Đề tài tốt nghiệp cử nhân Điều dưỡng hệ VHVL: Hiệu quả chăm sóc điều dưỡng, vật lí trị liệu trên bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng điều trị nội khoa

ĐẶT VẤN ĐỀ.<br /> Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một bệnh ngày càng gặp phổ biến trên<br /> thế giới cũng như ở Việt Nam, bệnh gặp chủ yếu ở lứa tuổi 20 đến 50. Theo thống<br /> kê, thoát vị đĩa đệm chiếm tỉ lệ khoảng 63% -73% tổng số đau cột sống thắt lưng<br /> và 72% trường hợp đau thần kinh hông là do thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng<br /> [5], [7].<br /> Theo Tổ chức y tế thế giới cứ 10 người có 8 người ít nhất một lần đau thắt<br /> lưng, còn ở Mỹ hàng năm có 15-20% người đi khám vì đau thắt lưng. Năm 1984,<br /> ước tính tổn thất do thoát vị đĩa đệm ở Mỹ khoảng 21-27 tỷ USD mỗi năm cho sự<br /> mất khả năng sản xuất và tiền bồi thường. Ở Pháp, theo nghiên cứu của gilbert<br /> dechambenoit năm 1996, tỉ lệ bệnh khoảng 50-100/100.000 dân hàng năm [5], [7],<br /> [11].<br /> Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, nếu không được điều trị đúng, chăm sóc<br /> điều dưỡng và vật lý trị liệu kịp thời, có thể để lại những biến chứng nguy hiểm<br /> cho người bệnh như: đại tiểu tiện không tự chủ, nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm trùng<br /> hô hấp, loét do đè ép…làm cho việc điều trị kéo dài và chi phí tốn kém hơn, ảnh<br /> hưởng đến chất lượng cuộc sống người bệnh.<br /> Ở Việt Nam, có nhiều tác giả nghiên cứu về thoát vị đĩa đệm cột sống thắt<br /> lưng, như Lê Xuân Trung (1965), Lê Văn Tiến (1981), Ngô Thanh Hồi (1995),<br /> Nguyễn Mai Hương (2001), Lê Thị Hoài Anh (2008)… Các nghiên cứu đều chỉ ra<br /> hiệu quả điều trị thoát vị đĩa đệm bằng các phương pháp nội khoa, hay các phương<br /> pháp kết hợp giữa y học cổ truyền và y học hiện đại. Chưa có nghiên cứu về hiệu<br /> quả điều trị phối hợp giữa các phương pháp nội khoa với công tác chăm sóc điều<br /> dưỡng và vật lý trị liệu.<br /> Mặt khác, do tính chất đặc thù nghề nghiệp nên những năm qua tỉ lệ bệnh<br /> nhân TVĐĐ đến khám và điều trị tại Bệnh viện YHCT Bộ Công An khá cao. Xuất<br /> phát từ nhu cầu thực tế đó, nhằm năng cao hơn nữa hiệu quả điều trị, chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Hiệu quả chăm sóc điều dưỡng, vật lí trị liệu<br /> trên bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng điều trị nội khoa”<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là:<br /> 1.<br /> <br /> Đánh giá hiệu quả chăm sóc điều dưỡng và vật lí trị liệu trên bệnh nhân<br /> thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng điều trị nội khoa.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Mô tả một số yếu tố liên quan đến kết quả chăm sóc.<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> CHƯƠNG 1 : TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> 1.1.<br /> <br /> GIẢI PHẪU SINH LÝ CỦA ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG<br /> <br /> 1.1.1. Đặc điểm giải phẫu sinh lý đĩa đệm cột sống thắt lưng<br /> - Đặc điểm đĩa đệm<br /> + Đĩa đệm nằm trong khoang gian đốt bao gồm: mâm sụn, vòng sợi và nhân nhầy<br /> <br /> 1. Nhân nhày.<br /> 2. Vòng sợi.<br /> 3.Mảnh sụn trong.<br /> Hình<br /> 1.1. Câú trúc đĩa đệm.[10]<br /> + Bình thường cột sống có 23 đĩa đệm trong đó cột sống thắt lưng có 4 đĩa và 2<br /> đĩa chuyển tiếp.Chiều cao trung bình đoạn thắt lưng là 9mm và chiều cao của l4-l5<br /> là lớn nhất.<br /> <br /> <br /> Mâm sụn: là cấu trúc thụôc về thân đốt sống, nhưng nó liên quan tới<br /> <br /> chức năng dinh dưỡng trực tiếp với đĩa đệm, nó đảm bảo dinh dưỡng cho<br /> khoang gian đốt nhờ khuyếch tán.<br /> <br /> <br /> Vòng sợi: gồm nhiều vòng xơ sụn đồng tâm, được cấu tạo bằng những<br /> <br /> sợi sụn rất chắc và đàn hồi. Các bó sợi của vòng sợi tạo thành nhiều lớp,<br /> giữa có những vách ngăn được gọi là yếu tố đàn hồi [2], [3], [8], [9].<br /> <br /> <br /> Tuy vòng sợi có cấu trúc rất bền chắc, nhưng phía sau và sau bên, vòng<br /> <br /> sợi mỏng và chỉ gồm một số ít những bó sợi tương đối mảnh, nên đấy là<br /> <br /> “điểm yếu nhất của vòng sợi’’. Đó là yếu tố làm cho nhân nhầy lồi ra phía<br /> sau nhiều hơn.<br /> + Nhân nhầy: có hình cầu hoặc hình bầu dục, nằm khoảng nối 1/3 giữa với 1/3 sau<br /> của đĩa đệm cách mép ngoài của vòng sợi 3-4mm. Khi vận động (nghiêng, cúi,<br /> ưỡn) thì nhân nhày sẽ di chuyển dồn lệch về phía bên đối diện và đồng thời vòng<br /> sợi cũng chun giãn. Đây cũng là một trong những nguyên nhân làm cho nhân nhầy<br /> ở đoạn cột sống thắt lưng dễ lồi ra sau.<br /> + Phân bố thần kinh, mạch máu đĩa đệm: rất nghèo nàn các sợi thần kinh cảm giác<br /> phân bố cho đĩa đệm rất ít, mạch máu nuôi dưỡng cho đĩa đệm chủ yếu xung<br /> quanh vòng sợi, nhân nhày không có mạch máu. Do đó, đĩa đệm chỉ được đảm bảo<br /> cung cấp máu và nuôi dưỡng bằng hình thức khuyếch tán.<br /> + Áp lực trọng tải của đĩa đệm thắt lưng: do dáng đi thẳng, cột sống thắt lưng phải<br /> chịu áp lực của tất cả phần trên cơ thể dồn xuống một diện tích bề mặt nhỏ (vài<br /> cm). Sự thay đổi tư thế ở phần trên cơ thể ra khỏi trục sinh lí của cơ thể còn làm áp<br /> lực trọng tải đó tăng lên nhiều lần. Nếu áp lực trọng tải quá cao, tác động thường<br /> xuyên và kéo dài lên đĩa đệm sẽ gây thoái hóa ở đĩa đệm sớm. Đây chính là lý do<br /> cho thấy liên quan của nghề nghiệp và cường độ lao động với bệnh lý thoát vị đĩa<br /> đệm.<br /> - Chức năng cơ học của đĩa đệm:<br /> + Cột sống mang hai đặc tính quan trọng là: vừa có khả năng trụ vững, vừa mềm<br /> dẻo và mang tính đàn hồi. Bên cạnh chức năng vận động như “giảm sóc’’ hấp thu<br /> các shock, làm giảm nhẹ chấn động theo trục dọc cột sống do các nhân nhầy có<br /> khả năng chuyển tiếp các lực trải đều cân đối tới mâm sụn và vòng sợi.<br /> <br /> Đĩa đệm<br /> <br /> Nhân nhày.<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> Hình 1.2. Cơ chế giảm sóc của đĩa đệm.[10]<br /> 1.1.2.<br /> <br /> Sinh bệnh học thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng<br /> <br /> - Thoái hóa đĩa đệm thường gặp ở người trưởng thành. Ở vùng cột sống thắt lưng,<br /> đĩa đệm thứ tư và thứ năm hay bị ảnh hưởng nhiều nhất. Ban đầu các vòng sơ bị<br /> xé rách, thường gặp hơn cả ở vị trí sau bên.Các chấn thương nhẹ tái đi tái lại gây<br /> rách các vòng xơ sẽ dần dẫn đến phì đại và tạo thành các rách xuyên tâm.<br /> - Đĩa đệm thoái hóa đã hình thành một tình trạng sẵn sàng bị bệnh. Sau một tác<br /> động đột ngột của các động tác sai tư thế, một chấn thương bất kỳ có thể gây đứt<br /> rách các vòng sợi đĩa đệm , nhân nhầy chuyển dịch ra khỏi ranh giới giải phẫu của<br /> nó, hình thành thoát vị đĩa đệm.<br /> - Thoát vị gây chèn ép trực tiếp lên rễ thần kinh gây kích thích cơ học và theo đó<br /> là rối loạn cảm giác theo đốt ra mà rễ thần kinh đó chi phối.<br /> - Các triệu chứng lâm sàng do thoát vị đĩa đệm tùy thuộc vào một số yếu tố: lượng<br /> chất thoát vị vào trong ống sống, bao nhiêu dây thần kinh thực sự bị chèn ép và<br /> độ rộng của không gian trong ống sống. Một số bệnh nhân có ống sống rất hẹp và<br /> chỉ một thoát vị nhỏ đã gây triệu chứng nặng, trong khi đó có người có ống sống<br /> rộng thì một thoát vị nhỏ chỉ gây ảnh hưởng ít.<br /> 1.2.<br /> <br /> LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CSTL.<br /> <br /> 1.2.1 Lâm sàng<br /> Triệu chứng lâm sàng của TVĐĐCSTL được biểu hiện bằng hai hội chứng<br /> chính: hội chứng cột sống và hội chứng rễ thần kinh [2]. [4].<br /> - Hội chứng cột sống<br /> <br />