Khoá luận tốt nghiệp Khoa học thư viện: Tìm hiểu công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:83

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của khoá luận "Tìm hiểu công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội" nhằm khảo sát thực trạng công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm. Trên cơ sở đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu Đại học Điện lực Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp Khoa học thư viện: Tìm hiểu công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội

BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA QUẢN LÝ XÃ HỘI *********** KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP TÌM HIỂU CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN NGUỒN TIN TẠI TRUNG TÂM HỌC LIỆU ĐẠI HỌC ĐIỆN LỰC HÀ NỘI Khóa luận tốt nghiệp ngành : KHOA HỌC THƯ VIỆN Người hướng dẫn : THS. NGUYỄN BÍCH HẠNH Sinh viên thực hiện : TRẦN ANH THƯ Mã số : 1505KHTB041 Khóa : 2015 – 2019 Lớp : 1505KHTB HÀ NỘI – 2019
LỜI CẢM ƠN Sau quá trình học tập và rèn luyện tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội, khoa Quản lý xã hội và thời gian làm khóa luận, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ của các thầy cô giảng viên, các phòng, ban chức năng trường Đại học Nội vụ Hà Nội đã giúp đỡ tôi trong thời gian vừa qua. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám đốc và các cán bộ thư viện tại Trung Tâm học liệu Trường Đại học Điện Lực. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới cô giáo Ths. Nguyễn Bích Hạnh đã quan tâm, tận tình giúp đỡ trong suốt thời gian tôi thực hiện khóa luận tốt nghiệp. Trong quá trình thực hiện đề tài, do hạn chế về thời gian, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm thực tế nên khóa luận không tránh khỏi những sai sót. Kính mong các thầy cô giáo cùng các bạn đóng góp ý kiến để khóa luận của tôi thêm hoàn thiện. Chân thành cảm ơn!
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Trong quá trình viết bài có sự tham khảo một số tài liệu có nguồn gốc rõ ràng, dưới sự hướng dẫn của Ths. Nguyễn Bích Hạnh. Các số liệu sử dụng phân tích trong khóa luận có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Sinh viên Trần Anh Thư
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TĂT MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................................... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................... 4 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................... 4 6. Giả thuyết nghiên cứu.............................................................................................. 4 7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 4 8. Bố cục của khóa luận ............................................................................................... 5 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN TIN VÀ KHÁI QUÁT VỀ TRUNG TÂM HỌC LIỆU ĐẠI HỌC ĐIỆN LỰC .................................................................................................................. 6 1.1. Nguồn tin và vai trò của nguồn tin trong hoạt động thông tin thư viện ...... 6 1.1.1. Khái niệm nguồn tin, phát triển nguồn tin. ............................................. 6 1.1.2. Vai trò của nguồn tin trong hoạt động thông tin- thư viện ..................... 7 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nguồn tin................................. 8 1.2. Khái quát về trường Đại học Điện lực Hà Nội ...............................................11 1.2.1. Hệ thống cơ cấu tổ chức ....................................................................... 13 1.2.2. Nhân lực ................................................................................................ 15 1.3. Chức năng và nhiệm vụ của Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội ...........................................................................................................................15 1.3.1. Chức năng ............................................................................................. 15
1.3.2. Nhiệm vụ................................................................................................ 16 1.3.3. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ nhân lực ..................................................... 17 1.4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị Trung tâm học liệu trường Đại học Điện Lực ................................................................................................................................19 1.4.1. Cơ sở hạ tầng ........................................................................................ 19 1.4.2. Các thiết bị vật chất kỹ thuật ................................................................ 20 1.5. Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện Lực................................................................................................................22 1.6. Công tác phát triển nguồn tin trong hoạt động thông tin thư viện và tại Trung tâm Học liệu Đại học Điện lực Hà Nội........................................................24 1.6.1. Công tác phát triển nguồn tin với hoạt động thông tin - thư viện ........ 24 1.6.2. Công tác phát triển nguồn tin trong hoạt động thông tin - thư viện tại trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội ...................................... 25 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN NGUỒN TIN TẠI TRUNG TÂM HỌC LIỆU ĐẠI HỌC ĐIỆN LỰC HÀ NỘI ............ 27 2.1. Thực trạng nguồn tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội .................................................................................................................................27 2.1.1. Nguồn tin truyền thống......................................................................... 27 2.1.2. Nguồn tin hiện đại ................................................................................. 29 2.2. Công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu Đại học Điện lực Hà Nội .................................................................................................................................31 2.2.1. Công tác bổ sung ................................................................................... 33 2.2.2. Phối hợp trao đổi - chia sẻ nguồn tin ................................................... 43 2.2.3. Công tác thanh lý tài liệu ...................................................................... 46 2.3. Sản phẩm và dịch vụ thông tin..........................................................................47 2.3.1. Sản phẩm thông tin - thư viên ............................................................... 47 2.3.2. Dịch vụ thông tin - thư viện................................................................... 49
2.4. Ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu Đại học Điện lực Hà Nội.........................................................50 2.4.1. Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin của Trung tâm .............................. 50 2.4.2. Ứng dụng phần mềm quản lý thư viện .................................................. 50 2.5. Đánh giá chung công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu Đại học Điện lực .................................................................................................................52 CHƯƠNG 3. NHỮNG KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP TRONG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN NGUỒN TIN TẠI TRUNG TÂM HỌC LIỆU TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỆN LỰC HÀ NỘI ................................................ 57 3.1. Tổ chức các bộ phận nghiệp vụ.........................................................................57 3.2. Hoàn thiện hệ thống tổ chức quản lý nguồn tin .............................................57 3.3. Xây dựng chiến lược phát triển nguồn tin ......................................................58 3.4. Đẩy mạnh công tác số hóa nội dung tài liệu....................................................61 3.5. Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ thông tin - thư viện..................................61 3.6. Đa dạng hóa các sản phẩm và dịch vụ thông tin............................................63 3.7. Xây dựng hạ tầng cơ sở thông tin .....................................................................64 3.8. Hướng dẫn người dùng tin khai thác tin .........................................................65 3.9. Liên kết, phối hợp chia sẻ nguồn tin với các cơ quan thông tin - thư viện trong và ngoài nước....................................................................................................66 KẾT LUẬN .................................................................................................... 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 71 PHỤ LỤC
BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TĂT CD - ROM Đĩa CD CSDL Cơ sở dữ liệu ĐHĐL Đại học Điện Lực NDT Người dùng tin NXB Nhà xuất bản TTTV Thông tin thư viện VTL Vốn tài liệu
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bước sang kỷ nguyên của nền kinh tế tri thức với những thay đổi trên mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội và đối với từng người hay từng cộng đồng, sự thành bại được quyết định trước hết bởi khả năng nhận thức của con người nhằm hoàn thiện bản thân. Trước những ứng dụng to lớn của thành tựu khoa học công nghệ hiện đại, nguồn thông tin ngày càng gia tăng và biến đổi sâu sắc các ngành nghề trong xã hội. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để sử dụng, khai thác thông tin hiệu quả và hợp lý nhất? Đó là nhiệm vụ của các cơ quan thông tin- thư viện đối với nhu cầu của người dùng tin trong giai đoạn hiện nay. Nhu cầu thông tin luôn cấp thiết và có xu hướng gia tăng mạnh mẽ trong mọi đối tượng người dùng tin (NDT) trên toàn thế giới. Thông tin luôn là nhu cầu cơ bản của con người, xuất phát từ lòng ham hiểu biết và khám phá thế giới khách quan. Nó cũng là thước đo đánh giá chất lượng cuộc sống và trình độ văn hóa của mỗi quốc gia. N. Winear - cha đẻ của ngành Cybernetics đã từng nói: “Cuộc sống có chất lượng là cuộc sống với thông tin”. Hay như câu nói của một nhà chính trị gia người Singapore: “Tương lai sẽ thuộc về các quốc gia mà ở đó người dân biết sử dụng có hiệu quả thông tin, tri thức và công nghệ. Đây chính là các nhân tố, chứ không phải là tài nguyên để phát triển kinh tế thắng lợi”. Thời đại bùng nổ thông tin vừa là cơ hội, vừa là thách thức cho những người làm công tác thông tin - thư viện. Đối với các thư viện đại học, nắm bắt nhu cầu người dùng tin, lựa chọn những nguồn tin phù hợp có giá trị, cân đối nguồn kinh phí được đầu tư là những thách thức lớn trong công tác phát triển nguồn tin. Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội (gọi tắt là Trung tâm) là một thư viện chuyên ngành mang tính chiến lược, có tầm bao quát rộng và ảnh 1
hưởng lớn của các nguồn thông tin khoa học công nghệ nên công tác phát triển nguồn tin luôn được Trung tâm chú trọng và thực hiện một cách thường xuyên, nghiêm túc. Bên cạnh đó, Trung tâm còn nhận được sự quan tâm và đầu tư từ phía lãnh đạo Nhà trường và tập đoàn Điện lực Việt Nam. Trong bối cảnh xu thế hội nhập và phát triển với các nước trên thế giới, đòi hỏi công tác phát triển nguồn tin của Trung tâm học liệu cần được định hướng rõ ràng nhằm mang lại những nguồn thông tin khoa học chuyên ngành có giá trị cao, mang tính cập nhật để thỏa mãn, đáp ứng nhu cầu tin, phục vụ quá trình nghiên cứu khoa học, giảng dạy và học tập của sinh viên, giảng viên, cán bộ nhà trường. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm, tôi đã chọn đề tài: “Tìm hiểu công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội” làm khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Vấn đề nguồn lực thông tin, trong các cơ quan TT – TV đã được không ít tác giả nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Trước hết có thể kể đến cuốn sách của PGS.TS Nguyễn Hữu Hùng “thông tin – từ lý luận đến thực tiễn”(2005) trong đó tại Phần 2 tổ chức và quản lý thông tin có chùm bài viết như ‘Phát triển thông tin khoa học và công nghệ để trở thành nguồn lực”, “Tổ chức và quản lý hoạt động thông tin khoa học công nghệ trước thềm thế kỷ XXI”, “Vấn đề phát triển và chia sẻ nguồn lực thông tin số hóa Việt Nam”…Trong các công trình này tác giả đã phác họa bức tranh thông tin trong nền kinh tế mới, trình bày khái niệm và luận chứng vài trò trung tâm của tài nguyên thông tin số trong hệ thống thông tin quốc gia, nghiên cứu vấn đề về chiến lược, phương thức tạo lập và chia sẻ, quản lý nhà nước và chương trình phát triển thông tin nhằm biến thông tin trở thành nguồn lực phát triển 2
và trình bày các giải pháp tạo lập môi trường thông tin để phát triển nguồn lực thông tin số trong điều kiện ở Việt Nam. Đến nay vấn đề phát triển nguồn lực thông tin được đề cập đến trong khá nhiều công trình nghiên cứu như: “Nghiên cứu phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội” (2008) của tác giả Bùi Thị Sen; “Tăng cường nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội” (2006) của tác giả Nguyễn Thị Thuận; “Tăng cường nguồn lực thông tin tại Thư viện trường Đại học Bách khoa Hà Nội” (2005) của tác giả Hà Thị Huệ; “Tổ chức và khai thác nguồn lực thông tin ở Thư viện Khoa học tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh” (2003) của tác giả Nguyễn Quang Hồng Phúc; “Tổ chức và khai thác nguồn lực thông tin tại trung tâm thông tin Thư viện trường Đại học Quốc gia Hà Nội” (2000) của tác giả Trần Hữu Huỳnh; “Phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện trường Đại học Hoa Lư” (2011) của tác giả Lê Thị Tuyết Nhung; “Phát triển nguồn lực thông tin phục vụ công tác đào tạo tín chỉ tại Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học Lao động và Xã hội” (2010) của tác giả Nguyễn Tiến Đức;… Các đề tài trên tập trung nghiên cứu vấn đề phát triển nguồn lực thông tin của cá trường đại học hay một viện nghiên cứu khác chứ không phải Đại học Điện lực Hà Nội. Như vậy, vấn đề phát triển ngồn lực thông tin tại Trung tâm học liệu Đại học Điện lực Hà Nội chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập đến. Vì vậy, đề tài mang tính mới, không trùng lặp với các công trình nghiên cứ trước đó. 3. Mục tiêu nghiên cứu Khảo sát thực trạng công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm. Trên cơ sở đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu Đại học Điện lực Hà Nội. 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao, hoàn thiện công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu Đại học Điện lực Hà Nội. 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội. - Phạm vi nghiên cứu: Giới hạn trong công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm. Tại cơ sở I, số 235 Hoàng Quốc Việt, Bắc Từ Liêm, Hà Nội. 6. Giả thuyết nghiên cứu Nhu cầu tin của người dùng tin tại Đại học Điện lực Hà Nội đang phát triển và ngày càng cao, trong khi đó hoạt động thông tin thư viện Trường Đại học Điện lực hiện nay còn hạn chế, mang tính truyền thống, chưa đáp ứng được yêu cầu thông tin của sinh viên và cán bộ giảng viên trong Trường. Nếu công tác phát triển nguồn tin được chú trọng đầu tư phát triển thì hoạt động thông tin thư viện sẽ đáp ứng nhu cầu tin của người dùng tin sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. 7. Phương pháp nghiên cứu - Quan sát thực tế - Phỏng vấn người dùng tin - Phân tích tổng hợp số liệu, tài liệu - Trao đổi trực tiếp, tham khảo ý kiến của ban lãnh đạo Trung tâm học liệu Đại học Điện lực Hà Nội. 4
8. Bố cục của khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tham khảo khóa luận gồm 3 chương sau: Chương 1. Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội với công tác phát triển nguồn tin Chương 2. Thực trạng công tác phát triển nguồn tin tại Trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội Chương 3. Những kiến nghị và giải pháp trong công tác phát triển nguồn tin tại trung tâm học liệu trường Đại học Điện lực Hà Nội 5
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN TIN VÀ KHÁI QUÁT VỀ TRUNG TÂM HỌC LIỆU ĐẠI HỌC ĐIỆN LỰC 1.1. Nguồn tin và vai trò của nguồn tin trong hoạt động thông tin thư viện 1.1.1. Khái niệm nguồn tin, phát triển nguồn tin. Vốn tài liệu (VTL) xuất hiện cùng với những thư viện đầu tiên trên thế giới - thế kỷ thứ III trước công nguyên. Qua hàng ngàn năm, người xưa vẫn không phân biệt VTL và thư viện. Đến thế kỷ XX ở Đức đã xuất hiện một thuật ngữ mới để chỉ VTL “Derfond” nhưng phải đến giữa thế kỷ XX khái niệm VTL mới được hình thành và khai sinh ra những định nghĩa mới về VTL. Theo chuyên gia thư viện Xô Viết E.I.Samurin định nghĩa: Vốn tài liệu là tổng hợp các xuất bản phẩm, các bản thảo và các tài liệu có trong thư viện, tạo điều kiện cho việc sử dụng của độc giả. Cuối những năm 70 của thế kỷ XX với bùng nổ thông tin VTL được định nghĩa bởi từ điển thuật ngữ tiếng Việt: “VTL là bộ sưu tập các xuất bản phẩm và các vật mang tin, được hình thành phù hợp với chức năng của thư viện, được sử dụng có tính xã hội, được giới thiệu về nhiều phương diện với sự giúp đỡ của hệ thống mục lục”. Cuốn “Cẩm nang nghề thư viện” của TS.Lê Văn Viết: VTL là bộ sưu tập có hệ thống các tài liệu phù hợp với chức năng, loại hình và đặc điểm của từng thư viện, nhằm phục vụ cho chính người đọc của thư viện hoặc các thư viện khác, được phản ánh toàn diện trong bộ máy tra cứu, cũng như để bảo quản lâu dài trong suốt thời gian được người đọc quan tâm. Theo Pháp lệnh thư viện (năm 2000): VTL thư viện là những tài liệu được sưu tầm, tập hợp theo nhiều chủ đề, nội dung nhất định, được xử lý theo quy tắc, quy trình khoa học nghiệp vụ thư viện để tổ chức phục vụ người đọc đạt hiệu quả cao và được đảm bảo. 6
Ngày nay, trong hoạt động TT-TV, cùng với thuật ngữ “vốn tài liệu” là sự xuất hiện thuật ngữ “nguồn tin”. Ở một khía cạnh nào đó nguồn tin có thể được hiểu là vốn tài liệu. Nguồn tin tồn tại dưới nhiều vật mạng tin và con người có thể khai thác và sử dụng chúng theo nhiều cách khác nhau và những mục đích khác nhau. Có nhiều định nghĩa khác nhau về nguồn tin: Theo nghĩa rộng: nguồn tin tương đương với tiềm lực thông tin bao gồm nguồn tin và các yếu tố khác nhau tạo nên hoạt động thông tin: cơ sở vật chất, kinh phí và nhân lực. Theo nghĩa hẹp: nguồn tin được hiểu là khi sử dụng tương đối phù hợp với nhu cầu tin của nhóm người dùng tin nhất định, được tổ chức quản lý kiểm soát có thể truy cập và chia sẻ dễ dàng. Bao gồm: các dữ liệu được thể hiện dưới dạng văn bản, số, hình ảnh hoặc âm thanh được ghi lại trên phương tiện theo quy ước hoặc không theo quy ước, các sưu tập kiến thức của con người, những kiến thức của tổ chức có thể truy cập và có giá trị cho người sử dụng. Do đó, nguồn tin là sản phẩm trí tuệ, là sản phẩm lao động khoa học, kiến thức, suy nghĩ, sáng tạo của con người, phản ánh những thông tin được kiểm soát và ghi lại dưới một dạng vật chất nào đó. Từ đó, phát triển nguồn tin là quá trình làm cho nhu cầu thông tin của NDT được đáp ứng kịp thời, đầy đủ, chính xác. Nói cách khác, phát triển nguồn tin là nhằm đáp ứng NCT của NDT. 1.1.2. Vai trò của nguồn tin trong hoạt động thông tin- thư viện Nguồn tin có vai trò quan trọng với hoạt động thông tin- thư viện, là một trong những yếu tố quyết định tới sự tồn tại và phát triển của cơ quan thư viện. Đó là nguyên liệu đầu vào của hoạt động thông tin khoa học trong các cơ quan TT-TV. Nguồn tin chứa đựng những tri thức, kinh nghiệm của loài người được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, tiếp thu những tiến bộ, khai thác và phát triển tri thức của thế hệ trước. 7
Đối với cán bộ thư viện, nguồn tin là đối tượng làm việc hàng ngày (bổ sung, xử lý, phục vụ NDT …). Với NDT nguồn tin là nhân tố quyết định đến sự sáng tạo trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Sự tiến bộ của kỹ thuật và việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và truyền thông đã làm thay đổi cả về số lượng, chất lượng của nguồn tin. Trong xã hội hiện đại, con người đòi hỏi phải được thỏa mãn nhu cầu thông tin cả về chất và lượng, thông tin không chỉ là tư liệu mà còn các thông tin dữ kiện, âm thanh hình ảnh, thông tin tổng hợp. Nếu được tổ chức tốt, phương thức khai thác hiệu quả sẽ là nhân tố quyết định cho sự tăng trưởng kinh tế tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững và công bằng xã hội. Ở nước ta sự chuyển đổi sang kinh tế thị trường, với sức ép của xu hướng hội nhập toàn cầu đòi hỏi và đặt ra các yêu cầu rất nghiêm ngặt về chất lượng sức cạnh tranh của sản phẩm thông tin. Do đó nhu cầu thông tin trở lên ngày càng cấp bách và phong phú. Sự phát triển của nền kinh tế tri thức đang diễn ra mạnh mẽ ở nước ta và bước vào xã hội thông tin là một cơ hội, thách thức mới. Do đó vai trò của nguồn tin càng được khẳng định - nguồn tin là nhân tố quyết định hoạt động sáng tạo và chiến lược phát triển thông tin tại các cơ quan TT-TV nói riêng và của toàn xã hội nói chung. Trung tâm học liệu ĐHĐL là một bộ phận gắn liền với sự nghiệp giáo dục đào tạo của Nhà trường. Chất lượng đào tạo của Nhà trường có đạt hiệu quả cao hay không có một phần đóng góp của hoạt động TT-TV. Do đó, công tác tạo nguồn tin cần được phát triển toàn diện theo kịp sự phát triển của xã hội, đáp ứng nhanh chóng chính xác nhu cầu tin của NDT. 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nguồn tin - Chính sách phát triển 8
Chính sách phát triển nguồn tin của một quốc gia hay một Trung tâm TTTV có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Một nguồn tin manh, có chất lượng phụ thuộc đầu tiên vào chính sách phát triển. Chỉ có thông qua chính sách, hoạt động phát triển nguồn tin mới có định hướng, đầu tư và kế hoạch thực hiện mang tính khả thi. Năm 2002, Chính phủ ra Nghị định số 72/2002/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh Thư viện. Tại chương IV điều 14 có viết: “đảm bảo kinh phí cho các thư viện phát triển vốn tài liệu, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật theo hướng hiện đại hóa, từng bước thực hiện điện tử hóa, tự động hóa, xây dựng thư viện điện tử, tạo cảnh quan môi trường văn hóa nhằm nâng cao chất lượng người đọc, tổ chức khai thắc, sử dụng vốn tài liệu, thông tin và các hoạt động khác của thư viện theo đúng chỉ tiêu, kế hoạch đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt”. - Chức năng, nhiệm vụ của cơ quan thông tin thư viện Chức năng nhiệm vụ của mỗi cơ quan TTTV có ảnh hưởng trực tiếp đến công tác phát triển nguồn tin. Bởi lẽ, mục đích hướng đến cuối cùng của bất cứ cơ quan TTTV nào là nhằm hoàn thành một cách tốt nhất chức năng, nhiệm vụ của mình. Mỗi cơ quan TTTV dù cùng hệ thống hay khác hệ thống thì bên cạnh có những chức năng nhiệm vụ chung (hệ thống thư viện công cộng; hệ thống thư viện chuyên ngành...) còn có chức năng, nhiệm vụ đặc thù của mình. Chính yếu tố này quyết định đến mục tiêu hoạt động phát triển nguồn tin của cơ quan TTTV. - Kinh phí đầu tư Một tác động mang tính sống còn đối với hoạt động phát triển nguồn tin của các cơ quan TTTV – đó chính là kinh phí hoạt động. Thực tế cho thấy, bất kỳ hoạt động riêng lẻ nào trong quá trình phát triển nguồn tin đều phụ thuộc vào tính khả thi của các nguồn kinh phí. Ngân sách tài chính của các cơ quan TTTV 9
được cấp thường không phải lúc nào cũng đáp ứng được nhu cầu của người dùng. Do vậy, ngân sách này cần phải đảm bảo tính cân đối giữa nguồn tin với các loại hình thông tin/tài liệu. Chính vì vậy đòi hỏi các cơ quan TTTV cần lên kế hoạch để có nguồn kinh phí bổ sung phù hợp và khả thi. Vì vậy, kinh phí có những ảnh hưởng trực tiếp nhất định đến việc lựa chọn, đặt mua và bổ sung các nguồn lực thông tin đưa vào phục vụ. - Trình độ cán bộ Trong các cơ quan TTTV, dù có sự đầu tư kinh phí lớn cho việc phát triển nguồn tin nhưng cán bộ TTTV không có trình độ thì kho tài liệu đó chỉ là kho chế. Trình độ cán bộ thư viện có ảnh hưởng đến ngay từ đầu của việc quyết định lựa chọn tài liệu nào để bổ sung cho đến khi phổ biến nguồn tin đó cho người dùng tin. Cán bộ thư viện phải trở thành những chuyên gia thông tin trong xã hội tri thức, nhất là khi thư viện truyền thống đang chuyển dần sang thư viện hiện đại, thư viện số. - Vấn đề công nghệ Khi xây dựng, phát triển nguồn tin, việc lựa chọn và ứng dụng công nghệ để hỗ trợ cho các hoạt động là rất quan trọng. Bởi vì nó là công cụ đắc lực giúp ta thực hiện các công việc trong quy trình tạo lập và vận hành nguồn tin. Do đó công nghệ phải đáp ứng các yêu cầu trong hoạt động phát triển nguồn lực, đặc biệt là nguồn tin điện tử/thông tin số. Công nghệ đã tác động tới hoạt động phát triển nguồn tin trong việc thu thập, tạo lập các bộ sưu tập số dễ dàng, thuận tiện. Giúp cho người quản trị và kỹ thuật viên trong quá trình tạo lập, bảo quản và cung cấp dữ liệu. - Vấn đề bản quyền Vấn đề phát triển nguồn tin trong thư viện truyền thống, quyền sở hữu tài liệu là quan trọng, nhưng trong lĩnh vực lưu hành tài nguyên điện tử quyền sở hữu trí tuệ, cụ thể là quyền tác giả hay bản quyền là quan trọng hơn. Sưu tầm thông tin và làm cho thông tin đó trở nên phổ biến hơn đối với những 10
người khác là một điều kiện liên quan đến vấn đề xã hội và những người xây dựng nguồn tin số. Phát triển nguồn tin số phải am hiểu quyền sở hữu trí tuệ để hành động một cách có trách nhiệm. - Người dùng tin Phát triển nguồn tin mục đích cuối cùng cũng là đáp ứng/thỏa mãn tốt nhất nhu cầu người dùng tin. Vì vậy, người dùng tin là động cơ xây dựng và phát triển và cũng là người thẩm định cuối cùng nguồn tin của thư viện. Bởi lẽ đó, phát triển nguồn tin có ảnh hưởng trực tiếp bởi người dùng tin cả về nội dung và hình thức/loại hình tài liệu. - Vấn đề kiểm soát, lựa chọn tài liệu Một yếu tố khác cần đề cập cũng có ảnh hưởng quan trọng tới quá trình xây dựng, phát triển nguồn tin, đó chính là các cấp quản lý, kiểm duyệt quyết định vào hoạt động lựa chọn tài liệu bổ sung tài liệu. Với cơ chế hoạt động hiện nay, quá trình lựa chọn và bổ sung tài liệu phải được lãnh đạo quản lý các cấp phê duyệt. Điều đó cũng có những tác động đến chính sách phát triển nguồn tin vì xuất hiện các quan điểm khác nhau về loại hình, nội dung tài liệu cần bổ sung; nguồn kinh phí được cấp nhằm phát triển ngồn tin của mỗi thư viện. - Quy luật phát triển của tài liệu Trong thời đại "bùng nổ thông tin" hiện nay, các cơ quan thông tin, thư viện cần căn cứ vào các quy luật phát triển cơ bản của tài liệu để tiến hành công việc phát triển nguồn lực thông tin. Các quy luật đó là: quy luật gia tăng số lượng tài liệu, quy luật tập trung và phân tán thông tin, quy luật lỗi thời của thông tin, quy luật giá cả tài liệu tăng liên tục. 1.2. Khái quát về trường Đại học Điện lực Hà Nội Đại học Điện lực Hà Nội là trường đại học nằm trên địa bàn thủ đô Hà Nội, trường được thành lập theo quyết định số 111/2006/QĐ-TTg ngày 19 tháng 5 11
năm 2006 của Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở nâng cấp trường Cao đẳng Điện lực, đây là trường duy nhất đào tạo chuyên ngành điện của Việt Nam. Trường là một đại học công lập, đa cấp, đa ngành có nhiệm vụ chủ yếu là đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao ở các bậc đào tạo cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam cũng như phục vụ nhu cầu của xã hội, đồng thời là một trong những trung tâm nghiên cứu khoa học - công nghệ của cả nước. Tiền thân của trường đại học Điện lực Hà Nội là trường Kỹ nghệ thực hành Hà Nội do người Pháp thành lập năm 1898. Sau năm 1954, Nhà nước Việt Nam đã tách trường Kỹ nghệ thực hành thành trường Kỹ thuật I và trường Kỹ thuật II. Tháng 8/1962 trường Kỹ thuật I được đổi tên thành trường Trung cao Cơ điện, ngày 8/2/1966 trường Trung cao Cơ điện được tách ra thành trường Trung học điện (sau đó đổi tên là Trung học Điện I) và trường Trung học Cơ khí (nay là trường Đại học Công nghiệp Hà Nội). Tháng 4 năm 2000, thực hiện chủ trương sắp xếp lại mạng lưới các trường thuộc Tổng Công ty Điện lực Việt Nam (EVN), Bộ Công nghiệp quyết định hợp nhất trường Bồi dưỡng tại chức với trường Trung học Điện I và lấy tên là trường Trung học Điện I trực thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Ngày 26/10/2001 Bộ Giáo dục - Đào tạo quyết định nâng cấp trường Trung học Điện I thành trường Cao đẳng Điện lực. Ngày 19/5/2006 với quyết định số 111/2006/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép thành lập trường Đại học Điện lực Hà Nội trên cơ sở trường Cao đẳng Điện lực Hà Nội. Ngày 24/9/2015, Bộ trưởng Bộ Công Thương ký quyết định số 10268/Q-BCT về việc chuyển Trường Đại học Điện lực trực thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam về trực thuộc Bộ Công Thương. Trong quá trình xây dựng và phát triển, đặc biệt trong thời kỳ đổi mới với xu thế hội nhập toàn cầu. Trường Đại học Điện lực (ĐHĐL) đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Thành quả nổi bật nhất của trường trong thời gian qua là hàng vạn cán bộ, kỹ thuật viên được nhà trường đào tạo đã được ngành điện 12
chấp nhận và đánh giá tốt. Nhiều sinh viên tốt nghiệp ra trường đã trở thành những cán bộ, kỹ thuật viên có năng lực và uy tín cao, một số trở thành cán bộ chủ chốt của địa phương và các doanh nghiệp trong ngành điện Việt Nam. 1.2.1. Hệ thống cơ cấu tổ chức Hiện tại, trường đang có 11 khoa chuyên môn, 2 bộ môn trực thuộc, 1 xưởng thực hành. Tổ chức đào tạo 19 ngành Đại học, 16 chuyên ngành cao đẳng, 7 ngành trung cấp chuyên nghiệp và đào tạo nghề cho các doanh nghiệp trong nước có nhu cầu.Ngoài ra, trường còn đào tạo 8 chương trình đại học chất lượng cao, 4 ngành đào tạo tiến sĩ, 7 ngành đào tạo thạc sỹ. Để đáp ứng nhu cầu đào tạo về năng lượng, đặc biệt là năng lượng hạt nhân, nhà trường cũng đã bước đầu triển khai chương trình giảng dạy về điện hạt nhân. Ngoài ra, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển hợp tác đào tạo quốc tế, nhà trường cũng đã thực hiện các hoạt động hợp tác liên kết đào tạo với các đối tác nước ngoài như Đại học Grenoble (Pháp), Viện Chisholm (Australia), Đại học Deakin (Australia), Đại học Palermo (Italia), CVUT (Cộng hòa Séc), Đại học Fukui (Nhật Bản), Đại học Năng lượng Kazan (Liên bang Nga), Đại học Điện lực Thượng Hải, Đại học Khoa học Kỹ thuật Điện tử Quế Lâm, Đại học Bách khoa Quế Lâm (Trung Quốc),… Hiện tại, trường có 2 cơ sở tại 2 địa điểm khác nhau trên địa bàn Thành phố Hà Nội: • Cơ sở I: 235 Hoàng Quốc Việt, Bắc Từ Liêm, Hà Nội. (Hình 1) • Cơ sở II: Xã Tân Minh, Sóc Sơn, Hà Nội . Bài khóa luận này tập trung nghiên cứu vào nhu cầu tin của người dùng tin tại cơ sở I của trường Đại học Điện lực. 13