Chuyên đề tốt nghiệp: Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất lúa ở xã Quảng Ngạn, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chuyên đề tốt nghiệp<br /> <br /> PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Lúa là cây lương thực quan trọng nhất của nước ta. Trồng lúa là một nghề truyền<br /> thống của dân tộc Việt Nam có từ xa xưa, có lẽ từ khi bắt đầu việc trồng trọt thì cây<br /> lúa đã được đặt biệt quan tâm. Kinh nghiệm sản xuất lúa đã được hình thành, tích lũy<br /> và phát triển cùng với sự phát triển của dân tộc ta. Những tiến bộ của khoa học - kỹ<br /> <br /> uế<br /> <br /> thuật trong nước và thế giới ở lĩnh vực nghiên cứu và sản xuất lúa đã thúc đẩy mạnh<br /> mẽ ngành trồng lúa nước ta trên thương trường quốc tế. Chính vì vậy mà hiện nay,<br /> <br /> H<br /> <br /> Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 2 thế giới trên thị trường xuất khẩu lúa gạo.<br /> <br /> Quảng Ngạn là một địa phương nằm trong hệ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai,<br /> <br /> tế<br /> <br /> hiện nay dân cư sống dựa vào nông nghiệp là chủ yếu.Vì vậy muốn phát triển kinh tế<br /> <br /> h<br /> <br /> nâng cao đời sống người dân trên địa bàn thì phát triển nông nghiệp là con đường chủ<br /> <br /> in<br /> <br /> yếu. Hoạt động kinh tế mũi nhọn trên địa bàn bao gồm: trồng trọt, chăn nuôi, nuôi<br /> trồng và khai thác thủy sản. Bất kỳ một trong ba lĩnh vực trên chậm phát triển đều kìm<br /> <br /> cK<br /> <br /> hãm sự phát triển của địa bàn. Riêng ngành trồng trọt không chỉ góp phần trong sự<br /> phát triển kinh tế mà còn đảm bảo an ninh lương thực và ổn định xã hội. Ngành trồng<br /> <br /> họ<br /> <br /> trọt trên địa bàn chủ yếu là trồng lúa, nhưng trong những năm gần đây hiệu quả của<br /> sản xuất mang lại chưa cao, làm cho vai trò của trồng trọt chăn nuôi giảm xuống. Với<br /> 1423 hộ dân có khoảng trên 7000 nhân khẩu, trong đó trên 30% hộ dân tham gia vào<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> quá trình sản xuất lúa và cung cấp lương thực cho toàn xã. Điều đó có nghĩa là khi sản<br /> xuất không mang lại hiệu quả thì trên 30% hộ dân đối mặt với khó khăn kinh tế một<br /> cách trực tiếp, còn dân cư trên toàn xã có nguy cơ thiếu lương thực. Giải quyết khó<br /> khăn cho người dân địa phương, tìm cách nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất lúa<br /> tại địa bàn đang là mối quan tâm của chính quyền địa phương, cũng như người dân<br /> trên địa bàn. Nguyên nhân của những hạn chế gì?<br /> Xuất phát từ lý do đó, trong thời gian thực tập tại địa bàn xã Quảng Ngạn và tôi<br /> đã lựa chọn đề tài:“ Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất lúa ở xã Quảng Ngạn,<br /> <br /> huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ”.<br /> <br /> SVTH: Đặng Văn Lợi<br /> Lớp: K41A KTNN<br /> <br /> 1<br /> <br /> Chuyên đề tốt nghiệp<br /> <br /> Để làm chuyên đề tốt nghiệp cuối khóa cho mình. Nghiên cứu đề tài của mình<br /> tôi hướng mục đích:<br /> - Làm rõ các khái niệm, bản chất: cây lúa, vai trò và vị trí của cây lúa, hiệu quả<br /> kinh tế, các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế.<br /> - Phân tích đánh giá thực trạng sản xuất lúa từ đó xác định kết quả và hiệu quả<br /> sản xuất lúa ở xã Quảng Ngạn.<br /> - Thông qua sự phân tích, đánh giá thực trạng sản xuất lúa, từ đó đưa ra những<br /> <br /> uế<br /> <br /> giải pháp trên cơ sở phương hướng phát triển sản xuất lúa trong thời gian tới.<br /> Trong giới hạn của đề tài phương pháp, đối tượng và phạm vi nghiên cứu:<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> H<br /> <br /> <br /> <br /> - Phương pháp thống kê kinh tế.<br /> <br /> tế<br /> <br /> - Phương pháp điều tra phỏng vấn nông hộ.<br /> <br /> <br /> <br /> in<br /> <br /> - Phương pháp so sánh.<br /> <br /> h<br /> <br /> - Phương pháp phân tích số liệu.<br /> <br /> Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> cK<br /> <br /> - Đối tượng nghiên cứu: Kết quả và hiệu quả sản xuất lúa của các nông hộ<br /> - Phạm vi nghiên cứu:<br /> <br /> + Thời gian: Phân tích thực trạng sản xuất lúa năm 2010 của các nông hộ điều<br /> <br /> họ<br /> <br /> tra và của địa bàn qua giai đoạn 2008 – 2010<br /> + Không gian: Địa bàn xã Quảng Ngạn, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> Huế.<br /> <br /> SVTH: Đặng Văn Lợi<br /> Lớp: K41A KTNN<br /> <br /> 2<br /> <br /> Chuyên đề tốt nghiệp<br /> <br /> PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU<br /> CHƯƠNG 1<br /> CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN<br /> <br /> 1.1.1 Một số đặc điểm của cây lúa<br /> 1.1.1.1. Nguồn gốc của cây lúa<br /> Cây lúa là loại thảo mộc lương thực quan trọng của Việt Nam và thế giới, với hơn<br /> <br /> uế<br /> <br /> 3 tỉ người tiêu dùng, hay hơn phân nửa dân tộc thế giới, và 115 nước trồng lúa (2008).<br /> Cây lúa không những đóng góp vào an ninh lương thực quốc gia của nhiều nước, mà<br /> <br /> H<br /> <br /> còn cung cấp nguồn lợi tức cho hàng triệu người nông thôn và bảo vệ môi trường. Tuy<br /> nhiên, nguồn gốc của cây lúa vẫn còn nhiều tranh cải, vì nó xuất hiện lâu đời trong<br /> <br /> tế<br /> <br /> thời tiền sử. Theo một số nghiên cứu trong và ngoài nước, các cư dân ở Việt Nam có<br /> thể biết đến cây lúa cách nay ít nhất hàng nghìn năm trong nền văn hóa Hòa Bình, và<br /> <br /> h<br /> <br /> Miền Bắc Việt Nam có thể là một trong những trung tâm nguồn gốc cây lúa trồng độc<br /> <br /> in<br /> <br /> lập của Châu Á, theo thuyết “Đa trung tâm” của Viện Nghiên Cứu Lúa Quốc tế - IRRI<br /> <br /> cK<br /> <br /> (Chang, 1985).<br /> <br /> Cho đến nay, các nhà khảo cổ học Việt Nam chỉ tìm được vết tích hạt lúa cổ xưa<br /> nhất với niên đại phóng xạ khoảng 3.400 năm (Nguyễn Phan Quang & Vũ Xuân Đàn,<br /> <br /> họ<br /> <br /> 2000). Theo Bellwood (2005), nền nông nghiệp lúa của Việt Nam có thể xuất hiện<br /> cách nay chỉ 4.500- 3.500 năm mà thôi. Trong tháng 5-2010, các nhà khảo cổ học đã<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> tìm thấy nhiều hạt lúa cổ tại Thành Dền (Mê Linh, Hà Nội) thuộc văn hóa Đồng Đậu<br /> cách nay khoảng 3.000 năm, nhưng cần phải xác định lại hàm lượng carbon phóng xạ<br /> C14. Hy vọng rằng với những kỹ thuật mới như phân tích phythollis ngoài bào tử phấn<br /> hoa, các cuộc khai quật sâu rộng hơn và sự quan tâm nhiều hơn của ngành khảo cổ học<br /> trong nước đối với lịch sử nông nghiệp sẽ giúp các nhà nghiên cứu tìm thấy các vết<br /> tích hạt lúa gạo xa xưa hơn kết quả hiện có.<br /> Cây lúa trồng hiện nay là do quá trình thuần dưỡng từ cây lúa dại qua hàng trăm<br /> năm. Theo nhà khảo cổ học Phillip Edwards của trường Đại Học Trobe, Úc, thời gian<br /> tiến hóa từ loài cây dại đến có hệ thống sản xuất cây trồng trải qua khoảng 1.000 năm<br /> (Nguyễn Sinh-BBC News, 2007).<br /> SVTH: Đặng Văn Lợi<br /> Lớp: K41A KTNN<br /> <br /> 3<br /> <br /> Chuyên đề tốt nghiệp<br /> <br /> 1.1.1.2. Đặc điểm sinh học<br /> Sinh trưởng và phát triển của cây lúa phụ thuộc rất nhiều yếu tố, từ điều kiện tự<br /> nhiên, tình hình canh tác, phân bón đất đai, mùa vụ gieo trồng, giống và thời gian sinh<br /> trưởng của từng giống lúa.Quá trình sinh trưởng của cây lúa có thể chia ra làm hai thời<br /> kỳ: Sinh trưởng dinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực.<br /> - Thời kỳ sinh trưởng dinh dưỡng: Ở thời kỳ này cây lúa chủ yếu hình thành và<br /> phát triển các cơ quan dinh dưỡng như ra lá, phát triển rễ, đẻ nhánh…<br /> <br /> uế<br /> <br /> - Thời kỳ sinh trưởng sinh thực: Là thời kỳ phân hoá, hình thành cơ quan sinh sản<br /> bắt đầu từ khi làm đòng đến khi thu hoạch. Bao gồm các quá trình làm đòng, trổ bông,<br /> <br /> H<br /> <br /> hình thành hạt. Quá trình làm đốt tuy là sinh trưởng dinh dưỡng nhưng lại tiến hành<br /> song song với quá trình phân hoá đòng nên nó cũng nằm trong quá trình sinh thực.<br /> <br /> tế<br /> <br /> Thời kỳ này có ảnh hưởng trực tiếp đến việc hình thành số bông, tỷ lệ hạt chắc và<br /> trọng lượng hạt lúa.<br /> <br /> h<br /> <br /> + Quá trình nẩy mầm: Hạt hút nước, độ ẩm trong hạt tăng, hoạt động các men hô<br /> <br /> in<br /> <br /> hấp và phân giải rõ rệt, một loạt các phản ứng sinh hoá xảy ra, phôi được cung cấp<br /> <br /> cK<br /> <br /> glucoza, axitamin, các tế bào phân chia, lớn lên trục phôi phình to, đẩy mầm khi nẩy<br /> mầm, đầu tiên xuất hiện lá bao hình vảy, không có diệp lục. Đồng thời trong quá trình<br /> nẩy mầm, từ phôi xuất hiện rễ phôi. Rễ này dài, sau này phát triển thành các lông tơ<br /> <br /> họ<br /> <br /> giúp hạt hút nước trong thời kỳ đầu.<br /> <br /> + Quá trình phát triển của bộ rễ: Sau khi nẩy mầm rễ lúa phát triển từ phôi là rễ<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> mộng, rễ này chủ yếu có một cái. Rễ mộng xuất hiện rồi dài ra, có thể hình thành lông<br /> rễ, rễ mộng hoạt động trong một thời gian ngắn rồi chết đi và được thay thế bằng các<br /> lớp rễ phụ được hình thành từ mặt các đốt gốc của cây. Những mắc đầu chỉ ra được<br /> trên dưới năm rễ, nhưng mắc sau có thể đạt tới 3-20 rễ. Tập hợp các lớp sẽ tạo thành rễ<br /> chùm.<br /> + Quá trình phát triển lá: Lá được hình thành từ các mầm lá ở mắc thân, khi hạt<br /> nẩy mầm, hình thành các lá đầu tiên là lá bao mầm, lá không hoàn toàn rồi đến lá thật<br /> 1,2,3… Các lá phát triển liên tục từ ba lá đầu này, cây lúa đã tự nuôi dưỡng hoàn toàn<br /> sống độc lập, lá quang hợp, rễ hút dinh dưỡng. Thông thường trên cây lúa có khoảng<br /> 5-6 lá cùng hoạt động, lá già tàn rụi dần để các lá non mới lại tiếp tục.<br /> SVTH: Đặng Văn Lợi<br /> Lớp: K41A KTNN<br /> <br /> 4<br /> <br /> Chuyên đề tốt nghiệp<br /> <br /> + Quá trình đẻ nhánh: Lúa sau khi bén rễ hồi xanh thì làm đốt, làm đòng. Nhánh<br /> lúa hình thành từ các mầm nách ở gốc thân. Quá trình hình thành một nhánh qua bốn<br /> giai đoạn: phân hoá nhánh, hình thành nhánh, nhánh dài trong bọc lá và nhánh xuất<br /> hiện. Trong quá trình hình thành nhánh đầu tiên xuất hiện một lá bao hình ống dẹt, rồi<br /> xuất hiện các lá của nhánh, nhánh phát triễn 3-4 lá có thể tách ra khỏi cây mẹ và sống<br /> tự lập.<br /> + Quá trình làm đòng: Ở thời kỳ này thân lúa chính thức mới được hình thành, số<br /> <br /> uế<br /> <br /> lóng kéo dài và chiều dài các lóng quyết định chiều cao của cây. Quá trình làm đòng là<br /> quá trình phân hoá và hình thành các cơ quan sinh sản, có ảnh hưởng trực tiếp đến quá<br /> <br /> H<br /> <br /> trình hình thành năng suất lúa.<br /> <br /> + Quá trình trổ bông, nở hoa, thụ phấn: Sau khi hoàn thành quá trình làm đòng thì<br /> <br /> tế<br /> <br /> cây lúa trổ ra ngoài do sự phát triển nhanh của lóng trên cùng. Khi cây lúa thoát ra<br /> khỏi bẹ lá là quá trình trổ xong. Cùng với quá trình trổ bao phấn trên một bông các hoa<br /> <br /> h<br /> <br /> ở đầu bông và đầu gié nở trước, các hoa ở gốc bông, các hoa ở gốc bông nở cuối cùng.<br /> <br /> in<br /> <br /> Khi hoa nở phơi màu, váy cá hút nước trương to lên, đồng thời với áp lực của vòi nhị<br /> <br /> cK<br /> <br /> làm cho vỏ trấu nở ra, hạt phấn rơi vào đầu nhuỵ, đó là quá trình thụ phấn. Sau quá<br /> trình thụ phấn là quá trình thụ tinh và hình thành hạt. Trong điều kiện bình thường hạt<br /> phấn rơi xuống đầu nhuỵ, sau 15 phút ống phấn bắt đầu dài ra, các chất trong hạt bắt<br /> <br /> họ<br /> <br /> đầu dồn về ống phấn. Sau thụ tinh là quá trình phát triển phôi và phôi nhũ.<br /> + Quá trình chín hạt: Chúng ta có thể chia quá trình chín hạt ra làm ba thời kỳ:<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> chín sữa, chín sáp và chín hoàn toàn.<br />  Chín sữa: Sau phơi màu 6-7 ngày các chất dự trữ trong hạt ở dạng lỏng, trắng<br /> <br /> như sữa, hình dạng hạt hoàn thành có màu xanh, trọng lượng hạt tăng nhanh ở thời kỳ<br /> này.<br /> <br />  Chín sáp: Ở thời kỳ này chất dịch trong hạt dần dần đặc lại, hạt cứng và màu<br /> xanh dần chuyển sang màu vàng.<br />  Chín hoàn toàn: Thời kỳ này hạt chắc cứng, màu vàng nhạt và trọng lượng hạt<br /> đạt tối đa.<br /> Quá trình lúa chín kéo dài 30-40 ngày tuỳ theo giống, thời vụ. Đây là quá trình<br /> quyết định năng suất lúa.<br /> SVTH: Đặng Văn Lợi<br /> Lớp: K41A KTNN<br /> <br /> 5<br /> <br />