Dự thảo Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Sinh học: Nghiên cứu tính đa dạng và đánh giá hoạt tính sinh học của các loài thuộc chi Ba Bét (Mallotus Lour.), họ Thầu Dầu (Euphorbiaceae) ở Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> ---------------------<br /> <br /> NGUYỄN THỊ KIM THANH<br /> <br /> NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG VÀ ĐÁNH GIÁ<br /> HOẠT TÍNH SINH HỌC CỦA CÁC LOÀI THUỘC<br /> CHI BA BÉT (MALLOTUS LOUR.),<br /> HỌ THẦU DẦU (EUPHORBIACEAE) Ở VIỆT NAM<br /> <br /> Chuyên ngành: Thực vật học<br /> Mã số: 62 42 20 01<br /> <br /> DỰ THẢO TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC<br /> <br /> Hà Nội – 2015<br /> <br /> Công trình đƣợc hoàn thành tại:<br /> Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. GS. TS. Lã Đình Mỡi<br /> 2. GS.TSKH. Nguyễn Nghĩa Thìn<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án<br /> Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, có khoảng ¾ diện<br /> tích đất đai là đồi núi với địa hình phức tạp. Điều kiện đó đã tạo cho khu hệ<br /> thực vật Việt Nam nói chung và họ Thầu dầu (Euphorbiaceae) nói riêng rất<br /> phong phú và đa dạng. Đây là nguồn tài nguyên vô cùng quí giá. Song, để khai<br /> thác, phát triển, sử dụng và bảo tồn tính đa dạng sinh học của chúng thì chúng<br /> ta phải có những kiến thức đầy đủ, mang tính hệ thống về đặc tính sinh học,<br /> sinh thái mà trước hết là thành phần loài cũng như triển vọng trong phát triển<br /> kinh tế xã hội.<br /> Chi Ba bét (Mallotus), trong họ Thầu dầu – Euphorbiaceae là một chi<br /> tương đối lớn với nhiều loài và rất đa dạng về hình thái. Đây là một trong<br /> những chi có ý nghĩa cả về mặt sinh thái và kinh tế. Hầu hết các loài đều có<br /> chứa các hợp chất tự nhiên thuộc các nhóm triterpenoid, ancaloid, diterpenoid,<br /> diterpen ester, phorbol diterpen, flavonoid…, trong đó có nhiều hợp chất mới<br /> có hoạt tính sinh học cao, có nhiều triển vọng ứng dụng trong ngành dược.<br /> Vì những lí do nêu trên, nên tôi đã lựa chọn đề tài: “Nghiên cứu tính đa<br /> dạng và đánh giá hoạt tính sinh học của các loài thuộc chi Ba Bét<br /> (Mallotus Lour.), họ Thầu Dầu (Euphorbiaceae) ở Việt Nam”.<br /> 2. Mục đích của đề tài luận án.<br /> Hoàn thành công trình khoa học về phân loại chi Ba bét (Mallotus Lour.) ở<br /> Việt Nam một cách đầy đủ, có tính hệ thống và chính xác, góp phần bổ sung<br /> mẫu vật, tư liệu làm cơ sở cho việc biên soạn tài liệu về họ Thầu dầu –<br /> Euphorbiaceae trong Bộ Thực vật chí Việt nam; đồng thời phục vụ cho hướng<br /> nghiên cứu về mối quan hệ giữa đa dạng sinh học và các hoạt chất thiên nhiên.<br /> 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn<br /> - Ý nghĩa khoa học: Kết quả của đề tài là tài liệu cơ bản về phân loại các loài<br /> thực vật trong chi Ba bét (Mallotus Lour.) ở Việt Nam, góp phần bổ sung thêm<br /> một số dẫn liệu cho chuyên ngành phân loại học thực vật; đồng thời cung cấp<br /> thêm các thông tin về các hợp chất tự nhiên cùng hoạt tính sinh học của một số<br /> loài trong chi Ba bét (Mallotus Lour.), họ Thầu dầu – Euphorbiaceae ở Việt<br /> Nam.<br /> <br /> 1<br /> <br /> - Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả của đề tài góp phần làm cơ sở khoa học cho việc<br /> định hướng cho các nghiên cứu tiếp theo về hoá học, nhằm khai thác, phát<br /> triển, bảo tồn và sử dụng có hiệu quả nguồn hoạt chất sinh học từ các loài<br /> trong chi Ba bét (Mallotus).<br /> 4. Điểm mới của luận án:<br /> - Đây là công trình khoa học đầy đủ và có hệ thống về phân loại chi Ba bét<br /> (Mallotus) ở Việt Nam. Các taxon thuộc chi Ba bét (Mallotus) được sắp xếp<br /> theo hệ thống phân loại hợp lý nhất, được nhiều quan điểm ủng hộ.<br /> - Chi Ba bét (Mallotus) ở Việt Nam bao gồm: 6 nhánh và 33 loài và 4 thứ, đã<br /> được bổ sung, sửa chữa, chỉnh lý về danh pháp, trích dẫn tài liệu, xây dựng<br /> khóa định loại, mô tả các đặc điểm hình thái, đặc điểm sinh học và sinh thái,<br /> phân bố, giá trị tài nguyên. Trong đó, phát hiện 1 loài mới cho khoa học, bổ<br /> sung 1 loài và 2 thứ cho Hệ Thực vật Việt Nam.<br /> - Bước đầu sàng lọc, thử hoạt tính sinh học của các dịch chiết, phân lập và<br /> xác định một số hợp chất từ một số loài trong chi Ba bét (Mallotus Lour.) hiện<br /> phân bố ở Việt Nam.<br /> - Bố cục luận án gồm 150 trang, 53 hình vẽ, 30 ảnh chụp, 32 bản đồ, 14 bảng<br /> được chia thành các phần sau: Mở đầu (02 trang), chương 1 (Tổng quan tài<br /> liệu: 24 trang), chương 2 (Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu: 08<br /> trang), chương 3 (Kết quả nghiên cứu: 95 trang), kết luận và đề nghị (02<br /> trang), danh mục các công trình công bố của tác giả (08 công trình), tài liệu<br /> tham khảo (131 tài liệu), phụ lục.<br /> Chƣơng 1<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> 1.1 Kiểm kê, đánh giá một số hệ thống phân loại chi Mallotus Lour.<br /> (Euphorbiaceae)<br /> J. Loureiro (1790) lần đầu tiên đã mô tả chi Mallotus trong công trình<br /> nghiên cứu Thực vật Đông Dương “Flora Cochinchinensis”. Sau Loureiro, đã<br /> có rất nhiều tác giả cũng nghiên cứu về chi Mallotus và xây dựng hệ thống<br /> phân loại cho chi này.<br /> <br /> 2<br /> <br />