zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Tự Nhiên

» Môi trường

Giáo trình học đánh giá tác động môi trường

Chia sẻ: 123968574 123968574 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Báo xấu

275
lượt xem 101
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn giáo trình đánh giá tác động môi trường này được biên soạn để giảng dạy cho sinh viên ngành môi trường và sinh viên ngành quản lý đất đai. Với đối tượng đó, chúng tôi cố gắng trang bị phần kiến thức cơ bản nhất của phương pháp, công cụ, bươc đi trong đánh giá tác động môi trường Đất - đặc biệt là đất nông nghiệp và các hoạt động trên đất nông nghiệp làm trọng tâm

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình học đánh giá tác động môi trường

Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng B GIÁO D C VÀ ðÀO T O B NG CH VI T T T TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P I : Ngân hàng phát tri - n Châu Á PGS TS. NGUY N ðÌNH M NH ADB BVMT : B o v Môi trư ng CHXHCN : C ng hoà xã h I ch nghĩa CCN : Cây công nghi p CN : Công nghi p CTGT : Công trình giao thông ðDSH : ða d ng sinh h c ðGRR : ðánh giá r I ro ðTM : ðánh giá tác ñ ng Môi trư ng ðÁNHðGIÁông lnương ThtrðingI chi n lư cMÔI TRƯ NG TÁC g NG ðTMC : ánh giá tác ñ g Môi ư FAO : T ch c N (:Giáo trình cho ngành Môi trư ng và ngành Qu n lý Ð t ñai) GIS H th ng thông tin ð a lý GTVT : Giao thông v n t i KHCN : Khoa h c công ngh KHKT : Khoa h c k thu t KT-XH : Kinh t xã h I MT : Môi trư ng MTST : Môi trư ng sinh thái NN : Nông nghi p PCD : Cơ quan B o v Môi trư ng Singapo QA/QC : ð m b o ch t lư ng / ki m soát ch t lư ng QHð : Quy ho ch ð t QHMT : Quy ho ch Môi trư ng : Quy ho ch s d ng Hà n i - 2005 QHSD 1
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng B NG CH VI T T T ADV Ngân hàng phát tri n châu Á BVMT B o v Môi trư ng CHXHCN C ng hoà Xã h i Ch nghĩa CCN Cây công nghi p CN Công nghi p CTGT Công trình Giao thông DDSH ða d ng Sinh h c ðGRR ðánh giá r i ro ðTM ðánh giá tác ñ ng Môi trư ng ðTMC ðánh giá tác ñ ng Môi trư ng chi n lư c FAO T ch c Nông –Lương Th gi i GIS H th ng Thông tin ð a lý GTVT Giao thông v n t i KHCN Khoa h c Công ngh KHKT Khoa h c K thu t KT-XH Kinh t -Xã h i MT Môi trư ng MTST Môi trư ng Sinh thái NN Nông nghi p PCD Cơ quan BVMT Singapre QA/QC ð m b o ch t lư ng/ ki m soát ch t lư ng QHð Quy ho ch ñ t QHMT Quy ho ch Môi trư ng QHSD Quy ho ch s d ng SDD : S d ng ñ t SH : Sinh h c TCCP : Tiêu chu n cho phép TCCL : Tiêu chu n ch t lư ng TCN : Tiêu chu n Nghành TCVN : Tiêu chu n Vi t Nam THC : T ng lư ng Hydrocacbon 2
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng TNð : Tài nguyên ñ t TNMT : Tài nguyên Môi trư ng TNTN : Tài nguyên thiên nhiên TNSV : Tài nguyên Sinh v t UNECO : T ch c Giáo d c Văn hoá th gi I UNDP : Chương trình phát tri n LHQ UNEP : Chương trình Môi trư ng LHQ USEPA : H i ñ ng nghiên c u BVMT Hoa kỳ VH : Văn hoá VQG : Vư n Qu c Gia WB : Ngân hàng th gi i WHO : T ch c s c kho th gi i 3
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng L I NÓI Ð U Cu n giáo trình “Ðánh giá tác ñ ng môi trư ng này ñư c biên so n ñ gi ng d y ” ” ” ” cho sinh viên ngành Môi trư ng và sinh viên ngành Qu n lý Ð t ñai. V i ñ i tư ng ñó, chúng tôi c g ng trang b ph n ki n th c cơ b n c a phương pháp, công c , bư c ñi trong ñánh giá tác ñ ng môi trư ng và l y môi trư ng Ð t - ñ c bi t là ñ t Nông nghi p và các ho t ñ ng trên ñ t Nông nghi p làm tr ng tâm. Chúng tôi hy v ng giáo trình này có th làm tài li u tham kh o cho nh ng ngư i c n nghiên c u. Vì biên so n l n ñ u, sách s g p m t s khi m khuy t c v n i dung và hình th c. R t mong nh n ñư c các ý ki n ñóng góp c a b n ñ c. M i nh n xét xin g i v : Khoa Ð t và Môi trư ng, Trư ng Ð i h c Nông nghi p I Tác gi Theo nhu c u c a công tác ñào t o, theo kinh nghi m gi ng d y. ð giúp cho nhi u ñ i tư ng sinh viên các ngành s d ng, chúng tôi ti n hành s a ch a, b sung cu n sách này v i mong mu n c p nh t các tri th c và các văn b n pháp quy c a nhà nư c trong nh ng năm g n ñây. Chúng tôi hy v ng r ng : b n ñi n t này s giúp ích nhi u hơn cho ngư i ñ c và ngư i tham kh o. Vì nguyên nhân ñó, chúng tôi s ñưa thêm vào sách m t s ph l c và ví d v DTM. Xin trân tr ng cám ơn b n ñ c góp ph n làm cho sách t t hơn. Hà n i ngày 10 tháng 1 năm 2008 Tác gi . 4
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng M CL C L i nói ñ u Danh m c ch vi t t t Bài m ñ u 1 1. Môi trư ng và ÐTM 1 2. Các yêu c u ñ i v i công tác ÐTM 2 Chương I: Các ch th , ch s môi trư ng và l p k ho ch ÐTM 5 1. B túc ki n th c 5 2. Các ñ nh nghĩa và khái ni m v môi trư ng 5 3. L p k ho ch cho ÐTM 9 3.1. Nguyên t c chung 9 3.2. Nh ng ÐTM riêng 9 4. N i dung chính trong vi c th c hi n ÐTM 10 4.1. Lư c duy t 10 4.2. L p ñ cương 11 4.3. Xác ñ nh m c ñ c n ñánh giá tác ñ ng 11 4.4. Ðánh giá tác ñ ng ñ n môi trư ng sinh thái và tài nguyên TN 12 4.5. Xác ñ nh bi n pháp gi m thi u tác ñ ng và qu n lý 12 5. Câu h i bài t p chương I 13 Chương II: Trình t th c hi n ñánh giá tác ñ ng môi trư ng 14 1. Lư c duy t 14 2. Ðánh giá TÐMT sơ b 16 3. Ðánh giá TÐMT ñ y ñ 17 3.1. Quan h gi a môi trư ng và phát tri n 17 3.2. nh hư ng c a TÐMT quy mô l n 17 3.3. Ðánh giá TÐMT 17 3.4. Quan h gi a d án và ÐTM 17 3.5. Ði u ki n ñ th c hi n ÐTM 18 4. Ðánh giá TÐMT chi ti t (theo ki u rút g n) 21 5. Ðánh giá TÐMT chi ti t (theo ki u ñ y ñ ) 22 5.1. Công tác chu n b 22 5.2. Xác ñ nh các ho t ñ ng quan tr ng c a d án 23 5.3. Xác ñ nh tác ñ ng c a ho t ñ ng ñ n môi trư ng 24 5.4. Xác ñ nh tác ñ ng ñ n ngu n TNTN và ch t lư ng cu c s ng 24 5
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng 5.5. D báo di n bi n c a tác ñ ng 25 5.6. Xác ñ nh các bi n pháp gi m thi u và qu n lý chúng 25 5.7. Ð xu t các n i dung và yêu c u monitoring môi trư ng 26 6. L p báo cáo ÐTM và thông báo k t qu 26 6.1 Khung BC ( M u báo cáo DTM ) 6.2 Ngh ñ nh 80 ( xem ph l c) 6.3 Quyêt ñ nh 08.( xem ph l c) 30 7. Câu h i và bài t p chương II 32 Chương III. Các phương pháp dùng trong ÐTM 32 1. Phương pháp danh m c các ñi u ki n môi trư ng 33 2. Phương pháp ma tr n MT 36 3. Phương pháp ch ng ghép b n ñ 37 4. Phương pháp phân tích chi phí - l i ích m r ng 39 5. Hư ng d n ñánh giá tác ñ ng môi trư ng ñ n ch t lư ng nư c m t 42 6. Ðánh giá tác ñ ng ñ n ch t lư ng môi trư ng ñ t và nư c ng m 43 7. Ðánh giá r i ro 48 8. Câu h i và bài t p chương III 49 Chương IV: M u ñ cương ÐTM và m t s ÐTM Vi t Nam 49 4.1. M u ñ cương ñánh giá tác ñ ng môi trư ng 50 4.3. Gi i thi u m t s tóm t t k t qu ÐTM Vi t Nam 68 Các s li u môi trư ng quan tr ng 71 Tiêu chu n Vi t Nam 83 B ng tra c u thu t ng 6
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng BÀI M ðU 1. Môi trư ng và ñánh giá tác ñ ng môi trư ng Môi trư ng là t ng h p các ñi u ki n bên ngoài có nh hư ng ñ n m t v t th ho c m t s ki n nào ñó. Có th hi u m t cách khác theo ñ nh nghĩa c a B Qu c phòng Hoa Kỳ: Môi “ trư ng bao g m t t c m i y u t và nh hư ng c a chúng ñ n m t h sinh quy n”. Theo lu t B o v môi trư ng c a nư c CHXHCN Vi t Nam (2003) thì “Môi trư ng bao g m các y u t t nhiên và y u t v t ch t nhân t o quan h m t thi t v i nhau, bao quanh con ngư i, có nh hư ng ñ n ñ i s ng, s n xu t, s t n t i phát tri n c a con ngư i và thiên nhiên” (Ði u 1 Lu t BVMT-2003). Môi trư ng theo cách hi u tương ñ i có th là r t r ng (như vũ tr , trái ñ t, không khí...) và cũng có th là h p (môi trư ng nư c b m t, môi trư ng sông, môi trư ng s ng trong căn h ...) Các y u t t o ra môi trư ng ñư c g i là thành ph n môi trư ng. Trong khái ni m v môi trư ng ngoài y u t t nhiên, ph i luôn luôn coi tr ng các y u t văn hoá, xã h i, kinh t ... b i vì chúng là thành ph n h t s c quan tr ng t o ra môi trư ng s ng. Trong m t môi trư ng có th bao g m m t hay nhi u h th ng sinh v t t n t i, phát tri n và tương tác l n nhau. Vì v y, m t h sinh thái là m t h th ng các qu n th sinh v t, s ng chung và phát tri n trong m t môi trư ng nh t ñ nh, quan h tương tác v i nhau và v i môi trư ng ñó (ñi u 2-9 lu t BVMT-2003). Ða d ng sinh h c là s phong phú v ngu n gen v gi ng, loài sinh v t (ñ ng v t, th c v t, vi sinh v t...) và h sinh thái trong t nhiên. S ña d ng c a sinh h c nhi u khi ñư c xem xét m t cách r t t ng quát v các h sinh thái trong m t môi trư ng nghiên c u. Ða d ng sinh h c nhi u khi cũng ñư c xem xét h t s c chi ti t, t m trong m t h sinh thái - ñó là quá trình xem xét, ñánh giá ñ n các loài, gi ng và k c ñánh giá ñ c ñi m v di truy n c a chúng (Gen) Môi trư ng có thành ph n h t s c quan tr ng, ñó là con ngư i và các ho t ñ ng c a con ngư i k c t nhiên và văn hoá - xã h i. Con ngư i, trong quá trình t n t i và phát tri n dù b ng ng u nhiên hay c tình cũng luôn luôn tác ñ ng vào môi trư ng. Ngư c l i, môi trư ng cũng luôn tác ñ ng ñ n con ngư i. Quá trình phát tri n luôn luôn kèm theo s d ng (ñ t, g , nư c, không khí, nhiên li u hoá th ch, tài nguyên các lo i ) ñ ng th i cũng th i vào môi trư ng các ch t ph th i (ch t th i r n, l ng, khí t sinh ho t , t công nghi p, t nông nghi p, giao thông, y t ...). Nh ng ch t th i ñó d n d n làm ô nhi m môi trư ng. Chính vì v y, ngư i ta ñã cho r ng: phát tri n là ñ ng hành v i ô nhi m. S phân hu ch t b n trong môi trư ng t nhiên là m t quy lu t hàng v n năm. Quá trình phân h y ch t b n như v y nh tác ñ ng r t tích c c c a ñ t, vi sinh v t, nư c, b c x m t tr i, ñ ng và th c v t các loài... Vì v y, quá trình ñó ñư c g i là quá trình “t làm s ch”. Các quá trình “t làm s ch” tuân theo m t quy lu t riêng c a chúng và ng v i m t “t c ñ làm s ch” xác ñ nh. Như v y, con ngư i mu n t n t i và phát tri n ñư c trong môi trư ng c a mình thì nh t thi t ph i xác l p t t m i tương quan gi a phát tri n v i t làm s ch c a môi trư ng. Ð làm ñư c nhi m v trên, c n hi u ñư c nh hư ng c a các ho t ñ ng kinh t - xã h i, ho t ñ ng s n xu t ñ n các y u t c u thành môi trư ng. Ngư c l i cũng c n hi u ñư c các ph n ng c a môi trư ng ñ n các thành ph n môi trư ng. Quá trình hi u, xác ñ nh ñánh giá ñó ñư c g i là ñánh giá tác ñ ng môi trư ng (ÐTM hay EIA). Do ñó, Lu t BVMT 2003 (Ði u 2-11) ñã ñ nh nghĩa: Ðánh giá tác ñ ng môi trư ng là quá trình phân tích, ñánh giá, d báo nh hư ng ñ n môi trư ng c a các d án, quy ho ch phát tri n kinh t xã h i c a các cơ s s n xu t, kinh doanh, công trình kinh t , khoa 7
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng h c, k th ât, y t , văn hoá, xã h i, an ninh, qu c phòng và các công trình khác, ñ xu t các gi i pháp thích h p v b o v môi trư ng. Vào kho ng cu i nh ng năm 60 c a th k 20, khái ni m ñánh giá tác ñ ng môi trư ng ñư c hình thành rõ nét và ñư c th c hi n M . Sang nh ng năm 70 c a th k , ÐTM ñã ñư c s d ng nhi u qu c gia như: Anh, Ð c, Canada, Nh t, Singapo, Philippin và Trung Qu c... Vi t Nam , nh ng v n ñ môi trư ng b c xúc b t ñ u xu t hi n khá rõ t năm 1990. Vì v y, khái ni m ñánh giá tác ñ ng môi trư ng (ÐTM-EIA) không còn là khái ni m riêng trong ñ i ngũ các nhà khoa h c n a. Khái ni m ÐTM ñã chuy n vào ñ i ngũ các nhà qu n lý và khoa h c - k thu t r ng hơn ñ ng th i ñã ñư c ñưa vào Lu t BVMT (1994). Trong lu t BVMT (2003) Nhà nư c quy ñ nh m t s ñi u ch t ch là: • Ði u 17: T ch c, cá nhân qu n lý cơ s kinh t , khoa h c, k thu t, y t , văn hoá, xã h i, an ninh, qu c phòng ñã ho t ñ ng t trư c khi ban hành lu t này ph i l p báo cáo ñánh giá tác ñ ng môi trư ng c a cơ s mình ñ cơ quan qu n lý Nhà nư c v b o v môi trư ng th m ñ nh. • Ði u 18: T ch c, cá nhân khi xây d ng, c i t o vùng s n xu t, khu dân cư, các công trình kinh t , khoa h c, k thu t, y t , văn hoá, xã h i, an ninh, qu c phòng, ch d án ñ u tư c a nư c ngoài ho c liên doanh v i nư c ngoài, ch d án phát tri n kinh t - xã h i khác ph i l p báo cáo ÐTM ñ cơ quan qu n lý Nhà nư c v môi trư ng th m ñ nh. Như v y, th c hi n m t ÐTM cho d án ñã tr thành y u t r t quan tr ng trong khoa h c môi trư ng, hơn th n a tr thành y u t b t bu c trong công tác qu n lý Nhà nư c v BVMT. Do hoàn c nh kinh t chưa m nh nên t kho ng 1985 ñ n 1992 các d án l n và trung bình c a ta v cơ b n chưa ñư c l p báo cáo ÐTM mà ch ñ c p sơ b ñ n m t s v n ñ môi trư ng có th x y ra. Sau 1992 m t s d án quan tr ng ñã ñư c ñánh giá tác ñ ng môi trư ng như thu ñi n Sơn La, Sông Hinh ho c nhà máy mía ñư ng Ðài Loan (Thanh Hoá), nhi u công trình khoan thăm dò d u khí cũng ñư c l p báo cáo ÐTM. G n ñây, các d án ñư c l p báo cáo ÐTM ngày càng nhi u như: Ðư ng mòn H Chí Minh, khu công nghi p Dung Qu t, c ng nư c sâu Cái Lân và nhi u c u ñư ng khác... 2. Các yêu c u ñ i v i công tác ñánh giá tác ñ ng môi trư ng V i n i dung, m c ñích và ý nghĩa như ñã nói trên, công tác ÐTM nói chung và báo cáo ÐTM nói riêng, ph i ñ t ñư c nh ng yêu c u sau: 1. Ph i th c s là m t công c giúp cho vi c th c hi n quy t ñ nh c a cơ quan qu n lý. Th c ch t c a ÐTM là cung c p thêm tư li u ñã ñư c cân nh c, phân tích ñ cơ quan có trách nhi m ra quy t ñ nh có ñi u ki n l a ch n phương án hành ñ ng phát tri n m t cách h p lý, chính xác hơn. 2. Ph i ñ xu t ñư c phương án phòng tránh, gi m b t các tác ñ ng tiêu c c, tăng cư ng các m t có l i mà v n ñ t ñư c ñ y ñ các m c tiêu và yêu c u c a phát tri n. Có th nói r ng, không có ho t ñ ng phát tri n nào có th ñáp ng nh ng l i ích và yêu c u c p bách trư c m t c a con ngư i mà không làm t n h i ít nhi u ñ n TNMT. ÐTM ph i làm rõ ñi u ñó, không ph i ñ ngăn c n s phát tri n kinh t - xã h i mà ñ t o ñi u ki n thu n l i nh t cho các ho t ñ ng ñó. Vì v y ÐTM có trách nhi m nghiên c u, góp ph n ñ xu t bi n pháp b o v , th m chí c i thi n ñư c tình hình TNMT. Khi phương án ñã ñ xu t không th ch p nh n ñư c vì gây t n h i quá l n v TNMT thì ph i ñ xu t phương hư ng thay th phương án. 3. Ph i là công c có hi u l c ñ kh c ph c nh ng hi u qu tiêu c c c a các ho t ñ ng ñã ñư c hoàn thành ho c ñang ti n hành. Trong th c t , nh t là t i các nư c ñang phát tri n nhi u ho t ñ ng phát tri n ñã ñư c ti n hành ho c ñã ñư c hoàn thành, nhưng lúc ñ xu t chưa h có ÐTM. Do ñó, hình thành nh ng t p th khoa h c có ñ ki n th c, kinh nghi m và phương pháp lu n c n thi t, phù h p v i n i dung và yêu c u c a ÐTM trong t ng trư ng h p c th là h t s c quan tr ng. 8
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng 4. Báo cáo ÐTM ph i rõ ràng, d hi u. Khoa h c môi trư ng r t ph c t p, n i dung khoa h c ñư c xem xét trong ÐTM r t phong phú. Tuy nhiên ngư i s d ng k t qu cu i cùng c a ÐTM có khi không ph i là nhà khoa h c, mà là ngư i qu n lý. Vì v y báo cáo ÐTM ph i rõ ràng, d hi u, dùng ngôn ng , thu t ng ph thông. Cách di n ñ t và trình bày ph i c th , thi t th c, có s c thuy t ph c, giúp cho ngư i quy t ñ nh nhìn th y v n ñ m t cách rõ ràng, khách quan, t ñó quy t ñ nh ñúng ñ n, k p th i. 5. Báo cáo ÐTM ph i ch t ch v pháp lý, báo cáo ÐTM không nh ng là cơ s khoa h c, mà còn là cơ s pháp lý giúp cho vi c quy t ñ nh nh ng v n ñ quan tr ng v phát tri n kinh t - xã h i liên quan ñ n ñ i s ng v t ch t, tinh th n c a nhân dân trong c nư c, ho c m t vùng, m t ñ a phương. 6. H p lý trong chi tiêu cho ÐTM. ÐTM là vi c làm t n kém, ñòi h i nhi u th i gian. Kinh nghi m các nư c ñã phát tri n cho th y vi c hoàn thành m t báo cáo ÐTM c p qu c gia ñòi h i th i gian t 10 ñ n 16 tháng, chi phí t hàng ch c nghìn ñ n hàng tri u ñô la. 3. M c tiêu c a giáo trình Giáo trình ñánh giá tác ñ ng môi trư ng (ÐTM) này ñư c biên so n ñ gi ng d y cho sinh viên ngành Môi trư ng, sinh viên ngành Qu n lý Ð t ñai. Cu n sách cũng có th làm tài li u cho nh ng ngư i m i nh p môn ñánh giá tác ñ ng môi trư ng. V i ñ i tư ng như v y, chúng tôi ñ c bi t chú tr ng ñ n ph n b túc ki n th c v môi trư ng nh t là sinh viên ngành Qu n lý Ð t ñai. Ð làm ñư c ñi u ñó gi ng viên có th s d ng ph n ph l c 1, khai tri n các v n ñ ñ ngư i h c hình dung ñư c b c tranh t ng quát c a môi trư ng t nhiên. Ngư i h c c n hi u rõ khí quy n thu - quy n - ñ a quy n - sinh quy n, trong ñó ph i n m ch c ñ ơc: • Hi n tư ng suy gi m ch t lư ng MT và y u t tác ñ ng. • Hi u ng nhà kính và y u t tác ñ ng • B n ch a CO2 trong ñ i dương • Vai tro và qua h c a sinh quy n v i khí quy n, th y quy n và các nh hư ng làm suy gi m t ng Ôzôn d n ñ n l rò zôn. Ðây là môn h c t ng h p nhi u khoa h c, m t khác ñ th c hi n m t ÐTM ñ y ñ là r t khó khăn, vì th ngư i h c ph i hi u ñư c quy trình t ng quát. N m v ng ñ có th th c hi n ñư c ph n ñơn gi n là xây d ng m t “lư c duy t”, “ñánh giá tác ñ ng môi trư ng sơ b ”. Yêu c u v th c hi n m t ÐTM ñ y ñ chưa ñ t ra mà ch d ng m c ñ c và hi u ñư c m t báo cáo ÐTM ñ y ñ do nhóm tác gi , t ch c nào ñó th c hi n. 4. C u trúc và kh i lư ng ki n th c Giáo trình ÐTM g m ph n m ñ u, chương I (trình bày v m t s ñ i lư ng, ch th , ch s c a môi trư ng và m i liên h gi a chúng. Khái ni m và t m quan tr ng v th i gian, v kinh t khi l p k ho ch ñ th c hi n m t ñánh giá tác ñ ng môi trư ng). Chương II cung c p cho ngư i h c n m ñư c tri th c, trương trình th c hi n m t lư c duy t, m t ÐTM sơ b , m t ÐTM chi ti t nhưng theo ki u rút g n và m t ÐTM chi ti t, ñ y ñ . Chương III gi i thi u các phương pháp ñ ti n hành th c hi n m t ÐTM trong ñó l a ch n ñi sâu vào 4 phương pháp ñư c dùng nhi u Vi t Nam ñ c bi t là phương pháp có liên quan, hay ñư c s d ng ñ th c hi n ÐTM ñ i v i ñ t ñai, QHSD ñ t ñai và s d ng ñ t ñai. Chương IV là m u cho ñ cương c a ÐTM, m u này cung c p cho ngư i h c ki u xây d ng ñ cương t t, ph thông. Ph n còn l i c a chương IV là gi i thi u (tóm t t) m t s k t qu ñánh giá tác ñ ng môi trư ng Vi t Nam, ph n này ñư c tóm t t k t qu th c hi n ÐTM và giúp cho ngư i ñ c: M t cơ s lý lu n, phương pháp lu n. Gi i thi u các ÐTM cho khu v c b o t n vư n qu c gia, m t ÐTM cho xây d ng ñư ng giao thông, m t ÐTM cho m r ng cơ s y t và m t ÐTM cho quy ho ch s d ng ñ t v.v... Ph n yêu c u quan tr ng nh t mà sinh viên ph i làm ñư c ñó là: 9
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng • Hi u rõ ch th , ch tiêu môi trư ng ñ th y nh hư ng c a “hành ñ ng” d án làm thay ñ i, làm nh hư ng ñ n nó. • Bi t xây d ng m t ñ cương g n cho ÐTM. • Bi t cách th c hi n ñi u tra, l y m u và thu th p d li u ñ t ng h p các k t qu ñó thành m t s n ph m làm cơ s dũ li i cho các bư c ti p sau. • Bi t làm m t “lư c duy t” và m t ÐTM sơ b theo phương pháp li t kê và phương pháp ma tr n ñơn gi n. • Bi t xây d ng m t báo cáo ÐTM trên cơ s lu t ñ nh. V i yêu c u ñó, giáo trình m c dù là 3 trình song ph n vi t v lý thuy t và phương pháp ñây ch ñư c th c hi n trong 2 trình. M t trình còn l i, sinh viên s ñư c giáo viên hư ng d n th c hi n xây d ng m t ÐTM theo m t d án nh (QHSD ñ t, xây d ng m t khu th t , cho m t bãi chôn rác, cho s d ng ñ t c p huy n, cho m t xí nghi p ch công nghi p bi n, m t nhà máy lo i nh ..). Giáo viên cùng sinh viên ti n hành l a ch n d án có s n ñ th c hi n ÐTM ñó. Ð làm t t ph n này, sinh viên c n nghiên c u k lý lu n, n m k chương IV và giáo viên có trách nhi m phân tích “hành ñ ng” c a d án ñ sinh viên tìm ra các tác ñ ng. Ph n tác ñ ng b c 2 và d báo lâu dài chưa ñòi h i. V i sinh viên chuyên ngành Môi trư ng, c n thêm m t tín ch v Th c hành DTM. ðây là ph n sinh viên ph i ti n hành t i m t cơ sơ CN, NN, Giao th ng…do giáo viên hư ng d n. Trong ph n này sinh viên ph i th c hi n m i giai ño n c a m t DTM và b n báo cáo ðánh giá tác ñ ng Môi trư ng. 5. Giáo trình ñánh giá tác ñ ng môi trư ng này ñư c vi t l n ñ u. Quá trình vi t ñã tham kh o m t s tài li u (xem ph n tài li u tham kh o chính). Sinh viên có th ñ c thêm giáo trình c a Ph m Ng c H , Hoàng Xuân Cơ: Ðánh giá tác ñ ng môi trư ng c a Nxb Ð i h c Qu c gia Hà N i (2001). Ngoài ra có th ñ c các sách hư ng d n và thư ng xuyên c p nh t trang Web c a B Tài nguyên Môi trư ng: http://www.nea.gov.vn. Trong các năm g n ñây, nh t là t 2005 chúng ta có nhi u thay ñ i toàn di n, vì v y các thay ñ i c p nh t và hoàn ch nh v DTM cũng ñư c b sung. Ngoài DTM, chúng ta còn th c hi n các ñánh giá tác ñ ng MT chi n lư c (DTMC), các Cam k t BVMT, các Kê khai phát th i…ðó là các thanh công c quan tr ng trong h th ng văn b n pháp quy ñ BVMT. Tuy nhiên cũng c n chú ý ph m vy, yêu c u, ñi u ki n ñ ng d ng các công c này vào thưc t s n xu t. 10
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng Chương I CÁC CH TH , CH S MÔI TRƯ NG VÀ L P K HO CH CHO ðTM Chương I này nh m cung c p cho ngư i ñ c m t s khái ni m và ñ nh nghĩa v môi trư ng như: môi trư ng, tr ng thái, thành ph n môi trư ng, ch tiêu, ch s v.v... Ðây là nh ng n n cơ b n ñ có th hi u ñư c ý nghĩa và vai trò c a ÐTM. Ph n gi i thi u v l p k ho ch ÐTM là ph n trang b bư c chu n b ban ñ u, nó giúp cho nhà chuyên môn nh n rõ t ng y u t ñ ñi sâu th c hi n m t ÐTM v a nhanh v a ti t ki m và phù h p. 1. B túc ki n th c v môi trư ng (theo ngành ñào t o, xem ph l c) 2. Các ñ nh nghĩa và khái ni m v môi trư ng 2.1. Môi trư ng + Môi trư ng bao g m các y u t t nhiên và y u t nhân t o quan h m t thi t v i nhau, bao quanh con ngư i, có nh hư ng t i ñ i s ng, s n xu t, s t n t i, s phát tri n c a con ngư i và thiên nhiên (Lu t BVMT.2003). + Môi trư ng là t ng th nh ng ñi u ki n bên ngoài tác ñ ng ñ n cu c s ng, s phát tri n và s t n t i c a m t sinh th (cơ quan b o v môi trư ng M -EPA-Enviromental Protection Agency) 2.2. Tr ng thái (State): Tr ng thái ho c tình tr ng môi trư ng c a m t khu v c ho c qu c gia chính là tr ng thái ch y u c a môi trư ng trên hai phương di n: tình tr ng v t lý - sinh h c và tình tr ng kinh t - xã h i. Môi trư ng luôn có m t tr ng thái nào ñó và không hoàn toàn n ñ nh dư i tác ñ ng c a t nhiên và ho t ñ ng s n xu t. Các ho t ñ ng c a t nhiên và con ngư i t o ra áp l c (Pressure) làm thay ñ i tr ng thái môi trư ng. Xã h i (và c y u t t nhên) ph i ñáp ng (Response)v i hi n tr ng m i b ng s phát tri n, s v n ñ ng ti p theo. 2.3. ÁP l c (Pressure): c a t nhiên và con ngư i lên tr ng thái môi trư ng chính là các v n ñ ng, ho t ñ ng s n xu t phát tri n, vì v y, nó làm thay ñ i tr ng thái cũ. 2.4. Ðáp ng (Response): Ðáp ng v i áp l c ñó chính là nh ng thay ñ i trong môi trư ng (như hi u ng nhà kính - do khí th i CO2 tăng; t l ngư i ch t tăng khi phát sinh d ch b nh, nhi m ñ c môi trư ng) và ñáp ng ch ñ ng c a con ngư i (như: x lý th i, b o v ña d ng sinh h c, s d ng nư c và năng lư ng ti t ki m, thay ñ i th ch và lu t, ñáp ng cá th trong c ng ñ ng...) Như v y khái ni m ñáp ng ph i hi u r ng, ñ y ñ theo c hai m t là b n thân t nhiên ñáp ng l i áp l c (d n ñ n t t và chưa t t) và s ñáp ng có tri th c c a con ngư i ñ phù h p ho c gi m thi u các áp l c c a môi trư ng. Tr ng thái - áp l c - ñáp ng là g n li n, là m t khung liên k t (Environment Framework) mà t ch c h p tác v kinh t và phát tri n ñã ñ xu t năm 1993 (Ogranization for Economic Cooperation and Development). 11
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng Áp l c Tr ng thái N ng lư ng Tài nguyên nư c Công nghi p Tài nguyên ñ t ñai (Land) GTVT Tài nguyên ñ t (Soil) Nông nghi p Ða d ng sinh h c Áp l c Ngư nghi p Khu dân cư, ch t th i Ngu n l c Khác Khu CN, ñư ng xá Thiên tai, s c MT Di s n văn hóa Khác Thông tin Thông tin Ðáp ng - Kh năng t ph c h i Các ñáp ng xã Các ñáp ng xã - Công c k thu t CN m i h i (các quy t h i (các quy t - Công c kinh t ñ nh hành ñ ng) ñ nh hành ñ ng) - Lu t pháp - Quan h c ng ñ ng - Ràng bu c qu c t - Khác Hình 1.1. Khung liên k t r ng thái - Áp l c - Ðáp ng T 2.5. Thành ph n môi trư ng: Là các ph n v t lý, hóa h c, sinh h c c a môi trư ng khí quy n, th y quy n (trên bi n và l c ñ a) c a môi trư ng th ch quy n và sinh quy n (như khí h u, thành ph n v t lý, thành ph n hoá h c, ñ a ch t, sinh hoá h c và m i ti m năng v tài nguyên) t o ra môi trư ng ñó. B ph n r t quan tr ng trong thành ph n môi trư ng là ña d ng sinh h c. 2.6. Ch tiêu môi trư ng (Environment factors) Ch tiêu môi trư ng ho c ch th môi trư ng (Factors, Indicators) là nh ng ñ i lư ng bi u hi n các ñ c trưng c a môi trư ng ñó t i m t tr ng thái xác ñ nh. Ví d : Suy gi m t ng ôzon, axit hoá ñ t, ngu n nư c, phú dư ng, ch t th i, tài nguyên r ng, tài nguyên nông nghi p, ña d ng sinh h c, ô nhi m ch t ñ c, tài nguyên cá, ch t lư ng môi trư ng ñô th , s thay ñ i khí h u... C n hi u r ng: Các ch th môi trư ng là h t s c ph c t p - nó không ph i ch là m t tham s riêng bi t mà là m t t p h p c a nhi u tham s (Parameters) trong ñó. M t khác theo nhi u quan ñi m, theo nhi u ñi u ki n môi trư ng khác nhau và m c ñ ñánh giá c n ñ n ñâu mà các tác gi , các t ch c ñã ñưa ra các ch th ñó. V i môi trư ng ñ t - ch th ph c p nh t cho ñ t ñai (Land) ñư c s d ng nhi u, ph n l n các công trình s d ng ch th ñ t ñai là: • Tài nguyên g và ñ ng c (theo NCFEA (1995) - (National Center for Economic Alternatives). • Tài nguyên g , ñ t nông nghi p, ch t lư ng môi trư ng ñô th và ch t th i (theo Nordic Council of Ministers - 1997). • Trư ng h p th 3, xu t phát t quan ñi m s d ng b n v ng ñ t ñai, ngư i ta ñưa ra các ch th g m: Năng su t cây tr ng, cân b ng dinh dư ng, s t n t i c a l p 12
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng ph ñ t, ch t lư ng ñ t (Soil) và qu ñ t (Land), ch t lư ng và tr lư ng nư c, kh năng sinh l i c a h th ng trang tr i, s tham gia c a ngư i dân và xã h i trong b o v môi trư ng (Dumanski. 1994 và DSE - ZEL (1996) - Sustanable Land use in Rural Areas: Tool for Analysis and Evaluation). Trong các trư ng h p nghiên c u c th , h p hơn ngư i ta s d ng m t s thông s khoa h c làm nhi m v c a thông s môi trư ng ñ ng th i các thông s này (parameters) cũng ñư c xem như các ch th môi trư ng (Indicators) ví d : lư ng ñ t sói mòn, ô nhi m thu c b o v th c v t, ô nhi m kim lo i n ng trong ñ t tr ng, vi sinh v t gây b nh... 2.7. Thông s môi trư ng (Parameters) Là nh ng ñ i lư ng v t lý, hóa h c, sinh h c c th ñ c trưng cho môi trư ng nói chung và môi trư ng ñ t nói riêng có kh năng ph n ánh tính ch t c a môi trư ng tr ng thái nghiên c u (k c ñ t và ñ t ñai). Ví d : pH, ñ d n ñi n (EC), ñ m n, t tr ng, % h u cơ (OM), phân b kim lo i n ng (Cu, Pb, Cd, Zn...), hàm lư ng dinh dư ng N, P, K..., ñ dày l p ph tàn dư h u cơ, kh năng tr nư c, % c p h t, ñ ch t, ñá m , n n k t c u công trình, lo i và h ng ñ t. • Các thông s môi trư ng có th là riêng bi t, có th ñư c s d ng các thông s KHKT c a nhi u ngành khoa h c khác. • Các thông s môi trư ng là các tham s c a ch th môi trư ng (Indicators) ho c ch tiêu môi trư ng (Factors). Nhi u trư ng h p b n thân m t thông s môi trư ng ñư c dùng như m t ch th MT. 2.8. Tiêu chu n MT (Standards) Các tiêu chu n MT c a m t qu c gia ñư c xây d ng phù h p v i ñi u ki n và trình ñ phát tri n c a nó. Tiêu chu n MT chính là s chu n hóa các thông s MT t i m t giá tr (ho c m t kho ng giá tr ) nào ñó. Ví d : TCVN v ñ t nông nghi p: Cd là 2 mg/kg; Zn là 80 mg/kg (TCVN 7902 - 2002) 2.9. Giá tr n n (Alternative Value) Giá tr n n (c a môi trư ng) v i m t ñ i lư ng nào ñó (ví d Cd) là giá tr nguyên thu c a nó trong MT ñang xem xét. Giá tr n n c a Cd là giá tr nguyên th y c a Cd trong ñ t. Tuy nhiên, giá tr này không xác ñ nh ñư c khi MT ñ t còn "nguyên thu ". Vì v y, thư ng ngư i ta ti n hành kh o sát hàng lo t m u và l y giá tr ñư c xác ñ nh là n n khi giá tr ñó là giá tr (ho c kho ng giá tr ) có xác xu t t n su t xu t hi n ñ t 95% s m u phân tích (ho c phép ño). 2.10. Ch s môi trư ng (Indices, Indexes) Ch s môi trư ng là giá tr ñư c tính toán trong m t ñi u ki n môi trư ng nào ñó (khí, nư c, ñ t) theo m t s thông s môi trư ng có môi trư ng ñó. Giá tr các thông s môi trư ng này thu ñư c nh các phép ño liên ti p trong m t kho ng th i gian dài ho c m t s phép ño ñ l n. Ch s môi trư ng ñư c nhi u tác gi ho c t ch c ñưa ra trong các ñi u ki n khác nhau ph c v cho m c tiêu nghiên c u, qu n lý. Xin nêu m t s ch s làm d n li u: • Ch s ch t lư ng khí (Air Quality Index - AQI - Ott 1978) • AQ = ∑Wi * Ii , ñây i là lo i ch t khí gây ô nhi m (i =CO, SO2, t ng h t b i r n) i 13
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng • Ch s ch t lư ng nư c c a Horton (1996) n ∑ Wi * Ii i =1 M 1* M 2 Qi = n ∑ Wi i =1 • ñây Wi là lư ng ñã gây ô nhi m ng v i ki u ch t i, • M1, M2 ng v i ki u ô nhi m ñư c s d ng (bùn th i, d u, nư c th i có màu...) • Các ch s v ñ t (Soil) và nư c tư i thư ng g p như: phương trình m t ñ t ph d ng (Universal Soil Loss Equation - Wishmier 1976). • A=R*K*L*S*C*P • Ch s v xói mòn ñ t có th s d ng mô hình xói mòn d a vào GIS mà Pilesjo gi i thi u 1992. Như v y, ch s môi trư ng có th ñư c nhìn nh n như m t ch tiêu môi trư ng ñã ñư c ñ nh lư ng hóa thông qua kh o sát, ño ñ c th c nghi m ñ ñ n m t giá tr nào ñó phù h p v i ñi u ki n môi trư ng t i khu v c kh o sát. (Trong m c 2.10, chúng tôi ch s d ng các ch s làm d n li u, không ñi sâu phân tích. N u c n ñi sâu, xin ñ c gi thông qua các tài li u d n). 2.11. Phương pháp và công c nghiên c u. Ðây là v n ñ c n th ng nh t trong qui ñ nh chung ñ có th ñ t cùng ñ ñúng và sai s ñ cho phép v i các phép ño, phép tính toán. Làm ñư c ñi u này m i có kh năng so sánh ñ i chi u các s li u môi trư ng. 2.12. Ð m b o ch t lư ng và ki m soát ch t lư ng (QA/QC) (Quality Assurance/Quality Control). QA là h th ng kh thi các ho t ñ ng qu n lý và k thu t liên quan ñ n nhân s , phương ti n, phương pháp trong các tr m, các cơ s làm công tác quan tr c và phân tích môi trư ng ñ t nh m ñ m b o cho t t c các công vi c ñ t ñư c k t qu ñ m b o ch t lư ng mong mu n. QC là các th t c, bi n pháp, văn b n, chương trình ñánh giá ñư c ti n hành song song v i ho t ñ ng c th c a công vi c quan tr c, phân tích môi trư ng ñ t t m c tiêu, thi t k , m ng lư i, công tác hi n trư ng, phòng TN ñ n báo cáo, x lý thông tin, xây d ng và chia s ngu n cơ s d li u. 2.13. Quy ho ch môi trư ng (QHMT) (Environmental Planning) Có th dùng ñ nh nghĩa c a Alan Gilpin (1996): QHMT là s xác ñ nh các m c tiêu mong mu n ñ i v i môi trư ng t nhiên bao g m m c tiêu kinh t - xã h i và t o l p ñư c các chương trình, qui trình qu n lý ñ ñ t ñư c m c tiêu ñó. Cũng trong năm 1996 Toner cho r ng: QHMT là vi c ng d ng các ki n th c v khoa h c t nhiên và s c kh e trong các quy t ñ nh v s d ng ñ t. Gi a QHMT, ÐTM và vùng sinh thái có liên h m t thi t. ST QHMT ÐTM Hình 1.2. Khung liên k t sinh thái Quy ho ch môi trư ng - ÐTM - 14
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng Rõ ràng gi a QHMT, ÐTM, ñ t và vùng sinh thái (ST) có liên h m t thi t. Vì l ñó khi ti p c n nghiên c u TNÐ không th nào quên lãng m i liên h này. 2.14. Quy ho ch s d ng ñ t (QHÐ) (Land use planning) QHSD ñ t là vi c xác ñ nh, phân b h p lý qu ñ t cho các m c ñích s d ng ñ t nông nghi p, lâm nghi p, chuyên dùng (xây d ng, giao thông, th y l i, KHKT, văn hóa, giáo d c, y t , th d c th thao, qu c phòng, an ninh...), ñ t ñô th , nông thôn... theo m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i c a qu c gia. 2.15. S d ng ñ t (Land use) S d ng ñ t (SDÐ) là quá trình th c hi n các ho t ñ ng kinh t , xã h i, s n xu t an ninh, qu c phòng... theo m t QHSD ñ t ho c t phát di n ra trên m t khu v c ho c vùng lãnh th có tác ñ ng ñ n ñ t ñai (Land) và c tác ñ ng ñ n ñ t (Soil) cũng như các h p ph n c a chúng (nư c m t, nư c ng m, th c v t...) 2.16. Tính b n v ng (Sustainablity) • Theo ñ nh nghĩa c a FAO (1992) - trình bày trong ph n ñánh giá TNÐ theo thành ph n sinh - hóa - lý (ñ nh nghĩa cho nông nghi p b n v ng và phát tri n nông thôn). 3. L p k ho ch cho ÐTM 3.1. Nguyên t c chung: Nguyên t c chung ñư c gi i thi u sau ñây (UNEP, FAO) Ði u ki n ñ u Các tác ñ ng Quy t ñ nh c n + Chu n b d án; s + D báo tác ñ ng + S l a ch n các c n thi t c a d án; + Ðánh giá tác ñ ng ho t ñ ng các cơ s cho s phù + Vi c làm nh tác + L a ch n các hành h p. ñ ng ñ ng d ñ nh + Thu th p ñúng thông tin t cơ quan qu n lý. + Nh n bi t các tác ñ ng ti m tàng Cung c p tư li u ch ng minh + Chu n b tư li u ñã vi t + Monitoning môi trư ng Hình 1.3. Khung liên k t ñ l p k ho ch cho ÐTM 15
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng 3.2. Nh ng ÐTM riêng L a ch n, ñánh giá sơ b • L a ch n ñ c ñi m riêng • Xác ñ nh ñúng thông tin c a d án ti p theo c n xác ñ nh ñúng công ngh . • Sơ b xác ñ nh tác d ng ti m tàng s x y ra. Ðánh giá tác ñ ng, ñ xu t • Ðánh giá các tác ñ ng s xu t hi n (5 năm, 10 năm, 20 năm sau) • Ð xu t phương hư ng gi m nh các tác ñ ng (B ng vi c thay ñ i công ngh , thay ñ i phương pháp, thay ñ i trình t c a d án) Ðưa ra quy t ñ nh • L a ch n các ho t ñ ng c a d án. • D ki n ho t ñ ng thay th và ch n l a ñúng Xây d ng d li u, cung c p tư li u ñ ch ng minh • Các d li u ch ng minh các tác ñ ng • Các d li u ñ xu t, ñ t phương hư ng • Monitoring môi trư ng và t ng k t • L a ch n các ho t ñ ng c a d án. • D ki n ho t ñ ng thay th và ch n l a ñúng Xây d ng d li u, cung c p tư li u ñ ch ng minh • Các d li u ch ng minh các tác ñ ng • Các d li u ñ xu t, ñ t phương hư ng • Monitoring môi trư ng và t ng k t 3.3. Chu n b các bư c ÐTM Lư c duy t (xây d ng: phương pháp, bư c ñi) Ðánh giá sơ b (ch n phương pháp, ch n y u t c n ñi sâu, ñánh giá ñ nh lư ng) ðánh giá chi ti t (ch n phương pháp, y u t c n ñi sâu, ñánh giá ñ nh tính) Xây d ng cơ s d li u (Database) Báo cáo (ñánh giá, d báo tác ñ ng, ñ xu t kh c ph c gi m nh ) Monitoring 4. Nh ng n i dung chính trong vi c th c hi n ñánh giá tác ñ ng môi trư ng 4.1. Lư c duy t: Ðây là bư c ñ u nh m xác ñ nh s c n thi t ho c không c n thi t ph i th c hi n m t ÐTM ñ y ñ . Cơ s ñ th c hi n lư c duy t là: • Danh m c li t kê các v n ñ c n ph i làm ÐTM c a d án. • Gi i h n v quy mô, ph m vi kích c c a d án. V i quy ñ nh c a Chính ph , quy mô nào, ph m vi nào l n s ph i th c hi n ÐTM. • M c ñ nh y c m c a nơi th c hi n d án (m c ñ nh y c m v môi trư ng t nhiên như ñ t, không khí, nư c, h sinh thái và m c ñ nh y c m v môi trư ng xã h i, nhân văn). Nh ng vùng nh y c m thư ng là: vùng có ý nghĩa l ch s văn hoá, kh o c , khoa h c. Vùng ñ t ng p nư c. Khu v c vư n qu c gia, khu b o t n thiên nhiên, vùng có h sinh thái ñ c bi t. Vùng c n b o v gen c a ñ ng, th c v t hi m. Vùng ñ t d c, núi cao có r ng ñ u ngu n. Vùng thư ng x y ra s c môi trư ng, r i ro thiên tai. Vùng có ch t lư ng môi trư ng ñ c bi t, d thay ñ i các tham s môi trư ng • M t s d án thu c ph m vi quy ñ nh qu c gia không c n ph i th c hi n ÐTM. M t s d án quy ñ nh thu c lo i luôn luôn ph i th c hi n ÐTM dù lo i d án ñó quy mô l n ho c quy mô nh . 16
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng Thư ng quy t ñ nh c n hay không c n th c hi n ÐTM ñ y ñ mà d ng l i m c ñ m t “lư c duy t” là: Nhà nư c, cơ quan ch d án ho c C c B o v môi trư ng. M t s trư ng h p khác có th d a vào quy t ñ nh c a m t h i ñ ng tư v n do Chính ph u thác. Ð có th quy t ñ nh c n m t “lư c duy t” hay ph i làm ÐTM ñ y ñ ta có th ph i th c hi n m t s ho t ñ ng là: • Bàn b c trao ñ i gi a ch d án v i cơ quan qu n lý • L y ý ki n các chuyên gia • L y ý ki n c a cơ quan BVMT và ki m soát ô nhi m • Tham kh o các d án tương t khác. • L y ý ki n c ng ñ ng Như v y, n u d án không c n th c hi n m t ÐTM ñ y ñ thì cho phép th c hi n d án. Trong trư ng h p c n th c hi n m t ÐTM ñ y ñ thì ph i chuy n sang các n i dung khác. 4.2. L p ñ cương (theo k ho ch ñã nêu trên) và chu n b tư li u. Nh ng vi c c n ph i có là: N i dung d án, t ñó xác ñ nh: + Hi n tr ng môi trư ng • + Phương án c a d án + So sánh các y u t gi a phương án và hi n tr ng. • Xác ñ nh các hành ñ ng c a d án • Xác ñ nh các bi n ñ i môi trư ng do các hành ñ ng c a d án gây ra (c bi n ñ i x u và t t) v các m t: V t lý, Hoá h c và Sinh h c và Kinh t văn hoá xã h i. • Xác ñ nh các tác ñ ng t i tài nguyên thiên nhiên, sinh thái, ch t lư ng môi trư ng và cu c s ng c ng ñ ng (k c tác ñ ng b c 1, b c 2). • D báo di n bi n tác ñ ng môi trư ng • Xác ñ nh phương pháp c n s d ng ñ th c hi n ÐTM • Ð xu t phương án gi m thi u tác ñ ng ho c phương án thay th . • Báo cáo ÐTM Vi c l p ñ cương chi ti t theo nh ng vi c c n làm nh t nêu trên s ñư c gi i thi u chương 4 (m c 4.1) 4.3. Xác ñ nh m c ñ c n ñánh giá tác ñ ng Trong n i dung này, c n làm rõ các v n ñ sau ñây: • M c ñ c n thi t ñ chi phí tài chính phù h p nh t • T p trung ñư c vào các tác ñ ng có nh hư ng nh t không th b qua. • T o ñư c s hoà h p gi a quy n l i c a d án (ch d án) v i c ng ñ ng và t o ñư c kh năng kh c ph c, làm gi m thi u các tác ñ ng có h i ñ i v i môi trư ng. Ð t ñư c t t nh t v hi u qu kinh t cho d án và cho c c ng ñ ng v lâu dài. • Phù h p v i Lu t và các chính sách. Ð làm t t vi c xác ñ nh m c ñ và ph m vi c n ñánh giá tác ñ ng, ta nh t thi t ph i làm t t, ñ y ñ , chính xác 4 bư c là: + Xác ñ nh rõ kh năng tác ñ ng c a các hành ñ ng c a d án ñ n môi trư ng và ngu n tài nguyên thiên nhiên. + Ph i ñ xu t ñư c phương án gi m thi u ho c thay th . Nhi m v này ñư c cân nh c trên Lu t, Ngh ñ nh, TCVN, trình ñ khoa h c và công ngh c n ph i có, nhu c u và ñ c ñi m c a s n ph m c a d án, hi u qu th c v kinh t , bi n pháp kh c ph c ch t th i và cu i cùng là giai ño n theo dõi, ki m tra, monitoring và ñ phòng r i ro. 17
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng Sau khi th c hi n các v n ñ nêu trên, hai vi c quan tr ng k ti p ph i th c hi n n a ñó là: + L y ý ki n c ng ñ ng: Vi c l y ý ki n c ng ñ ng giúp cho các nhà qu n lý, các nhà khoa h c phát hi n ñư c nh ng v n ñ công ngh còn chưa phù h p. M t khác quan tr ng hơn là giúp cho ch d án - nhà qu n lý - c ng ñ ng có th b sung nhau, hoà nh p ñ d án ñ t hi u qu cao nh t. + Cân nh c và ra quy t ñ nh: Ðây là vi c còn l i c a cơ quan qu n lý tài nguyên môi trư ng. Vi c ra quy t ñ nh ñúng và nhanh chóng, phù h p s làm d án th c hi n t t và tác ñ ng ñ i v i môi trư ng có th ch p nh n ñư c sau này. 4.4. Ðánh giá các tác ñ ng ñ n MTST và TNTN Xác ñ nh các hành ñ ng c a d án (hay tr ng thái c a môi trư ng) có th gây ra • tác ñ ng môi trư ng sinh thái. ñây, chúng ta c n ph i xác ñ nh r t ñ y ñ v tác ñ ng ñ n c môi trư ng t nhiên, môi trư ng kinh t - xã h i và nhân văn. Xác ñ nh các tác ñ ng có th có ñ n các h sinh thái: không khí, sinh thái ñ t; sinh thái nư c m n, nư c ng m, các h sinh thái sinh v t và ñ c bi t ph i chú ý ñ n h sinh thái nh y c m như (sinh thái ñ t d c, sinh thái r ng, sinh thái ñ t ng p nư c). Xác ñ nh ñư c các bi n ñ i b c 1 t c là các hành ñ ng c a d án s ph i d n ñ n • các tác ñ ng tương ng. Các tác ñ ng tương ng ñó ñưa d n các bi n ñ i tr c ti p c a môi trư ng. N u có nhi u hành ñ ng thì s d n ñ n nhi u tác ñ ng và t t nhiên s có nhi u bi n ñ i b c 1. Xác ñ nh các bi n ñ i b c 2: Các bi n ñ i b c 1 làm cho tr ng thái môi trư ng • thay ñ i t tr ng thái 1 sang tr ng thái 2. S t n t i, các ho t ñ ng c a tr ng thái 2 có th s d n ñ n m t s tác ñ ng ti m n ñ i v i tr ng thái 2 c a môi trư ng. Như v y, tr ng thái 2 c a môi trư ng s có th (ho c không th ) thay ñ i d n ñ n m t s bi n ñ i m i. Nh ng bi n ñ i m i này ñư c g i là bi n ñ i b c 2. Phân tích k các tác ñ ng, xác ñ nh các tác ñ ng ñưa ñ n bi n ñ i b c 1 và b c 2 • (n u có) t ñây phân tích và d báo các tác ñ ng c th ñ i v i môi trư ng sinh thái và ngu n tài nguyên thiên nhiên (tài nguyên ñ t, tài nguyên nư c, tài nguyên sinh v t, ña d ng loài, tài nguyên khí tư ng thu văn, tài nguyên khoáng s n). Ð làm t t ph n n i dung này, thư ng nhóm chuyên gia th c hi n ÐTM ph i ti n hành tham kh o r ng các chuyên gia, các t ch c trong và ngoài nư c, tư li u lưu tr , các tiêu chu n cho phép (TCCP) ñ c bi t là TCVN. Trong phân tích, ñánh giá m t v n ñ h t s c quan tr ng là cân ñ i gi a d án và các tác ñ ng mà tiêu chí l n nh t là hi u qu kinh t c a d án và hi u qu kinh t môi trư ng. Ðây là m t v n ñ r t quan tr ng song r t t nh , vì th c n b sung c p nh t các quy ñ nh, ngh ñ nh c a qu c gia v môi trư ng và d a vào kinh t môi trư ng ñ quy t ñ nh. 4.5. Xác ñ nh ñư c bi n pháp gi m thi u tác ñ ng và qu n lý chúng Ðây là m t v n ñ khó, ñòi h i t ng h p tri th c theo các d án khác nhau. Nhìn chung, có th theo m t s v n ñ sau ñây: • Ðưa ra m t s phương th c m i thay ñ i phù h p v i yêu c u c a D án và hoà h p v i môi trư ng sinh thái (ví d : thay ñ i công ngh phù h p, b sung công ngh , b sung h ng m c). • Thay ñ i h n thi t k , quy ho ch phát tri n (nhà máy nhi t ñi n s d ng than sang nhà máy s d ng hơi ñ t) • Ð xu t m i ho c b sung ki m soát ho t ñ ng • Ðình ch d án ho c chuy n v trí phù h p hơn. 18
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng T t c các v n ñ này ñ u n m trong bư c “Xác ñ nh các n i dung chính c a ÐTM” t c là xây d ng k ho ch chi ti t. N u bư c này làm t t chúng ta s có th b qua m t s vi c khi th c hi n ÐTM chi ti t, tránh ñư c lãng phí v tài chính và th i gian. 5. Câu h i bài t p chương I 1. Thành ph n môi trư ng là gì? Có th ch ra nh ng thành ph n c a môi trư ng trong m t h th ng t nhiên - kinh t - xã h i m t huy n? 2. M i quan h gi a Tr ng thái (hi n tr ng) - Áp l c - Ðáp ng là m t m i quan h ñơn hay ña chi u? Vì sao? ý nghĩa c a hi u bi t v n ñ này? 3. Phân bi t khái ni m thông s v i tiêu chu n và giá tr n n c a môi trư ng. 4. Ch tiêu môi trư ng, ch s môi trư ng là ñ i lư ng như th nào? 5. L p k ho ch cho m t ÐTM là c n thi t? Vì sao? 6. Các bư c chu n b cho m t ÐTM th nào? Có th gi m bư c nào ñư c? 7. Th nào là ho t ñ ng c a d án? Th nào là hành ñ ng? Th nào là tác ñ ng? 8. Vì sao ñánh giá tác ñ ng ñ n MTST l i còn ñánh giá tác ñ ng ñ n TNTN? 19
Giáo trình ðánh giá tác ñ ng môi trư ng Chương II TRÌNH T TH C HI N ðÁNH GIÁ TÁC ð NG MÔI TRƯ NG Ðánh giá tác ñ ng môi trư ng là m t vi c r t quan tr ng có ích, có ý nghĩa th c t ñ i v i ho t ñ ng kinh t - xã h i c a m t qu c gia, m t khu v c. M t khác, công tác ñánh giá tác ñ ng môi trư ng l i là m t quá trình t ng h p v a phân tích v a nghiên c u r t ph c t p v i nhi u lĩnh v c khoa h c kinh t và công ngh khác nhau do ñó r t t n kém v tài chính. Hơn th n a ñ th c hi n m t ÐTM thư ng ph i s d ng nhi u chuyên gia có kinh nghi m và trình ñ cao và m t nhi u th i gian ñ hoàn t t. Nh ng v n ñ này xu t phát t khái ni m v Cây tác ñ ng như sau: B.3 Tð B c 2 Tñ ng b c 1 Tác ñ ng g c Chính vì v y ch c n th c hi n ÐTM cho m t s d án quan tr ng sau khi ñã ti n hành xem xét ñ y ñ nhi u m t. M t s d án khác ho c các ho t ñ ng kinh t - xã h i khác khi xem xét th y các hành ñ ng c a d án tác ñ ng không nhi u ñ n môi trư ng sinh thái và tài nguyên thiên nhiên có th b ÐTM ho c th c hi n ÐTM m c ñ sơ b cũng ñư c. Theo quan ñi m c a chương trình môi trư ng Liên hi p qu c (UNEP- United nations Environment programme) Quá trình ñánh giá tác ñ ng môi trư ng thư ng ñư c th c hi n theo 3 bư c l n: Bư c 1: Lư c duy t các tác ñ ng môi trư ng (Screening) Bư c 2: Ðánh giá sơ b các tác ñ ng môi trư ng (Preliminary Assessment) Bư c 3: Ðánh giá ñ y ñ các tác ñ ng môi trư ng (Full Assessment) Chương II s gi i thi u chi ti t các n i dung ñó. Sinh viên c n s d ng ñư c ph n lư c duy t và ph n ñánh giá sơ b tác ñ ng môi trư ng, m t khác ph i hi u ñư c ph n ñánh giá ñ y ñ tác ñ ng môi trư ng. 20

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.