Bài giảng Quản trị rủi ro tài chính: Chương 3 - ThS. Hà Lâm Oanh

20/8/2017<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> L/O/G/O<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT<br /> KHOA KINH TẾ<br /> <br /> Chương 3<br /> CÁC CÔNG CỤ TÀI CHÍNH PHÁI SINH<br /> TRÊN THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI<br /> <br /> Giáo trình chính:<br /> - TS. Nguyễn Minh Kiều, Quản trị rủi ro tài chính, 2009, NXB.<br /> Thống kê.<br /> Tài liệu tham khảo:<br /> - PGS. TS. Nguyễn Thị Ngọc Trang, Quản trị rủi ro tài chính, 2005,<br /> <br /> Giảng viên: ThS. HÀ LÂM OANH<br /> Bộ môn Tài chính – Ngân hàng<br /> <br /> NXB. Thống kê.<br /> - Các tạp chí chuyên ngành.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> MỤC TIÊU<br /> • Nắm vững khái niệm và sử dụng hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng<br /> hoán đổi, hợp đồng giao sau (tương lai), hợp đồng quyền chọn<br /> trên thị trường ngoại hối.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> 3.1.1. Khái quát về giao dịch ngoại tệ kỳ hạn<br /> - Giao dịch ngoại hối kỳ hạn là những giao dịch ngoại<br /> hối có ngày giá trị xa hơn ngày giá trị giao ngay.<br /> - Giao dịch ngoại hối kỳ hạn là giao dịch mua bán ngoại<br /> hối, trong đó 02 bên thỏa thuận với nhau về tỷ giá mua<br /> bán vào ngày hôm nay và cam kết thực hiện việc giao<br /> hàng/thanh toán vào một ngày xác định trong tương<br /> lai.<br /> Ví dụ: Công ty ABC bán kỳ hạn 02 tháng USD900,000<br /> cho Eximbank với tỷ giá 23,550VND/USD.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> NỘI DUNG<br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> 3.2. Hợp đồng hoán đổi<br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> 3.4. Hợp đồng quyền chọn<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> Hợp đồng kỳ hạn: là một công cụ tài chính để mua hoặc<br /> để bán một số lượng tiền nhất định, tại một TG nhất định,<br /> tại một thời điểm xác định trong tương lai.<br />  được ký giữa ngân hàng – ngân hàng, ngân hàng –<br /> khách hàng; được giao dịch trên thị trường kỳ hạn – thị<br /> trường phi tập trung.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 20/8/2017<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> Ngày giá trị trong giao dịch kỳ hạn:<br /> - Là ngày 02 bên mua bán thực hiện hợp đồng kỳ hạn.<br /> - Được tính dựa trên ngày giá trị của giao dịch giao ngay.<br /> - Nếu rơi vào ngày lễ, ngày nghỉ cuối tuần thì sẽ ngày giá<br /> trị trong giao dịch kỳ hạn được dịch chuyển đến ngày<br /> làm việc kế tiếp gần nhất.<br /> - Nếu ngày làm việc kế tiếp gần nhất rơi vào 01 ngày của<br /> tháng khác (với ngày giá trị ban đầu) thì ngày giá trị<br /> trong giao dịch kỳ hạn sẽ chuyển lên ngày làm việc gần<br /> nhất trước đó.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> Ngày giá trị trong giao dịch kỳ hạn:<br /> - FVD (Forward Value Date): ngày giá trị trong<br /> giao dịch kỳ hạn.<br /> - SVD (Spot Value Date): ngày giá trị trong giao<br /> dịch giao ngay.<br /> - n: số ngày của giao dịch kỳ hạn (n >= 1)<br /> FVD = SVD + n<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> Phương pháp xác định tỷ giá kỳ hạn<br /> Tỷ giá kỳ hạn (forward rate): là tỷ giá được áp<br /> dụng trong các giao dịch kỳ hạn, được xác định<br /> “cố định” vào ngày thỏa thuận hợp đồng làm cơ<br /> sở cho việc trao đổi tiền tệ tại một ngày xác định<br /> trong tương lai (xa hơn ngày giá trị giao ngay).<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> Tỷ giá kỳ hạn phụ thuộc:<br /> - Tỷ giá giao ngay<br /> - Kỳ hạn của giao dịch kỳ hạn<br /> - Lãi suất của đồng tiền có liên quan<br /> Cơ sở hình thành tỷ giá kỳ hạn:<br /> - Ngang giá lãi suất có bảo hiểm (CIP)<br /> - So sánh giá trị hiện tại và giá trị tương lai của<br /> các đồng tiền liên quan.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> Công thức tổng quát tính tỷ giá kỳ hạn:<br /> <br /> F S<br /> <br /> 1  i <br /> <br /> 1  i <br /> *<br /> <br /> F: tỷ giá kỳ hạn<br /> S: tỷ giá giao ngay<br /> i: LS đồng tiền định giá<br /> i*: LS đồng tiền yết giá<br /> Cơ sở tính lãi: JPY, USD, CHF, EUR, VND,…: 360 ngày/năm<br /> Cơ sở tính lãi: GBP, HKD, SGD, CAD,…: 365 ngày/năm<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> <br /> 3.1. Hợp đồng kỳ hạn<br /> 3.1.2. Sử dụng hợp đồng mua bán ngoại tệ kỳ hạn<br /> Đáp ứng nhu cầu ngoại tệ của khách hàng mục tiêu phòng<br /> ngừa rủi ro ngoại hối.<br /> 3.1.3. Thực hành hợp đồng mua bán ngoại tệ kỳ hạn<br /> (Làm bài tập)<br /> 3.1.4. Hạn chế của giao dịch hối đoái kỳ hạn<br /> Giao dịch bắt buộc  ngày đáo hạn dù bất lợi vẫn phải<br /> thực hiện hợp đồng.<br /> Đáp ứng nhu cầu mua bán ngoại tệ trong tương lai còn<br /> hiện tại không có nhu cầu mua bán ngoại tệ.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 2<br /> <br /> 20/8/2017<br /> <br /> 3.2. Hợp đồng hoán đổi<br /> 3.2.1. Khái quát về thị trường hoán đổi<br /> Hoán đổi có hai loại: hoán đổi lãi suất và hoán đổi tiền tệ.<br /> 3.2.2. Hoán đổi tiền tệ: là trao đổi một khoản nợ bằng một<br /> đồng tiền này cho một khoản nợ bằng một đồng tiền khác.<br /> Giao dịch hoán đổi ngoại hối là việc đồng thời mua vào và<br /> bán ra một đồng tiền nhất định, trong đó ngày giá trị mua<br /> vào và ngày giá trị bán ra là khác nhau.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.2. Hợp đồng hoán đổi<br /> 3.2.4. Sử dụng hoán đổi tiền tệ như một công cụ phòng<br /> ngừa rủi ro<br /> 3.2.5. Hoán đổi tiền tệ ở Việt Nam.<br /> 3.2.6. Thực hành giao dịch hoán đổi tiền tệ.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.2. Hợp đồng hoán đổi<br /> 3.2.8. Hạn chế của giao dịch hoán đổi tiền tệ<br /> Bắt buộc các bên thực hiện hợp đồng khi đáo hạn dù tỷ<br /> giá giao ngay trên thị trường như thế nào.<br /> Chỉ quan tâm tỷ giá ở 2 thời điểm thực hiện 2 vế của hợp<br /> đồng, không quan tâm biến động tỷ giá trong quãng thời<br /> gian giữa hai thời điểm.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.2. Hợp đồng hoán đổi<br /> 3.2.3. Sử dụng hoán đổi để hạ thấp chi phí<br /> Tận dụng ưu thế tương đối: sự chênh lệch chi phí vay vốn<br /> ở các thị trường khác nhau.<br /> Hạ thấp chi phí thông qua phòng ngừa rủi ro<br /> Khai thác sự khác biệt về các quy định và thuế<br /> Phát triển thị trường mới<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.2. Hợp đồng hoán đổi<br /> 3.2.7. Lợi ích của các bên trong giao dịch hoán đổi tiền tệ<br /> Khách hàng: thỏa mãi nhu cầu về ngoại tệ hoặc nội tệ ở<br /> thời điểm hiện tại đồng thời thỏa mãn nhu cầu mùa hoặc<br /> bán ngoại tệ trong tương lai.<br /> Ngân hàng: đáp ứng nhu cầu khách hàng, hưởng lợi nhuận<br /> từ chênh lệch giá mua và giá bán ngoại tệ.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> 3.3.1. Liên hệ giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng hoán đổi<br /> với hợp đồng giao sau<br /> Hạn chế hợp đồng kỳ hạn: đáp ứng nhu cầu mua bán trong<br /> tương lai không có ở hiện tại  Sử dụng hợp đồng hoán<br /> đổi nếu khách hàng có nhu cầu ở hiện tại lẫn tương lai.<br /> Khách hàng có nhu cầu ở bất kỳ thời điểm nào từ hiện tại<br /> đến một thời điểm xác định trong tương lai  Sử dụng<br /> hợp đồng giao sau.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3<br /> <br /> 20/8/2017<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> 3.3.2. Khái quát về thị trường ngoại tệ giao sau<br /> - Tiêu chuẩn hóa về quy mô hợp đồng, cách yết giá, mức<br /> biến động giá tối thiểu, tháng giao hàng, ngày giao<br /> hàng và ngày giao dịch cuối cùng.<br /> - Giao dịch tập trung tại sàn giao dịch.<br /> - Nghĩa vụ hợp đồng được đảm bảo bởi công ty thanh<br /> toán bù trừ.<br /> - Tháo gỡ nghĩa vụ hợp đồng bằng cách thực hiện một<br /> giao dịch đối ứng trước khi hợp đồng đáo hạn.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> So sánh thị trường kỳ hạn và tương lai<br /> Thị trường kỳ hạn<br /> Thị trường tương lai<br /> Thị trường kỳ hạn lớn hơn thị trường tương lai khoảng 20<br /> lần (Mossa, 1998)<br /> Là thị trường OTC, người hợp đồng giao sau được kinh<br /> mua và người bán giao dịch doanh trên sàn giao dịch của<br /> thông qua phương tiện viễn một thị trường chứng khoán<br /> thông: điện thoại, telex,…<br /> có tổ chức.<br /> Quy mô Hợp đồng kỳ hạn không Quy mô HĐGS được tiêu<br /> hợp<br /> được tiêu chuẩn hóa, quy chuẩn hóa, phụ thuộc vào<br /> đồng<br /> mô hợp đồng do người mua đồng tiền mua bán. Nhà kinh<br /> và người bán thương lượng doanh có thể mua hoặc bán<br /> và thỏa thuận.<br /> nhiều HĐGS.<br /> Tiêu chí<br /> Quy mô<br /> TT<br /> Cấu trúc<br /> thị<br /> trường<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> So sánh thị trường kỳ hạn và tương lai<br /> Tiêu chí<br /> Thị trường kỳ hạn<br /> Thị trường tương lai<br /> Đồng<br /> Bất kỳ đồng tiền nào cũng Chỉ một số đồng tiền chính<br /> tiền giao có thể mua bán kỳ hạn.<br /> được tổ chức giao dịch trên<br /> dịch<br /> TTTL.<br /> Sự biến Không có giới hạn.<br /> động của<br /> tỷ giá<br /> <br /> Kỳ hạn<br /> giao<br /> dịch<br /> <br /> Sở giao dịch có thể đưa ra các<br /> giới hạn trong đó tỷ giá được<br /> phép biến động và các giới<br /> hạn này có thể được điều<br /> chỉnh.<br /> <br /> Hợp đồng kỳ hạn ngắn Kỳ hạn dài nhất là 12 tháng.<br /> thường phổ biến hơn. Có<br /> những HĐ kỳ hạn 20 năm.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> So sánh thị trường kỳ hạn và tương lai<br /> Tiêu chí<br /> Thị trường kỳ hạn<br /> Luồng<br /> Ko có luồng tiền phát sinh<br /> tiền<br /> cho đến khi đáo hạn. Luồng<br /> tiền phát sinh vào ngày đáo<br /> hạn khi các bên thực hiện<br /> giao hàng và thanh toán.<br /> <br /> Thị trường tương lai<br /> Luồng tiền phát sinh liên tục<br /> dưới các hình thức ký quỹ<br /> ban đầu, ký quỹ bổ sung, ghi<br /> có/ ghi nợ tài khoản ký quỹ<br /> hàng ngày và đợt thanh toán<br /> cuối cùng vào ngày đáo hạn.<br /> Chủ thể Không có hạn chế đối với Chỉ có thành viên của sở giao<br /> tham gia việc gia nhập thị trường.<br /> dịch mới được tham gia giao<br /> giao<br /> dịch, ko phải thành viên phải<br /> dịch<br /> qua nhà môi giới.<br /> Người<br /> Sử dụng chủ yếu cho mục Sử dụng chủ yếu cho mục<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> sử dụng đích bảo hiểm rủi ro.<br /> đích đầu cơ.<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> So sánh thị trường kỳ hạn và tương lai<br /> Tiêu chí<br /> Ngày<br /> đáo hạn<br /> Rủi ro<br /> không<br /> thực<br /> hiện hợp<br /> đồng<br /> <br /> Thị trường kỳ hạn<br /> Do người mua và người bán<br /> thương lượng và thỏa thuận.<br /> Ngân hàng quản trị rủi ro<br /> bằng cách trừ vào hạn mức<br /> tín dụng của khách hàng<br /> hoặc yêu cầu khách hàng ký<br /> quỹ bảo đảm thực hiện HĐ.<br /> <br /> Thị trường tương lai<br /> Ngày đáo hạn được tiêu<br /> chuẩn hóa.<br /> Cty thanh toán bù trừ kiểm<br /> soát RRTD thông qua TK<br /> margin, quá trình TT lời lỗ<br /> hàng ngày, mức ký quỹ duy<br /> trì, giới hạn biến động giá.<br /> <br /> Thời<br /> gian<br /> giao<br /> dịch<br /> <br /> Có thể diễn ra bất cứ khi Sở giao dịch ấn định thời gian<br /> nào.<br /> diễn ra giao dịch.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> 3.3.3. So sánh hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng giao sau<br /> (Sách)<br /> 3.3.4. Thành phần tham gia giao dịch<br /> Nhà kinh doanh ở sàn giao dịch: nhà đầu cơ hoặc đại diện<br /> các ngân hàng, công ty sử dụng thị trường giao sau để bổ<br /> sung cho các giao dịch có kỳ hạn.<br /> Nhà môi giới ở sàn giao dịch: đại diện công ty đầu tư,<br /> công ty môi giới.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 4<br /> <br /> 20/8/2017<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> 3.3.5. Quy chế giao dịch<br /> Thực hiện hợp đồng giao sau ở Sở giao dịch có tổ chức.<br /> Sở giao dịch đề ra quy chế và kiểm soát hoạt động của hội<br /> viên (cá nhân, đại diện công ty, NHTM, cá nhân có tài<br /> khoản riêng).<br /> Sở giao dịch giới hạn số hội viên nên quyền hội viên có<br /> thể mua bán, cho thuê hay ủy quyền cho nhà giao dịch<br /> không phải hội viên.<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> Chế độ thanh toán hàng ngày<br /> - Cuối mỗi ngày, công ty thanh toán bù trừ sẽ xác định giá thanh<br /> toán của các hợp đồng giao sau.<br /> - Giá thanh toán thường là giá bình quân của một vài giao dịch<br /> cuối ngày.<br /> - Tài khoản của nhà kinh doanh sẽ được điều chỉnh theo thị giá.<br /> • Nếu giá thanh toán tăng so với ngày hôm trước số tiền chênh<br /> lệch sẽ được ghi có cho tài khoản margin của người mua hợp<br /> đồng và ghi nợ cho người bán hợp đồng.<br /> • Nếu giá thanh toán giảm so với ngày hôm trước, số tiền chênh<br /> lệch sẽ được ghi có cho các tài khoản margin của bên bán hợp<br /> đồng và ghi nợ cho tài khoản của bên mua.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> Cơ chế tất toán<br /> - Trường hợp 2: hợp đồng giao sau được duy trì cho đến<br /> khi đáo hạn, việc giao hàng – thanh toán theo hợp đồng<br /> sẽ được sở giao dịch tổ chức.<br /> • Bên mua sẽ bán lại HĐGS cho công ty thanh toán<br /> bù trừ, số tiền cần mua sẽ mua trên thị trường giao<br /> ngay.<br /> • Bên bán sẽ mua lại HĐGS từ công ty thanh toán bù<br /> trừ, số tiền cần bán sẽ bán trên thị trường giao ngay.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> Cơ chế ký quỹ<br /> - Ký quỹ ban đầu: số tiền ký quỹ cần thiết để mở<br /> một hợp đồng giao sau.<br /> - Ký quỹ duy trì: là số dư tối thiểu phải duy trì tại<br /> tài khoản margin trong các ngày giao dịch sau<br /> đó. Mức ký quỹ duy trì là mức thấp nhất được<br /> phép trước khi nhà kinh doanh nhận được yêu<br /> cầu ký quỹ bổ sung.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> Cơ chế tất toán<br /> - Trường hợp 1: hợp đồng giao sau không duy trì<br /> cho đến khi đáo hạn.<br /> Vị thế (Position)<br /> <br /> Long<br /> <br /> Short<br /> <br /> Cách tất toán<br /> <br /> Bán lại HĐGS<br /> trên thị trường<br /> <br /> Mua lại HĐGS<br /> trên thị trường<br /> <br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 3.3. Hợp đồng giao sau<br /> 3.3.6. Đặc điểm của hợp đồng giao sau<br /> Tính thanh khoản cao vì có thể “đảo hợp đồng” bất cứ khi nào<br /> có một bên yêu cầu. Khi đảo hợp đồng thì hợp đồng cũ bị xóa<br /> bỏ và hai bên thanh toán cho nhau phần chênh lệch giá trị tại<br /> thời điểm đảo hợp đồng.<br /> Nhà đầu cơ dự báo ngoại tệ lên giá trong tương lai  mua hợp<br /> đồng giao sau ngoại tệ đó.<br /> Nhà đầu cơ khác dự báo ngoại tệ đó xuống giá trong tương lai<br />  bán hợp đồng ngoại tệ giao sau.<br />  Trung gian là Sở giao dịch sẽ tiến hành thu xếp các hợp<br /> đồng này.<br /> www.trungtamtinhoc.edu.vn<br /> <br /> 5<br /> <br />