BÁO CÁO đề tài: NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI CÁC HUYỆN MIỀN NÚI TỈNH QUẢNG NGÃI

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:51

Thêm vào BST

Báo xấu

203
lượt xem 40
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đảng và Nhà nước ta đã dành sự quan tâm đặc biệt đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của miền núi, ban hành nhiều chủ trương, chính sách, chương trình, dự án và tổ chức triển khai thực hiện trên các lĩnh vực trong nhiều năm qua, đã góp phần phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng, làm thay đổi bộ mặt nông thôn miền núi, tạo cơ sở cho sự phát triển. Ngân sách nhà nước đầu tư khá lớn cho khu vực miền núi. Tuy nhiên, kinh tế - xã hội tại miền...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: BÁO CÁO đề tài: NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI CÁC HUYỆN MIỀN NÚI TỈNH QUẢNG NGÃI

UBND T NH QU NG NGÃI OÀN I BI U QU C H I S KHOA H C VÀ CÔNG NGH T NH QU NG NGÃI BÁO CÁO T NG K T TÀI NGHIÊN C U KHOA H C VÀ PHÁT TRI N CÔNG NGH Tên tài: NGHIÊN C U TH C TR NG VÀ XU T CÁC GI I PHÁP GÓP PH N PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I CÁC HUY N MI N NÚI T NH QU NG NGÃI Ch nhi m tài: TS. Võ Tu n Nhân Qu ng Ngãi, 2011
PH N I. M U 1. S c n thi t nghiên c u tài ng và Nhà nư c ta ã dành s quan tâm c bi t i v i s phát tri n kinh t - xã h i c a mi n núi, ban hành nhi u ch trương, chính sách, chương trình, d án và t ch c tri n khai th c hi n trên các lĩnh v c trong nhi u năm qua, ã góp ph n phát tri n h th ng cơ s h t ng, làm thay i b m t nông thôn mi n núi, t o cơ s cho s phát tri n. Ngân sách nhà nư c u tư khá l n cho khu v c mi n núi. Tuy nhiên, kinh t - xã h i t i mi n núi v n còn r t nhi u khó khăn, b t c p. i v i t nh Qu ng Ngãi, nhi u năm qua ng b , chính quy n các c p cũng r t quan tâm n u tư cho mi n núi và ch c ch n trong nhi u năm n s có s u tư l n cho phát tri n kinh t - xã h i khu v c mi n núi. M t th c ti n r t áng quan tâm là: có nhi u chương trình, d án tri n khai th c hi n mi n núi v i t ng s v n u tư l n, nhưng sau khi k t thúc, tính n nh, phát huy không ư c gi v ng ho c hi u qu th p. Do v y, c n ph i có s ánh giá khoa h c, khách quan v hi u qu các chương trình, d án u tư cho mi n núi, ánh giá vi c t ch c th c hi n sao cho m b o tính hi u qu và b n v ng c a chương trình, d án ư c tri n khai th c hi n trên a bàn mi n núi. Tình hình th c hi n các chương trình u tư phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi Qu ng Ngãi có nhi u k t qu , nhưng chuy n bi n chưa m nh, chưa áp ng mong i c a nhân dân và yêu c u c a qu n lý. Cơ ch chính sách cho phát tri n kinh t - xã h i mi n núi ã có, nhưng trong giai o n hi n nay c n t p trung nhi u hơn n a cho mi n núi, nh t là vi c nghiên c u, tri n khai th c hi n Ngh quy t 30a/2008/NQ-CP gi m nghèo nhanh và b n v ng. V n này c n ph i có nghiên c u chuyên sâu dư i góc khoa h c xu t m t s gi i pháp ng b , góp ph n phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi phù h p v i tình hình th c ti n và yêu c u phát tri n mi n núi trong s phát tri n chung c a t nh. T trư c n nay, hàng năm các cơ quan nhà nư c u có các báo cáo ánh giá chung tình hình th c hi n các chương trình u tư phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi Qu ng Ngãi và ra nhi m v th c hi n cho năm sau. Nh ng báo cáo này ph n nào ã ph n nh th c tr ng và gi i pháp phát tri n kinh t - xã h i mi n núi. Tuy nhiên, do nhi u nguyên nhân, chưa có i u ki n th c hi n dư i góc m t tài khoa h c. ánh giá úng th c tr ng tình hình tri n khai th c hi n các chương trình, d án, chúng ta c n ph i d a trên các phương pháp khoa h c, khách quan xem xét v nh ng v n liên quan, xu t nh ng gi i pháp kh thi t ch c th c hi n hi u qu hơn, góp ph n thúc y s phát tri n kinh t - xã h i khu v c mi n núi trong th i gian n m t cách nhanh và b n v ng. V i nh ng lý do chính y u nêu trên nói lên s c n thi t ti n hành nghiên c u tài này. 2. M c tiêu và nhi m v nghiên c u M c tiêu c a tài là:
ánh giá th c tr ng tình hình t ch c th c hi n các chương trình, chính sách h tr u tư phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi trong giai o n 2006 - 2010. Qua ó ánh giá hi u qu s d ng các ngu n l c u tư mi n núi. xu t các gi i pháp có tính kh thi góp ph n y m nh phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi giai o n 2011 - 2015. t ư c m c tiêu nêu trên, tài có nhi m v : Nghiên c u cơ s lý lu n và th c ti n v s phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi. ánh giá tình hình th c hi n m t s chính sách, chương trình, d án phát tri n kinh t - xã h i t i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi, qua ó ánh giá hi u qu s d ng các ngu n l c u tư mi n núi. Xác nh m t s nhi m v tr ng tâm phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi giai o n 2011 - 2015. xu t các gi i pháp góp ph n phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi. 3. Phương pháp nghiên c u V phương pháp lu n, tài d a trên phương pháp lu n chung c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng và ch nghĩa duy v t l ch s . Phương pháp lu n ch y u c a tài là lý lu n Mác-xít ư c s d ng trong toàn b n i dung c a tài. Ch nghĩa duy v t bi n ch ng giúp nhìn nh n m i s v t và hi n tư ng t n t i trong m i liên h ph bi n và chúng luôn v n ng, bi n i, phát tri n không ng ng. Trên cơ s quan i m toàn di n, quan i m l ch s c th và quan i m phát tri n xem xét và phân tích n i dung nghiên c u c a tài. V n d ng các quan i m này làm cơ s cho vi c xem xét các s ki n xã h i và quá trình phát tri n c a xã h i, mà c th là kinh t - xã h i t i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi. Trên cơ s phương pháp lu n chung ó, tài ch y u v n d ng hư ng ti p c n c a Lý thuy t c u trúc - ch c năng, Lý thuy t phát tri n, quan i m c a ng và Nhà nư c Vi t Nam trong quá trình th c hi n tài. M t s lý thuy t, quan i m v n d ng nghiên c u tài ư c trình bày m c 1.1 Chương 1 báo cáo này. Các phương pháp c th ti n hành nghiên c u c th là: Thu th p, phân tích tài li u: Thu th p s li u th ng kê, các tài li u liên quan ã có t các cơ quan Trung ương, t nh, 06 huy n mi n núi trong t nh. Phương pháp i u tra b ng b ng h i (Ankét): S d ng b ng h i ư c thi t k phù h p cho n i dung c n nghiên c u (xem Phi u kh o sát - Ph l c 01). S lư ng m u là 1.000 phi u, ư c i u tra t i t t c 06 huy n mi n núi trong t nh. Vi c x lý và phân tích s li u phi u i u tra ư c th c hi n b i s tr giúp c a máy vi tính, b ng ph n m m SPSS-11.5. Phương pháp ph ng v n sâu, th o lu n nhóm t p trung: Th c hi n v i các i tư ng ch y u là cán b các t ch c ng, cơ quan Nhà nư c, oàn th c p xã, c p huy n, t nh và m t s công dân t i các huy n mi n núi. Phương pháp quan sát, ư c v n d ng xuyên su t trong quá trình nghiên c u tài. 4. Ph m vi và gi i h n nghiên c u tài
Như tên g i c a tài ư c giao nhi m v là:“Nghiên c u th c tr ng và xu t các gi i pháp góp ph n phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng ngãi”, và ư c gi i h n trong m c tiêu, nhi m v nêu trên. Th i gian và kinh phí u tư cho nghiên c u còn h n ch . Vì v y, trong quá trình nghiên c u “ ánh giá th c tr ng” ây cũng ch i sâu vào m t s lĩnh v c mà tài t ra. Các gi i pháp xu t cũng trong khuôn kh nhi m v nghiên c u c a tài. 5. Ý nghĩa c a tài K t qu nghiên c u c a tài ã bám sát m c tiêu, nh n di n ư c nh ng thành công, b t c p trong m t s chính sách, chương trình, d án u tư phát tri n kinh t - xã h i t i các huy n mi n núi trong th i gian qua; xu t các gi i pháp có tính kh thi góp ph n y m nh phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi giai o n 2011 - 2015. Vì v y, ây là lu n c khoa h c ph c v cho s lãnh o, ch o, i u hành qu n lý c a t nh và trong vi c th c hi n ch trương phát tri n kinh t - xã h i mi n núi nhanh và b n v ng c a ng và Nhà nư c. tài góp ph n quan tr ng trong vi c làm rõ th c tr ng, xu t các gi i pháp có cơ s khoa h c, s góp ph n thúc y s phát tri n kinh t - xã h i mi n núi nhanh và b n v ng. Vì v y, tài có giá tr th c ti n, gi i quy t v n v a mang tính c p bách, v a lâu dài, ng th i góp ph n làm sáng t v m t lý lu n, nh n th c sâu s c hơn các v n liên quan n phát tri n kinh t - xã h i mi n núi. 6. K t c u c a tài Ngoài ph n m u, k t lu n và ph l c, báo cáo t ng h p k t qu nghiên c u tài ư c th hi n trong ba chương: Chương 1. Cơ s lý lu n và th c ti n. Chương 2. ánh giá tình hình th c hi n m t s chính sách, chương trình, d án phát tri n kinh t -xã h i t i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi. Chương 3. Các gi i pháp góp ph n phát tri n kinh t -xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi.
PH N II. N I DUNG TÀI Chương 1. CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N I. CƠ S LÝ LU N, I U KI N T NHIÊN VÀ DÂN CƯ 1.1. M t s lý thuy t, quan i m v n d ng nghiên c u tài Trong ph m vi c a tài, các tác gi t p trung tìm hi u, v n d ng m t s lý thuy t: “C u trúc - ch c năng”, “Lý thuy t phát tri n”, quan i m c a ng và Nhà nư c ta có liên quan nghiên c u tài. 1.1.1. V n d ng Lý thuy t c u trúc - ch c năng Lý thuy t c u trúc - ch c năng g n li n v i tên tu i c a các nhà Xã h i h c n i ti ng như: H. Spencer, E. Durkheim, T. Parsons, là m t trong nh ng lý thuy t quan tr ng ư c s d ng r ng rãi trong các phân tích xã h i h c. Lý thuy t này nh n m nh n nh ng óng góp ch c năng c a m i b ph n trong xã h i duy trì c u trúc cũ, giúp ta v n d ng xem xét c u trúc kinh t - xã h i m t vùng, m t khu v c nh t nh (mà ây là khu v c mi n núi t nh Qu ng Ngãi). V n d ng lý thuy t c u trúc - ch c năng giúp ta nhìn nh n: Xã h i là m t h th ng các thi t ch ph thu c l n nhau và tham gia t o nên s n nh b n v ng c a t ng th . gi i thích t n t i c a m t thi t ch xã h i, chúng ta ph i tìm hi u h th ng xã h i, như m t t ng th , òi h i nh ng nhu c u c a nó ph i ư c tho mãn như th nào. B i vì ch trong m t tr ng thái như v y thì m i b o m cho các ch c năng ho t ng mà xã h i luôn trong tr ng thái cân b ng. Do v y, khi xem xét v th c tr ng và gi i pháp tri n kinh t - xã h i mi n núi, chúng ta c n th y ư c các ch c năng m i xu t hi n và có nh ng ch c năng cũ s b tri t tiêu vì không có cơ s t n t i d n n s bi n i v kinh t - xã h i c a c ng ng dân cư khu v c mi n núi. V n d ng lý thuy t c u trúc - ch c năng phân tích n i dung tài “Nghiên c u th c tr ng và xu t các gi i pháp góp ph n phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi”; nh m th y ư c cơ c u m i c a cơ c u xã h i cũng như ch c năng b ph n c a cơ c u y trong phát tri n kinh t - xã h i mi n núi. S tác ng c a các b ph n m i v i các ch c năng m i s t o cơ s cho s t n t i, phát tri n c a xã h i và d n n s bi n i xã h i c a c ng ng dân cư, trong ó c ng ng dân cư khu v c nghiên c u cũng n m trong m i quan h chung ó. 1.1.2. V n d ng Lý thuy t phát tri n Lý thuy t phát tri n ư c nhi u nhà khoa h c quan tâm và v n d ng nghiên c u các v n kinh t - xã h i. Nhưng có r t nhi u quan i m khác nhau khi nói n thu t ng “phát tri n”. Có quan i m coi phát tri n và tăng trư ng có cùng n i dung. Chúng ta không th hi u phát tri n như là m t hi n tư ng kinh t mà ph i ư c xem như là toàn b quá trình bao g m các c i m kinh t - chính tr - xã h i và văn hoá. Trên quan i m v kinh t - xã h i, phát tri n giúp cho con ngư i hư ng t i m t cu c s ng y hơn, giàu có hơn. Lý thuy t v s phát tri n hi n nay ang có xu hư ng gi m b t nh ng v n thu n tuý có tính kinh t . Lý thuy t phát tri n ngày nay chú ý nhi u hơn các v n phi kinh t trong quá trình phát tri n, v lĩnh v c văn hoá, xã h i... Do ó, phát tri n xã h i không còn ng nh t v i tăng trư ng kinh t mà là s phát
tri n m t cách t ng th . V i yêu c u như v y, khi v n d ng Lý thuy t phát tri n vào nghiên c u tài òi h i chúng ta ph i xây d ng khung lý thuy t nghiên c u trên cơ s c a lý thuy t phát tri n hi n i. 1.1.3. Quan i m c a ng và Nhà nư c Ti p t c th c hi n công cu c i m i phát tri n t nư c, i h i i bi u toàn qu c l n th IX c a ng ã xác nh Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i giai o n 2001 - 2010; Cùng v i nh ng ch trương, ư ng l i phát tri n chung c a t nư c, công tác Dân t c và mi n núi luôn ư c ng và Nhà nư c xác nh có v trí chi n lư c quan tr ng. K th a và phát huy k t qu sau 15 năm th c hi n ư ng l i i m i c a ng, nh t là t khi có Ngh quy t 22-NQ/TW ngày 27/11/1989 c a B Chính tr V m t s ch trương, chính sách l n phát tri n kinh t - xã h i mi n núi, tình hình mi n núi và các vùng ng bào dân t c thi u s có bư c chuy n bi n quan tr ng. ng và Nhà nư c ta ã dành s quan tâm c bi t i v i s phát tri n kinh t - xã h i c a mi n núi và ã có r t nhi u ch trương l n lãnh o, ch o, t ch c th c hi n phát tri n kinh t -xã h i trong nhi u năm qua. Nh ng năm g n ây, trong các Ngh quy t c a ng và Nhà nư c u r t quan tâm và có ch trương u tư ngày càng nhi u cho mi n núi. Ngh quy t s 30a/2008/NQ-CP c a Chính ph v Chương trình gi m nghèo nhanh và b n v ng i v i 61 huy n nghèo, v i quan i m xoá ói gi m nghèo là ch trương l n, nh t quán c a ng, Nhà nư c và là s nghi p c a toàn dân. Ph i huy ng ngu n l c c a Nhà nư c, c a xã h i và c a ngư i dân khai thác có hi u qu ti m năng, l i th c a t ng d a phương, nh t là s n xu t lâm nghi p, nông nghi p xoá ói gi m nghèo, phát tri n kinh t - xã h i b n v ng. Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i 2011-2020, ư c i h i i bi u toàn qu c l n th XI c a ng (tháng 01/2011) xác nh:... y m nh gi m nghèo b n v ng, nâng cao thu nh p, không ng ng c i thi n i s ng và ch t lư ng dân s c a ng bào các dân t c thi u s .Chú tr ng phát tri n h t ng kinh t , xã h i. Trong Báo cáo chính tr c a Ban ch p hành trung ương ng khoá X, t i i h i i bi u toàn qu c l n th XI c a ng cũng ã xác nh nhi m v trong 5 năm t i i v i vùng trung du, mi n núi. Phát tri n kinh t - xã h i hài hoà gi a các vùng, ô th và nông thôn. Phát huy ti m năng, th m nh c a t ng vùng v i t m nhìn dài h n, tăng cư ng liên k t gi a các a phương trong vùng theo quy ho ch, kh c ph c tình tr ng u tư trùng l p, thi u liên k t gi a các a phương trong vùng; ...Tăng cư ng chính sách h tr phát tri n các vùng còn nhi u khó khăn, nh t là vùng sâu, vùng xa, vùng ng bào dân t c thi u s . T nh Qu ng Ngãi cũng ã có nhi u ch trương phát tri n kinh t - xã h i mi n núi. T nh y khóa XVII ã ban hành Ngh quy t 05-NQ/TU V phát tri n kinh t - xã h i các huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi 2006-2010; H i ng nhân dân t nh ã ban hành Ngh quy t s 17/2007/NQ-H ND ngày 16/7/2007 nh m c th hoá Ngh quy t trên và y ban nhân dân t nh ã xây d ng , ban hành Quy t nh s 295/Q -UBND ngày 28/02/2008 V phê duy t Quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i mi n núi c a t nh n năm 2010 tri n khai th c hi n. 1.2. i u ki n t nhiên và dân cư
1.2.1. i u ki n t nhiên Mi n núi t nh Qu ng Ngãi nói riêng và t nh Qu ng Ngãi n m gi a hai trung tâm kinh t l n là Thành ph à N ng và Thành ph Quy Nhơn trong tr c kinh t tr ng i m c a Mi n Trung, là c a ngõ n i li n gi a Mi n Trung v i Tây Nguyên và vùng H Lào qua Qu c l 24A và là c u n i B c - Nam v i nư c ngoài qua tuy n giao thông Th y - B . V i v trí a lý trên ã t o cho Qu ng Ngãi nh ng y u t thu n l i cho vi c m r ng giao lưu kinh t v i các t nh trong nư c và nư c ngoài. Là m t a bàn chi n lư c quan tr ng v quân s , là căn c a cách m ng g n li n v i l ch s ch ng áp b c giai c p và ch ng ngo i xâm c a nhân dân Qu ng Ngãi. - V khí h u, n m trong vùng nhi t i gió mùa, m t năm chia thành hai mùa rõ r t: Mùa nóng (t tháng 3 n tháng 8); mùa mưa (t tháng 9 n tháng 12) và ư c phân theo ba ti u vùng khí h u. -V a hình, có nhi u r ng núi trùng i p. Vùng núi th p: Có cao t 300 - 700m, phân b thành dãy núi h p, ch y d c theo hư ng B c - Nam, lư n vòng theo các cánh cung c a dãy Trư ng Sơn, d c trung bình 200 - 250. Vùng thung lũng và gò i: Có cao dư i 300m so v i m t nư c bi n, d c dư i 0 15 . Vùng a hình núi trung bình và núi cao t p trung ph n l n phía Tây; a hình ư c chia thành nhi u b c có cao trung bình trên 700m, d c trên 250, a hình chia c t m nh có nhi u núi cao. -V t ai, có 6 lo i t chính: Nhóm t phù sa su i (P): Di n tích 9.470ha chi m 2,93% di n tích toàn vùng; Nhóm t vàng trên á Granit (Fa): Di n tích 97.190,2ha, chi m 30,04% di n tích toàn vùng; Nhóm t vàng trên á phi n sét (Fs): Di n tích 93.555,5ha, chi m 28,92% di n tích; Nhóm t d c t (D): Di n tích 5.608ha, chi m 1,73% t ng di n tích; t vàng bi n i do tr ng lúa nư c (FL): Di n tích 3.059ha, chi m 0,94% t ng di n tích; t mùn trên núi cao (H): Di n tích 114.668,3ha, chi m 33,44% t ng di n tích toàn vùng. - V ngu n nư c: H th ng sông su i t nh Qu ng Ngãi u ư c b t ngu n t nh ng vùng núi cao c a các huy n mi n núi vào các con sông l n như Trà B ng, Trà Khúc, Sông V , Trà Câu… c tính c a các con sông này là ng n, d c và lưu lư ng dòng ch y l n, nên thư ng gây ra lũ l t vào mùa mưa và khô h n vào mùa khô. - V tài nguyên r ng: Nhìn chung th c v t r ng khá phong phú, trong t ng s 560 loài ư c phát hi n ư c, có 19 loài quý hi m ư c ghi vào Sách Vi t Nam. Núi r ng Qu ng Ngãi là kho tài nguyên phong phú v lâm th s n v i nhi u lo i g quý như: lim, gi i, sao cát, vênh vênh, chò, tr c, huỳnh àng, ki n ki n, gõ. Ngoài g , r ng Qu ng Ngãi còn có nhi u lo i cây thu c như sa nhân, hà th ô, thiên niên ki n, ngũ gia bì, sâm; các lo i cây có s i, cây có d u, tr m hương, cây l y nh a và các lo i cây l y n m. Cây qu là c s n n i ti ng v i di n tích r ng, s n lư ng l n.V ng v t, có trên 478 loài ng v t, trong ó có 76 loài thú, 308 loài chim, 65 loài bò sát và 29 loài ch nhái. Có 55 loài quý hi m ư c ghi vào Sách Vi t Nam. - V tài nguyên khoáng s n: á xây d ng có nhi u nơi, nh t là Trà B ng; Nư c khoáng Th ch Bích Trà B ng; Wolfram Minh Long; vàng, ng, k m có Trà B ng, Sơn Hà, Ba Tơ...
Khu v c mi n núi Qu ng Ngãi có nhi u a danh có th khai thác ph c v du l ch như núi Cà am huy n Trà B ng, H ch a nư c Nư c Trong, Khu căn c a cách m ng Ba Tơ và di tích qu c gia Trư ng Thành… 1.2.2. Dân cư - Dân t c Khu v c mi n núi có di n tích chi m 3.245 Km2, dân cư hi n nay có 200.783 ngư i, m t dân cư là 61,87 ngư i/km2. Mi n núi Qu ng Ngãi có các dân t c Kinh, Hrê, Cor, Ca Dong sinh s ng. Các dân t c thi u s là cư dân b n a lâu i, s ng theo t ng khu v c và có s an xen nh t nh, có s giao lưu, buôn bán v i nhau và v i ngư i Kinh mi n xuôi lên buôn bán, khai kh n. Nói n dân cư, dân t c mi n núi Qu ng Ngãi ch y u là các dân t c Hrê, Cor, Ca Dong và Kinh. Ngư i Kinh cư trú ch y u các th t , th tr n các huy n mi n núi, m t s ít sinh s ng an xen v i ngư i dân t c thi u s . Khu v c mi n núi, dân t c Kinh có 50.579 ngư i, chi m t l kho ng 25,2%. Ngư i Kinh mi n núi Qu ng Ngãi còn gi khá y các hình th c canh tác, phong t c t p quán như mi n xuôi. Ngư i Hrê mi n núi Qu ng Ngãi có 107.171 ngư i, chi m t l 53,4%. Ngư i Hrê cư trú t p trung các huy n Sơn Hà, Ba Tơ, Minh Long. Các làng Hrê an xen v i ngư i Ca Dong a bàn phía ông huy n Sơn Tây và s ng an xen v i ngư i Cor các xã phía Nam c a huy n Trà B ng. Ngư i Cor có s dân ông th hai trong các dân t c thi u s , sau dân t c Hrê. Ngư i Cor mi n núi Qu ng Ngãi có 26.643 ngư i, chi m t l 13,4%. Dân t c Cor s ng ch y u các huy n Trà B ng, Tây Trà. Ngư i Ca Dong có s dân ông th ba trong các dân t c thi u s , sau dân t c Hrê, Cor. Ngư i Ca Dong mi n núi Qu ng Ngãi có 15.940 ngư i, chi m t l g n 8,0%. a bàn cư trú c a ngư i Ca Dong phân b ch y u các huy n Sơn Tây, sau ó là Sơn Hà, Tây Trà. Các dân t c thi u s Qu ng Ngãi cùng n m trong m t khu v c l ch s - dân t c h c, có chung m t v n m nh l ch s lâu i, ã cùng nhau tham gia vào nh ng cu c u tranh ch ng áp b c, bóc l t c a các tri u i phong ki n và xâm lư c. c bi t, s ng trong vùng thiên nhiên phong phú, a d ng nhưng vô cùng kh c nghi t, ng bào các dân t c mi n núi ã xây d ng nên truy n th ng oàn k t, g n bó cùng nhau sinh t n. Các m i liên h ch t ch v kinh t , văn hóa, xã h i gi a các dân t c ã có t lâu i. Nhưng m i t c ngư i u có nh ng c i m riêng. V kinh t , quan h mua bán, trao i gi a các dân t c th c hi n b ng nhi u hình th c, ã ư c xác l p t lâu i. ng bào trao i v i nhau các công c lao ng như dao, r a, nh ng s n v t t săn b t, hái lư m ư c ho c nh ng c s n như qu , tr u, cau, chè... M i quan h giao lưu kinh t ó di n ra không ch trong n i b t c ngư i mà còn di n ra gi a các t c ngư i c n cư, c bi t là v i ngư i Kinh trao i, mua bán các s n ph m và nhu y u ph m c n thi t cho cu c s ng. V ngôn ng , m i dân t c mi n núi Qu ng Ngãi thư ng không ch nói ngôn ng m , mà còn bi t ti ng nói các dân t c láng gi ng. Vì cùng chung h ngôn ng Môn - Khơme nên các dân t c Hrê, Cor, Ca Dong r t d dàng hi u
ti ng nói c a nhau. Hi n nay, s giao lưu văn hóa, m i quan h gi a các dân t c mi n núi Qu ng Ngãi ngày càng ư c c ng c và phát tri n v m i m t, phù h p v i xu th th i i và phù h p v i nguy n v ng chính áng c a bà con các dân t c mi n núi trên con ư ng h i nh p i lên xây d ng cu c s ng m i. II. TH C TR NG KINH T - XÃ H I CÁC HUY N MI N NÚI T NH QU NG NGÃI 1.1. Khái quát chung v th c tr ng kinh t - xã h i Nhìn chung, kinh t các huy n mi n núi ang trong quá trình thoát ra tình tr ng t c p t túc, t ng bư c ti p c n th trư ng. T c tăng trư ng bình quân giai o n 2006 - 2010 ch m, tăng 13,66%, trong ó N-L-TS tăng 10,25%; CN-XDCB tăng 22,39%; D ch v tăng 18,97%. T ng giá tr s n xu t toàn vùng (theo giá 1994) năm 2006 t 688.904 tri u ng, năm 2010 ư c t 1.068.552 tri u ng. V cơ c u kinh t ã có s chuy n d ch theo hư ng tích c c, t tr ng ngành N-L-TS gi m d n. T tr ng CN-TTCN tăng ch m. D ch v chi m t tr ng th p nhưng cáo xu hư ng tăng d n. T ng thu ngân sách c a vùng ngày m t gia tăng, năm 2010 t 27,831 t ng, tuy nhiên còn r t nh . M c thu này chưa th có tích lũy t n i b n n kinh t c a các huy n trong vùng mà ch y u d a vào s h tr ngân sách c a c p trên. Thu nh p bình quân u ngư i ư c c i thi n, năm 2006 là 3.052 ngàn ng, n năm 2009 là 4.384 ngàn ng; Lương th c bình quân u ngư i năm 2006 là 296 kg/ngư i/năm, n năm 2010 là 327 kg/ngư i/năm. u tư xây d ng cơ b n c a khu v c mi n núi ư c chú tr ng, k t c u h t ng kinh t - xã h i phát tri n khá, nh t là h th ng th y l i, ư ng giao thông, h th ng c p nư c sinh ho t, kè ch ng xói l b sông... n nay, 100% các huy n trong vùng có i n lư i qu c gia và m ng lư i bưu chính vi n thông. Lĩnh v c văn hoá - xã h i, nh t là giáo d c, y t , văn hoá thông tin có nh ng bư c ti n tri n m i, g n k t hơn v i quá trình phát tri n kinh t - xã h i chung c a toàn t nh và trong n i b vùng. Công tác xoá ói, gi m nghèo ư c y m nh, t l nghèo năm 2010 là 35,23%, ch t lư ng cu c s ng có m t ư c nâng lên. i s ng v t ch t, tinh th n c a ng bào các dân t c ư c c i thi n áng k . Th tr n qu c phòng - an ninh ư c gi v ng. Kh i i oàn k t toàn dân ti p t c ư c c ng c và tăng cư ng. Tuy nhiên, kinh t - xã h i các huy n mi n núi v n còn ch m phát tri n và nhi u khó khăn.Tính t phát, manh mún trong s n xu t còn ph bi n. S n xu t nông nghi p chưa áp ng nhu c u lương th c, th m nh kinh t r ng chưa ư c phát huy úng m c; công tác qu n lý, b o v , phát tri n r ng còn nhi u y u kém, m t s nơi r ng b tàn phá nghiêm tr ng, nh hư ng x u n môi trư ng sinh thái. Công nghi p, ti u th công nghi p và h th ng d ch v còn sơ khai. Ti m năng du l ch chưa ư c khai thác. H th ng h t ng kinh t - xã h i còn y u kém. Các v n thi t y u như: nhà , t , t s n xu t nông nghi p, t r ng, nư c sinh ho t chưa ư c gi i quy t căn b n. i s ng c a nhân dân trong vùng còn th p xa so v i các vùng khác trong t nh. Trình dân trí th p,
i u ki n phát tri n giáo d c, y t khó khăn, h c sinh b h c còn nhi u; t l tr em suy dinh dư ng còn cao. ng bào dân t c v n còn t n t i m t s t p t c l c h u. 1.2. Th c tr ng v các ngành kinh t 1.2.1. Nông nghi p - Lâm nghi p - Th y s n + S n xu t Nông nghi p - V tr ng tr t: Cây lúa: T năm 2001 n nay, tuy di n tích có tăng có gi m, nhưng năng su t bình quân trong vùng tăng u: t 26,6 t /ha (2001), 31,2 t /ha (2005) lên 40,2 (2010) làm cho s n lư ng tăng lên. Cây ngô: S n xu t ngô có nhi u ti n b c v m r ng di n tích thâm canh tăng năng su t. Di n tích ngô lai ang thay th d n các gi ng ngô cũ năng su t th p. Phương th c tr ng ngô thâm canh cũng ang thay th d n tr ng ngô qu ng canh. Năng su t bình quân trong vùng tăng t : 18,8 t /ha (2001), 21,8 t /ha (2005) lên 28,7 t /ha (2010). Cây s n: Cùng v i s phát tri n c a hai nhà máy ch bi n tinh b t s n c a t nh kéo theo vùng nguyên li u phát tri n không ng ng. Năng su t bình quân trong vùng tăng t : 85,8 t /ha (2001), 107,9 t /ha (2005) lên 134,1 t /ha (2010). Vi c phát tri n cây s n hi n nay c n có gi i pháp quy ho ch h p lý và canh tác khoa h c không d n n phá r ng và hu ho i môi trư ng. Ngoài ra, trong vùng còn có khoai lang, rau u các lo i: Di n tích có lúc gi m lúc tăng, nhưng s n lư ng và năng su t các năm u tăng do áp d ng các ti n b khoa h c - k thu t vào s n xu t. Cây công nghi p ng n ngày: Trong vùng có tr ng các lo i cây công nghi p ng n ngày như: mía, l c, v ng… Di n tích mía có tăng có gi m qua các năm, năng su t bình quân trong vùng không n nh t : 372,2 t n/ha (2001), 449,9 t n/ha (2005) gi m còn 336,6 t n/ha (2010). Di n tích và s n lư ng cây l c tuy có tăng có gi m, nhưng năng su t l i ngày càng tăng. Năm 2001 di n tích 1.340 ha, s n lư ng 1.643 t n, năng su t ch t 12,3 t /ha. năm 2008 di n tích gi m xu ng còn 872 ha, nhưng nh năng su t tăng lên 15,7 t /ha nên s n lư ng t 1.358 t n. Di n tích tr ng cây v ng tuy có tăng có gi m, nhưng năng su t và s n lư ng hàng năm u tăng. Năm 2001 di n tích 29,0 ha n 2002 di n tích tăng lên 74,0 ha, nhưng năm 2008 di n tích l i gi m xu ng còn 63,0 ha. Năng su t tăng t 1,7 t /ha năm 2001 lên 3,9 t /ha năm 2008. S n lư ng tăng t 5,0 t n năm 2001 lên 24,3 t n năm 2008. Cây công nghi p dài ngày: Cây qu (Di n tích 2.521 ha, s n lư ng 2.255 t n); Cây cau (Di n tích 620 ha, s n lư ng 6.875 t n); Cây chè (Di n tích 140 ha, s n lư ng 252 t n); Cây ăn qu : Di n tích 663 ha, s n lư ng 3.434 t n. Tr ng phân tán trong vư n các h gia ình. - V chăn nuôi: + àn trâu, bò: Hình th c chăn nuôi hi n nay v n là chăn nuôi qu ng canh, chưa phát tri n thành các trang tr i chăn nuôi t p trung trong khi vùng có các i u ki n phát tri n. S lư ng àn trâu, bò có xu hư ng ngày càng gia tăng.
- àn l n: S lư ng àn l n tương i n nh, tuy có năm tăng, năm gi m. + àn gia c m: S n lư ng th t gia c m trong 5 năm tr l i ây có xu hư ng gia tăng, năm 2004 s n lư ng th t gia c m 290 t n n năm 2008 tăng lên 560 t n. Nhìn chung, chăn nuôi ch m phát tri n so v i tr ng tr t, ch y u hư ng t cung, t c p, chưa nh hư ng s n xu t hàng hóa. - Ngành lâm nghi p Di n tích t lâm nghi p hi n nay là 175.307,1 ha chi m 54,18% di n tích t nhiên toàn t nh. Năm 2006 t ng doanh thu c a ngành lâm nghi p là 56.460 tri u ng, chi m 17,02% giá tr ngành Nông - Lâm - Ngư nghi p. Ngoài di n tích r ng t nhiên ã ư c khoán b o v , chăm sóc hàng năm. Các huy n mi n núi còn ti n hành tr ng, khoanh nuôi, tái sinh b o v ư c di n tích r ng khá l n. Công tác tr ng r ng và b o v r ng ư c quan tâm trong nh ng năm g n ây. Di n tích r ng tr ng ch y u các cây Sao en, Lim, D u, keo, b ch àn, qu … Keo hi n nay chi m di n tích khá l n, năng su t bình quân khu v c trong kho ng t 70 - 88 t n/ha và ngày càng em l i ngu n l i kinh t khá cao. - Th y s n Ngành nuôi tr ng và ánh b t th y s n c a vùng mi n núi quá nh bé, s n lư ng và giá tr s n ph m không áng k , ch y u ch áp ng m t ph n nhu c u n i vùng. Năm 2008, t ng s n lư ng th y s n toàn vùng t 210 t n. Ti m năng khai thác không l n. 1.2.2. Công nghi p - Ti u th công nghi p, Xây d ng Trong nh ng năm qua, ngành Công nghi p - Ti u th công nghi p và Xây d ng ã có s phát tri n áng k . H u h t các cơ s công nghi p, ti u th công nghi p và xây d ng u nh bé và t p trung các th tr n, trung tâm huy n l và các trung tâm c m xã. Tuy nhiên, ngành công nghi p và ti u th công nghi p v n chi m t tr ng r t nh trong cơ c u giá tr s n xu t c a vùng. Năm 2008, trên toàn a bàn 06 huy n mi n núi có t ng s 1.605 cơ s thì h u h t u thu c lo i hình h kinh doanh cá th và tư nhân (1.600 cơ s ), ch có 02 cơ s s n xu t thu c lo i hình nhà nư c, 03 cơ s t p th . 1.2.3. Thương m i - D ch v và Du l ch Nh ng s n ph m hàng hóa c a vùng trao i v i bên ngoài ch y u là g và s n ph m ch bi n t g , cây mía, cây qu và m t s lâm s n khác. Còn các s n ph m nh p vào trong vùng là nguyên v t li u xây d ng, nhiên li u, phân bón, lương th c và dùng ph c v sinh ho t hàng ngày. V d ch v có t c tăng trư ng khá, ngày càng chi m t tr ng áng k trong cơ c u kinh t . Các ho t ng d ch v v n t i, ngân hàng phát tri n, có tác d ng thúc y phát tri n kinh t - xã h i c a vùng. Tuy nhiên, v n t i trong vùng ch y u là ư ng b , phương ti n chính là xe ô tô và chưa áp ng ư c nhu c u i l i và v n chuy n hàng hóa trong vùng. Du l ch trên a bàn chưa ư c u tư phát tri n, cơ s h t ng còn quá khó khăn, khâu d ch v chưa phát tri n. 1.3. Th c tr ng v xã h i và an ninh qu c phòng
Công tác chăm sóc và b o v s c kh e c ng ng cho ng bào dân t c trong vùng t ng bư c kh c ph c tình tr ng xu ng c p v cơ s v t ch t, i ngũ cán b y t ư c tăng cư ng. Các chương trình y t u t k ho ch ra, góp ph n h th p t l các b nh như s t rét, bư u c ...Tuy nhiên, t l m c b nh và t vong trong vùng còn cao. Cơ s v t ch t và i ngũ cán b y t hi n nay chưa áp ng ư c nhu c u. Vi c xây d ng i s ng văn hóa, nh t là Phong trào “Toàn dân oàn k t xây d ng i s ng văn hóa” và các chính sách phát tri n văn hóa c a nhà nư c trong vùng ti p t c ư c chú tr ng th c hi n. S nghi p giáo d c - ào t o ư c các c p, các ngành quan tâm, hi n nay t l h c sinh t i trư ng t 80% so v i tu i i h c. Tuy nhiên, ch t lư ng giáo d c trên a bàn v n còn th p, nh t là trong vùng các xã c bi t khó khăn. H th ng trư ng l p và trang thi t b còn thi u, phòng h c tranh tre, phòng t m v n còn. Hi n t i chưa áp ng ư c yêu c u phát tri n c a s nghi p giáo d c. Công tác ng d ng, chuy n giao ti n b k thu t ư c tri n khai th c hi n b ng nhiêu mô hình. Năng l c cán b chuy n giao tuy ã có ki n th c và kinh nghi m nhưng còn r t thi u trang thi t b , phương ti n. Cơ s v t ch t k thu t t i các huy n còn thi u nhi u và quá sơ sài. V an ninh qu c phòng, tr t t an toàn xã h i các huy n mi n núi luôn ư c n nh và gi v ng. Th c hi n có k t qu các ch trương v xây d ng khu v c phòng th , phong trào toàn dân tham gia b o v T qu c, gi gìn an ninh chính tr , tr t t an toàn xã h i. 1.4. Th c tr ng k t c u h t ng H th ng giao thông còn nhi u khó khăn, nh hư ng l n n vi c lưu thông kinh t gi a các a phương trong vùng, c bi t vào mùa mưa. Các tuy n ư ng t nh l , huy n l nhìn chung ã ư c xây d ng tương i khá, m t s tuy n khác ang có d án u tư. Nhi u tuy n ư ng liên xã, thôn xóm còn quá kém, h th ng c u c ng và h th ng thoát nư c ã có nhưng còn nhi u h n ch . V th y l i: Trong vùng hi n có 279 công trình th y l i, t ng di n tích tư i 4.128 ha. Tuy nhiên, chưa áp ng ư c yêu c u s n xu t c a ngư i dân. V i n năng: H th ng i n chưa áp ng ư c yêu c u s n xu t và sinh ho t. Hi n nay s h có i n trong vùng ch là 34.140 h , chi m 81% toàn vùng. H th ng c p nư c sinh ho t: Chương trình NS&VSMTNT cùng v i các ngu n t các chương trình khác ã u tư 162 công trình v i t ng v n kho ng 53.978 tri u ng, c p nư c cho kho ng 9.997 h , nâng t ng s h ư c cung c p nư c sinh ho t h p v sinh n năm 2010 chi m kho ng 76,83% dân s toàn vùng. V bưu chính vi n thông: Nhìn chung ã áp ng ư c yêu c u cơ b n c a d ch v bưu chính vi n thông trong vùng. Toàn vùng có 15.167 máy i n tho i c nh, bình quân 7,63 máy/100 dân, t ng s thuê bao Internet là 786 thuê bao. V văn hóa thông tin: n nay, trong vùng ã có 6 ài truy n thanh - phát l i truy n hình, t p trung vào tuyên truy n ư ng l i ch trương chính sách c a ng, pháp lu t c a Nhà nư c, nhi m v chính tr a phương. H th ng văn hóa thông tin m i ch áp ng ư c khu v c trung tâm huy n và các trung tâm
c m xã, còn i v i các khu v c vùng sâu, vùng xa chưa ư c u tư nhi u m b o yêu c u thi t y u. Cơ s v t ch t ph c v cho công tác th d c th thao chưa phát tri n. Toàn vùng hi n có 17 sân v n ng, v n ng viên ch y u ch t p trung t các xã, th tr n khi có phong trào thi u. H th ng thoát nư c và v sinh môi trư ng chưa ư c chú tr ng u tư. Phương th c s n xu t l c h u, cơ s h t ng còn nhi u khó khăn, nh hư ng không ít n i s ng c a nhân dân, là m m m ng gây ra các d ch b nh. Tóm l i, c sáu huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi u là nh ng huy n nghèo và có s phát tri n không ng u theo vùng lãnh th và theo lĩnh v c s n xu t. Theo vùng lãnh th , có huy n có i u ki n phát tri n m nh như Ba Tơ, Sơn Hà, Trà B ng; có huy n kinh t khó phát tri n hơn như: Tây Trà, Sơn Tây, Minh Long. Có huy n cơ s h t ng khá như: Ba Tơ, Sơn Hà; có huy n cơ s h t ng y u kém như Tây Trà, Sơn Tây. Theo lĩnh v c s n xu t, có huy n có hư ng phát tri n công nghi p vì nguyên li u d i dào như: Ba Tơ, Sơn Hà, Trà B ng, nhưng cũng có huy n ít có l i th phát tri n công nghi p mà ch phát tri n ti u th công nghi p, làng ngh , như Tây Trà, Sơn Tây. Th c tr ng nêu trên là nh ng ch báo r t áng quan tâm trong quá trình u tư phát tri n kinh t - xã h i mi n núi t nh Qu ng Ngãi trong nh ng năm n. Chương 2. ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH TH C HI N M T S CHÍNH SÁCH, CHƯƠNG TRÌNH, D ÁN PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I T I CÁC HUY N MI N NÚI T NH QU NG NGÃI I. CHƯƠNG TRÌNH PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I CÁC XÃ C BI T KHÓ KHĂN MI N NÚI VÀ VÙNG SÂU VÙNG XA (CHƯƠNG TRÌNH 135) 1.1. Chương trình 135 giai o n I a. N i dung c a Chương trình là: Quy ho ch b trí l i dân cư nh ng nơi c n thi t; y m nh phát tri n s n xu t nông, lâm nghi p, g n v i ch bi n, tiêu th s n ph m; Phát tri n cơ s h t ng nông thôn phù h p v i quy ho ch s n xu t và b trí l i dân cư; Quy ho ch và xây d ng các trung tâm c m xã; ào t o cán b xã, b n, làng, phum, sóc.
- Th i gian th c hi n: T năm 1999-2005. - Ph m vi th c hi n trên a bàn các xã BKK, c th : Năm 1999:22 xã; năm 2000: 44 xã; t năm 2001-2005: 57 xã. b. ánh giá k t qu Nh ng k t qu t ư c: Chương trình ã góp ph n xây d ng ư c h th ng CSHT quan tr ng, là l c lư ng v t ch t to l n làm thay i b m t nông thôn, t o ti n cho phát tri n vùng dân t c và mi n núi. ưa k thu t canh tác m i v i nh ng gi ng cây tr ng, v t nuôi năng su t cao, ch t lư ng t t ã d n thay th nh ng t p quán s n xu t l c h u; di n tích khai hoang ru ng lúa nư c và năng l c tư i tiêu tăng lên giúp n nh m t ph n lương th c. Góp ph n c i thi n i s ng c a ng bào trên các lĩnh v c kinh t , văn hóa, giáo d c, y t và s c kh e c ng ng: V cơ b n trên a bàn không còn h ói kinh niên, t c gi m nghèo hàng năm khá, t 65% (trư c khi có Chương trình) xu ng còn 23,84% (cu i năm 2005), bình quân gi m 4-5%/năm. H u h t các xã u có trư ng ti u h c và THCS kiên c , thu hút trên 95% s tr em ti u h c, trên 75 % tr em THCS trong tu i n trư ng; nhi u a phương ã hoàn thành ph c p giáo d c THCS; có tr m y t ã ngăn ch n cơ b n các d ch b nh; i s ng văn hoá ư c nâng cao m t bư c, văn hoá truy n th ng c a các dân t c ư c tôn tr ng, gi gìn và phát huy. Các d án quy ho ch s p x p l i dân cư ã góp ph n n nh i s ng, giúp ng bào ư c ti p c n các h t ng k thu t, d ch v xã h i. Nh ng t n t i, h n ch : - V t ch c th c hi n: Chưa sát th c t nên d n n nhi u bi n ng v s xã thu c Chương trình: S xã thu c di n u tư ã tăng d n t 21 n 57 xã. Chưa có chính sách khuy n khích các a phương thoát kh i Chương trình.Ch có 14/57 xã hoàn thành m c tiêu, t t l r t th p 24,56%. M t khác, do không có s ánh giá khách quan và tâm lý không mu n thoát kh i Chương trình. Công tác qu n lý, ch o các d án chưa ư c t p trung. S ph i h p gi a Ban ch o và các S , ngành chưa ư c ch t ch , ng b . Công tác tuyên truy n ph bi n chưa ư c quan tâm úng m c. Nhi m v giám sát thi u ch t ch , kém hi u l c. Th c hi n u tư còn dàn trãi, chưa ng b . N i dung thi u m c tiêu c th cho t ng vùng u tư. D án quy ho ch b trí l i dân cư ch m i th c hi n ư c vi c h tr dãn dân, công tác quy ho ch dân cư ch d ng bư c l p d án quy ho ch... Trong xây d ng CSHT, cơ c u u tư còn n ng v các công trình giao thông (chi m 42,90%); trong khi v n u tư cho th y l i (33,75%), nư c sinh ho t (7,39%), i n (3,6%), trư ng h c (11,35%) và khai hoang (0,68%) là chưa h p lý. - V qu n lý các ngu n v n u tư: Chương trình do UBND các huy n tr c ti p qu n lý, trong khi trình cán b còn nhi u h n ch . Tuy chưa có vi ph m l n nhưng còn bi u hi n nh ng sai sót và lãng phí. Quy trình ch n và ánh giá nhà th u thi công chưa t t. nhi u a phương ch n nhà th u không năng l c. Công tác nghi m thu thi u cán b có chuyên môn phù h p; m t s công trình chưa m b o ch t lư ng. M t s a phương có th c hi n huy ng dân khai thác v t li u xây d ng t i ch , tham gia xây d ng công trình nhưng t l r t th p. H u h t, các công trình CSHT do nhà th u làm, s tham gia c a ngư i dân b n x là r t th p. M t s nơi, vi c l a ch n công trình ít ư c th o
lu n r ng rãi v i dân, ho c ch là hình th c, nên u tư không h p lý, kém hi u qu . - V công tác qu n lý v n hành, duy tu b o dư ng công trình: UBND t nh ã ban hành Quy ch qu n lý, duy tu, b o dư ng, s a ch a, nâng c p và khai thác các công trình cơ s h t ng t i xã mi n núi. Tuy nhiên, ngu n l c ch y u th c hi n là công lao ng c a nhân dân a phương và v n duy tu, b o dư ng c a a phương r t h n h p, vi c th c hi n còn nhi u b t c p. - V l ng ghép các chương trình, d án: Có g p nhi u khó khăn do m i chương trình, d án u tư u có m c tiêu, cơ quan ch trì riêng, cơ ch qu n lý và th i i m th c hi n khác nhau, cùng v i nh ng h n ch trong công tác quy ho ch và cơ ch l ng ghép không rõ ràng nên hi u qu chưa cao, chưa phát huy ư c s c m nh t ng h p c a các ngu n l c u tư. 1.2. Chương trình 135 giai o n II (2006 - 2010) a. N i dung c a chương trình là: H tr phát tri n s n xu t và chuy n d ch cơ c u kinh t , nâng cao trình s n xu t c a ng bào các dân t c; Phát tri n cơ s h t ng thi t y u các xã, thôn, b n c bi t khó khăn; ào t o, b i dư ng cán b cơ s , nâng cao trình qu n lý hành chính và kinh t ; ào t o nâng cao năng l c c ng ng; Tr giúp pháp lý nâng cao nh n th c pháp lu t. - Th i gian th c hi n: T năm 2006 - 2010. - Ph m vi th c hi n trên a bàn t nh: G m 43 xã BKK mi n núi và 31 thôn BKK thu c các xã khu v c II. b. ánh giá k t qu th c hi n Nh ng k t qu t ư c: Chương trình ã t ư c ph n l n các n i dung; v cơ b n, không còn tình tr ng h ói thư ng xuyên; t l h nghèo c a các xã, thôn BKK ã gi m t 71,56% u năm 2006 xu ng còn 44,24% vào gi a năm 2010 (gi m 27,32%, bình quân m i năm gi m kho ng 5,5%). - M t s ch tiêu t k ho ch: T l xã có công trình th y l i nh m b o ph c v cho s n xu t t 93,33% (MT 80%); T l thôn b n có i n các c m dân cư t 88,81% (MT 80%); T l h c sinh ti u h c trong tu i ư c n trư ng là 99,53% (MT 95%); T l h c sinh THCS trong tu i ư c n trư ng là 91,17% (MT 75%); T l h có h xí h p v sinh t 52,33% (MT 50%); T l ngư i dân có nhu c u tr giúp pháp lý ư c giúp pháp lu t mi n phí là 100 % (MT 95%). - V phát tri n s n xu t, chuy n d ch cơ c u kinh t : S n xu t nông nghi p ã có bư c phát tri n áng k nh áp d ng gi ng cây tr ng, v t nuôi m i và ng d ng khoa h c, k thu t vào s n xu t, năng su t cây tr ng, v t nuôi tăng lên. ng bào các dân t c thi u s ã t ng bư c thay th d n t p quán s n xu t l c h u. T l h có m c thu nh p bình quân u ngư i trên 3,5 tri u ng/năm c a vùng tăng t 26,71% năm 2006 lên 44,59% vào năm 2010. - V hoàn thi n cơ s h t ng: H th ng cơ s h t ng thi t y u t i các a bàn BKK ã ư c quy ho ch và tri n khai th c hi n u tư t ngu n v n c a CT 135-II, cùng v i ngu n l c t các chương trình, d án khác ã cơ b n ph c v ư c ph n l n nh ng yêu c u c p thi t nh t trong s n xu t và sinh ho t c a
ngư i dân t i các a bàn này. - i s ng văn hoá, xã h i ã có bư c chuy n bi n tích c c. T l h c sinh ti u h c và h c sinh trung h c cơ s trong tu i n trư ng u cao; s h ư c s d ng nư c sinh ho t h p v sinh, s h ư c s d ng i n u tăng và t m c tiêu c a Chương trình. - V nâng cao năng l c: Trình , năng l c qu n lý CT 135-II cũng như các chương trình, chính sách khác c a cán b c p xã và thôn ư c nâng lên m t bư c; i ngũ cán b c p xã, thôn ã ư c trang b các ki n th c, k năng v qu n lý i u hành, qu n lý u tư cũng như trình chuyên môn nghi p v v xóa ói gi m nghèo. Vì v y, trong giai o n 2006-2010, s lư ng xã ư c giao làm ch u tư các d án, chính sách thu c CT 135-II tăng lên: năm 2006 có 13,95%, n năm 2010 có 81,3% xã; h p ph n H tr s n xu t n năm 2008 có 100% xã làm ch u tư. Năng l c c a c ng ng ư c nâng lên, ngày càng có nhi u h bi t áp d ng khoa h c k thu t và s d ng lo i gi ng cây tr ng, v t nuôi có ch t lư ng và năng su t cao vào s n xu t tăng thu nh p, nâng cao i s ng nhân dân. Nh ng t n t i, h n ch : - Các m c tiêu, ch tiêu chưa t ư c: M c tiêu gi m t l h nghèo: T l h nghèo các xã, thôn BKK c a t nh năm 2010 ã gi m 27,32% so v i năm 2006. Tuy nhiên, v n còn m c khá cao là 44,24% (MT dư i 30%). - V phát tri n cơ s h t ng: T l xã có ư ng giao thông cho xe cơ gi i t trung tâm xã n thôn b n ch t 76,8% (MT 80%); T l xã có trư ng h c, l p h c kiên c ch t 95,34% (MT 100%); T l xã có Tr m y t kiên c , úng tiêu chu n ch t 51,16% (MT 100%). -V phân c p cho c p xã làm ch u tư: Ch có 81,3% s xã BKK ư c giao làm ch u tư các công trình CSHT (MT 100%). Ch có 01xã hoàn thành m c tiêu chương trình (xã Ba Dinh, huy n Ba Tơ). Qua i u tra l y ý ki n nhân dân v Chương trình, có 45,5% ý ki n cho r ng“chưa hi u qu l m” so v i 30,6% ý ki n “hi u qu t t”. - Trong ch o, i u hành: Vi c t ch c tri n khai chương trình còn nhi u lúng túng, nhi u văn b n hư ng d n ban hành ch m. M t s n i dung c a văn b n hư ng d n ph i s a i nhi u l n gây khó khăn cho các a phương. - Trong t ch c th c hi n: Vi c phân b v n th c hi n Chương trình còn ch m, thư ng phân thành nhi u t ã gây khó khăn cho các a phương trong vi c l p k ho ch t ch c th c hi n cũng như gi i ngân v n. Nguyên t c “xã có công trình, dân có vi c làm, tăng thêm thu nh p t vi c tham gia lao ng công trình t i xã” chưa ư c th c hi n t t. Vai trò và nhi m v c a m t s cơ quan c p t nh, huy n trong quá trình tham mưu và t ch c ch o th c hi n Chương trình có lúc, có vi c thi u ng b , chưa k p th i. Công tác qu n lý, t ch c tri n khai th c hi n c a cán b xã nhi u nơi còn lúng túng, g p nhi u khó khăn. II. M T S CHÍNH SÁCH H TR T S N SU T, T , NHÀ VÀ NƯ C SINH HO T CHO H NG BÀO DÂN T C THI U S NGHÈO, I S NG KHÓ KHĂN (CHƯƠNG TRÌNH 134) 2.1. N i dung, th i gian, ph m vi chương trình - N i dungchương trình: Giao t s n xu t nương r y, t ru ng lúa; Giao
t t i thi u cho h ng bào; H tr nhân dân xây d ng nhà theo phương châm: Nhân dân t làm, nhà nư c h tr và c ng ng giúp ; H tr gi i quy t nư c sinh ho t t p trung, phân tán. - Th i gian th c hi n: T năm 2005 - 2008. - Ph m vi th c hi n: 67 xã, 329 thôn thu c 9 huy n (tr ng tâm là 6 huy n mi n núi). S h th hư ng là: 13.907 h , ư c i u ch nh lên 29.019 h . 2.2. ánh giá k t qu Nh ng k t qu t ư c: Chương trình bư c u ã gi i quy t cơ b n tình tr ng khó khăn v t , nhà và nư c sinh ho t: Khai thác ư c ti m năng t ai, lao ng và c i thi n i s ng ngư i dân; m b o m t b ph n ng bào có i u ki n phát tri n s n xu t, t o cơ h i ph n u, nâng cao ý th c trách nhi m và nghĩa v vươn lên thoát nghèo. Quy ch dân ch ư c phát huy: Vi c h tr m t s chính sách ư c công khai dân ch t khâu l p và phân b k ho ch, n khâu giám sát th c hi n; công tác xã h i hóa trong vi c ki m tra, giám sát ã ư c hình thành và rõ nét hơn trong m i ngư i dân. Nhi u a phương ã ch ng th c hi n t t các phương th c qu n lý d án: Nhi u xã th c hi n t t trách nhi m ký k t h p ng xây nhà cho dân (trư ng h p h dân có nhu c u) và ã làm t t vai trò ch u tư xây d ng công trình nư c sinh ho t t p trung. Nh n th c c a ngư i dân a phương v chính sách c a nhà nư c ư c nâng lên. Ý th c tương tr giúp trong c ng ng cũng ư c nâng cao. Gi i quy t cơ b n v n nhà , t s n xu t và nư c sinh ho t: H tr cho 15.333 h có nhà ư c c ng hoá khung nhà, 597 h có t s n xu t và i b ph n cư dân trên vùng ư c dùng nư c s ch, c i thi n ch t lư ng cu c s ng. Nh ng t n t i, h n ch : Công tác i u tra, kh o sát còn h n ch : M t s huy n i u tra thi u chính xác, d n n ch tiêu m t s chính sách trong án không sát v i th c t . Nguyên nhân là l c lư ng và i u ki n i u tra, kh o sát ban u g p nhi u khó khăn, Trung ương quy nh th i gian i u tra, kh o sát, l p án là quá ng n. M t s quy nh v chính sách chưa phù h p th c t : i tư ng th hư ng các xã thu c các khu v c I, II, III có i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i và kh năng ngu n l c c a t ng a phương khác nhau, nhưng m c h tr nhà , t s n xu t theo ki u bình quân là chưa phù h p; M c h tr khai hoang, n bù thu h i t 6 tri u ng/ha là quá th p. Do ó, a phương g p nhi u lúng túng, chưa t o ư c cơ h i cho ng bào có t s n xu t. V công tác t ch c th c hi n còn h n ch . Chưa ban hành các quy nh v huy ng, l ng ghép các ngu n v n; hư ng d n cơ ch l ng ghép các ngu n v n và cân i ngu n v n l ng ghép trên a bàn nh m phát huy s c m nh t ng h p th c hi n Chương trình t hi u qu cao. Vi c phân công cán b c p huy n, xã còn ph i kiêm nhi m nhi u chương trình, nhi m v xoá ói gi m nghèo, kh i lư ng công vi c nhi u, nên công tác ch o chưa ư c t p trung. Công tác kh o sát thi t k công trình t n t i nhi u y u kém. Nhi u công trình nư c sinh ho t không phát huy hi u qu do kh o sát ngu n nư c; công su t thi t k không phù h p v i ngu n nư c và nhu c u s d ng. Nhi u công trình b o qu n kém nên ch c n hư h ng nh u ngu n là công trình không s d ng ư c. Công tác sơ k t rút kinh nghi m, ph bi n kinh nghi m cho c ng ng, nhân r ng i n hình chưa k p th i. III. D ÁN TR NG M I 5 TRI U HA R NG (D ÁN 661)
3.1.N i dung d án, th i gian, ph m vi D án - N i dung: B o v hi u qu v n r ng hi n có; Th c hi n ngay t giai o n u vi c giao t, giao r ng cho các t ch c, h gia ình cá nhân g n v i nh canh, nh cư, xóa ói gi m nghèo b o v , khoanh nuôi r ng k t h p tr ng b sung và tr ng m i; Tr ng 2 tri u ha r ng phòng h r ng c d ng và tr ng 3 tri u ha r ng s n xu t. - Th i gian th c hi n: T năm 1998 - 2010. - Ph m vi th c hi n trên a bàn t nh: Trên a bàn 10 huy n, v i quy ho ch ti m năng t tr ng r ng ã phê duy t n năm 2010 là 46.000 ha (trong ó: 6 huy n mi n núi là 35.100 ha, chi m 76,30% di n tích). 3.2. ánh giá tình hình th c hi n Nh ng k t qu t ư c: Vi c ban hành văn b n quy ph m pháp lu t, cơ ch , chính sách th c hi n D án: ư c th c hi n t Trung ương, n a phương k p th i và rõ ràng, giúp các c p chính quy n làm cơ s tri n khai th c hi n. Công tác ch o, i u hành: Vi c t ch c, ho t ng c a Ban ch o, Ban qu n lý D án 661 ư c s ch o th ng nh t và xuyên su t t Chính ph n các c p chính quy n a phương. Vi c u tư NSNN, huy ng v n: Vi c u tư NSNN và thu hút ư c nhi u ngu n v n khác th c hi n d án là n l c l n nh m ph xanh t tr ng i tr c, c i thi n môi trư ng, xóa ói gi m nghèo cho ngư i dân tham gia ngh r ng. Vi c th c hi n các m c tiêu, nhi m v c th c a D án: n nay, t nh cơ b n th c hi n b ng và vư t so v i k ho ch ư c giao: Tr ng m i và chăm sóc r ng phòng h : 21.132 ha/19.550 ha, t 108%; Qu n lý b o v r ng: 554.265/382.100 ha, t 145,1%; Khoanh nuôi tái sinh r ng: 73.271/82.724 ha, t 88,6%. Di n tích thành r ng là 66.529 ha. Hi u qu v kinh t - xã h i, môi trư ng c a D án: T năm 1998 - 2009, di n tích có r ng tăng t 126.602 ha lên 234.799 ha, che ph tăng t 24,6% lên 41,68%. K t qu Quy ho ch l i 3 lo i r ng t o i u ki n qu n lý ch t ch r ng phòng h , giao cho các BQL r ng phòng h và chính quy n a phương qu n lý. D án ã ưa g n 80.000 ha t tr ng i núi tr c tr ng r ng, giao khoán hàng trăm nghìn lư t ha b o v và khoanh nuôi r ng, t o vi c làm cho g n 10.000 h , hình thành trong c ng ng dân cư mi n núi bi t làm ngh r ng, gi r ng và xóa b d n t p quán du canh du cư phát r ng làm nương r y. Qua i u tra cho th y ngư i dân ánh giá cao vi c th c hi n chương trình, v i 86,1% ý ki n cho là có hi u qu . Nh ng t n t i, h n ch : Công tác ch o tri n khai chưa k p th i: M t s văn b n quan tr ng ch o th c hi n d án chưa k p th i. Trong ó, văn b n quan tr ng nh t làm căn c xây d ng D án 661 là Quy t nh 154/2004/Q -UB c a UBND t nh V vi c phê duy t Quy ho ch t ng th phát tri n lâm nghi p giai o n 2002-2010, n năm 2004 m i ban hành. Công tác ch o giai o n 1998-2004 d a vào Quy t nh 2356/Q -UB ngày 27/8/1996 V vi c phê duy t d án t ng quan lâm nông công nghi p giai o n 1993-2000. Vì v y, vi c rà soát, s p x p l i qu t lâm nghi p, chuy n m c ích s d ng di n tích vùng phòng h không xung y u sang t s n xu t chưa k p th i, làm n y sinh tranh ch p và xâm h i r ng. Vi c qu n lý và s d ng t lâm nghi p chưa th t ch t ch : T năm 2002 tr v trư c, ngư i dân a phương không có nhu c u s d ng t r ng. th c hi n Ngh nh 02/CP ngày 15/01/1994,
chính quy n m t s xã và Lâm trư ng ã cho t ch c, cá nhân mư n ho c thuê t tr ng cây nguyên li u, nhưng chưa ư c s cho phép c a c p có th m quy n và chưa ư c c p GCNQSD , trong ó có ngư i không thu c h kh u a phương và t ch c không có ch c năng tr ng r ng. n nay, khi ngư i dân a phương có nhu c u t s n xu t và òi ph i tr l i t chia cho dân, thì chưa gi i quy t ư c vì cây tr ng chưa n kỳ khai thác. Vi c th c hi n các gi i pháp lâm sinh chưa t o i u ki n cho cây tr ng chính phát tri n. Su t u tư cho các công trình lâm sinh còn th p, t khoán qu n lý b o v r ng, khoanh nuôi tái sinh r ng, n tr ng r ng. Tình tr ng xâm h i r ng và tranh ch p t lâm nghi p di n ra khá ph c t p.N n khai thác và v n chuy n lâm s n trái phép di n ra nhi u nơi. IV. ÁN PHÁT TRI N GIAO THÔNG NÔNG THÔN – MI N NÚI án ư c th c hi n theo ch trương c a t nh, án phát tri n giao thông nông thôn - mi n núi t nh Qu ng Ngãi giai o n 2006-2010. 4.1. M c tiêu, th i gian, ph m vi án - M c tiêu: Th c hi n nh a hóa, c ng hóa ít nh t 1.500 km tuy n ư ng huy n, xã, thôn, kh i ph , trong ó: ư ng huy n: 500 km, t tiêu chu n c p IV, V. Ph n u n năm 2010 nh a hóa, c ng hóa bình quân ít nh t 70% tuy n; ư ng xã, phư ng, th tr n ( ư ng xã): 750 km, t tiêu chu n ư ng GTNT lo i A, B. Ph n u n năm 2010 c ng hóa m t ư ng BTXM bình quân ít nh t 60% tuy n; ư ng thôn, kh i ph ( ư ng thôn): 250 km, t ti u chu n GTNT lo i A, B. T ng bư c c ng hóa m t ư ng BTXM, g ch ho c c p ph i các tuy n ư ng thôn, ư ng ra ng ru ng. Riêng ư ng n i ph , bê tông hóa 100% các ư ng h m n i thành. - Th i gian th c hi n: T năm 2006 - 2010. - Ph m vi án: 13/14 huy n, thành ph (ngo i tr huy n Lý Sơn). 4.2. ánh giá tình hình th c hi n Nh ng k t qu t ư c: án tri n khai phù h p v i ch trương và yêu c u th c ti n. Công tác ch o ư c t p trung th c hi nChính quy n các c p ã tích c c ch o và t ch c th c hi n. Các cơ ch , chính sách ư c quán tri t sâu r ng trong qu n chúng nhân dân, nh t là ch trương huy ng, qu n lý và s d ng các kho n óng góp t nguy n c a nhân dân xây d ng k t c u h t ng xã, phư ng, th tr n. Nh ng t n t i, h n ch : Ngu n v n b trí và huy ng th p so v i nhu c u nên khó hoàn thành k ho ch: Ngu n v n ngân sách b trí u tư m t ư ng nh a, ư ng BTXM còn r t th p so v i k ho ch. Do ó, n năm 2009, t ng s Km trong toàn t nh ư c nh a hoá, c ng hoá t th p: ư ng huy n t 41,14%; ư ng xã t 35,11% so v i k ho ch. T năm 2008, t nh giao k ho ch v n vay tín d ng ưu ãi cho UBND các huy n và kh u tr vào v n XDCB hàng năm. Theo án, u tư ư ng xã thì v n Ngân sách t nh b trí (50% xã ng b ng; 80% xã mi n núi), còn l i ngân sách c p huy n, c p xã và các ngu n huy ng c a xã. Tuy nhiên, ngu n l c u tư t i c p huy n g p khó khăn v v n ngân sách c a huy n, xã và huy ng trong dân.
án t p trung ph n l n d án th c hi n trên a bàn các huy n mi n núi (chi m 20/33 d án giai o n 2009-2010) nhưng ch y u th c hi n t các ngu n: ngân sách t nh, Chương trình 30a, Trái phi u Chính ph , Giao thông nông thôn 3, còn ngu n ngân sách huy n, xã và huy ng trong dân v i t l r t th p và h u như không th c hi n ư c. Trên a bàn mi n núi, nhi u tuy n ư ng t ch t lư ng th p do a hình ph c t p, thi t k và ngu n l c u tư th p. Các tuy n ư ng khu v c mi n núi nh ng năm qua ch y u u tư n n ư ng và công trình thoát nư c, còn m t ư ng chưa ư c u tư nên thư ng b hư h ng sau mùa mưa lũ. Qua i u tra xã h i h c, ph n l n ngư i dân u nh n th y vai trò quan tr ng c a m ng lư i giao thông và ánh giá m c “hi u qu t t” chi m 39,1%. Tuy nhiên, cũng có nhi u ý ki n cho th y hi u qu các án giao thông nông thôn còn h n ch , chi m 33,9% “chưa hi u qu l m” và 20% “không hi u qu ”. V. ÁN KIÊN C HÓA KÊNH MƯƠNG - TH Y L I án ư c th c hi n theo ch trương c a t nh, án Chương trình Kiên c hóa kênh mương th y l i giai o n 2006-2010. 5.1. M c tiêu, th i gian, ph m vi án - M c tiêu: Kiên c hóa (KCH) 500 km kênh mương, trong ó: Kênh lo i II: 53 km; Kênh lo i III: 247 km. Kiên c hóa ư c u tư t chương trình, d án l ng ghép khác: 200 km. - Th i gian th c hi n: T năm 2006 - 2010. - Ph m vi th c hi n: 13/14 huy n, thành ph (ngo i tr huy n Lý Sơn). 5.2. ánh giá tình hình th c hi n Nh ng k t qu t ư c: án góp ph n nâng cao năng l c tư i tiêu, ph c v phát tri n s n xu t nông nghi p. ng bào dân t c mi n núi ã bư c u ti p c n, t n ngu n th y l i thâm canh lúa nư c, tr ng ngô, nuôi tr ng th y s n. án ư c s quan tâm ch o i u hành c a các c p, các ngành, các t ch c chính tr . ư c s ng tình, hư ng ng c a nhân dân, ngư i dân nhi u nơi t ra tích c c trong vi c tham gia ph n v n 30-40% óng góp, nhi u HTX ch ng v n ng thu trư c khi có v n h tr c a t nh. Góp ph n nâng cao nh n th c c a ngư i dân trong xây d ng, khái thác và b o v công trình th y l i. M t s huy n mi n núi như Sơn Hà, Minh Long nh th c hi n l ng ghép các ngu n v n t các chương trình khác tri n khai trên a bàn, nên ã huy ng ư c ngu n v n l n th c hi n t và vư t m c tiêu án. Nh ng t n t i, h n ch : Phương án cân i ngu n v n th c hi n m c tiêu chưa kh thi. Vi c huy ng ngu n v n óng góp c a nhân dân vùng hư ng l i các huy n mi n núi là r t khó, do i s ng nhân dân còn nghèo, ngu n v n góp c a các a phương cũng h n ch . Vì v y, kh năng cân i ngân sách chưa áp ng ư c yêu c u th c hi n theo chương trình. B máy th c hi n chưa m b o yêu c u. Do thi u cán b chuyên môn th y l i và không có b ph n chuyên trách u tư XDCB nên các h sơ th t c, l p h sơ thi t k ch m và cơ ch qu n lý tài chính còn lúng túng. S ph i h p gi a các S , ngành chưa ch t ch . Cơ ch ki m tra, giám sát chưa ư c th c hi n thư ng xuyên, nghiêm túc. VI. CHƯƠNG TRÌNH KHUY N NÔNG, KHUY N NGƯ