Chương 4 Đánh giá độ bền vững thuộc bài giảng môi trường và phát triển kinh tế bền vững, mục tiêu trong chương này nhằm tìm hiểu các tiêu chuẩn chung của phát triển bền vững, tìm hiểu bộ chỉ thị về phát triển bền vững, nghiên cứu các chỉ số đánh giá bền vững toàn cầu và địa phương.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Môi trường và phát triển bền vững: Chương 4.2 - Nguyễn Quốc Phi
- 02.11.2013
Môi trư ng và phát tri n
b n v ng
Nguyễn Quốc Phi
Môi trường và PTBV
Chương 4
Đánh giá độ bền vững (tiếp)
1
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
4.3.4. Các ch s đánh giá khác
Ch s phát tri n con ngư i (Human Development
Index-HDI)
Ch s phát tri n con ngư i là ch s so sánh đ nh lư ng
v s c kho (tu i th ), tri th c (t l bi t ch ) và m c thu
nh p (GDP đ u ngư i) cho t ng qu c gia trên th gi i.
HDI là m t thư c đo t ng quát v phát tri n con ngư i,
giúp t o ra m t cái nhìn t ng quát v s phát tri n c a
m t qu c gia.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
S c kh e (Life Expectancy Index-LEI): M t cu c s ng dài
lâu và kh e m nh, đo b ng tu i th trung bình
Tri th c (Education Index-EI): Đư c đo b ng t l s
ngư i l n bi t ch và t l nh p h c các c p giáo d c (ti u
h c, trung h c, đ i h c).
Ch s h c v n theo cách tính cũ (áp d ng đ n năm
2011) đư c tính b ng 2/3 t l s ngư i l n bi t ch
c ng v i 1/3 t l chung trong c nư c
Cách tính m i (t năm 2012) là t l c a s năm m t
ngư i đ u tư cho vi c h c cho đ n cu i đ i.
2
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Thu nh p (Income Index-II): M c s ng đo b ng GDP bình
quân đ u ngư i, đư c tính theo phương pháp s c mua
tương đương PPP (Purchasing Power Parity).
Ch s t ng h p HDI đư c tính theo công th c:
HDI = 3 LEI.EI.II
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
B n đ th gi i theo ch s phát tri n con ngư i HDI (2012)
3
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
D a vào ch s HDI, các qu c gia đư c x p vào b n
nhóm chính là nhóm có ch s HDI: r t cao, cao, trung
bình và th p
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Các nư c đ t v trí d n đ u qua các năm là Na Uy (1999-
2006 và 2009-2011), Iceland (2007-2008), Canada (1994-
1998), Nh t B n (1990-1993).
Ch s HDI c a Vi t Nam liên t c đư c c i thi n trong
th i gian qua, t 0,583 năm 1985 tăng lên 0,605 vào năm
1990; năm 1995 là 0,649, năm 2002 và 2003 là 0,688 và
năm 2004 là 0,691 ph n ánh nh ng thành t u phát tri n
con ngư i ch ch t như m c s ng, tu i th , y t và giáo
d c.
Tuy nhiên thành tích này đã b gi m m t cách đáng k
trong nh ng năm g n đây, xu ng còn 0,590 (2010) và
0,593 (2011).
4
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Tu i th c a ngư i dân Vi t Nam tăng t 68,6 năm 2003
lên 69 tu i năm 2004 và 70,5 tu i năm 2005.
M c thu nh p bình quân đ u ngư i tính theo s c mua
c a Vi t Nam tăng t 2.300 USD năm 2004 lên 2.490
USD năm 2005.
T l t vong tr sơ sinh Vi t Nam gi m m nh. V i
m c tăng trư ng kinh t tương đương và m c thu nh p
th p hơn nhưng Vi t Nam đã vư t nhi u nư c v gi m t
l t vong tr sơ sinh.
Tuy nhiên, g n đây, có nhi u ý ki n cho r ng c n ph i
xem xét l i ch s HDI Vi t Nam do b nh báo cáo thành
tích hi n nay r t ph bi n trong giáo d c.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
D u chân sinh thái (Ecological footprint)
Phương pháp “D u chân sinh thái” đư c s d ng như
m t công c đ so sánh Nhu c u c a con ngư i v i
S c t i sinh h c – kh năng tái t o tài nguyên và h p thu
ch t th i c a Trái đ t, b ng cách chuy n đ i các di n tích
có kh năng cung c p năng su t sinh h c sang đơn v
chu n hecta toàn c u (gha).
“D u chân sinh thái là m t thư c đo nhu c u v các di n
tích đ t, nư c có kh năng cho năng su t sinh h c c n
thi t đ cung c p th c ph m, g cho con ngư i, b m t
xây d ng cơ s h t ng, di n tích h p th CO2, kh năng
ch a đ ng và đ ng hóa ch t th i”.
5
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Phương pháp D u chân xác đ nh hai ph n: tr lư ng
sinh thái (di n tích cho năng su t sinh h c) và nhu c u
con ngư i. Theo đó, tr lư ng sinh thái đư c tính cho
sáu ki u di n tích:
1. Đ t tr ng tr t (Cropland): là di n tích đư c s d ng
cho canh tác đ thu lương th c, th c ăn gia súc và s i
bông, g m 70 lo i di n tích sơ c p và 15 lo i di n tích
th c p.
2. Đ t chăn nuôi (Grazing land): là di n tích đư c
dùng đ chăn nuôi đ ng v t đ l y th t, da, len và s a,
g m đ ng c t nhiên và bán t nhiên.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
3. R ng: g m r ng t nhiên và r ng tr ng đ thu g
nhiên li u, g tròn.
4. M t nư c th y s n: là di n tích cung c p th y s n
nư c ng t và nư c bi n, bao g m 8 lo i cá, đ ng v t
th y sinh và 1 lo i th c v t th y sinh.
5. Đ t xây d ng: là di n tích đư c s d ng đ xây
d ng cơ s h t ng: nhà , khu công nghi p, nhà máy
đi n,
6. Đ t năng lư ng hay “đ t cacbon”: là di n tích đ t
ho c đ i dương c n đ h p thu phát th i CO2 t quá
trình đ t nhiên li u hóa th ch.
Nhu c u con ngư i s là t ng các s n ph m mà 6 ki u
di n tích trên cung c p th a mãn.
6
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Năm 2003, D u chân sinh thái toàn c u là 14,1 t gha,
tương đương v i 2,2 gha/ngư i, trong khi đó s c t i sinh
h c là 1,8gha/ngư i.
M t qu c gia s có “d tr sinh thái” n u D u chân sinh
thái nh hơn S c t i sinh h c, ngư c l i, nó s trong
tình tr ng “thâm h t sinh thái”.
Hi n nay, h u h t các qu c gia đ u đang trong tình
tr ng thâm h t sinh thái.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
D u chân sinh thái theo đ u ngư i 2012
7
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
D u chân carbon (Carbon footprint)
Ch s phát tri n b n v ng (Sustainable Development
Index)
SDI đư c phát tri n t Ch s phát tri n con ngư i
(HDI) b ng cách tích h p 3 ch s cơ b n c a HDI (s c
kho , tri th c, thu nh p) v i 1 ch s v ch t lư ng môi
trư ng (QUE Index).
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Ch s r i ro toàn c u (World Risk Index)
WRI đư c xây d ng t năm 2011 d a trên 4 thành ph n
chính:
1. Nguy cơ b nh hư ng b i thiên tai như đ ng đ t, bão,
lũ l t, h n hán và nư c bi n dâng.
2. M c đ nh y c m, ph thu c vào cơ s h t ng,
ngu n lương th c, nơi sinh s ng và các đi u ki n kinh t
khác.
3. Kh năng đ i phó, ph thu c vào s chu n b , phòng
ng a nguy cơ x y ra thiên tai, các d ch v y t và xã h i
cũng như kh năng c nh báo s m.
4. Kh năng thích ng khi x y ra các hi n tư ng thiên tai,
bi n đ i khí h u và các nguy cơ tai bi n môi trư ng khác.
8
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
4.4. Các ch s b n v ng đ a phương
M c dù môi trư ng và phát tri n là nh ng v n đ có quy
mô toàn c u ho c qu c gia, nhưng th c hi n b o v môi
trư ng và PTBV l i thư ng c p đ a phương (t nh,
huy n, xã...).
M t nguyên t c th c ti n trong PTBV là “nghĩ - toàn c u;
làm - đ a phương”. N u s phát tri n c a t ng c ng đ ng,
t ng đ a phương là b n v ng và an toàn, thì s phát tri n
c a qu c gia cũng s b n v ng và an toàn.
Các tiêu chu n đư c s d ng đ đo đ c trư c h t ph i
phù h p v i các đ c trưng sinh thái, văn hoá và dân t c
c a đ a phương đư c đánh giá.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Nguyên t c xác l p các ch th đơn (indicator)
Các ch th đơn là m t phép đo khách quan, ai đo cũng
cho m t giá tr như nhau và có th ki m ch ng đư c.
Theo nguyên t c này, các ch th đơn ph i đ nh lư ng
ho c ph i đư c lư ng hoá.
Ph n ánh c t lõi, b n ch t c a m t thành ph n trong h
th ng môi trư ng.
Thu th p s li u d , nhanh và r . T t nh t là nên s d ng
t i đa các s li u th ng kê luôn luôn có các đ a phương,
ho c có th qua phi u đi u tra đ thu th p.
Ph n ánh đư c nh ng thành ph n nh y c m c a h
th ng môi trư ng. Các thành ph n n đ nh, có tính ì cao
s không ph n ánh đư c các bi n đ ng c a h th ng.
9
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
4.4.1. Thư c đo đ b n v ng BS (Barometer of
Sustainability) (IUCN, 1994)
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
M c đánh giá đ b n v ng c a phương án phát tri n
10
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Ví d , áp d ng thư c đo BS đ so sánh đ b n v ng c a 2
xã A và B
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Ví d , áp d ng thư c đo BS đ so sánh đ b n v ng c a 2
xã A và B
11
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
V th c a hai xã A và B trên bi u đ BS, to đ : A(74,6;
56,2); B(70,6; 57,8).
C 2 xã A và B đ u
n m trong vùng 3 -
có đ b n v ng
trung bình. C hai B
A
xã đ u có phúc l i
nhân văn th p hơn
phúc l i sinh thái.
C n đ u tư thêm
cho các d ch v xã
h i cơ b n.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
4.4.2. Ch s b n v ng đ a phương (Local Sustainability
Index-LSI)
Ch s LSI g m 5 ch th đơn sau đây:
1. I1: T l tr v thành niên không ph m pháp, t tr ng
Cl= 2
2. I2: T l tr sơ sinh không t vong, t tr ng C2 = 2
3. I3: T l s dân đư c dùng nư c s ch, t tr ng C3 = 4
4. I4: T l s ngày không b ô nhi m khí trong năm, t
tr ng C4= 3
5. I5: T l di n tích đ t không b ô nhi m, t tr ng C5= 1
12
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Các ch s LSI c i ti n cho 2 vùng sinh thái nhân văn cơ b n
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Các ch s LSI c i ti n cho 2 vùng sinh thái nhân văn cơ b n
13
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Ví d so sánh s phát tri n c a hai phư ng Vĩnh Tr i và
Đông Kinh - th xã L ng Sơn năm 1999 b ng ch s LSI:
Phư ng Vĩnh Tr i (VT) là m t phư ng trung tâm c a th
xã L ng Sơn, di n tích 167,33ha.
Dân s tính đ n 1/4/1999 có 2.513 h v i 11.683
nhân kh u.
13% dân s làm nông nghi p trên di n tích 23% t ng
di n tích toàn phư ng.
B ph n dân cư còn l i VT s ng b ng s n xu t ti u
th công nghi p và d ch v thương m i.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Phư ng Vĩnh Tr i (VT):
Trong phư ng có 100 h kinh doanh v n t i ô tô, xe
công nông
400 h kinh doanh d ch v l n nh
Trên 1.700 h công nhân viên ch c
4.720 nhà t ng, 112 ô tô tư nhân, 1.910 máy thu hình,
664 máy đi n tho i
100% dân s phư ng đư c s d ng đi n lư i qu c
gia.
Vĩnh Tr i đư c đánh giá là phư ng giàu nh t th xã L ng
Sơn.
14
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Phư ng Đông Kinh (ĐK):
N m phía nam th xã L ng Sơn, di n tích 232 ha
Có 9.482 nhân kh u, trong đó ch y u là dân t c Tày
và Nùng.
Trên 50% dân s làm nông nghi p v i 70% đ t
phư ng dành cho s n xu t nông nghi p.
ĐK có 152 h kinh doanh d ch v , 62 h kinh doanh
v n t i.
ĐK không ph i là m t phư ng giàu c a th xã, nhưng có
c nh quan sinh thái còn đư c b o v khá t t, đ t đai r ng
rãi, ít ô nhi m.
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
K t qu tính toán ch s LSI c a hai phư ng Vĩnh Tr i và
Đông Kinh
15
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
K t qu tính toán ch s LSI c a hai phư ng Vĩnh Tr i và
Đông Kinh
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Cơ s đ đánh giá đ b n v ng theo LSI:
V i LSIĐK = 0,71, s phát tri n c a phư ng Đông Kinh đư c
đánh giá là khá b n v ng, trong khi đó LSIVT= 0,85,
phư ng Vĩnh Tr i có s phát tri n thu c di n b n v ng.
16
- 02.11.2013
Ch.4. Đánh giá độ bền vững
Th o lu n
17
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
