Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo

Chia sẻ: Buctranhdo Buctranhdo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:238

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về thanh tra nội bộ và quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, luận án đề xuất biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, qua đó góp phần nâng cao chất lượng quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và tự chủ đại học hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THỊ LÊ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NỘI BỘ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THỊ LÊ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NỘI BỘ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. TRẦN THỊ THÁI HÀ 2. PGS.TS. NGUYỄN VĂN QUANG HÀ NỘI - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu, các số liệu trong luận án là trung thực, chƣa đƣợc công bố trong bất cứ một công trình nào khác. Hà Nội, tháng 10 năm 2020 Tác giả luận án Nguyễn Thị Lê
ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tác giả luận án xin bày tỏ lòng biết ơn đến tập thể cán bộ hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị Thái Hà, PGS.TS. Nguyễn Văn Quang đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận án. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Phòng Quản lý khoa học, Đào tạo và Hợp tác quốc tế thuộc Viện, các thầy cô giáo, các nhà khoa học đã tạo điều kiện mọi mặt để tác giả hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn tới Lãnh đạo Bộ Giáo dục Đào tạo, Lãnh đạo Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đảng ủy, Ban Giám hiệu, Hiệu trƣởng và Trƣởng các Phòng/ Ban thanh tra nội bộ cùng các cán bộ, giảng viên, nhân viên, cộng tác viên thanh tra nội bộ các trƣờng đại học nơi nghiên cứu sinh tổ chức nghiên cứu đã tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất, cung cấp số liệu, trả lời phỏng vấn và động viên tinh thần để tác giả thực hiện luận án. Xin chân thành cảm ơn quý Thầy giáo, Cô giáo, các nhà khoa học, gia đình, các bạn đồng nghiệp đã quan tâm giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu, cổ vũ và động viên tác giả hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 10 năm 2020 Tác giả luận án Nguyễn Thị Lê
iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BPQL : Biện pháp quản lý CBQL : Cán bộ quản lý GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo HĐTTNB : Hoạt động thanh tra nội bộ KSNB : Kiểm soát nội bộ Nxb : Nhà xuất bản PGS.TS. : Phó Giáo sƣ, Tiến sĩ TTNB : Thanh tra nội bộ
iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... iii DANH MỤC BẢNG SỐ ................................................................................... x DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ................................................................... xiii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .......................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .................................................................... 5 7. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................... 6 8. Luận điểm cần bảo vệ ............................................................................... 8 9. Đóng góp mới của đề tài ........................................................................... 8 10. Cấu trúc của luận án ................................................................................ 9 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY ............................................................................................ 10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................. 10 1.1.1. Các nghiên cứu về hoạt động thanh tra và quản lý hoạt động thanh tra trong các cơ quan hành chính Nhà nƣớc............................................ 10 1.1.2. Các nghiên cứu về hoạt động thanh tra và quản lý hoạt động thanh tra trong trƣờng đại học ........................................................................... 19 1.1.3. Nhận xét, đánh giá các công trình nghiên cứu đi trƣớc ................ 32 1.2. Đổi mới giáo dục, đổi mới giáo dục đại học và yêu cầu đặt ra đối với hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học .................................. 33 1.2.1. Đổi mới giáo dục ........................................................................... 33
v 1.2.2. Đổi mới giáo dục đại học .............................................................. 34 1.2.3. Yêu cầu đặt ra đối với hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trong bối cảnh đối mới giáo dục đại học hiện nay ..................... 36 1.3. Hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học .......................... 37 1.3.1. Khái niệm thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học ................... 37 1.3.2. Vai trò thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học ......................... 43 1.3.3. Mục tiêu thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học ...................... 43 1.3.4. Nội dung thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học ..................... 44 1.3.5. Các hình thức thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học.............. 46 1.3.6. Các phƣơng pháp thanh tra nội bộ trong trƣờng đại học .............. 47 1.4. Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học ............. 48 1.4.1. Khái niệm quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong trƣờng đại học .. 48 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong trƣờng đại học.... 52 1.4.3. Chủ thể quản lý hoạt động TTNB trong trƣờng đại học ............... 55 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học ............................................................................................. 57 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ...................................................................... 57 1.5.2. Các yếu tố khách quan .................................................................. 58 1.6. Giới thiệu mô hình kiểm soát nội bộ theo khung COSO ..................... 59 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 63 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NỘI BỘ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HIỆN NAY ................................................................................... 64 2.1. Khái quát về các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo đƣợc đề tài khảo sát ..................................................................................... 64 2.1.1. Đại học Thái Nguyên .................................................................... 64 2.1.2. Trƣờng Đại học Hà Nội ................................................................ 65 2.1.3. Trƣờng Đại học Ngoại thƣơng ...................................................... 66 2.1.4. Trƣờng Đại học Tây Bắc............................................................... 67 2.1.5. Trƣờng Đại học Vinh .................................................................... 68
vi 2.1.6. Đại học Huế................................................................................... 69 2.1.7. Trƣờng Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh .................................... 70 2.1.8. Trƣờng Đại học Đà Lạt ................................................................. 71 2.1.9. Trƣờng Đại học Tây Nguyên ........................................................ 72 2.1.10. Trƣờng Đại học Đồng Tháp ........................................................ 73 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .............................. 73 2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 73 2.2.2. Nội dung khảo sát.......................................................................... 74 2.2.3. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................... 74 2.2.4. Cách cho điểm và thang đánh giá ................................................. 75 2.2.5. Địa bàn khảo sát và mẫu khảo sát ................................................. 76 2.3. Thực trạng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện nay...................................................... 77 2.3.1. Nhận thức tầm quan trọng của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................ 77 2.3.2. Thực trạng thực hiện các nội dung hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .......................... 79 2.3.3. Thực trạng thực hiện các hình thức thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................ 82 2.3.4. Thực trạng thực hiện các phƣơng pháp thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................ 84 2.3.5. Thực trạng các điều kiện, nguồn lực phục vụ hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ..... 86 2.3.6. Tổng hợp thực trạng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ............................................ 88 2.3.7. Thuận lợi, khó khăn khi thực hiện hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .......................... 90 2.3.8. Mức độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................ 94
vii 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ............................................................. 96 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................ 96 2.4.2. Thực trạng tổ chức hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................................. 98 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................................ 100 2.4.4. Thực trạng kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ... 102 2.4.5. Tổng hợp mức độ thực hiện quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .............. 103 2.5. Thực trạng các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................. 106 2.5.1. Thực trạng mức độ tác động của các yếu tố thuộc về bên trong trƣờng đại học ....................................................................................... 106 2.5.2. Thực trạng mức độ tác động của các yếu tố thuộc về bên ngoài trƣờng đại học ....................................................................................... 108 2.5.3. Tổng hợp mức độ tác động của các yếu tố đến quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .... 111 2.6. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................. 112 2.6.1. Thành công và nguyên nhân ....................................................... 112 2.6.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................. 115 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 117 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NỘI BỘ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HIỆN NAY ................................................................................. 118 3.1. Định hƣớng đổi mới hoạt động TTNB trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay .......... 118
viii 3.1.1. Định hƣớng đổi mới hoạt động thanh tra giáo dục ở nƣớc ta hiện nay ......................................................................................................... 118 3.1.2. Định hƣớng đổi mới hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện nay ........................... 119 3.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................. 121 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ............................................. 121 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, thứ bậc và toàn diện ........... 121 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính phối hợp và phù hợp với đối tƣợng ... 122 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................. 122 3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................ 123 3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................................... 123 3.3.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ, giảng viên, nhân viên nhà trƣờng về tầm quan trọng của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .............................. 123 3.3.2. Xây dựng kế hoạch hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .......................................... 125 3.3.3. Bồi dƣỡng năng lực thực hiện hoạt động thanh tra nội bộ cho đội ngũ làm công tác thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .............................................................................. 128 3.3.4. Bồi dƣỡng năng lực kiểm soát nội bộ theo hệ thống kiểm soát nội bộ COSO cho đội ngũ làm công tác thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................................ 130 3.3.5. Tăng cƣờng chỉ đạo thực hiện hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .............................. 136 3.3.6. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động thanh tra nội bộ và phản hồi thông tin để cải tiến hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .......................................... 139
ix 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................. 141 3.5. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................................................................................... 143 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ................................................................ 143 3.5.2. Đối tƣợng khảo nghiệm............................................................... 143 3.5.3. Phƣơng pháp, cách cho điểm và thang đánh giá ......................... 143 3.5.4. Địa bàn và mẫu khảo nghiệm...................................................... 144 3.5.5. Kết quả khảo nghiệm của các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ....... 145 3.6. Thử nghiệm biện pháp: Bồi dưỡng năng lực kiểm soát nội bộ theo hệ thống kiểm soát nội bộ COSO cho đội ngũ làm công tác thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................. 152 3.6.1. Mục đích thử nghiệm .................................................................. 154 3.6.2. Giả thuyết thử nghiệm................................................................. 154 3.6.3. Mẫu thử nghiệm và địa bàn thử nghiệm ..................................... 154 3.6.4. Tiêu chí và thang đánh giá thử nghiệm ....................................... 155 3.6.5. Thời gian thử nghiệm và các giai đoạn thử nghiệm ................... 156 3.6.6. Kết quả thử nghiệm ..................................................................... 157 3.6.7. Kết luận thử nghiệm .................................................................... 166 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 166 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 168 1. Kết luận ................................................................................................. 168 2. Khuyến nghị .......................................................................................... 171 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
x DANH MỤC BẢNG SỐ Bảng 2.1. Cách cho điểm và thang đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................... 75 Bảng 2.2. Cách cho điểm và thang đánh giá tác động của các yếu tố trong và ngoài trƣờng đại học đến quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................................... 76 Bảng 2.3. Mẫu khách thể khảo sát .................................................................. 76 Bảng 2.4. Đánh giá tầm quan trọng của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................................ 77 Bảng 2.5. Các biểu hiện tầm quan trọng của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................. 78 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện các nội dung hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................. 79 Bảng 2.7. Thực trạng thực hiện các hình thức thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................................ 82 Bảng 2.8. Thực trạng thực hiện các phƣơng pháp thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................................ 84 Bảng 2.9. Thực trạng các điều kiện, nguồn lực phục vụ hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ............. 86 Bảng 2.10. Tổng hợp thực trạng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................................... 88 Bảng 2.11. Những thuận lợi khi thực hiện hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................. 90 Bảng 2.12. Những khó khăn khi thực hiện hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................. 92 Bảng 2.13. Đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ........ 94
xi Bảng 2.14. Mức độ thực hiện lập kế hoạch thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................................... 96 Bảng 2.15. Mức độ thực hiện tổ chức hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................................ 98 Bảng 2.16. Mức độ thực hiện chỉ đạo hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................................... 100 Bảng 2.17. Mức độ thực hiện kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng ĐH trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .. 102 Bảng 2.18. Tổng hợp mức độ thực hiện quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................... 104 Bảng 2.19. Mức độ tác động của các yếu tố bên trong trƣờng đại học đến quản lý hoạt động TTNB trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ GD&ĐT......... 106 Bảng 2.20. Mức độ tác động của các yếu tố bên ngoài trƣờng đại học đến quản lý hoạt động TTNB trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ GD&ĐT 108 Bảng 2.21. Tổng hợp đánh giá mức độ tác động của các yếu tố bên trong và bên ngoài trƣờng đại học đến quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................................... 111 Bảng 3.1. Cách cho điểm và thang đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................................................................... 143 Bảng 3.2. Mẫu khách thể khảo nghiệm......................................................... 144 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của biện pháp thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................. 145 Bảng 3.4. Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của biện pháp thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................... 147 Bảng 3.5. Mối tƣơng quan giữa mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................................................................................... 149
xii Bảng 3.6. Cơ cấu khách thể khảo sát trong mẫu thử nghiệm ....................... 155 Bảng 3.7. Kết quả đo thực trạng kiến thức của các khách thể đƣợc khảo sát trƣớc thử nghiệm ........................................................................................... 158 Bảng 3.8. Kết quả đo thực trạng kỹ năng của các khách thể đƣợc khảo sát trƣớc thử nghiệm ........................................................................................... 160 Bảng 3.9. Kết quả đo thực trạng kiến thức của các khách thể đƣợc khảo sát sau thử nghiệm .............................................................................................. 162 Bảng 3.10. Kết quả đo thực trạng kỹ năng của các khách thể đƣợc khảo sát sau thử nghiệm .............................................................................................. 164
xiii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý ...................................... 50 Sơ đồ 1.2. Mô hình kiểm soát nội bộ theo khung COSO ............................... 61 Biểu đồ 2.1. Tầm quan trọng của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................................... 79 Biểu đồ 2.2. Mức độ thực hiện các nội dung hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................. 82 Biểu đồ 2.3. Thực trạng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................................................. 90 Biểu đồ 2.4. Mức độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ................... 95 Biểu đồ 2.5. Thực trạng mức độ thực hiện quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................... 105 Biểu đồ 2.6. Thực trạng mức độ tác động của các yếu tố đến quản lý hoạt động TTNB trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo .. 112 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................... 142 Biểu đồ 3.1. Mối quan hệ giữa mức độ cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý hoạt động TTNB trong các trƣờng ĐH trực thuộc Bộ GD&ĐT .............. 152 Biểu đồ 3.2. Kết quả đo thực trạng kiến thức của các khách thể đƣợc khảo sát trƣớc thử nghiệm ........................................................................................... 159 Biểu đồ 3.3. Kết quả đo thực trạng kỹ năng của các khách thể đƣợc khảo sát trƣớc thử nghiệm ........................................................................................... 161 Biểu đồ 3.4. Kết quả đo thực trạng kiến thức của các khách thể đƣợc khảo sát sau thử nghiệm .............................................................................................. 163 Biểu đồ 3.5. Kết quả đo thực trạng kỹ năng của các khách thể đƣợc khảo sát sau thử nghiệm .............................................................................................. 165
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Hoạt động thanh tra nội bộ và quản lý hoạt động thanh tra nội bộ có vai trò quan trọng trong quản lý tại các trường đại học hiện nay Tháng 4 năm 1957, tại Hội nghị công tác thanh tra toàn miền Bắc tổ chức tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn với lực lƣợng thanh tra, Ngƣời nhấn mạnh: “Thanh tra là tai mắt của trên, là ngƣời bạn của dƣới”. Trong Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 ngày 15/11/2010 xác định: “Hoạt động thanh tra là nhằm giúp cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng các qui định của pháp luật” [46]. Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, nhằm tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò hoạt động thanh tra trong tiến trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; kiện toàn tổ chức, đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra nội bộ, cộng tác viên thanh tra; nâng cao chất lƣợng và hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, giải quyết tố cáo, phòng, chống tham nhũng... Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tƣ số 51/2012/TT-BGDĐT ngày 18/12/2012 quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra cơ sở giáo dục đại học, học viện, viện nghiên cứu khoa học, trƣờng cao đẳng, trƣờng trung cấp chuyên nghiệp và các đơn vị, tổ chức cá nhân có liên quan [7]. Ngày 25/7/2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 2653/QĐ-BGDĐT về việc triển khai Nghị quyết số 29-NQ/TW và ban hành Kế hoạch hành động của ngành giáo dục, trong đó chỉ rõ: “… nâng cao chất lƣợng và hiệu quả công tác thanh tra hành chính và chuyên ngành ở các cấp học và trình độ đào tạo; đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động giáo dục…” [8]. Trong bối cảnh mới đổi mới giáo dục và tự chủ đại học, thanh tra nội bộ trong trƣờng đại học đƣợc xem nhƣ là một công cụ sắc bén của quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực giáo dục, góp phần tăng cƣờng hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Trong trƣờng đại học,
2 thanh tra nội bộ nhƣ là một kênh thông tin quan trọng, tin cậy cho hiệu trƣởng nhà trƣờng và các cấp quản lý trong trƣờng đại học, giúp cho ngƣời quản lý kịp thời phát hiện nhân tố tích cực để biểu dƣơng nhân rộng và có các biện pháp xử lý kỷ luật cần thiết đối với những hành vi vi phạm. Trên cơ sở đó, đặt ra những yêu cầu đối với quản lý hoạt động thanh tra nội bộ. Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ với việc thực hiện tốt các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động thanh tra nội bộ, qua đó có những điều chỉnh hoạt động thanh tra nội bộ, đề xuất phƣơng hƣớng nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động thanh tra nội bộ trong trƣờng đại học đáp ứng yêu cầu quản lý trƣờng đại học trong bối cảnh hiện nay. 1.2. Thực tiễn hoạt động thanh tra nội bộ và quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện nay Những năm qua các trƣờng đại học trực thuộc phối hợp cùng với Bộ Giáo dục Đào tạo đã làm tốt hoạt động thanh tra trong các trƣờng đại học, thƣờng xuyên tổ chức các lớp tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý hoạt động thanh tra và đội ngũ cán bộ chuyên trách làm công tác thanh tra cũng nhƣ đội ngũ cộng tác viên thanh tra về: Vai trò của thanh tra giáo dục đối với việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; giải quyết khiếu nại, giải quyết tố cáo trong cơ sở giáo dục đại học hiện nay; xử lý đơn thƣ và tiếp công dân trong các trƣờng đại học; thanh tra, kiểm tra chuyên đề về công tác tuyển sinh, đào tạo và các điều kiện đảm bảo chất lƣợng trong các trƣờng đại học; xử lý sau thanh tra trong các trƣờng đại học; nghiệp vụ thanh tra, giám sát đào tạo và thanh tra, giám sát các kỳ thi trong các trƣờng đại học... Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đã đạt đƣợc, thời gian qua hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo đã bộc lộ những tồn tại hạn chế cần khắc phục. Việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra vẫn còn có những khó khăn, đó là sai phạm trong lĩnh vực giáo dục
3 nảy sinh đa dạng, phức tạp trong khi chế tài xử lý còn thiếu, yếu, không đủ sức răn đe; việc thực hiện kết luận thanh tra còn chậm, không triệt để, việc phối hợp trong hoạt động thanh tra giữa Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo với thanh tra các trƣờng đại học còn hạn chế; đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra ở một số trƣờng đại học còn thiếu; việc xây dựng kế hoạch thanh tra còn dàn trải, hiệu quả hoạt động thanh tra chƣa cao. Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo còn bộc lộ nhiều hạn chế, nhƣ: công tác quản lý hoạt động thanh tra nội bộ còn chƣa thật sự khoa học, mục tiêu, chƣơng trình, nội dung hoạt động thanh tra chƣa đƣợc toàn diện, chƣa linh hoạt, việc kiểm tra, giám sát còn lỏng lẻo, thiếu kế hoạch cụ thể, giám sát chƣa thƣờng xuyên. Việc phân cấp, giao quyền tự chủ cho các trƣờng đại học thời gian qua đã xuất hiện một số trƣờng hợp chấp hành chƣa nghiêm kỷ cƣơng pháp luật, dẫn tới nhiều vi phạm nhƣ: xác định chỉ tiêu không đúng với thực tế; thực hiện liên kết đào tạo chƣa đúng quy định. Công tác kiểm định chất lƣợng giáo dục đại học chậm đƣợc triển khai; hoạt động thanh tra, kiểm tra chƣa phát huy đƣợc hiệu quả, chƣa trở thành công cụ quan trọng của quản lý nhà nƣớc về giáo dục đại học. Kinh nghiệm quản lý hoạt động thanh tra nội bộ còn hạn chế... Xuất phát từ các lý do trên, đề tài “Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trường đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo” đƣợc lựa chọn nghiên cứu nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trong bối cảnh đổi mới giáo dục và tự chủ đại học hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về thanh tra nội bộ và quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, luận án đề xuất biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, qua đó góp phần
4 nâng cao chất lƣợng quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và tự chủ đại học hiện nay. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo trong bối cảnh hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo là một nội dung quan trọng của quản lý trƣờng đại học. Qua công thanh tra giúp phát huy dân chủ, tăng cƣờng pháp chế, phát hiện và xử lý những biểu hiện quan liêu, tham nhũng lãng phí và những hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động quản lý. Tuy nhiên, thời gian qua việc quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo còn bộc lộ những hạn chế trong việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động thanh tra, dẫn đến chƣa đảm bảo đƣợc chất lƣợng hoạt động thanh tra và chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu thực tiễn đang đặt ra cho hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học hiện nay. Vì vậy, nếu vận dụng các chức năng quản lý để quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học thông qua việc đề xuất các biện pháp đảm bảo tính đồng bộ, tính thực tiễn và tính khả thi sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trong bối cảnh đổi mới giáo dục và tự chủ đại học. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo.
5 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và tự chủ đại học trong bối cảnh hiện nay. 5.4. Khảo nghiệm và thử nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động TTNB trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề xuất. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Luận án xác định chủ thể chính thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo là Hiệu trƣởng trƣờng đại học, Trƣởng Phòng/Ban Thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo. 6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động thanh tra nội bộ trong các trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong đó tập trung ở 10 trƣờng đại học trực thuộc ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam. Trong đó, miền Bắc gồm 4 trường: 1) Đại học Thái Nguyên, 2) Trƣờng Đại học Hà Nội, 3) Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng, 4) Trƣờng Đại học Tây Bắc. Miền Trung gồm 2 trường: 1) Trƣờng Đại học Vinh và 2) Đại học Huế. Miền Nam gồm 4 trường: 1) Trƣờng Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh, 2) Trƣờng Đại học Đà Lạt, 3) Trƣờng Đại học Tây Nguyên và 4) Trƣờng Đại học Đồng Tháp. 6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát Đề tài khảo sát 520 khách thể gồm: Hiệu trƣờng trƣờng đại học, cán bộ quản lý phòng/ban thanh tra nội bộ trƣờng đại học, cán bộ chuyên trách, cộng tác viên thanh tra nội bộ và giảng viên, nhân viên tại 10 trƣờng đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo.