04/12/2017<br />
<br />
Chương 6:<br />
<br />
Tích phân suy rộng<br />
<br />
Ví dụ 1.1: Tích phân nào sau đây là tích phân<br />
suy rộng? Nếu là tích phân suy rộng thì hãy<br />
cho biết nó thuộc loại nào.<br />
<br />
<br />
1<br />
dx<br />
a ) 2 dx<br />
b) 2<br />
x<br />
x 1<br />
1<br />
<br />
/2<br />
<br />
GV. Phan Trung Hiếu<br />
<br />
§1. Các loại tích phân suy rộng<br />
§2. Khảo sát sự hội tụ của tích phân suy rộng<br />
<br />
c) <br />
0<br />
<br />
sin xdx<br />
cos x<br />
<br />
1<br />
<br />
dx<br />
x<br />
1<br />
<br />
d )<br />
<br />
1<br />
<br />
dx<br />
.<br />
x<br />
2<br />
<br />
e) <br />
LOG<br />
O<br />
<br />
4<br />
<br />
§1. Các loại tích phân suy rộng<br />
<br />
2<br />
<br />
Loại 1: <br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
b<br />
<br />
f ( x) dx;<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x )dx.<br />
<br />
<br />
<br />
Loại 2:<br />
b<br />
<br />
f ( x)dx trong đó lim f ( x) với c [a, b].<br />
a<br />
<br />
x c<br />
<br />
3<br />
<br />
của tích phân suy rộng<br />
<br />
5<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x) dx;<br />
<br />
§2. Khảo sát sự hội tụ<br />
<br />
TH1 (Dễ tính nguyên hàm): Ta dùng giới hạn<br />
tại điểm suy rộng của tích phân xác định để<br />
tính tích phân.<br />
TH2 (Khó tính nguyên hàm): Ta dùng tiêu<br />
chuẩn so sánh với tích phân đã có kết quả<br />
hoặc tích phân dễ tính nguyên hàm.<br />
Từ đó, đưa ra kết luận tích phân hội tụ hay<br />
phân kỳ.<br />
6<br />
<br />
1<br />
<br />
04/12/2017<br />
<br />
TH1 (Dễ tính nguyên hàm của f(x)):<br />
<br />
Điểm suy rộng tại c ( a, b)<br />
b<br />
<br />
Phương pháp:<br />
-Chú ý những điểm suy rộng: , điểm<br />
c [a, b] mà lim f ( x ) .<br />
x c<br />
-Dùng giới hạn tại điểm suy rộng của tích<br />
phân xác định để tính tích phân.<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
b<br />
<br />
c<br />
<br />
f ( x) dx f ( x) dx f ( x )dx<br />
a<br />
<br />
c<br />
<br />
-Trong công thức ,,, nếu giới hạn tồn<br />
tại hữu hạn thì kết luận tích phân hội tụ, ngược<br />
lại là tích phân phân kỳ.<br />
-Trong công thức ,,, nếu cả 2 tích<br />
phân (bên phải) hội tụ thì kết luận tích phân<br />
hội tụ, ngược lại là tích phân phân kỳ.<br />
<br />
7<br />
<br />
10<br />
<br />
Chú ý 2.1:<br />
<br />
Định lí 2.2:<br />
<br />
b<br />
<br />
b<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x)dx alim f ( x)dx<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x )dx lim<br />
<br />
b <br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x )dx<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x )dx f ( x )dx <br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
b<br />
<br />
c<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x )dx <br />
<br />
<br />
<br />
f ( x )dx <br />
<br />
<br />
<br />
f ( x )dx, c tùy ý<br />
<br />
<br />
<br />
b<br />
<br />
b)<br />
<br />
<br />
<br />
x a <br />
<br />
<br />
<br />
b<br />
<br />
f ( x )dx lim f ( x)dx<br />
<br />
t a<br />
<br />
<br />
<br />
t<br />
<br />
x b <br />
<br />
<br />
<br />
t<br />
<br />
b<br />
t b<br />
<br />
c<br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
c<br />
<br />
2<br />
<br />
9<br />
<br />
c (a, b)<br />
<br />
a<br />
<br />
a<br />
<br />
11<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
e) <br />
<br />
f)<br />
<br />
<br />
<br />
0<br />
<br />
b<br />
<br />
f ( x)dx f ( x)dx f ( x)dx,<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
d ) xe x dx<br />
<br />
g) <br />
<br />
a<br />
<br />
Điểm suy rộng tại a và b<br />
b<br />
<br />
a<br />
<br />
Ví dụ 2.1: Khảo sát sự hội tụ và tính các tích<br />
phân sau (trong trường hợp hội tụ)<br />
<br />
0<br />
<br />
dx<br />
ln x<br />
a) 2<br />
b) e x dx<br />
c) <br />
dx<br />
x<br />
x<br />
1<br />
<br />
1<br />
0<br />
1<br />
<br />
f ( x ) dx lim f ( x ) dx<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
g ( x)dx.<br />
<br />
f ( x) dx hội tụ và k là một hằng số<br />
<br />
a <br />
<br />
a<br />
<br />
Điểm suy rộng tại b lim f ( x ) <br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
k . f ( x) dx hội tụ và k . f ( x) dx k . f ( x)dx<br />
<br />
Điểm suy rộng tại a lim f ( x) <br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x) dx <br />
<br />
<br />
<br />
8<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
c<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x) g ( x) dx <br />
<br />
f ( x )dx, b (0, ) tùy ý<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
b<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
g ( x)dx hội tụ<br />
<br />
f ( x) g ( x) dx hội tụ và<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x) dx hội tụ và<br />
<br />
<br />
<br />
a <br />
<br />
b<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
a)<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
j) <br />
2<br />
<br />
dx<br />
1 x2<br />
<br />
2 xdx<br />
1 x2<br />
<br />
<br />
/2<br />
<br />
h)<br />
<br />
<br />
0<br />
<br />
sin xdx<br />
1 cos x<br />
<br />
dx<br />
1 x2<br />
<br />
1<br />
<br />
e x dx<br />
ex 1<br />
1<br />
<br />
i) <br />
<br />
dx<br />
4 x2<br />
12<br />
<br />
2<br />
<br />
04/12/2017<br />
<br />
TH2 (Khó tính nguyên hàm của f(x)):<br />
Phương pháp:<br />
-Chú ý những điểm suy rộng: , điểm<br />
c [a, b] mà lim f ( x ) .<br />
<br />
Chú ý 2.4:<br />
Với 0 a , ta có<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
x c<br />
<br />
-Dùng tiêu chuẩn so sánh với tích phân đã<br />
có kết quả hoặc tích phân dễ tính nguyên<br />
hàm.<br />
<br />
a<br />
<br />
1<br />
dx<br />
xn<br />
<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
dx<br />
xn<br />
<br />
13<br />
<br />
f ( x )dx,<br />
<br />
g ( x)dx<br />
<br />
ii) k 0 :<br />
<br />
1<br />
(b x)n dx<br />
a<br />
<br />
cùng hội tụ hoặc cùng phân kỳ.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
g ( x)dx hội tụ <br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x) dx hội tụ.<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
f ( x)dx phân kỳ <br />
<br />
<br />
<br />
b<br />
<br />
1<br />
( x a)n dx<br />
a<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
f ( x )dx hội tụ <br />
<br />
g ( x)dx hội tụ.<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
14<br />
<br />
f ( x ) g ( x ) khi x <br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
f ( x)dx và<br />
<br />
g ( x)dx<br />
a<br />
<br />
cùng hội tụ hoặc cùng phân kỳ.<br />
Định lý và Hệ quả trên tương tự cho trường hợp trên<br />
<br />
[ a, b), (a , b]<br />
<br />
15<br />
<br />
phân kỳ n 1<br />
<br />
f ( x) dx phân kỳ.<br />
17<br />
<br />
a<br />
<br />
Hệ quả 2.3: f(x), g(x) dương, liên tục trên [a, ) và<br />
<br />
<br />
<br />
hội tụ n 1<br />
<br />
<br />
<br />
g ( x)dx phân kỳ <br />
a<br />
<br />
phân kỳ n 1<br />
<br />
Với a b , ta có<br />
<br />
g ( x)dx phân kỳ.<br />
<br />
<br />
<br />
iii) k :<br />
<br />
hội tụ n 1<br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
thì<br />
<br />
b<br />
<br />
a<br />
<br />
<br />
<br />
phân kỳ n 1<br />
<br />
Với a b , ta có<br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
<br />
hội tụ n 1<br />
<br />
16<br />
<br />
Định lí 2.2: f(x), g(x) dương trên [a, ) và khả tích<br />
trên mọi đoạn [a,b], b a.<br />
f ( x)<br />
k.<br />
Xét xlim<br />
g ( x )<br />
i) 0 k :<br />
<br />
<br />
<br />
phân kỳ n 1<br />
<br />
Với 0 b , ta có<br />
b<br />
<br />
<br />
<br />
hội tụ n 1<br />
<br />
Ví dụ 2.2: Khảo sát sự hội tụ của các tích phân<br />
<br />
<br />
a) <br />
1<br />
<br />
<br />
c) <br />
1<br />
<br />
<br />
<br />
dx<br />
3<br />
x x 1<br />
<br />
b) <br />
1<br />
<br />
<br />
( x 5) dx<br />
3<br />
<br />
x 1 x<br />
<br />
d) <br />
<br />
3<br />
<br />
0<br />
<br />
2 xdx<br />
x5 x 1<br />
dx<br />
x3<br />
<br />
1<br />
<br />
dx<br />
sin x<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
ln(1 x)dx<br />
x 3/2<br />
0<br />
<br />
f )<br />
<br />
e) <br />
<br />
18<br />
<br />
3<br />
<br />
04/12/2017<br />
<br />
Ví dụ 2.3: Khảo sát sự hội tụ của các tích phân<br />
<br />
<br />
a) <br />
0<br />
<br />
x2<br />
ex<br />
<br />
2<br />
<br />
<br />
<br />
b) <br />
<br />
dx<br />
<br />
1<br />
1<br />
<br />
1<br />
x2<br />
<br />
1<br />
<br />
ln x<br />
d)<br />
dx<br />
x<br />
0<br />
<br />
c ) xe dx<br />
0<br />
2<br />
<br />
1<br />
<br />
dx<br />
<br />
e) <br />
<br />
f )<br />
<br />
x2 1<br />
<br />
1<br />
<br />
x 2 x 5ln x<br />
dx<br />
2 x3 x 1<br />
<br />
0<br />
<br />
x 3dx<br />
3<br />
<br />
(1 x 2 )5<br />
<br />
Chú ý 2.7: Trường hợp hàm f(x) đổi dấu<br />
Phương pháp: Lấy trị tuyệt đối và đánh giá theo Định<br />
lý sau<br />
Tích phân suy rộng của f (x) hội tụ<br />
<br />
Tích phân suy rộng của f (x) hội tụ.<br />
Khi đó, ta nói tích phân suy rộng của f(x) hội tụ tuyệt<br />
đối.<br />
Chú ý kết quả: sin X 1; cos X 1, X .<br />
<br />
Ví dụ 2.5: Khảo sát sự hội tụ của tích phân<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
19<br />
<br />
sin x<br />
dx<br />
x3<br />
22<br />
<br />
Định lí 2.5:<br />
<br />
0 f ( x) <br />
Khi đó:<br />
<br />
<br />
[a, )<br />
g ( x ) với mọi x trên [a, b), lim f ( x ) <br />
x b<br />
<br />
(a, b], lim f ( x) <br />
<br />
x a<br />
<br />
b<br />
<br />
b<br />
<br />
i) g ( x )dx hội tụ f ( x)dx hội tụ.<br />
a<br />
<br />
a<br />
<br />
b<br />
<br />
b<br />
<br />
ii) f ( x)dx phân kỳ g ( x)dx phân kỳ.<br />
a<br />
<br />
a<br />
<br />
20<br />
<br />
Chú ý 2.6:<br />
x 1 , ta có x 2 x x 1.<br />
x 1, ta có ln x x e x .<br />
x 0, ta có e x 1.<br />
x e, ta có ln x 1.<br />
x 2, ta có ln(1 x ) 1.<br />
Ví dụ 2.4: Khảo sát sự hội tụ của các tích phân<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
e x 1dx<br />
x<br />
0<br />
<br />
2<br />
<br />
a ) e x dx<br />
1<br />
<br />
b) <br />
6<br />
<br />
ln x<br />
dx<br />
( x 3) 4<br />
3<br />
<br />
c) <br />
<br />
21<br />
<br />
4<br />
<br />