br /> bảo vệ môi trường sinh thái.<br /> Doanh nghiệp giữ vai trò kết nối các tác<br /> nhân trong chuỗi giá trị ngành chè<br /> Kết quả điều tra cho thấy, về hình thức cấu<br /> trúc tổ chức liên kết có có 34,88% doanh<br /> nghiệp chè Thái Nguyên áp dụng hình thức<br /> hạt nhân trung tâm, xung quanh hạt nhân đó<br /> có các nhà khoa học, nhà nước, doanh nghiệp<br /> và nông dân, hỗ trợ hoạt động đan xen cùng<br /> nhau giúp đỡ đảm bảo cho chuỗi giá trị chè<br /> được tạo ra với chất lượng sản phẩm tốt nhất<br /> và sự đồng đều.<br /> Ưu điểm của hình thức đa thành phần là sự<br /> phối hợp đồng bộ giữa các bên nên có thêm<br /> sức mạnh tổng hợp để có bước đột phá trên<br /> các lĩnh vực như chuyển giao khoa học kỹ<br /> thuật nuôi trồng do có sự tham gia trực tiếp<br /> của nhà khoa học, quản lý thu mua sản phẩm<br /> và hỗ trợ các chính sách ưu đãi do có sự quan<br /> tâm quản lý của nhà nước.<br /> Nhược điểm của hình thức đa thành phần là<br /> sự phức tạp trong công tác quản lý phối hợp<br /> giữa các thành phần tham gia và khả năng nhân<br /> rộng, kéo dài rất hạn chế.<br /> Việc thực hiện mối liên kết này vẫn còn tồn<br /> tại khá nhiều khó khăn như: tình trạng người<br /> trồng chè tự sản xuất, chế biến và tiêu thụ chè<br /> trong khi có nhiều doanh nghiệp, nhà máy sản<br /> xuất chè không có vùng nguyên liệu riêng<br /> <br /> 124(10): 55 - 59<br /> <br /> phải thu mua thông qua các cơ sở thu gom<br /> dẫn đến việc chênh lệch giá; nhiều nhà máy<br /> chỉ sản xuất đạt 60-70% công suất vì thiếu<br /> nguyên liệu, trong khi đó có một số lượng lớn<br /> người nông dân phải tự tìm thị trường tiêu<br /> thụ; một số trường hợp các ban ngành địa<br /> phương còn lúng túng, chưa có chế tài phù<br /> hợp để hỗ trợ giải quyết tranh chấp giữa<br /> doanh nghiệp và người nông dân.<br /> Tăng giá trị sản phẩm<br /> Doanh nghiệp tận dụng những lợi thế có kỹ<br /> thuật, công nghệ, vốn, hạ tầng,...tạo ra những<br /> sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn.<br /> Các doanh nghiệp liên kết với nhau sẽ tạo<br /> điều kiện thuận lợi cho sự phát triển đồng bộ<br /> nhóm ngành hàng hỗ trợ lẫn nhau. Sức cạnh<br /> tranh phụ thuộc vào việc các doanh nghiệp sử<br /> dụng những tài sản hiện có của mình và có<br /> được phương thức tiếp cận với những nguồn<br /> mới hiệu quả như thế nào thông qua hợp tác<br /> với các bạn hàng liên quan khác. Vấn đề hợp<br /> tác ngành nghề trong từng lĩnh vực ngành<br /> hàng sẽ trở thành một nhân tố quan trọng cho<br /> việc tăng giá trị cho sản phẩm.<br /> Doanh nghiệp có điều kiện và khả năng<br /> thích ứng nhanh nhạy với thị trường nên<br /> đầu tư bài bản và chuyên nghiệp vào kỹ<br /> thuật công nghệ<br /> Đầu tư kỹ thuật công nghệ trong ngành chè<br /> thường có thời gian thu hồi vốn đầu tư dài<br /> hơn các ngành khác, bởi chè là loại cây công<br /> nghiệp dài ngày, chu trình sinh trưởng khá<br /> lâu, nên chu kỳ hoạt động kinh tế kéo dài.<br /> Thông thường đầu tư cho chè phải trải qua<br /> các giai đoạn phát triển sinh học, nên từ khi<br /> trồng đến khi bắt đầu được thu hái phải mất<br /> thời gian 3 năm, và thời gian kinh doanh có<br /> thể từ 30 đến 50 năm. Cho nên, vốn đầu tư<br /> phải phân bổ trong khoảng thời gian kéo dài và<br /> theo thời vụ của cây chè. Thêm vào đó, hiệu<br /> quả thu hoạch cây chè trong những năm đầu<br /> kinh doanh là rất thấp, hiệu quả chỉ được tăng<br /> dần trong thời gian sau. Do đó, thời gian để<br /> hoàn đủ vốn đầu tư xây dựng cơ bản là khá lâu.<br /> 57<br /> <br /> Nguyễn Thị Lan Anh và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Đầu tư cho ngành chè diễn ra trong một địa<br /> bàn không gian rộng lớn, trên các vùng đồi<br /> trung du, miền núi. Điều này làm tăng tính<br /> phức tạp trong quản lý và điều hành các công<br /> việc để khai thác đầu tư có kết quả<br /> Đầu tư ngành chè đòi hỏi phải có hệ thống hạ<br /> tầng cơ sở tối thiểu như các viện nghiên cứu,<br /> các trung tâm khảo nghiệm, hệ thống thuỷ lợi,<br /> mạng lưới giao thông, hệ thống điện tương<br /> thích, các phương tiện thiết bị phù hợp... Đây<br /> là điều kiện chưa được quan tâm thích đáng<br /> trong vùng chè. Trong khi đó, các khu công<br /> nghiệp chế biến có điều kiện hạ tầng phát<br /> triển hơn lại xây dựng xa vùng nguyên liệu,<br /> gây tốn kém về chuyên chở và làm giảm chất<br /> lượng chè thành phẩm; vì chè búp tươi hái về<br /> phải chế biến ngay, nếu chậm sẽ làm giảm<br /> mạnh chất lượng chè nguyên liệu và chè<br /> thành phẩm.<br /> Đầu tư các vườn chè, phần lớn giao cho các<br /> hộ gia đình quản lý chăm sóc. Khâu chăm sóc<br /> đòi hỏi vốn đầu tư lớn, nhưng thường các hộ<br /> nông dân không đủ vốn, vì thế các cơ sở sản<br /> xuất kinh doanh thường phải đầu tư loại vốn<br /> này, ứng trước vật tư kỹ thuật cho người<br /> trồng; và khả năng thu hồi nguồn vốn này là<br /> rất khó khăn.<br /> Trong hoạt động đầu tư ngành chè cần chú<br /> trọng đầu tư nâng cao chất lượng hàng hoá và<br /> đầu tư phát triển thị trường, kể cả thị trường<br /> trong nước và thị trường nước ngoài; bởi<br /> phần lớn sản lượng chè của nước ta (70 80%) là dành cho xuất khẩu - một thị trường<br /> cạnh tranh khắc nghiệt. Để phát triển thị<br /> trường, các doanh nghiệp cần chú trọng công<br /> tác marketing, để tìm hiểu hướng thị trường,<br /> đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng trong và<br /> ngoài nước.<br /> KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ<br /> Mục tiêu của ngành chè Thái Nguyên là cần<br /> xây dựng một chuỗi giá trị ngành hàng theo<br /> hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển<br /> bền vững, thay vì chỉ chú trọng đến những<br /> tăng trưởng về lượng. Do vậy, cần quan tâm<br /> và khuyến khích sự hình thành, phát triển của<br /> các mô hình tổ chức sản xuất mới nhằm xây<br /> dựng những quan hệ sản xuất mới, mở đường<br /> 58<br /> <br /> 124(10): 55 - 59<br /> <br /> cho sự phát triển của lực lượng sản xuất trong<br /> nông nghiệp, đặc biệt là mô hình “bốn nhà”.<br /> Trong ba yếu tố đầu vào cơ bản của sản xuất<br /> nông nghiệp (ruộng đất, lao động, vốn) thì<br /> ruộng đất vẫn là yếu tố quyết định. Việc qui<br /> hoạch tạo vùng sản xuất nông nghiệp hàng<br /> hóa lớn, qui mô sản xuất nông trại lớn, có<br /> chính sách tích tụ ruộng đất, hạ tầng, quản trị<br /> nông nghiệp,…khác hẳn các vùng sản xuất<br /> nông hộ qui mô nhỏ. Có thể bắt đầu bằng các<br /> sản phẩm có chuỗi giá trị xuất khẩu mạnh như<br /> thủy sản, cà phê, cao su.<br /> Cần nghiên cứu và có chính sách hình thành,<br /> hỗ trợ phát triển các hợp tác xã sản xuất nông<br /> nghiệp chứ không chỉ là hợp tác xã dịch vụ,<br /> và cần tách riêng hai loại hình hợp tác xã này.<br /> Có chính sách đảm bảo hình thành các hiệp<br /> hội các chủ nông trại qui mô nhỏ, lớn, thậm<br /> chí một vùng, quốc gia, đảm bảo để hiệp hội<br /> các chủ nông trại tổ chức nông dân theo<br /> ngành nghề, bảo vệ sản xuất, đàm phán với<br /> doanh nghiệp.<br /> Có chính sách khuyến khích đối với các tổ<br /> chức sản xuất áp dụng khoa học công nghệ<br /> cao…Tập trung mọi nguồn lực để khai thác<br /> có hiệu quả, bền vững tiềm năng và lợi thế<br /> của cây chè, đưa sản phẩm chè Thái Nguyên<br /> có vị thế cao trên thị trường trong nước và thế<br /> giới. Một số gợi ý khuyến nghị đối với tỉnh<br /> Thái Nguyên có phương hướng đối với phát<br /> triển sản xuất chè giai đoạn 2010 - 2015, định<br /> hướng đến năm 2020:<br /> + Hình thành vùng sản xuất chè hàng hóa tập<br /> trung nhằm tạo tính ổn định cho ngành hàng.<br /> + Phát triển sản xuất chè trên cơ sở đầu tư thâm<br /> canh, ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ<br /> trong khâu sản xuất giống, chế biến nhằm tăng<br /> năng suất, chất lượng cho sản phẩm.<br /> + Khai thác, phát huy nội lực, tận dụng tối đa<br /> ngoại lực để đưa sản phẩm tiếp cận những thị<br /> trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu…<br /> + Phát triển sản xuất đi đôi với mở rộng thị<br /> trường tiêu thụ sản phẩm khuyến khích các<br /> hình thức liên kết kinh tế trong sản xuất và<br /> tiêu thụ sản phẩm, liên kết giữa các thành<br /> phần kinh tế trong và ngoài tỉnh.<br /> <br /> Nguyễn Thị Lan Anh và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Diện tích chè Thái Nguyên là 18.600 ha; diện<br /> tích chè Lâm Đồng là 25.000 ha; Diện tích chè của<br /> cả nước trên 70.000 ha.<br /> 2. Hội nông dân tỉnh Thái Nguyên (2013), Đánh<br /> giá hiện trạng cây chè<br /> 3. Điều 3, Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày<br /> 30/6/2009 của Chính phủ<br /> 4. PGS.TS Trương Đình Chiến (2012), Quản trị<br /> Marketing, Nhà xuất bản kinh tế quốc dân<br /> <br /> 124(10): 55 - 59<br /> <br /> 5. Phillip Kotler (2012), Quản trị Marketing, Nhà<br /> xuất bản Thống kê, Hà Nội<br /> 6. Nguyễn Hải Sản (2007), Quản trị doanh<br /> nghiệp, Nhà xuất bản Tài chính, T.P Hồ Chí Minh<br /> 7. Michael Poter, Chuỗi giá trị và lợi thế cạnh<br /> tranh, Nhà xuất bản thống kê, Hà Nội<br /> 8. PGS.TS Ngô Kim Thanh (2011), Giáo trình<br /> Quản trị chiến lược, Nhà xuất bản Đại học kinh tế<br /> quốc dân, Hà Nội.<br /> <br /> SUMMARY<br /> ROLE OF CORPORATE REORGANIZATION<br /> IN MANUFACTURING SECTOR TEA THAI NGUYEN, VISION 2020<br /> Nguyen Thi Lan Anh*, Do Thuy Ninh<br /> College of Economics and Business Administration - TNU<br /> <br /> Thai Nguyen tea growing area of Vietnam's second largest (after Lam Dong) [1]. Thai Nguyen tea<br /> tree has many advantages due to natural soil incentive locals have a lot of experience in planting,<br /> tending or primary processing of tea; had some specialty tea brand Xinjiang, La Bang ... Camp Set.<br /> However, Thai Nguyen tea industry through statistics analysis (2008-2013) is assessed not to<br /> promote the availability of potential advantages. Is due to several reasons: (i) do not focus so no<br /> material area large enough to accommodate the high-capacity processing plant form; (ii) technical<br /> practices, tending, processing of tea for farmers harvest; (iii) scientific and technical progress in the<br /> tea-growing region from planting, care to provide for the processing market. Through this article, the<br /> authors wanted to analyze business and create incentives for organizations the production of Thai<br /> Nguyen tea industry with the goal of production planning, promoting, creating high-quality product<br /> line, increase the value added to the tea industry agents.<br /> Keywords: enterprise, small and medium enterprises, the tea industry, Thai Nguyen, the "four"<br /> links,value added.<br /> <br /> Ngày nhận bài:15/8/2014; Ngày phản biện:03/9/2014; Ngày duyệt đăng: 15/9/2014<br /> Phản biện khoa học: TS. Trần Quang Huy – Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh - ĐHTN<br /> *<br /> <br /> Tel:<br /> <br /> 59<br /> <br />