Chương 2 trình bày tổng quát quá trình nghiên cứu khoa học. Chương này gồm có 3 nội dung chính, đó là: Các bước của quá trình nghiên cứu, xây dựng đề cương nghiên cứu, tính khả thi của nghiên cứu. Mời các bạn cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Phương pháp nghiên cứu kinh tế: Chương 2 - Hồ Ngọc Ninh
- 06/09/2015
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
BỘ MÔN KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ
TỔNG QUÁT
QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU
Phạm Văn Hùng
Nguyễn Thị Dương Nga
Hồ Ngọc Ninh
Các nội dung
• Các bước của quá trình nghiên cứu
• Xây dựng đề cương nghiên cứu
• Tính khả thi của nghiên cứu
2
Các bước của quá trình nghiên cứu
1. Xác định lĩnh vực nghiên cứu
kế hoạch
Giai đoạn
2. Lựa chọn đề tài nghiên cứu
3. Mục tiêu, câu hỏi, giả thuyết, hướng
tiếp cận, PPNC
4. Xây dựng kế hoạch nghiên cứu
Thực hiện
Giai đoạn
5. Thu thập dữ liệu, số liệu, thông tin
6. Phân tích số liệu, thảo luận
7. Viết, trình bày, phổ biến kết quả 3
1
- 06/09/2015
Giai đoạn kế hoạch
1. Xác định lĩnh vực cần nghiên cứu
2. Lựa chọn tên đề tài nghiên cứu
3. Mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi
4. Hướng tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết/giả thiết
nghiên cứu
6. Nội dung nghiên cứu
7. Xây dựng kế hoạch nghiên cứu
4
Xác định lĩnh vực cần nghiên cứu
• Lĩnh vực thường rộng và bao trùm, có nhiều
vấn đề và đề tài nghiên cứu chỉ giải quyết 1
hay một số vấn đề trong đó.
• Thường ngắn gọn ( một vài từ)
• Ví dụ:
5
Xác định lĩnh vực cần nghiên cứu
• Lĩnh vực ưa thích thì khi NC mới có kết quả tốt
• Xác định lĩnh vực hay ý tưởng nghiên cứu cần
gì?
6
2
- 06/09/2015
Ý tưởng nghiên cứu (lĩnh vực nghiên cứu) từ đâu?
• Cuộc sống và nhu cầu:
• Những nghiên cứu trước đây
• Lý thuyết
7
Thu hẹp phạm vi: xác định vấn đề
nghiên cứu
• Vấn đề nghiên cứu: câu hỏi/vấn đề được đặt
ra khi người nghiên cứu đứng trước mâu
thuẫn giữa tính hạn chế của tri thức khoa học
hiện có với yêu cầu phát triển tri thức đó ở
trình độ cao hơn.
• câu ngạn ngữ “Một vấn đề được xác định rõ
ràng thì đã giải quyết vấn đề đó được một
nửa”
Phương pháp phát hiện
vấn đề nghiên cứu
Nhận dạng bất đồng trong tranh luận
Nhận dạng các vướng mắc trong hoạt động thực
tế:
Nghĩ ngược quan niệm thông thường.
9
3
- 06/09/2015
Phương pháp phát hiện
vấn đề nghiên cứu
Lắng nghe người không am hiểu
Những câu hỏi xuất hiện bất chợt
Phân tích cấu trúc logic các công trình khoa
học:
10
Các bước tiến hành
• Tìm kiếm tài liệu (trên mạng, thư viện, ...)
• Suy nghĩ xem vấn đề mình quan tâm là gì, mình thích
làm gì (không phải là sở thích của GV hướng dẫn)
• Suy nghĩ về khả năng lựa chọn của mình (từ vấn đề mà
mình quan tâm, thích
• Nếu được đề nghị lĩnh vực mà phù hợp với mình thì có
thể quyết định
• Chia sẻ sự lựa chọn của mình với đồng nghiệp, bạn bè,
hoặc giáo viên, ...
• Bắt đầu ghi chép lại
11
VD: Quá trình xác định vấn đề quản lý & Marketing
Các nhiệm vụ
Thảo luận với Phân tích Nghiên cứu
Phỏng vấn số liệu
nhà hoạch định định tính
chuyên gia thứ cấp
chính sách
Bối cảnh của vấn đề
Bước I: Xác định và định nghĩa vấn đề
Vấn đề ra quyết định quản lý
Vấn đề nghiên cứu marketing
Bước II: Tiếp cận vấn đề
Mục tiêu/ Mô hình phân Những
tích: Chiều Câu hỏi Giả thông tin
Cơ sở dọc; Đồ thị; nghiên cứu thuyết cần thiết
lý thuyết Toán
Bước III: Thiết kế nghiên cứu 12
4
- 06/09/2015
Vấn đề ra quyết định quản lý và
NGHIÊN CỨU Marketing
Vấn đề ra quyết định quản lý Vấn đề nghiên cứu Marketing
Liệu có nên giới thiệu Xác định sở thích người tiêu dùng
sản phẩm mới? và khả năng mua đối với SF mới
Liệu chiến dịch quảng cáo Xác định hiệu lực của
có cần thay đổi? chiến dịch quảng cáo hiện hành.
Liệu giá của sản phẩm có nên tăng? Xác định độ co giãn giá của cầu
và ảnh hưởng đến lượng bán
và lợi nhuận ở các mức giá thay
đổi khác nhau 13
Xác định
TÊN đề tài
nghiên cứu
14
Xác định tên đề tài nghiên cứu
Khái niệm Đề tài: Là một hình thức tổ chức
nghiên cứu:
- Một nhóm nghiên cứu
- Một nhiệm vụ nghiên cứu
Các loại “Đề tài”
- Đề tài / Dự án / Đề án
- Chương trình 15
5
- 06/09/2015
Các loại đề tài NC
Đề tài
Nghiên cứu mang tính học thuật là chủ yếu
Dự án
Đề tài áp dụng với thời hạn, địa điểm ấn định
Chương trình
Đề tài lớn, gồm một số đề tài, dự án
Đề án
Nghiên cứu nhằm đề xuất một đề tài, dự án,
chương trình
16
Nguyên tắc xác định tên đề tài
• Ngắn gọn:
• Mang tính khoa học hay học thuật
• Đơn giản, dễ hiểu và hiểu một nghĩa
• Phản ánh nội dung và vấn đề NC
17
Các tiêu chí quan tâm lựa chọn đề
tài/vấn đề nghiên cứu
1. Tính xác đáng
2. Tính mới/lặp lại
3. Tính cấp thiết
6
- 06/09/2015
Các tiêu chí quan tâm lựa chọn đề tài/vấn đề nghiên cứu
4. Tính chấp nhận về mặt chính quyền
5. Tính ứng dụng
TÍNH KHẢ THI CỦA NGHIÊN CỨU
1. Số liệu, dữ liệu, thông tin có thể tiếp cận và
thu thập được
2. Các thiết bị, phương tiện
3. Thời gian
4. Những kỹ năng về kỹ thuật
5. Kinh phí
6. Rủi ro trong nghiên cứu
7. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu (bảng câu
hỏi, sự đồng ý của người tham gia, thông tin
nhạy cảm, đạo đức của nhà nghiên cứu, của tổ
chức tài trợ,...)
20
Chú ý khi chọn tên đề tài
• Tên đề tài = bộ mặt của tác giả
Tên đề tài phải thể hiện được tư tưởng khoa học của
đề tài
• Tránh dùng những cụm từ bất định:
“Phá rừng -̣ Hiện trạng, Nguyên nhân, Giải pháp”
“Hội nhập – Thách thức, thời cơ”
• Tránh dùng những cụm từ thừa:
“một số”, “chủ yếu”, “thực trạng”;
Một số trường hợp kể cả cụm từ “nghiên cứu”, chỉ
dùng khi muốn “mềm hóa” tiếng Việt
• Tránh dùng những cụm từ chỉ mục đích (“nhằm”, “góp
phần”, “để”): 21
7
- 06/09/2015
Suy nghĩ
• Tên đề tài có trước hay số liệu có
trước?
• Tên đề tài có trước hay một số
phương pháp có trước?
22
Ví dụ tên đề tài
Mục tiêu
nghiên cứu
24
8
- 06/09/2015
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu (objectives) nghiên cứu
– Bản chất sự vật cần làm rõ
– Trả lời câu hỏi: Làm cái gì?
– Mục tiêu phải cụ thể, rõ ràng, nêu rõ được nghiên
cứu sẽ làm cái gì
Mục đích nghiên cứu
Trả lời câu hỏi: Để làm cái gì?
25
“Cây mục tiêu”
Mục tiêu Cấp I
Mục tiêu Cấp II
Mục tiêu Cấp III
Mục tiêu Cấp IV
26
Cây mục tiêu
• Xem xét một cách toàn diện mọi khía cạnh,
mọi tầng lớp của một tập hợp các mục tiêu có
quan hệ tương tác trong khuôn khổ một hệ
thống.
• Xác định được quy mô của đề tài, giới hạn
phạm vi nghiên cứu.
• Tạo cơ sở cho việc hình thành tập thể nghiên
cứu.
9
- 06/09/2015
Lưu ý
Tiêu chuẩn S.M.A.R.T trong xây dựng mục tiêu dự
án
Trong NC (đúng nghĩa) chỉ áp dụng 1 phần
S.M.A.R.T = Specific (cụ thể)
Measurable (có thể đo được)
Attainable/Achievable (đạt đc)
Realistic (thực tế) and
Timely (đúng hạn)
28
Lưu ý
Khuyến cáo Mục tiêu NC nên có:
29
Phân biệt mục tiêu đề tài nghiên cứu
và mục tiêu dự án can thiệp
• Nghiên cứu là nhằm phát hiện, tìm hiểu những vấn đề
chưa biết, chưa rõ
• Dự án can thiệp là nhằm chuyển đổi, cải thiện 1 vấn đề
làm cho nó tốt hơn
• Nghiên cứu có thể là bước khởi đầu hoặc bước đánh
giá hiệu quả của 1 dự án khi nó cung cấp các bằng
chứng chỉ ra sự biến đổi dưới tác động của dự án
• Nghiên cứu can thiệp quan tâm nhiều đến việc tìm ra
sự khác biệt giữa trước và sau khi can thiệp (hoặc so
với nhóm chứng) trong khi dự án can thiệp quan tâm
nhiều đến làm thế nào để hiệu quả của can thiệp tốt
hơn
10
- 06/09/2015
Ví dụ: Mục tiêu
• Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu
quả kinh tế nói chung và hiệu quả kinh tế trong
sản xuất lúa.
• Xác định hiệu quả kinh tế sản xuất lúa vụ Chiêm
năm 2013 tại xã A
• Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả kinh
tế sản xuất lúa vụ chiêm năm 2013 tại xã A.
• Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả kinh tế sản xuất lúa tại xã A trong thời gian
tới
Câu hỏi
nghiên cứu
32
Câu hỏi nghiên cứu là gì?
1. Câu hỏi nghiên cứu: giúp người nghiên cứu có thể “tiếp
cận” từng chủ đề cụ thể theo quan điểm của người
nghiên cứu
2. Trả lời được các câu hỏi này: đạt được mục tiêu nghiên
cứu
3. Câu hỏi nghiên cứu là hướng để qua đó sử dụng các dữ
kiện giải quyết vấn đề, tạo nghiên cứu mới, bổ sung lý
thuyết hay hoàn thiện kiến thức chuyển giao
33
11
- 06/09/2015
Câu hỏi nghiên cứu là gì?
3. Câu hỏi nghiên cứu: một dạng câu hỏi mà nhờ
nó có thể đưa ra được các câu trả lời nhằm giải
thích, mô tả, xác định, dự báo hoặc đánh giá
chất lượng trong NC
4. Giúp định hướng rõ ràng mục tiêu nghiên cứu.
34
Cấu trúc khi xây dựng câu hỏi nghiên cứu
Chủ đề/tên đề tài Mức 5
Mức 4
Các câu hỏi về chủ đề/tiêu đề
Mức
Câu hỏi nghiên cứu 3
Câu hỏi điều tra Mức
2
Mức
Câu hỏi về thước đo 1
35
Câu hỏi điều tra & thước đo
• Câu hỏi điều tra: cụ thể hơn nhằm cung cấp
các thông tin cụ thể nhằm giúp trả lời các cấu
hỏi nghiên cứu.
• Câu hỏi thước đo: Các câu hỏi cho các đối
tượng cần thu thập thông tin
• Ví dụ:
12
- 06/09/2015
“Cây câu hỏi”
Câu hỏi cấp I
Câu hỏi cấp II
Câu hỏi cấp III
Câu hỏi cấp IV
37
Câu hỏi nghiên cứu
Làm thế nào?
Cây câu hỏi
1) Phát biểu chủ đề/đề tài nghiên cứu duới
dạng một câu hỏi duy nhất
2) Chia từng khái niệm – mỗi khái niệm là một
câu hỏi NC
3) Mô tả từng điểm của khái niệm/nội dung:
Mỗi khái niệm/nội dung đưa ra 1 câu hỏi
38
Ví dụ: Nghiên cứu kinh doanh
gồm 4 nội dung
• Phân tích ngành
• Phân tích thị trường
• Phân tích cạnh tranh
• Phân tích SWOT
39
13
- 06/09/2015
Ví dụ: Nghiên cứu kinh doanh
• Phân tích ngành
• Phân tích thị trường
• Phân tích cạnh tranh
• Phân tích SWOT
40
Nghiên cứu kinh doanh
• Phân tích ngành
• Phân tích thị trường
• Phân tích cạnh tranh
• Phân tích SWOT
41
Nghiên cứu kinh doanh
• Phân tích ngành
• Phân tích thị trường
• Phân tích cạnh tranh
• Phân tích SWOT
42
14
- 06/09/2015
Nghiên cứu kinh doanh
• Phân tích ngành
• Phân tích thị trường
• Phân tích cạnh tranh
• Phân tích SWOT
43
Ví dụ: Câu hỏi nghiên cứu
Giả thuyết
nghiên cứu
45
15
- 06/09/2015
Giả thuyết nghiên cứu
Khái niệm:
• Giả thuyết là “một mệnh đề phỏng đoán” về mối
quan hệ giữa hai hay nhiều biến số mà ta dự cảm sẽ
xuất hiện trong NC
• Mang tính tiên lượng
Là câu trả lời sơ bộ vào câu hỏi nghiên cứu
Là nhận định sơ bộ/Kết luận giả định về bản chất sự vật
VD:
46
Phân biệt giả thuyết và giả thiết
• Giả thuyết (Hypothesis) Giả thiết (General
Hypothesis or Assumption – giả định)
(Giả thiết = Điều kiện giả định của nghiên cứu)
• Giả thuyết sẽ phải kiểm định, còn giả thiết thì
không
• Giả thuyết khoa học khác với giả thuyết
thống kê
47
Các loại giả thuyết
• Có 2 loại giả thuyết
– Giả thuyết không, H0
– Giả thuyết đối, H1 hay HA
• H0 thường là mệnh đề phản ánh
KHÔNG CÓ mối quan hệ giữa các biến
48
16
- 06/09/2015
Yêu cầu khi xây dựng giả thuyết
• Theo một dạng
• Phản ánh mối quan hệ giữa các biến
• Phản ánh về một lý thuyết hoặc nội dung
chính của tài liệu (không trái với lý thuyết)
• Ngắn gọn
• Có thể kiểm định.
49
Ví dụ: Vấn đề - Giả thuyết
50
Phạm vi
nghiên cứu
51
17
- 06/09/2015
Phạm vi nghiên cứu
• Đối tượng nghiên cứu và đối tượng khảo sát không thể
được xem xét một cách toàn diện trong một thời gian
(Do nguồn lực).
• Lựa chọn phạm vi nghiên cứu quyết định tới:
– Tính tin cậy của kết quả nghiên cứu
– Quỹ thời gian cần thiết cho nghiên cứu
– Kinh phí đầu tư cho nghiên cứu.
52
Phạm vi nghiên cứu
• Phạm vi về thời gian
– Th.gian của số liệu NC (Phạm vi quãng thời gian
diễn biến của sự kiện (đủ nhận biết quy luật))
– Th.gian làm NC
• Phạm vi về không gian
• Phạm vi về nội dung (giới hạn của nội dung vì
hạn chế về chuyên gia và kinh phí)
53
Khách thể nghiên cứu
• Là hệ thống sự vật tồn tại khách quan trong các mối liên
hệ mà người nghiên cứu cần khám phá
• Là vật mang đối tượng nghiên cứu, khách thể đồng
nghĩa với môi trường của đối tượng.
• Là nơi chứa đựng những câu hỏi, những mâu thuẫn mà
người nghiên cứu cần tìm câu trả lời và cách thức giải
quyết phù hợp.
18
- 06/09/2015
Khách thể nghiên cứu
• Một không gian tự nhiên
• Một khu vực hành chính
• Một cộng đồng xã hội
• Một hoạt động xã hội
• Một quá trình (tự nhiên / kinh tế / công nghệ / ... / xã
hội)
• Một khách thể nghiên cứu hoặc một đối tượng khảo
sát có thể phục vụ cho nhiều đối tượng nghiên cứu
khác nhau. VD một trường ĐH: Quản lý; Phương pháp
dạy và học; Nghiên cứu khoa học….
55
Đối tượng nghiên cứu
Là bản chất sự vật hoặc hiện tượng cần được xem xét
và làm sáng rõ trong nghiên cứu.
• Đề tài “Giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các
trường nghề tại Hà nội
• Đối tượng: Các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý dạy và học ở
các trường nghề
56
Đối tượng khảo sát
• Đối tượng khảo sát là bộ phận đủ đại diện của khách thể
nghiên cứu được người nghiên cứu lựa chọn để xem
xét.
57
19
- 06/09/2015
Hướng tiếp cận
• Hướng tiếp cận của đề tài là phương pháp
chung nhất hay hướng chính sẽ sử dụng trong
cả nghiên cứu/đề tài
58
Khung lý thuyết
(phương pháp NC tổng quát)
59
KHUNG LÝ THUYẾT
• Khung lý thuyết là hệ thống các yếu tố của luận cứ
lý thuyết được sắp xếp trong mối liên hệ biện
chứng, cung cấp cho người nghiên cứu một bức
tranh toàn cảnh về luận cứ lý thuyết.
• Thành phần:
– Các khái niệm
– Các phạm trù
– Các quy luật
có liên quan đến việc chứng minh giả thuyết khoa học
• Được trình bày dưới dạng một sơ đồ khối, gồm các
khái niệm và các phạm trù, mối quan hệ
60
20
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
