Dự thảo tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học môi trường: Xây dựng cơ sở khoa học môi trường cho việc quy hoạch cây xanh trên một số tuyến quốc lộ vùng đồng bằng sông Hồng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> <br /> Lê Xuân Thái<br /> <br /> XÂY DỰNG CƠ SỞ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG CHO<br /> VIỆC QUY HOẠCH CÂY XANH TRÊN MỘT SỐ<br /> TUYẾN QUỐC LỘ VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG<br /> <br /> Chuyên ngành: Môi trường đất và nước<br /> <br /> Mã số: 62440303<br /> DỰ THẢO TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> Hà Nội - 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại: Khoa Môi trường, Trường Đại học<br /> Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> <br /> PGS.TS. Trần Văn Thụy<br /> GS.TS. Lê Văn Khoa<br /> <br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc gia<br /> chấm luận án tiến sĩ họp tại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vào hồi<br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 20...<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam;<br /> - Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Vùng ĐBSH có điều kiện khí hậu nhiệt đới rất thuận lợi cho việc phát<br /> triển cây xanh, lại có một quá trình phát triển kinh tế - xã hội và lối sống hàng<br /> ngàn năm trong đó cây xanh góp một phần quan trọng. Cùng với sự phát triển<br /> vượt bậc về kinh tế thì môi trường khu vực cũng đang bị đe dọa nghiêm trọng<br /> đặc biệt là ô nhiễm không khí. Hiện nay, ô nhiễm không khí đã và đang trở thành<br /> vấn đề bức xúc trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển, trong<br /> đó có Việt Nam. Do đó, việc kiểm soát ô nhiễm môi trường là việc hết sức cần<br /> thiết nhưng phải duy trì cho được tốc độ phát triển xã hội. Tuy nhiên, không phải<br /> tất cả các biện pháp khống chế đều được áp dụng và có hiệu quả, cho nên các<br /> biện pháp khác cũng phải được sử dụng tổng hợp như trồng cây, phát triển hệ<br /> thống mảng xanh. Những năm gần đây số lượng và chất lượng cây xanh dọc các<br /> tuyến đường, ít nhiều được chỉnh trang và phát triển. Nhờ đó, bước đầu đã phát<br /> huy tác dụng về hiệu quả cảnh quan và ở chừng mực nào đó có ảnh hưởng tích<br /> cực đối với môi trường sinh thái dọc tuyến đường. Tuy nhiên, về phương diện<br /> này còn nhiều hạn chế bởi diện tích xanh dọc các tuyến đường tuy có tăng,<br /> nhưng mật độ lưu thông phương tiện cơ giới đường bộ ngày càng cao, chất lượng<br /> đường lại xuống cấp, .... Hơn thế nữa, loài cây trồng vẫn còn nhiều hạn chế,<br /> không những về số lượng mà cả về chất lượng. Thời gian qua nhiều loài cây<br /> trồng đã bộc lộ khá rõ nét sự không phù hợp với loại hình mảng xanh dọc các<br /> tuyến đường. Với tinh thần đó, đề tài “Xây dựng cơ sở khoa học môi trường<br /> cho việc quy hoạch cây xanh trên một số tuyến quốc lộ vùng đồng bằng sông<br /> Hồng” được nghiên cứu sinh lựa chọn cho luận án tiến sĩ của mình.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> - Nghiên cứu, đánh giá được thực trạng việc quy hoạch cây xanh trên<br /> một số tuyến QL vùng ĐBSH;<br /> - Đánh giá được mức độ thích hợp của đất, nước đối với một số loài cây<br /> và tác động của cây xanh đến chất lượng, mức độ ô nhiễm đất, nước dọc theo<br /> một số tuyến QL vùng ĐBSH.<br /> <br /> Trên cơ sở đó xác định cơ sở khoa học và các yêu cầu kỹ thuật hợp lý<br /> cho việc quy hoạch cây xanh đối với các tuyến đường.<br /> 3. Nội dung nghiên cứu<br /> - Nghiên cứu tổng quan về quy hoạch cây xanh đường bộ trên thế giới<br /> và Việt Nam.<br /> - Đánh giá hiện trạng quy hoạch cây xanh cho một số tuyến QL trọng<br /> điểm vùng ĐBSH.<br /> - Phân tích, đánh giá các thông số môi trường đất – nước – không khí<br /> dọc các tuyến QL làm cơ sở cho việc lựa chọn loài cây trồng thích hợp trên quan<br /> điểm đất nào cây ấy.<br /> - Đề xuất tập đoàn cây xanh trên cơ sở thích ứng sinh thái và quan điểm<br /> “đất nào cây nấy” cho định hướng quy hoạch cây xanh trên một số tuyến QL<br /> vùng ĐBSH.<br /> 4. Những đóng góp mới của đề tài<br /> - Lần đầu tiên đã điều tra, đánh giá tổng hợp được thực trạng thành<br /> phần loài, cấu trúc các dải cây xanh cũng như các đặc tính lý, hóa học lớp phủ<br /> thổ nhưỡng, nước mặt của các dải cây xanh và các khoảng trống có khả năng quy<br /> hoạch cây xanh ở một số tuyến QL chính vùng ĐBSH.<br /> - Đã xây dựng được cơ sở khoa học để định hướng quy hoạch cây xanh<br /> trên các tuyến QL chính vùng ĐBSH theo mục tiêu phát triển bền vững (đảm bảo<br /> tính thích ứng của cây xanh với các điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, thủy văn, tính<br /> thẩm mỹ và đảm bảo các chức năng sinh thái môi trường, ....).<br /> 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn<br /> Xác định được các tác động cải thiện của cây xanh đối với môi trường<br /> đất, nước, ... dọc các tuyến đường QL vùng ĐBSH.<br /> Góp phần vào quá trình bảo vệ và tôn tạo cảnh quan đường bộ trong quá<br /> trình quy hoạch, thiết kế, xây dựng và nâng cấp sửa chữa các tuyến đường QL.<br /> <br /> CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. Khái lược về hệ thống đường QL vùng nghiên cứu<br /> 1.1.1. Hệ thống đường quốc lộ của vùng ĐBSH<br /> Mạng lưới QL đã cơ bản được hình thành, gồm các trục QL hướng tâm<br /> kết nối Thủ đô Hà Nội. Vùng ĐBSH với các vùng, miền khác của đất nước như<br /> QL1A, QL2, QL3, QL6, QL32 và đường Hồ Chí Minh; các trục QL kết nối đến<br /> các cảng biển, cảng hảng không như QL5, QL18 và đường Bắc Thăng Long Nội Bài; các trục QL kết nối nội vùng như QL10 và QL39.<br /> 1.1.2. Sự phát triển của đường QL là nhu cầu tất yếu của XH<br /> Đường QL được coi là mạch máu liên lạc của bất kỳ đất nước nào. Các<br /> đường QL khi được xây dựng đều đóng những vai trò chiến lược trong sự phát<br /> triển của những nơi mà nó đi qua. Đối với vùng ĐBSH, tầm quan trọng của việc<br /> phát triển hệ thống đường QL được thể hiện trên các phương diện kinh tế - xã<br /> hội.<br /> 1.2. Tình hình nghiên cứu về quy hoạch cây xanh trên thế giới và ở Việt Nam<br /> 1.2.1. Trên thế giới<br /> Cây xanh đã được trồng từ lâu dọc theo các tuyến đường với nhiều lý<br /> do khác nhau. Từ những thời kỳ sơ khai của nền văn minh nhân loại cây xanh đã<br /> giữ một vai trò quan trọng về mặt trang trí cảnh quan. Người Ai Cập, Brazil, Hy<br /> Lạp, Trung Hoa và La Mã xưa rất trân trọng cây xanh và có trường hợp thờ cúng<br /> cây. Ở các nước Bắc châu Mỹ, sự phát triển trong quá khứ của cây xanh dọc các<br /> tuyến đường tập trung vào việc trồng cây, bảo quản và kiến trúc cảnh quan – đặc<br /> biệt là đường trong đô thị. Đến năm 1970, cơ quan lâm nghiệp Hoa Kỳ đã đưa ra<br /> định nghĩa về lâm nghiệp môi trường. Phát triển cây xanh đô thị và giao thông ở<br /> châu Âu được quan tâm từ khá sớm, Anh là một trong những quốc gia thủa sơ<br /> khai đã có nhiều đóng góp cho nhân loại các vấn đề liên quan đến cây xanh với<br /> các tác giả như Jame Lyte (1578), William Lawson (1681), Jhon Evelyn (1662).<br /> Ở Pháp, việc trồng cây đã bắt đầu cách đây từ nhiều thế kỷ – khoảng thế kỷ 1617. Tại châu Á, phát triển cây xanh đô thị trong thời gian gần đây đã có những<br /> hướng phát triển khá mạnh mẽ. Năm năm gần đây, kế hoạch trồng cây xanh ở<br /> Singapore bước vào giai đoạn mới - hướng tới bảo tồn sinh học đa dạng. Nếu<br /> <br />