Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập thành phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:239

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục "Quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập thành phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay" trình bày các nội dung chính sau: Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập theo tiếp cận năng lực; đánh giá thực trạng năng lực đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập và thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập thành phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM HÀ XUÂN LỘC QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2024
ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM HÀ XUÂN LỘC QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9.14.01.14 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phạm Minh Mục 2. TS. Lương Việt Thái Hà Nội, 2024
iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án tiến sỹ "Quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập Thành phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay" là do tôi viết dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Phạm Minh Mục, TS. Lương Việt Thái và sự góp ý của các nhà khoa học. Các số liệu, trích dẫn, tư liệu trong luận án đảm bảo độ tin cậy, chính xác, trung thực, có dẫn nguồn cụ thể. Tác giả Hà Xuân Lộc
iv LỜI CẢM ƠN Luận án được thực hiện và hoàn thành tại Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Phạm Minh Mục và TS. Lương Việt Thái. Trước hết, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến tập thể cán bộ hướng dẫn vì sự chỉ bảo, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Để hoàn thành Luận án này, tôi đã nhận được sự hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi từ nhiều đơn vị, cá nhân trong và ngoài Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, các Thầy giáo, Cô giáo và các chuyên gia giáo dục đã giảng dạy, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua; trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi của Phòng Quản lý Khoa học, Đào tạo và Hợp tác quốc tế và các đơn vị liên quan thuộc Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam; trân trọng cảm ơn lãnh đạo, cán bộ, giáo viên và học sinh các trường trung học phổ thông ngoài công lập trên địa bàn Thành phố Hà Nội đã phối hợp cung cấp thông tin, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực trạng và thực nghiệm để hoàn thành Luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hà Nội, bạn bè và đồng nghiệp đã ủng hộ và tạo điều kiện cả về thời gian, tinh thần lẫn vật chất để tôi hoàn thành nghiệm vụ học tập và nghiên cứu của mình. Xin gửi lời biết ơn đến gia đình và những người thân đã luôn là điểm tựa vững chắc cho tôi trong suốt thời gian qua. Hà Nội, ngày ... tháng .... năm 2024 Tác giả Hà Xuân Lộc
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CSVC: Cơ sở vật chất CNH-HĐH: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CTGD: Chương trình giáo dục CTQL: Chủ thể quản lý DH: Dạy học ĐT: Đào tạo GD&ĐT: Giáo dục và đào tạo GV: Giáo viên KT-XH: Kinh tế - xã hội NCKH: Nghiên cứu khoa học NL: Năng nhân lực NLNN Năng lực nghề nghiệp NNL Nguồn nhân lực NXB: Nhà xuất bản QL: Quản lý QLGD: Quản lý giáo dục THPT: Trung học phổ thông THPT NCL: Trung học phổ thông ngoài công lập
vi MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 5 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................ 6 3.1.Khách thể nghiên cứu...................................................................................... 6 3.2.Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 6 4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 6 5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 6 5.1.Nội dung nghiên cứu ....................................................................................... 6 5.2.Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 7 6. Cách tiếp cận và Phương pháp luận nghiên cứu ............................................. 7 6.1.Cách tiếp cận nghiên cứu ................................................................................ 7 6.2.Các phương pháp nghiên cứu cụ thể .............................................................. 9 7. Đóng góp mới của luận án ............................................................................ 10 8. Luận điểm bảo vệ .......................................................................................... 11 9. Cấu trúc luận án ............................................................................................ 11 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY....................................................................... 12 1.1.Tổng quan vấn đề nghiên cứu ....................................................................... 12 1.1.1. Nghiên cứu về quản lý nguồn nhân lực và quản lý nguồn nhân lực giáo dục………………………………………………………………...……………12 1.1.2. Các nghiên cứu về năng lực và năng lực nghề nghiệp giáo viên phổ thông……………………………………………………………………..……..19 1.1.3. Các nghiên cứu về quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ......... 26 1.1.4. Đánh giá chung về nghiên cứu tổng quan và định hướng nghiên cứu của luận án37
vii 1.2. Các khái niệm công cụ ................................................................................. 39 1.2.1. Trường Trung học phổ thông ngoài công lập ........................................... 39 1.2.2. Giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập và đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập ............................................................................. 40 1.2.3. Quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập .............. 43 1.2.4. Năng lực và khung năng lực Giáo viên trung học phổ thông ................... 43 1.2.5. Quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông NCL theo tiếp cận năng lực……. ................................................................................................................ 47 1.3. Một số vấn đề chung về giáo viên trung học phổ thông và năng lực giáo viên trung học phổ thông............................................................................................. 47 1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của giáo viên trung học phổ thông ........................ 47 1.3.2. Đặc điểm lao động sư phạm của giáo viên trung học phổ thông NCL..... 49 1.3.3. Yêu cầu về năng lực và khung năng lực của giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập ..................................................................................................... 53 1.4. Bối cảnh hiện nay và các yêu cầu đối với đổi mới giáo dục........................ 60 1.4.1. Bối cảnh hiện nay ...................................................................................... 60 1.4.2. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 .................................................... 64 1.5. Nội dung quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập theo tiếp cận năng lực.................................................................................................. 69 1.5.1. Phân cấp trong quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập ............................................................................................................... 69 1.5.2. Mục đích và ý nghĩa của quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực ......................................................................................... 71 1.5.3. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông NCL theo theo tiếp cận năng lực ................................................................................. 71 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông ngoài công lập theo tiếp cận năng lực ....................................................... 78 1.6.1. Tình hình phát triển kinh tế, xã hội, trình độ dân trí địa phương ............. 78
viii 1.6.2. Chế độ, chính sách, định hướng phát triển giáo dục đối với giáo dục ngoài công lập ............................................................................................................... 79 1.6.3. Hệ thống văn bản quản lý nhà nước đối với quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT NCL........................................................................................................... 79 1.6.4. Tính cạnh tranh về chất lượng giáo dục giữa các trường THPT công lập và trường THPT NCL............................................................................................... 80 1.6.5. Nhu cầu học tập của người dân ................................................................ 81 1.6.6. Tính ổn định của nguồn tài chính ............................................................. 81 1.6.7. Năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý, chủ sở hữu và Hội đồng trường ... 81 1.6.8. Năng lực và nhận thức của giáo viên........................................................ 82 Kết luận Chương 1 .............................................................................................. 83 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY ................................................. 85 2.1. Khái quát một số thông tin chung về thành phố Hà Nội .............................. 85 2.1.1. Khái quát về địa lý, dân số Thủ đô ........................................................... 85 2.1.2. Tổng quan mạng lưới trường học trên địa bàn Thành phố ...................... 88 2.2. Giới thiệu về nghiên cứu thực trạng............................................................. 91 2.2.1. Mục tiêu ..................................................................................................... 91 2.2.2. Nội dung khảo sát ...................................................................................... 92 2.2.3. Tổ chức khảo sát thực trạng ...................................................................... 92 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội .................................................... 96 2.3.1. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội ........................................................................................ 96 2.3.2. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về sự cần thiết và tầm quan trọng của trường THPT NCL Hà Nội ................................................................................. 98 2.3.3. Thực trạng năng lực của đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội ...................................................................................... 100
ix 2.4. Thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ..................................................................... 112 2.4.1. Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ................................ 112 2.4.2. Thực trạng tuyển dụng, sử dụng giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực .......................................................... 115 2.4.3. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực .................................................................... 119 2.4.4. Thực trạng đánh giá, sàng lọc giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực .................................................................... 123 2.4.5. Thực trạng xây dựng môi trường tạo động lực cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ............... 125 2.4.6. Tổng hợp kết quả đánh giá thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng trong bối cảnh hiện nay ............................................................................................................. 128 2.5. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố tới quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ................. 129 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lí đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ........................................ 131 2.6.1. Những điểm mạnh ................................................................................... 131 2.6.2. Những hạn chế, bất cập........................................................................... 133 2.6.3. Nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế ......................................... 134 2.7. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông của một số quốc gia trên thế giới và bài học cho Việt Nam .................................... 135 2.7.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia:.......................................................... 135 2.7.2. Một số bài học cho Việt Nam và thành phố Hà Nội về quản lý đội ngũ GV THPT NCL theo tiếp cận năng lực .................................................................... 141 Kết luận Chương 2 ............................................................................................ 143
x CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY..................................................................... 145 3.1. Nguyên tắc đề xuất các giải pháp ............................................................... 145 3.1.1. Đảm bảo tính pháp lý .............................................................................. 145 3.1.2. Đảm bảo tính mục tiêu ............................................................................ 145 3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống nhất quán ........................................................... 145 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ........................................................ 146 3.1.5. Đảm bảo tính đặc thù của trường trung học phổ thông ngoài công lập thành phố Hà Nôi ........................................................................................................ 146 3.2. Đề xuất các giải pháp quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay ........... 146 3.2.1. Tổ chức xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ....................................... 146 3.2.2. Tổ chức tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ........................................................... 153 3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng phát triển năng lực cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ......................... 158 3.2.4. Đổi mới kiểm tra, đánh giá đội ngũ giáo viên trường THPT ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực .......................................................................... 166 3.2.5. Xây dựng môi trường, tạo động lực cho giáo viên trung học phổ thông ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực...................... 170 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp ................................................................. 176 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp ........................... 178 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 178 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 178 3.4.3. Khách thể khảo nghiệm ........................................................................... 178 3.4.4. Phương pháp khảo sát ............................................................................. 178 3.4.5. Kết quả khảo sát ...................................................................................... 179
xi 3.5. Thử nghiệm giải pháp ................................................................................ 182 3.5.1. Cơ sở lựa chọn giải pháp thử nghiệm ..................................................... 183 3.5.2. Mục đích thử nghiệm ............................................................................... 183 3.5.3. Giả thuyết thử nghiệm ............................................................................. 183 3.5.4. Mẫu thử nghiệm và địa bàn thử nghiệm ................................................. 183 3.5.5. Nội dung thử nghiệm ............................................................................... 184 3.5.6. Thang đánh giá........................................................................................ 184 3.5.7. Tiến hành thử nghiệm .............................................................................. 184 3.5.8. Kết quả thử nghiệm ................................................................................. 185 Kết luận thử nghiệm .......................................................................................... 190 Kết luận Chương 3 ............................................................................................ 191 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 192 1. Kết luận ......................................................................................................... 192 2. Khuyến nghị .................................................................................................. 194 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ............... 197 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 198 PHỤ LỤC .......................................................................................................... 206 Phụ lục 1. Phiếu trưng cầu ý kiến .................................................................... 206 Phụ lục 2. Hệ thống câu hỏi phỏng vấn sâu dành cho giáo viên trường THPT ngoài công lập ............................................................................................................. 220 Phụ lục 4. Hệ thống câu hỏi phỏng vấn sâu dành cho cán bộ quản lý cấp Sở .. 222 Phụ lục 5. Phiếu khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT NCL Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay ............................................................................................................. 223
xii DANH MỤC BẢNG, BIỂU Biểu đồ 2.1. Diễn biến gia tăng dân số Hà Nội theo giới tính (giai đoạn 2012 - 2016).... ................................................................................................................ 86 Biểu đồ 2.2. Phân bố dân cư của Hà Nội năm 2016 ........................................... 87 Bảng 2.1. Giới tính khách thể tham gia nghiên cứu............................................ 93 Bảng 2.2. Số năm giảng dạy của giáo viên tham gia khảo sát ............................ 93 Bảng 2.3. Vị trí công tác ..................................................................................... 93 Bảng 2.4. Trình độ đào tạo .................................................................................. 94 Bảng 2.5. Dạy theo chuyên môn được đào tạo và tuyển dụng ........................... 94 Bảng 2.6. Thang đánh giá nội dung khảo sát theo điểm trung bình .................. 96 Bảng 2.7. Vai trò, sự cần thiết và tầm quan trọng của trường TPHT NCL ........ 99 Bảng 2.8. Kết quả đánh giá thực trạng năng lực thực thi đạo đức, tác phong nhà giáo của giáo viên trường THPT NCL Hà Nội ................................................. 101 Bảng 2.9. Kết quả đánh giá năng lực giảng dạy, giáo dục của đội ngũ giáo viên trường THPT NCL Hà Nội ............................................................................... 102 Bảng 2.10. Đánh giá năng lực đặc thù môn học của đội ngũ giáo viên trường THPT NCL Hà Nội ........................................................................................... 105 Bảng 2.11. Đánh giá năng lực nghiên cứu, phát triển chương trình, tài liệu học tập môn học của đội ngũ giáo viên trường THPT NCL Hà Nội ............................. 107 Bảng 2.12. Đánh giá năng lực giao tiếp và năng lực xã hội của đội ngũ giáo viên trường THPT NCL Hà Nội ............................................................................... 108 Bảng 2.13. Kết quả đánh giá năng lực xây dựng môi trường giáo dục và phát triển mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội của đội ngũ GV trường THPT NCL Hà Nội ...................................................................................................... 109 Bảng 2.14. Đánh giá năng lực tự phát triển năng lực cá nhân của giáo viên trường THPT NCL Hà Nội ........................................................................................... 110 Bảng 2.15. Bảng tổng hợp đánh giá thực trạng năng lực của GV trường THPT NCL Hà Nội ...................................................................................................... 111 Bảng 2.16. Kết quả đánh giá của CBQL và GV về thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ GV THPT NCL thành phố Hà Nôi theo tiếp cận năng lực .................. 113
xiii Bảng 2.17. Kết quả đánh giá về thực trạng tuyển dụng, sử dụng GV THPT NCL Hà Nội theo tiếp cận năng lực ........................................................................... 115 Bảng 2.18. Kết quả đánh giá về thực trạng bồi dưỡng GV THPT NCL trên địa bàn Thành phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực......................................................... 119 Bảng 2.19. Kết quả đánh giá về thực trạng đánh giá, sàng lọc GV THPT NCL trên địa bàn Thành phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực ............................................ 123 Bảng 2.20. Kết quả đánh giá của CBQL và GV về thực trạng xây dựng môi trường tạo động lực cho đội ngũ GV THPT NCL Hà Nội theo tiếp cận năng lực ....... 126 Bảng 2.21. Bảng tổng hợp đánh giá thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ngoài công lập Hà Nội ..................................................... 128 Bảng 2.22. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lí đội ngũ giáo viên trường THPT ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực ........................... 129 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các giải pháp ............................. 179 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các giải pháp ............................... 180 Biểu đồ 3.1. Sự tương quan giữa tính cần thiết và khả thi giữa các giải pháp . 182 Bảng 3.3. Mức độ biểu hiện năng lực của giáo viên trước thử nghiệm ............ 185 Bảng 3.4. Mức độ biểu hiện năng lực của giáo viên đạt được sau thử nghiệm 187 Bảng 3.5. So sánh mức độ thay đổi trước và sau thử nghiệm........................... 189 Biểu đồ 3.2. So sánh kết quả mức độ đạt được các tiêu chuẩn năng lực của GV THPT NCL trước và sau thử nghiệm ................................................................ 190
xiv DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH VẼ Sơ đồ 1.1. Mô hình hóa khái niệm phát triển nguồn nhân lực ............................ 15 Sơ đồ 1.2: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nguồn nhân lực .......................... 16 Sơ đồ 1.3. Khung kiến thức nội dung, phương pháp và công nghệ của Mishra & Koehler ................................................................................................................ 30 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các giải pháp quản lý đội ngũ GV THPT NCL trên địa bàn Thành phố Hà Nội ................................................................................ 178
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục đóng vai trò quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia. Hiện nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường thì vai trò của giáo dục càng trở nên quan trọng: Giáo dục là nền tảng của sự phát triển khoa học - công nghệ, là động lực phát triển KT - XH của mỗi quốc gia. Giáo dục giữ vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại. Giáo dục góp phần nâng cao ý thức dân tộc, tinh thần trách nhiệm của các thế hệ công dân hiện tại và mai sau. Đảng và Nhà nước hết sức coi trọng và đánh giá cao vai trò của giáo dục. Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội XIII đã khẳng định “Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển. Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội”[6]. Các quốc gia, từ các nước đang phát triển đến các nước phát triển đều ý thức được vai trò và vị trí hàng đầu của giáo dục, trong đó người CBQL giáo dục đóng vai trò quyết định, bởi năng lực của người CBQL và phương pháp quản lý có ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại và phát triển của một ngành, của một nhà trường hay một cơ sở giáo dục. Đồng thời trong Báo cáo Chính trị cũng khẳng định “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt”. Trong sự chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN), đòi hỏi phải đổi mới Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) cho phù hợp sự chuyển đổi của nền kinh tế. Muốn vậy ngành GD&ĐT phải mở rộng về quy mô đào tạo, đa dạng hoá các loại hình trường, lớp nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực có trình độ. Không chỉ có các thành phần kinh tế của nhà nước mà còn đáp ứng nhu cầu về thị trường lao động của xã hội. Đây là vấn đề bức thiết đặt ra cần được nghiên cứu làm tiền đề
2 cho hoạch định chính sách GD&ĐT. Sự phát triển kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm xuất hiện thị trường lao động mới, đòi hỏi sự đa dạng về loại hình đào tạo. Nhu cầu mở rộng quy mô trường học ngày càng tăng, trong khi nguồn ngân sách nhà nước chi cho giáo dục còn nhiều hạn chế, giải pháp khả thi cho vấn đề này là huy động nguồn nhân lực xã hội đầu tư cho giáo dục. Phát huy tiềm năng trí tuệ và vật chất trong nhân dân, huy động toàn xã hội chăm lo cho sự nghiệp phát triển giáo dục và đào tạo; tạo điều kiện để toàn xã hội đặc biệt là các đối tượng chính sách, người nghèo được thụ hưởng thành quả giáo dục và đào tạo ở mức độ ngày càng cao, từng bước đáp ứng yêu cầu hội nhập về giáo dục và đào tạo. Phát triển các trường NCL là một trong những con đường thực hiện chủ trương xã hội hoá giáo dục: Luật Giáo dục được Quốc hội Nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua năm 2019 đã khẳng định "Phát triển giáo dục, xây dựng xã hội học tập là sự nghiệp của Nhà nước và của toàn dân. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển sự nghiệp giáo dục, thực hiện đa dạng hoá các loại hình trường, khuyến khích huy động và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục''… [57]. Nghị quyết số 02 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII và Nghị quyết số 35/NQ-CP ngày 04/6/2019 của Chính phủ về tăng cường huy động các nguồn lực của xã hội hóa đầu tư cho phát triển giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2025. Thủ đô Hà Nội với vị trí trung tâm chính trị, khoa học và kinh tế của cả nước cần có những đòi hỏi cao hơn đối với giáo dục và đào tạo theo các phương châm phát triển giáo dục: Chuẩn hoá, xã hội hoá, hiện đại hoá. Do vậy, việc xác định hình ảnh hiện thực trong tương lai của giáo dục Thủ đô, xây dựng các chương trình hành động để đạt tới các mục tiêu chiến lược là hết sức cấp thiết nhằm tạo ra một lực lượng lao động có tri thức, chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô Hà Nội đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong việc đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục và đào tạo, với riêng cấp THPT đến nay đã có 102 trường ngoài công
3 lập. Trong đó có rất nhiều trường THPT ngoài công lập đã khẳng định vị trí, vai trò và chất lượng đào tạo của mình với các bậc phụ huynh Thủ đô Hà Nội và các tỉnh lân cận. Thực hiện Chương trình hành động số 27-CTr/TU ngày 17/2/2013 của Thành ủy Hà Nội về thực hiện Nghị quyết 29 -NQ/TW Ban chấp hành Trung ương khóa XI về “đổi mới căn bản toàn diện GD ĐT, đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và nội nhập quốc tế”, Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội và Sở Giáo dục và Đào tạo đã ban hành nhiều chính sách sách về phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục, trong đó có các chính sách về xã hội hóa giáo dục và phát triển hệ thống các trường ngoài công lập. Là một bộ phận quan trọng của ngành GD&ĐT Thủ đô, các trường THPT ngoài công lập (NCL) của Hà Nội thời gian qua đã đạt được nhiều thành tựu khả quan, góp phần cùng toàn ngành hoàn thành tốt trọng trách Nâng cao dân trí, đào tạo tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho Thủ đô và đất nước. Hệ thống các trường THPT NCL trên địa bàn Thành phố Hà Nội hiện khá đa dạng và phong phú so với các tỉnh, thành trong cả nước, với số lượng 102 trường có đủ các loại hình. Mỗi trường THPT NCL đều có những đặc điểm riêng, đòi hỏi đội ngũ giáo viên phải có năng lực chuyên môn tốt, phương pháp giáo dục linh hoạt và phẩm chất đạo đức, tác phong lành mạnh, … thực tế cho thấy trường nào phát triển được đội ngũ giáo viên tốt, có năng lực và phẩm chất đạo đức tốt thì chất lượng giáo dục đảm bảo, thu hút được đông đảo học sinh và sự quan tâm, tôn trọng của xã hội. Để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, giáo dục THPT NCL nói riêng, đội ngũ giáo viên luôn đóng vai trò then chốt. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác phát triển đội ngũ giáo viên, trong những năm qua ngành GD&ĐT Hà Nội đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp khác nhau để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Do vậy, đến nay về cơ bản Hà Nội đã có một đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức tốt, tạo nên sự phát triển vững chắc cho ngành GD&ĐT Thủ đô. Đội ngũ giáo viên THPT Hà Nội đã có 100% giáo viên đạt chuẩn đào tạo (về văn bằng). Tuy nhiên, trong thực tế một số giáo viên vẫn còn bộc lộ những hạn
4 chế về năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, đặc biệt là đội ngũ giáo viên của các trường NCL. Bên cạnh đó, tình trạng chưa đồng đều về trình độ và năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên các trường THPT NCL khu vực ngoại thành, các trường mới thành lập; việc tiếp cận các phương pháp giảng dạy mới; ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy; … là những vấn đề cần được quan tâm. Có nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến những tồn tại và hạn chế trên đối với ĐNGV trường THPT NCL Hà Nội, như sự quan tâm của chủ đầu tư về phát triển đội ngũ giáo viên, đội ngũ giáo viên không có hợp đồng dài hạn, một bộ phận giáo viên đã nghỉ chế độ những vẫn tiếp tục ký hợp đồng giảng dạy ở các trường ngoài công lập, ... Song nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng này đó là: trong bối cảnh ngành GD&ĐT nói chung và ngành GD&ĐT Thủ đô nói riêng đang tích cực thực hiện chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, trong đó có đổi mới giáo dục THPT. Vấn đề này đặt ra những yêu cầu mới về năng lực của đội ngũ giáo viên. Phát triển ĐNGV theo tiếp cận năng lực là sự phát triển không ngừng trong bối cảnh kinh tế - xã hội thay đổi nhanh chóng, thêm nữa trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục của Việt Nam hiện nay, công tác phát triển đội ngũ giáo viên THPT NCL chưa đáp ứng được yêu cầu nâng cao năng lực cho ĐNGV cho các trường THPT NCL Hà Nội. Do vậy, việc nghiên cứu để tìm ra một số giải pháp phát triển ĐNGV các trường THPT NCL trên địa bàn thành phố Hà Nội nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT là một vấn đề cấp thiết đối với ngành GD&ĐT Thủ đô trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay. Đã có nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong và ngoài nước về phát triển đội ngũ giáo viên nói chung và đội ngũ giáo viên các trường THPT NCL nói riêng. Các kết quả nghiên cứu đã đưa ra được những phương thức phát triển ĐNGV và yêu cầu cần đạt được cả về mặt kiến thức, năng lực lẫn phẩm chất đạo đức đối với một người GV, cụ thể là năng lực. Năng lực là căn cứ để các cấp quản lý giáo dục đề ra các giải pháp ĐTBD nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên trường THPT. Tuy nhiên, những yêu cầu về năng lực, các tiêu chí đánh giá cũng như những giải pháp phát triển ĐNGV trường THPT NCL mà các nghiên
5 cứu đã đưa ra nhìn chung đều mang những đặc điểm riêng của mỗi quốc gia, của mỗi địa phương. Do vậy, các kết quả nghiên cứu này chỉ phù hợp với thực tiễn đặc thù của quốc gia và địa phương đó. Đối với các kết quả nghiên cứu liên quan đến giáo dục THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội nhìn chung chưa chỉ ra được những tiêu chí về năng lực mà ĐNGV mỗi trường THPT NCL Hà Nội cần có, cần đạt được. Đặc biệt, các kết quả nghiên cứu này chưa đưa ra được chiến lược, kế hoạch phát triển ĐNGV trường THPT NCL Hà Nội sao cho phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội và cơ chế quản lý hiện hành của thành phố. Do vậy, các kết quả nghiên cứu trên chưa thực sự phù hợp với đặc thù của ngành GD&ĐT Thủ đô. Hơn nữa, không thể áp dụng rập khuôn những tiêu chí về năng lực ĐNGV THPT cũng như những giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên nói chung vào thực tế phát triển ĐNGV các trường THPT ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đồng thời phát triển ĐNGV nhằm thực hiện chương trình GDPT 208 với quan điểm phát triển năng lực người học, khác với chương trình GDPT 2006 theo hướng tiếp cận nội dung. Để có thể phát triển tốt ĐNGV các trường THPT NCL Hà Nội nhằm đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo tinh thần Nghị quyết số 29 của Ban chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, Hà Nội cần phải tăng cường các giải pháp phát triển để có được ĐNGV giỏi về chuyên môn, tinh thông về nghiệp vụ và có phẩm chất đạo đức tốt, góp phần thực hiện tốt Chỉ thị 40 của Ban Bí thư Trung ương về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục. Vì vậy, việc lựa chọn nghiên cứu đề tài luận án “Quản lý đội ngũ giáo viên THPT NCL Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay” là vấn đề cấp thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý đội ngũ giáo viên THPT ngoài công lập, thực trạng về đội ngũ giáo viên và quản lý đội ngũ giáo viên THPT ngoài công lập phố Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay, đề xuất các giải pháp quản lý đội ngũ giáo viên THPT ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay nhằm nâng cáo chất lượng giáo dục nói chung,
6 chất lượng giáo dục trung học phổ thông nói riêng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên các trường THPT ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý ĐNGV THPT ngoài công lập Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Các trường THPT ngoài công lập Hà Nội hiện nay phát triển mạnh cả về số lượng, quy mô đào tạo; chất lượng giáo dục của các trường THPT NCL ngày càng được nâng cao và từng bước đáp ứng nhu cầu của xã hội. Mặc dù vậy, vì nhiều lý do khác nhau, như: sự quan tâm của chủ sở hữu, chủ đầu tư đối với sự phát triển của đội ngũ giáo viên, chính sách của ngành giáo dục với việc quản lý đội ngũ giáo viên ở các trường NCL… Thực trạng đội ngũ giáo viên của các trường THPT ngoài công lập vẫn còn nhiều hạn chế cả về số lượng, cơ cấu và năng lực chuyên môn. Vì vậy, việc xác định được nhu cầu về số lượng, cơ cấu, năng lực của đội ngũ giáo viên, đồng thời đưa ra được một số giải pháp quản lý đội ngũ giáo viên THPT NCL phù hợp sẽ đảm bảo được các yêu cầu về số lượng, cơ cấu và năng lực chuyên môn của ĐNGV trường THPT NCL Hà Nội theo tiếp cận năng lực nhằm thực hiện thành công công cuộc đổi với giáo dục hiện nay. 5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu 5.1.Nội dung nghiên cứu 5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đội ngũ giáo viên THPT NCL theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay. 5.1.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng năng lực đội ngũ giáo viên THPT NCL và thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên THPT NCL Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay. 5.1.3. Đề xuất các giải pháp quản lý đội ngũ giáo viên THPT NCL Hà Nội theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay.