Đề thi chọn HSG cấp tỉnh lớp 12 THPT môn Ngữ Văn năm 2016-2017 (Vòng 1)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> ĐỀ CHÍNH THỨC<br /> (Đề thi gồm có 01 trang)<br /> <br /> KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI TỈNH THPT<br /> NĂM HỌC 2016 - 2017<br /> Môn: Ngữ văn<br /> Thời gian làm bài: 180 phút (Không kể thời gian giao đề)<br /> Ngày thi thứ nhất: 28/10/2016<br /> <br /> Câu 1. (8,0 điểm)<br /> Nhà thơ Joseph Campbell có viết:<br /> “Chỉ khi gặp vực thẳm<br /> Chúng ta tìm được kho báu của cuộc đời.<br /> Chỉ khi bạn sẩy chân<br /> Bạn biết điều gì có ý nghĩa.<br /> Chính nơi bạn ngại vào<br /> Là nơi bạn mong được đến nhiều nhất”.<br /> (Dẫn theo Đời thay đổi khi chúng ta thay đổi, Nxb Trẻ, tp Hồ Chí Minh, 2005)<br /> <br /> Từ ý nghĩa của đoạn thơ trên, anh/chị có suy nghĩ gì?<br /> Câu 2. (12,0 điểm)<br /> Cái đẹp mà văn học đem lại không phải cái gì khác hơn là cái đẹp của sự<br /> thật đời sống được khám phá một cách nghệ thuật.<br /> (Lí luận văn học, Hà Minh Đức - chủ biên, Nhà xuất bản Giáo dục, 2003, trang 57)<br /> <br /> Bằng sự hiểu biết về một số tác phẩm đã học trong chương trình Ngữ văn<br /> Trung học phổ thông, anh/ chị hãy làm rõ nhận định trên.<br /> -----HẾT-----<br /> <br /> - Thí sinh không được sử dụng tài liệu.<br /> - Giám thị không giải thích gì thêm.<br /> <br /> Họ và tên:.......................................................Số báo danh:................Phòng thi..............<br /> Cán bộ coi thi thứ nhất………………………Cán bộ coi thi thứ hai………………………...<br /> <br /> 1<br /> <br /> SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> ĐĂK NÔNG<br /> <br /> HƯỚNG DẪN CHẤM<br /> KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI TỈNH LỚP 12 THPT<br /> NĂM 2016 - 2017 Môn: NGỮ VĂN<br /> (Hướng dẫn chấm có 04 trang)<br /> <br /> I. Hướng dẫn chung<br /> - Do đặc trưng của kì thi nên Giám khảo cần nắm vững được nội dung, yêu cầu của đề<br /> bài để đánh giá một cách tổng quát năng lực của thí sinh: Năng lực hiểu biết, vận<br /> dụng, sáng tạo và khả năng tạo lập văn bản;<br /> - Chủ động, vận dụng linh hoạt Hướng dẫn chấm, cân nhắc từng trường hợp cụ thể để<br /> cho điểm: nếu thí sinh làm bài theo cách riêng nhưng đáp ứng được yêu cầu cơ bản<br /> hoặc có những kiến giải một cách sáng tạo, thuyết phục thì giám khảo vẫn có thể cho<br /> điểm tối đa; tránh việc đếm ý cho điểm;<br /> - Khuyến khích những bài viết có cảm xúc và sáng tạo, giàu chất văn, có lối tư duy<br /> phản biện; kết cấu chặt chẽ, mạch lạc.<br /> - Những bài viết mắc vào lỗi kiến thức, chính tả, dùng từ, ngữ pháp thì tùy vào mức độ<br /> để cho điểm.<br /> II. Hướng dẫn cụ thể<br /> Câu<br /> Hình thức, kĩ năng và nội dung kiến thức<br /> Điểm<br /> Ý chính cần đạt:<br /> 1.Giới thiệu vấn đề: vượt qua trở ngại, thử thách trong cuộc sống sẽ tìm 1,00<br /> được giá trị sống cho chính mình, dẫn đoạn thơ.<br /> 2. Giải thích<br /> - Chỉ những khi gặp “vực thẳm”, tức là gặp trở ngại lớn, những ranh giới 1,00<br /> lớn, chúng ta mới tìm được “kho báu” nghĩa là tìm được cái quý giá của<br /> cuộc đời. Vì khi gặp khó khăn, trở ngại lớn, chúng ta mới phát huy hết<br /> những năng lực tiềm tàng, những kinh nghiệm quý báu, sức mạnh và lòng<br /> quyết tâm để vượt qua. Những năng lực đó chính là “kho báu” chỉ xuất hiện<br /> khi ta gặp thử thách lớn.<br /> 1,00<br /> - Chỉ khi “sẩy chân”, tức là lúc ta thất bại, đau khổ, khi ấy, chúng ta nhìn rõ<br /> hơn được năng lực thực tế của bản thân, rút ra được những bài học quý báu,<br /> Câu 1<br /> tìm ra được những bài học bổ ích từ nguyên nhân thất bại, hiểu được những<br /> (8<br /> điều có ý nghĩa mà trước đây mình đã bỏ qua.<br /> 1,00<br /> điểm) - Nơi chúng ta ngại vào, những việc mà chúng ta ngại làm, những vấn đề<br /> mà chúng ta ngại tiếp cận, là những khó khăn thử thách lớn đối với chúng<br /> ta. Nhưng đó là những nơi mà chúng ta có được nhiều bài học bổ ích, có ý<br /> nghĩa nhất, có được nhiều nhận thức mới mẽ, hấp dẫn, gặt hái được những<br /> kết quả tốt đẹp nhất. Đó chính là những điều ta “mong muốn” nhất.<br /> Như vậy, những khó khăn, trở ngại và những thất bại, đau khổ trong cuộc<br /> sống chính là những bài học quý báu giúp chúng ta có thêm năng lực, nhận<br /> thức và bản lĩnh để vượt qua thử thách, tìm được chân lý và thành công.<br /> 3. Phân tích<br /> 1,00<br /> - Trong thực tế đã có nhiều người vượt qua, khó khăn, thử thách lớn tưởng<br /> chừng không thể vượt qua. Đó là những nhà khoa học vượt qua sự hạn chế<br /> của thời đại mình để tìm ra những quy luật của tự nhiên, của xã hội, tìm ra<br /> <br /> 2<br /> <br /> những chân lý mới, sáng tạo ra những thành tựu vĩ đại làm thay đổi cả thế<br /> giới v.v...Bác Hồ trong đêm trường nô lệ tối tăm, trong nỗi đau mất nước,<br /> đã sáng suốt và dũng cảm đi tìm con đường cứu nước và Người đã tìm ra<br /> chân lý cách mạng, lãnh đạo nhân dân ta đấu tranh giành độc lập tự do.<br /> 1,00<br /> - Cũng có không ít người khi gặp khó khăn, trở ngại, thử thách đã không<br /> dám vượt qua nên đã thất bại, không thể trưởng thành được. Có người khi<br /> vất ngã, thất bại thì nản chí, nản lòng và buông xuôi, thất vọng, thậm chí<br /> còn dẫn đến những hành động dại dột, bi kịch. Một số người khi gặp vấn đề<br /> khó khăn thì ngại ngùng, lẫn tránh vì vậy, họ không bao giờ giải quyết được<br /> những vấn đề lớn, không nhận thức được chân lý và thành công.<br /> 4. Bình luận<br /> - Đây là những ý kiến đúng đắn có ý nghĩa nhận thức sâu sắc. Nó giúp 1,00<br /> chúng ta có thêm bài học, biết chấp nhận khó khăn, thử thách, thậm chí thất<br /> bại đau khổ trong cuộc sống để rèn luyện bản lĩnh, năng lực mọi mặt, giúp<br /> ta có thể vượt qua mọi trở ngại, giải quyết tốt mọi vấn đề của cuộc sống,<br /> 1,00<br /> hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, làm cho cuộc sống tốt đẹp và thành công.<br /> 5. Bài học nhân sinh rút ra cho bản thân<br /> - Nhận thức: khó khăn, thử thách và thất bại là bài học quý báu cho mỗi<br /> người.<br /> - Hành động: rèn luyện, nâng cao năng lực bản lĩnh để vượt qua khó khăn,<br /> thử thách, vượt qua thất bại tạm thời để đi đến thành công.<br /> <br /> Câu 2<br /> (12<br /> điểm)<br /> <br /> 1. Về hình thức và kĩ năng<br /> 2,00<br /> Thí sinh cần xác định đây là kiểu bài nghị luận văn học để triển khai bài<br /> làm đúng kiểu văn bản và văn phong phù hợp. Cần phát huy đồng thời hai<br /> năng lực: nắm bắt và đánh giá một vấn đề lí luận văn học, cụ thể là lí luận<br /> cái đẹp - phương diện của giá trị thẩm mĩ trong tác phẩm văn học; phân<br /> tích, chứng minh được vấn đề qua một số tác phẩm đã học.<br /> 2. Về nội dung<br /> 2.1. Làm rõ nội dung về nhận định:<br /> 1,00<br /> - Thí sinh cần làm rõ một số từ ngữ: Cái đẹp, sự thật đời sống, khám phá và<br /> nghệ thuật là như thế nào?<br /> + Cái đẹp: Phạm trù mĩ học xác định các hiện tượng theo quan điểm về sự<br /> hoàn thiện, xem các hiện tượng đó như là có giá trị thẩm mĩ cao nhất.<br /> + Sự thật đời sống: Những cái có thật, những cái tồn tại trong thực tế đời<br /> sống.<br /> + Khám phá, phát hiện: là việc tìm ra, phát hiện ra cái ẩn dấu, cái bí mật, tìm<br /> thấy cái chưa ai biết.<br /> + Nghệ thuật: Hình thái ý thức xã hội đặc biệt, dùng hình tượng sinh động, cụ<br /> thể và gợi cảm để phản ánh hiện thực và truyền đạt tư tưởng, tình cảm.<br /> - Hiểu khái quát nhận định: Nhận định đã đề cập về cái đẹp, một phương<br /> diện của giá trị văn học: Cái đẹp trong văn học là những vẻ đẹp từ chính sự<br /> thật cuộc sống, tồn tại trong thực tế, nhưng được khám phá, phát hiện một<br /> cách đầy sáng tạo, hấp dẫn qua tài năng của người nghệ sĩ.<br /> 2,00<br /> 2.2. Bàn luận vấn đề:<br /> - Thí sinh cần thấy đây là một nhận định đúng đắn và sâu sắc.<br /> - Vì sao nói : “Cái đẹp mà văn học đem lại không phải cái gì khác hơn là<br /> cái đẹp của sự thật đời sống được khám phá một cách nghệ thuật”?<br /> <br /> 3<br /> <br /> + Tác phẩm văn học là công trình nghệ thuật ngôn từ do một cá nhân hoặc<br /> tập thể sáng tạo nhằm thể hiện những khái quát bằng hình tượng về cuộc<br /> sống con người để biểu hiện tâm tư, tình cảm, thái độ của chủ thể trước<br /> cuộc sống. Tác phẩm văn học có cơ sở vững chắc từ mối quan hệ mật thiết<br /> giữa văn học với hiện thực, nó bao hàm cả nhân tố khách quan của đời sống<br /> và nhân tố chủ quan của nhà văn, nó vừa là cuộc sống được ý thức, vừa là<br /> sự xúc cảm - đánh giá đối với cuộc sống đó. Bất kì một hình tượng nghệ<br /> thuật nào cũng xuất phát từ cuộc sống bởi phản ánh hiện thực là một thuộc<br /> tính của văn học.<br /> + Cái đẹp là một phạm trù quan trọng không thể thiếu trong nghệ thuật nói<br /> chung, văn học nói riêng. Nghĩa là văn học đem đến những giá trị thẩm mĩ,<br /> hướng con người đến với cái đẹp, cái nhân văn cao cả. Nhưng cái đẹp phải<br /> xuất phát từ chính sự thật đời sống: có thể đó là cái đẹp của phong cảnh<br /> thiên nhiên, cái đẹp của con người, cái đẹp của những hoạt động, cái đẹp<br /> của những tư tưởng, những tình cảm... Nhưng cái đẹp ấy phải được khám<br /> phá một cách nghệ thuật. Nghĩa là, từ cái đẹp trong hiện thực đời sống nhà<br /> văn còn muốn gửi gắm một cái gì đó sâu sắc hơn buộc người ta phải suy<br /> nghĩ. Vì vậy, nhà văn phải chọn cách thể hiện hợp lí nhưng cũng không<br /> k m phần độc đáo để tác phẩm d đi vào lòng người đọc nhằm thể hiện một<br /> cách tốt nhất tư tương của mình. Đó chính là cách khám phá một cách nghệ<br /> thuật, đầy tính sáng tạo.<br /> - Một tác phẩm nghệ thuật được coi là có tính nghệ thuật khi đạt tới sự<br /> thống nhất cao độ của nội dung và hình thức. Nghệ thuật muốn đạt đến<br /> trình độ cao thì bản thân nó phải có sự sàng lọc khắt khe, phải có sự phát<br /> triển toàn diện và sự sáng tạo của mỗi cá nhân nghệ sĩ, có như thế mới trở<br /> thành tác phẩm nghệ thuật đích thực, có sức hấp dẫn đối với người đọc và<br /> trường tồn bất tử với thời gian.<br /> - Cần phải hiểu một cách đầy đủ sâu sắc về cái đẹp trong tác phẩm văn học:<br /> có khi nhà văn miêu tả cái xấu, cái thấp hèn, cái ác,... nhưng thiên chức của<br /> người nghệ sĩ là luôn hướng người đọc đến với xứ sở của cái đẹp, đến với<br /> giá trị chân, thiện, mĩ.<br /> - Tác phẩm văn học bên cạnh giá trị thẩm mĩ thì còn có những giá trị khác<br /> như: nhận thức, giáo dục tư tưởng, tình cảm, dự báo,... nhưng cần thấy được<br /> tính đặc thù và chức năng quan trọng của cái đẹp trong tác phẩm văn học.<br /> 2.3. Phân tích một số tác phẩm để làm rõ nhận định:<br /> - Cần lựa chọn được một số tác phẩm tiêu biểu đã học trong chương trình<br /> Ngữ văn Trung học phổ thông để làm nổi bật và khẳng định được tính đúng<br /> đắn của nhận định, không hạn định về thể loại, giai đoạn, thời kì, tác phẩm<br /> trong hay ngoài nước, nhưng cần phải chọn đúng là tác phẩm thể hiện cái<br /> đẹp trong tác phẩm văn học.<br /> - Qua phân tích, thí sinh cần làm nổi bật được những khía cạnh mà nhận<br /> định đã đề cập. Bài viết có nhiều cách triển khai, song cần đảm bảo các yêu<br /> cầu nội dung cơ bản như phần giải thích, bình luận vấn đề.<br /> - Việc phân tích đặc trưng của cái đẹp - giá trị thẩm mĩ trong tác phẩm văn<br /> học cần phải được bám sát, soi chiếu từ lí luận; đồng thời biết so sánh đối<br /> chiếu nhiều tác phẩm khác nhau để làm nổi bật nhận định, tránh phân tích<br /> chung chung, thuần tuý.<br /> - Biết cách đối sánh cái đẹp trong các tác phẩm văn học ở từng xu hướng,<br /> <br /> 6,00<br /> <br /> 1,00<br /> <br /> 4<br /> <br /> giai đoạn, thời kì văn học để thấy được sự thống nhất, đa dạng của nó.<br /> - Có thể chấp nhận cách nhìn nhận vấn đề theo quan điểm riêng và cách<br /> trình bày theo hệ thống ý riêng nhưng với điều kiện phải có căn cứ xác<br /> đáng và lí lẽ thuyết phục.<br /> 2.4. Mở rộng, nâng cao vấn đề:<br /> - Từ nhận định trên, sẽ đặt ra vai trò, trách nhiệm cho mỗi tác giả trong quá<br /> trình khám phá và thể hiện cái đẹp trong văn học. Thấy được mối quan hệ<br /> giữa nội dung và hình thức, giữa giá trị thẩm mĩ và các giá trị khác trong<br /> tác phẩm văn học. Đồng thời, sẽ định hướng cho người đọc trong việc<br /> khám phá, phát hiện về cái đẹp mà mỗi tác giả gửi gắm theo cách riêng<br /> trong từng tác phẩm; hình thành và phát triển cho người đọc cảm xúc, lí<br /> tưởng thẩm mĩ trong quá trình tiếp nhận văn học.<br /> ..................................HẾT......................................<br /> <br /> 5<br /> <br />