Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:214

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của Luận án nhằm đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ, góp phần nâng cao chất lượng HT của HS ở các trường phổ thông dân tộc nội trú, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH THIỀU VĂN NAM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC TÂY NAM BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN, 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH THIỀU VĂN NAM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC TÂY NAM BỘ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục M : 9140114 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN VĂN ĐỆ 2. GS.TS. THÁI VĂN THÀNH NGHỆ AN, 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Tác giả luận án Thiều Văn Nam
ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Lãnh đạo Nhà trường, Phòng Đào tạo Sau đại học cùng các thầy giáo, cô giáo của Chuyên ngành Quản lý Giáo dục, Khoa Giáo dục, Trường Đại học Vinh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến Nhà giáo Ưu tú, PGS.TS. Nguyễn Văn Đệ và Nhà giáo Ưu tú, GS.TS. Thái Văn Thành đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Sở GD&ĐT các tỉnh: Kiên Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Trà Vinh, Đồng Tháp; Ban Dân tộc tỉnh Kiên Giang; Ban Giám hiệu các trường PTDTNT trên địa bàn tỉnh Kiên Giang đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, phỏng vấn để thu thập số liệu. Tôi chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng song luận án có thể vẫn còn những hạn chế, thiếu sót. Kính mong các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và các bạn đóng góp ý kiến để tôi tiếp tục hoàn thiện luận án. Xin trân trọng cám ơn! Nghệ An, ngày 26 tháng 6 năm 2021 Tác giả luận án Thiều Văn Nam
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC .......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ ........................................................ xi MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 6. Phạm vi về đối tượng nghiên cứu ................................................................. 4 7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu .......................................... 4 8. Những luận điểm cần bảo vệ ......................................................................... 7 9. Đóng góp mới của luận án ............................................................................ 7 10. Cấu trúc của luận án .................................................................................... 8 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ........................................................................... 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 9 1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực ........ 9 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực ...................................................................................................... 14 1.1.3. Những vấn đề đặt ra của luận án cần tiếp tục giải quyết .................. 18 1.2. Các khái niệm cơ bản ............................................................................... 20 1.2.1. Học tập .............................................................................................. 20 1.2.2. Hoạt động học tập ............................................................................. 21 1.2.3. Hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực ......................................... 22 1.2.4. Quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................. 24 1.3. Hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú........................................................................................ 26 1.3.1. Đặc trưng hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực ......................... 26 1.3.2. Mục tiêu học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú.................................................................................... 28
iv 1.3.3. Nội dung học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú.................................................................................... 32 1.3.4. Phương pháp học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ............................................................................ 35 1.3.5. Hình thức tổ chức học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................. 38 1.3.6. Đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................. 39 1.3.7. Phương tiện, điều kiện phục vụ hoạt động học tập của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................. 41 1.4. Quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................................ 41 1.4.1. Sự cần thiết quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................................... 41 1.4.2. Quản lý thực hiện mục tiêu học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................................... 42 1.4.3. Quản lý thực hiện nội dung học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................................... 44 1.4.4. Quản lý sử dụng phương pháp học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................................... 45 1.4.5. Quản lý hình thức tổ chức học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................................... 46 1.4.6. Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ............................................... 48 1.4.7. Quản lý điều kiện phục vụ hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ........................................ 50 1.4.8. Chủ thể quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................................... 51 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................... 54 1.5.1. Các yếu tố khách quan ...................................................................... 54 1.5.2. Các yếu tố chủ quan .......................................................................... 56 Kết luận Chương 1 .............................................................................................. 58 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC TÂY NAM BỘ ........................ 59 2.1. Khái quát về các trường phổ thông dân tộc nội trú ở khu vực Tây Nam Bộ ......................................................................................Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Cơ cấu tổ chức trường phổ thông dân tộc nội trú ............................. 59
v 2.1.2. Hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú ở khu vực Tây Nam Bộ... 59 2.1.3. Đặc điểm học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ........................................................................................................ 60 2.1.4. Xếp loại hạnh kiểm và học lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ .......................................................... 62 2.2. Khái quát chung về tổ chức khảo sát thực trạng ...................................... 65 2.2.1. Mục tiêu khảo sát .............................................................................. 65 2.2.2. Nội dung khảo sát.............................................................................. 65 2.2.3. Khách thể và địa bàn khảo sát ........................................................... 65 2.2.4. Phương pháp khảo sát ....................................................................... 67 2.2.5. Cách thức xử lý số liệu khảo sát ....................................................... 69 2.3. Thực trạng hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ................................. 70 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về vai trò và tầm quan trọng hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ....................... 70 2.3.2. Thực trạng về thực hiện mục tiêu học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ..... 72 2.3.3. Thực trạng về thực hiện nội dung học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ..... 75 2.3.4. Thực trạng về phương pháp học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ............ 76 2.3.5. Thực trạng về hình thức học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam bộ ....................... 78 2.3.6. Thực trạng về đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ..... 79 2.3.7. Thực trạng về điều kiện phục vụ hoạt động học tập ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ................................................ 81 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ .............................. 82 2.4.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ..... 82 2.4.2. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ............84 2.4.3. Thực trạng quản lý phương pháp học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ..... 85 2.4.4. Thực trạng quản lý hình thức tổ chức học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ............87
vi 2.4.5. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ........................................................................................................ 88 2.4.6. Thực trạng quản lý điều kiện phục vụ hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ........................................................................................................ 90 2.4.7. Thực trạng ảnh hưởng các yếu tố đến quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ......................................................................................... 91 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ............................................................................................................ 93 2.5.1. Mặt mạnh........................................................................................... 93 2.5.2. Mặt yếu .............................................................................................. 93 2.5.3. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................. 95 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC TÂY NAM BỘ ................................................... 98 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 98 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu.................................................... 98 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................... 98 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính toàn diện, đồng bộ .................................... 98 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp thực tiễn ............................................ 99 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ...................................................... 99 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ....................... 99 3.2.1. Tổ chức quán triệt tầm quan trọng về quản lý hoạt động học tập của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ cho các cấp quản lý .................................................................................................. 99 3.2.2. Quản lý quy trình tự học và mô hình nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ cho học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ .............................................................................................. 102 3.2.3. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ .............................................................................................. 114 3.2.4. Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động học tập và phát triển năng lực tự kiểm tra, tự đánh giá của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ................................................................................ 120
vii 3.2.5. Tổ chức bồi dưỡng nguồn nhân lực quản lý và tối ưu hóa các điều kiện đảm bảo hoạt động học tập của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ............................................................... 124 3.2.6. Quản lý hoạt động phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội để tổ chức hoạt động học tập của học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ ............................................................... 128 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 132 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất...133 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................... 133 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm .................................................................... 134 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm.............................................................. 134 3.4.4. Đối tượng khảo nghiệm................................................................... 134 3.4.5. Thang đánh giá khảo nghiệm .......................................................... 134 3.4.6. Kết quả khảo nghiệm ...................................................................... 135 3.5. Thử nghiệm tính hiệu quả của biện pháp quản lý .................................. 135 3.5.1. Mục đích thử nghiệm ...................................................................... 136 3.5.2. Giả thuyết thử nghiệm ..................................................................... 136 3.5.3. Nội dung thử nghiệm ...................................................................... 136 3.5.4. Đối tượng và địa bàn thử nghiệm.................................................... 137 3.5.5. Thời gian thử nghiệm ...................................................................... 137 3.5.6. Mẫu phiếu thử nghiệm và thang đo đánh giá .................................. 137 3.5.7. Quy trình thử nghiệm ...................................................................... 138 3.5.8. Kết quả thử nghiệm ......................................................................... 139 3.5.9. Đánh giá kết quả thử nghiệm .......................................................... 144 Kết luận Chương 3 ............................................................................................ 145 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 147 1. Kết luận ..................................................................................................... 147 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 148 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐƯỢC CÔNG BỐ............................... 150 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 152 DANH MỤC PHỤ LỤC...................................................................................... p
viii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT TT Viết tắt Viết đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CLB Câu lạc bộ 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 CSVC Cơ sở vật chất 5 CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông 6 DH Dạy học 7 DTNT Dân tộc nội trú 8 ĐLC Độ lệch chuẩn 9 ĐTB Điểm trung bình 10 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 11 GV Giáo viên 12 HĐHT Hoạt động học tập 13 HS Học sinh 14 HT Học tập 15 KTĐG Kiểm tra đánh giá 16 NXB Nhà xuất bản 17 PPDH Phương pháp dạy học 18 PPHT Phương pháp học tập 19 PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú 20 QLGD Quản lý giáo dục 21 SGK Sách giáo khoa 22 STT Số thứ tự 23 TB Thứ bậc 24 THCS Trung học cơ sở 25 THPT Trung học phổ thông 26 TL Tỷ lệ
ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Mô tả đặc trưng về HĐHT theo tiếp cận năng lực ............................. 26 Bảng 2.1. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của HS ở 12 trường PTDTNT THCS khu vực Tây Nam Bộ năm học 2019 – 2020 ...................................................... 62 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại học lực của HS ở 12 trường PTDTNT THCS khu vực Tây Nam Bộ năm học 2019 – 2020 ............................................................. 63 Bảng 2.3. Danh sách các trường PTDTNT THCS khu vực Tây Nam Bộ tiến hành khảo sát ....................................................................................................... 66 Bảng 2.4. Đánh giá nhận thức của CBQL, GV và HS về tầm quan trọng HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ.................. 70 Bảng 2.5. Đánh giá về mức độ thực hiện mục tiêu HT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. ....................................... 72 Bảng 2.6. Đánh giá mức độ thực hiện nội dung HT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. ......................................................................... 75 Bảng 2.7. Đánh giá việc thực hiện PPHT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. ................................................................................................ 76 Bảng 2.8. Đánh giá về mức độ thực hiện hình thức HĐHT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. ............................................................. 78 Bảng 2.9. Thực trạng về các hình thức đánh giá kết quả HT theo tiếp cận năng lực ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ...................................... 79 Bảng 2.10. Đánh giá về các điều kiện phục vụ HĐHT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. ......................................................................... 81 Bảng 2.11. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT...................................................................... 82 Bảng 2.12. Thực trạng về quản lý thực hiện nội dung HT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT...................................................................... 84 Bảng 2.13. Thực trạng về quản lý PPHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT. ................................................................................................. 85 Bảng 2.14. Thực trạng về quản lý hình thức tổ chức HT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT...................................................................... 87
x Bảng 2.15. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT...................................................................... 88 Bảng 2.16. Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT. ............................................................ 90 Bảng 2.17. Thực trạng ảnh hưởng các yếu tố đến quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT. ..................................................... 91 Bảng 3.1. Đánh giá mức độ về tính cấp thiết và tính khả thi các biện pháp quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. .............................................................................................. 135 Bảng 3.2. Đánh giá mức độ đáp ứng năng lực tự học và khả năng sử dụng ngôn ngữ của HS ở trường PTDTNT của hai Nhóm đối chứng và Nhóm thử nghiệm trước khi tham gia thử nghiệm. ............................................................ 139 Bảng 3.3. Đánh giá mức độ đáp ứng năng lực tự học và khả năng sử dụng ngôn ngữ của nhóm thử nghiệm trước thử nghiệm và sau thử nghiệm ............ 141
xi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1. Quy trình thực hiện trong mô hình "Nhóm bạn cùng tiến" ............. 109 Sơ đồ 3.2. Quy trình tổ chức thực hiện trong mô hình "Câu lạc bộ ngôn ngữ của HS và vì HS"............................................................................................... 111 Sơ đồ 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................... 133 Biểu đồ 3.1. Đánh giá năng lực của Nhóm thử nghiệm và Nhóm đối chứng trước khi tham gia thử nghiệm mô hình “Nhóm bạn cùng tiến” và “Câu lạc bộ ngôn ngữ của HS và vì HS”. ........................................................................ 140 Biểu đồ 3.2. So sánh tương quan trước và sau thử nghiệm của Nhóm thử nghiệm ....................................................................................................... 142 Biểu đồ 3.3. Đánh giá mức độ đáp ứng năng lực tự học và khả năng sử dụng ngôn ngữ của của Nhóm đối chứng (khảo sát lần 1 và lần 2). ......................... 143 Biểu đồ 3.4. So sánh kết quả tương quan của Nhóm thử nghiệm và Nhóm đối chứng ........................................................................................................... 144
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đồng bào các dân tộc thiểu số Khmer, Chăm và Hoa sống tập trung đông nhất tại 9 tỉnh, thành phố của khu vực Tây Nam Bộ, gồm: Sóc Trăng, Trà Vinh, Kiên Giang, An Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Vĩnh Long, Hậu Giang và Thành phố Cần Thơ, với trên 1,2 triệu người. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách phù hợp với mục đích ổn định và phát triển toàn diện cho đồng bào dân tộc thiểu số trong cả nước nói chung và khu vực Tây Nam Bộ nói riêng. Trong đó, điển hình như Nghị định số 49/2015/NĐ-CP ngày 15/5/2015 của Chính phủ quy định chế độ cử tuyển vào các cơ sở giáo dục trình độ đại học, cao đẳng, trung cấp thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27/11/2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”, đã từng bước chăm lo, giúp đồng bào dân tộc nâng cao trình độ, nghề nghiệp, tạo việc làm ổn định cuộc sống. Khu vực Tây Nam Bộ, hiện có 242.000 HS người DTTS đang học ở các cấp học; trong đó, có 35 trường PTDTNT với 11.184 HS người dân tộc Khmer, Chăm, Hoa theo học, chiếm 15,65% tổng số HS người DTTS toàn vùng. Một số tỉnh như: Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang, An Giang, Cà Mau có trường PTDTNT THCS cấp huyện với tổng số 21 trường. Cùng với đó, chương trình dạy và học tiếng nói, chữ viết DTTS (đặc biệt tiếng Khmer) trong các trường PTDTNT được chú trọng; công tác bồi dưỡng GV trong và ngoài biên chế dạy tiếng DTTS được quan tâm; trên địa bàn có 9/9 tỉnh, thành phố tổ chức dạy tiếng Khmer với 358 trường, 2.963 lớp, 69.695 HS. Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới căn bản toàn diện GD&ĐT, nhấn mạnh dạy học từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực và phẩm chất của người học. Việc HT, rèn luyện có vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển năng lực và phẩm chất của HS. Hoạt động HT, rèn luyện
2 của HS có ý nghĩa to lớn đối với kỹ năng HT suốt đời và xây dựng xã hội HT sau này. Học tập là yếu tố quan trọng trong việc hình thành phát triển năng lực con người, và chính HĐHT cũng là một năng lực của HS nói chung và HS người DTTS nói riêng. Học tập đạt hiệu quả biểu hiện qua các phẩm chất chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm của HS ngay khi còn đang trên ghế nhà trường. Quản lý HĐHT của HS ở các trường PTDTNT có ý nghĩa quyết định trực tiếp đến chất lượng HT của HS PTDTNT, vì HS PTDTNT với vai trò là thành tố trung tâm của HĐHT, vừa là chủ thể tích cực của HĐHT. Hoạt động HT của HS PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ những năm gần đây có nhiều cố gắng đáng ghi nhận, đóng góp tích cực vào việc nâng cao chất lượng HT của HS phổ thông nói chung. Tuy nhiên, chất lượng giáo dục trong các trường phổ thông khu vực Tây Nam Bộ hiện tại được các cấp QLGD đánh giá là chưa theo kịp các khu vực khác trên cả nước (vùng trũng về chất lượng). Đặc biệt, chất lượng giáo dục ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ theo đánh giá là đang yếu và năng lực HT của HS còn nhiều hạn chế, chứng tỏ HĐHT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ chưa mang lại hiệu quả. Mặt khác, lý luận về quản lý HĐHT của HS ở trường PTDTNT với những đặc điểm mang tính đặc thù, tính chuyên biệt chưa được đề cập nhiều; do vậy, hiệu trưởng các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ, tổ chức quản lý HĐHT của HS chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, lối mòn, chưa mạnh dạn ứng dụng khoa học quản lý vào thực tiễn. Đồng thời, trong quản lý, cấu trúc các thành tố của HĐHT chưa được chú trọng và quan tâm đầu tư đúng mức (về người dạy, người học, mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức, phương tiện, kiểm tra đánh giá…). Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Tây Nam Bộ” để nghiên cứu.
3 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn; luận án đề xuất một số biện pháp quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ, góp phần nâng cao chất lượng HT của HS ở các trường PTDTNT, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đ i tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động HT theo tiếp cận năng lực của HS ở trường PTDTNT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý HĐHT của HS ở các trường PTDTNT thời gian qua đã đạt được những kết quả nhất định; tuy nhiên, chất lượng giáo dục HS phổ thông khu vực Tây Nam Bộ nói chung và HS trong các trường PTDTNT nói riêng được đánh giá là còn nhiều hạn chế. Nếu nghiên cứu đề xuất được các biện pháp quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT, thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng HT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở trường PTDTNT. 5.2. Khảo sát thực trạng quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ.
4 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ. Đồng thời, tiến hành khảo nghiệm tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp và thử nghiệm một trong các biện pháp đề xuất. 6. Phạm vi về đ i tượng nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn về quản lý HĐHT của HS ở các trường PTDTNT THCS tại khu vực Tây Nam Bộ; trên cơ sở đó, đề xuất những biện pháp cho các chủ thể quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT THCS khu vực Tây Nam Bộ. - Khu vực Tây Nam Bộ hiện có 35 trường PTDTNT (danh sách cụ thể tại phụ lục 1); Đề tài chọn khảo sát 12/21 trường PTDTNT THCS tại 5 tỉnh Kiên Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, An Giang, Cà Mau của khu vực Tây Nam Bộ. - Đối tượng khảo sát của đề tài là CBQL, GV bộ môn, GV chủ nhiệm, GV quản sinh và HS cấp THCS đang HT tại các trường PTDTNT THCS nói trên. - Các số liệu thu thập, xử lý và sử dụng trong đề tài luận án được khảo sát, điều tra, tổng hợp từ năm 2017 đến nay. 7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Quan điểm tiếp cận 7.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống Nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐHT tiếp cận năng lực của HS ở trường PTDTNT dựa trên các yếu tố mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá hiệu quả HT. 7.1.2. Quan điểm tiếp cận hoạt động Hoạt động HT là hoạt động của chủ thể (HS); trong đó, chủ thể phải thực hiện một nhiệm vụ HT với mục đích, động cơ cụ thể, rõ ràng của mình nhằm đạt được mục tiêu đề ra đó là nắm vững tri thức, kỹ năng, kỷ xảo cho một vấn đề nào đó mà chính mình đặt ra từ trước để tiến hành hoạt động. 7.1.3. Quan điểm tiếp cận năng lực
5 Luận án lựa chọn theo tiếp cận năng lực nhằm tìm ra các nội dung quản lý HĐHT của HS ở trường PTDTNT dựa trên cơ sở đặc điểm riêng của loại hình trường chuyên biệt; đồng thời, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới CTGDPT 2018. 7.1.3. Quan điểm tiếp cận văn hóa dân tộc Quản lý HS ở các trường PTDTNT có HS người Khmer, người Chăm và người Hoa theo học; do vậy, luận án được dựa trên văn hóa dân tộc của cộng đồng DTTS người Khmer. 7.1.5. Quan điểm tiếp cận quản lý Bất cứ hoạt động quản lý nào cũng phải xác định được câu hỏi: Quản lý cái gì (tức là nội dung quản lý) và quản lý theo phương thức, cách thức nào (tức là chức năng quản lý). Việc áp dụng quan điểm này khi triển khai trong đề tài “Quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở trường PTDTNT” sẽ giúp tác giả phân tích và làm rõ việc triển khai quản lý cấu trúc các thành tố của HĐHT theo cách thức cụ thể (lập kế hoạch; công tác chỉ đạo, tổ chức và công tác kiểm tra, đánh giá HĐHT) áp dụng đối với HS ở các trường PTDTNT. 7.1.6. Quan điểm tiếp cận thực tiễn - Quan điểm này đòi hỏi trong quá trình nghiên cứu phải bám sát thực tiễn quá trình quản lý HĐHT của HS ở trường PTDTNT. - Phát hiện được những thuận lợi, khó khăn từ thực tiễn quản lý HĐHT của HS ở trường PTDTNT (đặc biệt cần xem xét kỹ tính đặc thù, tính chuyên biệt của HS người DTTS); từ đó, đề xuất các biện pháp quản lý HĐHT của HS ở các trường PTDTNT phù hợp và có tính khả thi. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Tiến hành phân tích và tổng hợp tài liệu có liên quan đến đề tài, bổ sung tính đặc thù về quản lý HĐHT của HS ở trường PTDTNT; từ đó, sắp xếp thành hệ thống lý thuyết của đề tài.
6 - Phương pháp hệ thống hóa, khái quát hóa: được sử dụng để rút ra những luận điểm có tính khái quát về các vấn đề nghiên cứu, từ những quan điểm, quan niệm độc lập. - Phương pháp mô hình hóa: để hệ thống hóa, sắp xếp các vấn đề cần nghiên cứu theo những mô thức khác nhau, phù hợp với logic vận động và phát triển của vấn đề nghiên cứu; đồng thời, biểu đạt được các mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài giữa các thành tố của một hay nhiều hệ thống khác nhau. Phương pháp mô hình hóa giúp tác giả có cách nhìn trực quan, trực diện vào vấn đề nghiên cứu mà vẫn có góc nhìn tổng thể và bao quát về vấn đề nghiên cứu. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động giảng dạy và HT của HS trong các giờ lên lớp, ngoài giờ lên lớp và tự học để phân tích, đánh giá và đề xuất các biện pháp quản lý một cách phù hợp, khoa học. - Phương pháp điều tra: Bằng phiếu để tìm hiểu thực trạng HĐHT và quản lý HĐHT của HS ở các trường PTDTNT và làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp quản lý. Ngoài ra, phương pháp điều tra còn được sử dụng trong khảo nghiệm sự cần thiết và khả thi của các biện pháp. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tiến hành nghiên cứu, tiếp thu các kinh nghiệm của đội ngũ CBQL các trường PTDTNT về quản lý HĐHT để đánh giá tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp được đề xuất trong luận án. - Phương pháp thử nghiệm sư phạm: Nhằm kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp quản lý HĐHT một cách khách quan. - Phương pháp chuyên gia: Thực hiện lấy ý kiến của các nhà khoa học giáo dục, các nhà QLGD, các GV có thâm niên và kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý HĐHT của HS ở trường PTDTNT về các vấn đề: các khái niệm khoa học, những luận cứ khoa học, thực trạng sử dụng các biện pháp quản lý HĐHT của HS, cách tổ chức thử nghiệm và cách xử lý số liệu. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Đề tài sử dụng phương pháp toán xác suất thống kê để xử lý các số liệu thu thập được.
7 8. Những luận điểm cần bảo vệ 8.1. Hoạt động HT của HS ở trường PTDTNT là hoạt động nhận thức của HS, bao gồm cấu trúc các thành tố: mục tiêu HT, nội dung HT, hình thức, phương pháp HT, kiểm tra và đánh giá kết quả HT, và các điều kiện HT. Từ đó, các chủ thể thực hiện chức năng quản lý theo sự phân cấp trách nhiệm trong quản lý HĐHT ở trường PTDTNT. Hiệu trưởng quản lý HĐHT của HS thông qua quản lý tổ chuyên môn; tổ chuyên môn quản lý HĐHT của HS thông qua quản lý hoạt động của GV (bộ môn và chủ nhiệm); GV bộ môn, GV chủ nhiệm và GV quản sinh là người trực tiếp quản lý HĐHT của HS ở trường PTDTNT. Các chủ thể thực hiện chức năng quản lý một cách bao quát, toàn diện các thành tố HĐHT của HS PTDTNT. 8.2. Quản lý HĐHT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ trong thời gian qua dù đã đạt được một số thành công; song vẫn bộc lộ những hạn chế, bất cập, được thể hiện: cơ chế quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS tại các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ chưa chặt chẽ, chưa hiệu quả; điều kiện cho HĐHT của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ chưa đáp ứng như kỳ vọng. 8.3. Quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở các trường PTDTNT khu vực Tây Nam Bộ cần đảm bảo sự đồng bộ và tập trung vào: Tổ chức quán triệt tầm quan trọng của quản lý HĐHT; Rèn luyện kỹ năng tự học và quản lý mô hình nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ cho HS; Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức và kiểm tra, đánh giá HĐHT; Bồi dưỡng nguồn nhân lực quản lý cùng với hoạt động phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội để tổ chức hiệu quả HĐHT của HS ở các trường PTDTNT đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục. 9. Đóng góp mới của luận án 9.1. Về mặt lý luận Đề tài đã hệ thống hóa, làm sáng tỏ và phát triển các vấn đề lý luận có liên quan đến HĐHT và quản lý HĐHT theo tiếp cận năng lực của HS ở trường PTDTNT.