Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:221

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam" được hoàn thành với mục tiêu nhằm hệ thống hoá cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất và các nhân tố tác động đến việc vận dụng kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp; Đề xuất các giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại các DN sản xuất nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam trong điều kiện hiện nay và tầm nhìn đến năm 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  NGUYỄN THỊ KIM CHI HOÀN THIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NHIỆT ĐIỆN THUỘC TẬP ĐOÀN ĐIỆN LỰC VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  NGUYỄN THỊ KIM CHI HOÀN THIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NHIỆT ĐIỆN THUỘC TẬP ĐOÀN ĐIỆN LỰC VIỆT NAM Chuyên ngành : Kế toán Mã số : 9.34.03.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trương Thị Thủy HÀ NỘI - 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng công bố ở một công trình nghiên cứu khoa học nào. Tác giả luận án Nguyễn Thị Kim Chi
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục chữ viết tắt Danh mục bảng Danh mục hình Danh mục sơ đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ VÀ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆC VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT.............................................................................................................. 24 1.1. Khái quát về Kế toán quản trị chi phí.................................................. 24 1.1.1. Kế toán quản trị............................................................................. 24 1.1.2. Kế toán quản trị chi phí ................................................................ 26 1.2. Nội dung Kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất ........ 32 1.2.1 Nhận diện và phân loại chi phí ...................................................... 33 1.2.2. Xây dựng định mức chi phí và lập dự toán chi phí ...................... 39 1.2.3. Phân tích biến động chi phí .......................................................... 46 1.2.4. Trung tâm trách nhiệm chi phí trong mô hình Kế toán trách nhiệm ....................................................................................................... 48 1.2.5. Kế toán quản trị chi phí môi trường - ECMA .............................. 50 1.2.6. Kế toán chi phí dòng nguyên vật liệu - MFCA ........................... 58 1.2.7. Báo cáo kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất ....................................................................................................... 60 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp .............................................................................................. 63
1.3.1. Cơ sở lý thuyết .............................................................................. 63 1.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng ................................................................. 65 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .................................................................................. 70 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NHIỆT ĐIỆN THUỘC TẬP ĐOÀN ĐIỆN LỰC VIỆT NAM................................................................................................................ 71 2.1. Khái quát về các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ............................................................................................................ 71 2.1.1. Tổng quan về Tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................. 71 2.1.2. Sự hình thành và phát triển của các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam .......................................................... 73 2.2. Những đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh ảnh hưởng đến kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ............................................................................................................ 77 2.2.1. Đặc điểm quy trình sản xuất điện tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................................ 77 2.2.2. Đặc điểm nguyên vật liệu đầu vào trong quá trình sản xuất tại doanh nghiệp nhiệt điện ........................................................................... 83 2.2.3. Đặc điểm sản phẩm và công nghệ của các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................................ 84 2.2.4. Đặc điểm tổ chức công tác kế toán của các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................................ 86 2.3. Thực trạng kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ....................................................................... 88 2.3.1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán của các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................................ 88 2.3.2. Thực trạng nhận diện và phân loại chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ........................................ 90
2.3.3. Thực trạng công tác lập định mức và dự toán chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................... 92 2.3.4. Thực trạng công tác phân tích biến động chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................... 98 2.3.5. Thực trạng áp dụng kế toán trách nhiệm nhằm xác định các trung tâm chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam...................................................................................... 105 2.3.6. Thực trạng áp dụng kế toán quản trị chi phí môi trường tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................. 106 2.3.7. Thực trạng áp dụng kế toán chi phí dòng nguyên vật liệu tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ...... 109 2.3.8. Thực trạng báo cáo kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ............................. 110 2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ............. 113 2.4.1. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................. 113 2.4.2. Mô hình nghiên cứu .................................................................... 117 2.4.3. Xây dựng thang đo ...................................................................... 119 2.4.4. Kết quả nghiên cứu định lượng .................................................. 121 2.5. Đánh giá thực trạng kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................................... 137 2.5.1. Những kết quả đã đạt được ......................................................... 137 2.5.2. Những hạn chế cần khắc phục .................................................... 138 2.5.3. Nguyên nhân dẫn đến những hạn chế ........................................ 141 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ................................................................................ 143 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NHIỆT ĐIỆN THUỘC TẬP ĐOÀN ĐIỆN LỰC VIỆT NAM .......................................................................................... 144
3.1. Định hướng phát triển của các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn điện lực Việt Nam.................................................................................................... 144 3.1.1. Định hướng phát triển của ngành nhiệt điện .............................. 144 3.1.2. Định hướng phát triển của tập đoàn Điện lực Việt Nam và các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................. 145 3.2. Yêu cầu hoàn thiện kế toán quản trị chi phí cho các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................................... 149 3.3. Các giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam .......................................... 151 3.3.1. Hoàn thiện tổ chức Bộ máy kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................. 152 3.3.2. Hoàn thiện nhận diện và phân loại chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ...................................... 154 3.3.3. Hoàn thiện công tác lập định mức và dự toán chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................. 160 3.3.4. Hoàn thiện phân tích biến động chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ...................................... 165 3.3.5. Hoàn thiện kế toán trách nhiệm nhằm xác định các trung tâm chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ............................................................................................. 169 3.3.6. Hoàn thiện Kế toán quản trị chi phí môi trường tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam .............. 172 3.3.7. Vận dụng MFCA tại các doanh nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam...................................................................................... 180 3.3.8. Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ................. 188 3.4. Những khuyến nghị từ kết quả nghiên cứu ...................................... 190 3.4.1. Về phía các cơ quan Nhà nước ................................................... 190
3.4.2. Về phía doanh nghiệp ................................................................. 192 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ............................................................................... 196 KẾT LUẬN ................................................................................................... 197 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Diễn giải ABC Activities Based Costing BGĐ Ban giám đốc BTP Bán thành phẩm BVMT Bảo vệ môi trường BSC Balanced Scorecard – Thẻ điểm cân bằng CCDC Công cụ dụng cụ CĐKT Cân đối kế toán` CNTT Công nghệ thông tin CP Chi phí CPBH Chi phí bán hàng CPSX Chi phí sản xuất CPSXC Chi phí sản xuất chung DN Doanh nghiệp DNSX Doanh nghiệp sản xuất ECMA Environmental Cost Management Accounting EVN Tập đoàn điện lực Việt Nam GTGT Giá trị gia tăng GTSP Giá thành sản phẩm HĐQT Hội đồng quản trị KPCĐ Kinh phí công đoàn KQHĐKD Kết quả kinh doanh KQKD Kết quả kinh doanh KTCP Kế toán chi phí KTQT Kế toán quản trị KTQTCP Kế toán quản trị chi phí
Viết tắt Diễn giải KTTC Kế toán tài chính KTTT Kế toán trách nhiệm LCC Life Cycle Cost (Chi phí vòng đời sản phẩm) Material Flow Cost Accouting – Kế toán chi phí dòng MFCA nguyên vật liệu NCTT Nhân công trực tiếp NVL Nguyên vật liệu NVL TT Nguyên vật liệu trực tiếp PX Phân xưởng QLDN Quản lý doanh nghiệp SKT Sổ kế toán SPDD Sản phẩm dở dang SXC Sản xuất chung SXKD Sản xuất kinh doanh TCT Tổng công ty TK Tài khoản TSCĐ Tài sản cố định TT Trung tâm TTCP Trung tâm chi phí TTDT Trung tâm doanh thu TTĐT Trung tâm đầu tư TTLN Trung tâm lợi nhuận TTTN Trung tâm trách nhiệm VLXD Vật liệu xây dựng
DANH MỤC BẢNG Bảng Tên bảng Trang 1.1. Chi phí đơn vị ........................................................................................... 42 2.1. Tổng hợp kết quả khảo sát về tổ chức Bộ máy kế toán ..................... 88 2.2. Bảng định mức tiêu hao nguyên nhiên vật liệu của Công ty CP nhiệt điện Quảng Ninh ..................................................................................... 93 2.3. Tổng hợp kết quả khảo sát công tác lập dự toán chi phí .......................... 97 2.4. Bảng tổng hợp khối lượng và giá trị tiêu hao nguyên nhiên vật liệu chính năm 2018 ..................................................................................... 100 2.5. Bảng tổng hợp khối lượng và giá trị tiêu hao nguyên nhiên vật liệu chính năm 2019 ..................................................................................... 102 2.6. Bảng tổng hợp khối lượng và giá trị tiêu hao nguyên nhiên vật liệu chính năm 2020 ..................................................................................... 104 2.7. Bảng tổng hợp các biến quan sát đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng KTQTCP tại doanh nghiệp ............................................ 120 2.8. Bảng tổng hợp kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha ............................ 122 2.9. Bảng tổng hợp hệ số Cronbach’s Alpha của các biến............................ 125 2.10. Kiểm định KMO and Bartlett............................................................... 126 2.11. Bảng tổng phương sai được giải thích ................................................. 127 2.12. Bảng ma trận xoay các nhân tố ............................................................ 128 2.13. Bảng phân tích tương quan .................................................................. 130 2.14. Kiểm tra độ phù hợp của mô hinh ........................................................ 133 2.15. Bảng ANOVA ...................................................................................... 133 2.16. Kết quả phân tích hồi quy bội (Hệ số của mô hình) ............................ 134 3.1. Vận dụng mô hình SWOT để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của các doanh nghiệp nhiệt điện .................................... 148 3.2. Nhận diện và phân loại chi phí theo mức độ hoạt động ......................... 155 3.3. Báo cáo phân tích biến động chi phí NVL ............................................. 169 3.4. Bảng tổng hợp chi phí theo MFCA ........................................................ 182 3.5. Bảng cân bằng vật liệu .......................................................................... 185 3.6. Phân bổ chi phí dòng nguyên vật liệu .................................................... 186
DANH MỤC HÌNH Hình Tên đồ thị, hình Trang 2.1. Hình ảnh nhà máy Nhiệt điện Uông Bí ................................................ 74 2.2. Tổng quan các nguồn cung cấp điện Việt Nam ................................... 76 2.3. Quy trình sản xuất, truyền tải và phân phối, bán lẻ điện ..................... 77 2.4. Nguyên lý dây chuyền sản xuất nhiệt điện .......................................... 79 2.5. Tổng hợp kết quả khảo sát về kế toán trách nhiệm............................ 106 2.6. Tổng hợp kết quả khảo sát về phát thải môi trường .......................... 108 2.7. Tổng hợp kết quả khảo sát về áp dụng Kế toán môi trường .............. 108 2.8. Tổng hợp kết quả khảo sát về thông tin kế toán được sử dụng ......... 111 2.9. Tổng hợp kết quả khảo sát về mức độ đáp thông tin KTQT ............. 112 2.10. Mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng KTQTCP tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam ........ 118
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ Tên Sơ đồ Trang 1.1. Các chức năng cơ bản của nhà quản trị doanh nghiệp ............................. 31 1.2. Quy trình phân tích biến động chi phí ..................................................... 47 2.1. Minh họa quy trình sản xuất nhiệt điện .................................................. 83 2.2. Tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty CP nhiệt điện Quảng Ninh ............ 89 3.1. Mô hình tổ chức kế toán hỗn hợp .......................................................... 153 3.2. Trung tâm chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện EVN ....................... 170
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Bài toán quản trị chi phí luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu đối với bất kỳ một doanh nghiệp nào tham gia hoạt động sản xuất, kinh doanh. Theo đó, kế toán quản trị chi phí được xem là công cụ đắc lực cho nhà quản trị với nhiệm vụ cung cấp thông tin hữu ích cho công tác quản lý và kiểm soát chi phí. Nhìn từ góc độ lý luận, hoàn thiện kế toán quản trị chi phí luôn là đề tài nghiên cứu thiết thực đối với các doanh nghiệp, nhất là trong điều kiện môi trường kinh doanh cạnh tranh quyết liệt như hiện nay. Nhìn từ góc độ thực tiễn, tại bất kỳ quốc gia nào, các doanh nghiệp Điện lực luôn giữ một vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân và đời sống xã hội. Trong thời kỳ đổi mới và hội nhập tại Việt Nam, nhu cầu về điện ngày càng tăng cao. Sản phẩm điện năng được sản xuất ra ngoài việc đáp ứng cho nền kinh tế và đời sống xã hội nói chung, nó còn mang một ý nghĩa vô cùng quan trọng khi kết hợp cùng các ngành kinh tế khác thực hiện mục tiêu chiến lược quốc gia trong công cuộc xây dựng công nghiệp hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Trong hệ thống điện quốc gia của Việt Nam, nhiệt điện luôn giữ vai trò chủ đạo. Theo Quy hoạch điện VII, trong thời gian qua và thời gian tới, nhiều trung tâm nhiệt điện lớn đã và sẽ được xây dựng và đưa vào vận hành như Duyên Hải, Long Phú, Sông Hậu, Vân Phong, Vĩnh Tân, Quảng Trị, Vũng Áng, Quảng Trạch, Nghi Sơn, Nam Định, Thái Bình, Hải Dương,… làm tăng đáng kể công suất nguồn và sản lượng điện từ các nguồn nhiệt điện. Như vậy, theo quy hoạch đến năm 2025 tổng công suất các nhà máy nhiệt điện (than, khí) đạt khoảng 64,5% tổng công suất đặt (Theo Ấn phẩm Điện lực VN - 60 năm). Với tầm quan trọng đó, Việt Nam luôn coi nhiệt điện là ngành kinh tế mũi nhọn, luôn ưu tiên để đầu tư phát triển với số vốn đầu tư rất lớn, song song với yêu cầu cấp bách về một hệ thống quản trị hiệu quả. Chính vì thế, việc nghiên cứu
2 và ứng dụng các công cụ quản lý kinh tế tại các doanh nghiệp nhiệt điện Việt Nam là những yêu cầu mang tính thiết thực, trong đó, các công cụ thuộc lĩnh vực kế toán tại các đơn vị này là một chìa khóa then chốt của vấn đề, là một công cụ sắc bén trong quản trị doanh nghiệp. Có thể nói, kế toán quản trị chi phí sẽ là công cụ tham vấn và hỗ trợ hữu ích cho các doanh nghiệp nhiệt điện trong mục tiêu này, hệ thống thông tin thích hợp mà Kế toán quản trị chi phí cung cấp chắc chắn sẽ mang lại nhiều ý nghĩa thiết thực trong quản lý kinh tế tại các đơn vị. Song hiện nay, tại các doanh nghiệp sản xuất nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam, KTQT nói chung và KTQTCP nói riêng chưa nhận được sự quan tâm đúng mức, sự tồn tại này đến từ cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Nhận thấy sự cần thiết phải xây dựng và lựa chọn một mô hình KTQTCP phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp sản xuất nhiệt điện EVN, nhất là trong giai đoạn tập đoàn Điện lực đang xây dựng và phát triển nhiều các trung tâm nhiệt điện lớn như hiện nay, tác giả đã lựa chọn đề tài “Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp nhiệt điện thuộc tập đoàn Điện lực Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận án của mình. Tác giả nhận thấy rằng việc thực hiện đề tài này là cần thiết trên cả phương diện lý luận lẫn phương diện thực tiễn. Luận án sẽ là tài liệu nghiên cứu khoa học cho các vấn đề lý luận chung về kế toán quản trị chi phí, các công cụ sử dụng trong công tác kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp sản xuất, trong đó luận án chú trọng tới các công cụ kế toán quản trị chi phí hiện đại như kế toán quản trị chi phí môi trường – ECMA (Environmental Cost Management Accounting) và kế toán chi phí dòng nguyên vật liệu – MFCA (Material flow cost accouting), luận án còn là tài liệu tham khảo cho các doanh nghiệp nhiệt điện có thể áp dụng các công cụ kế toán quản trị chi phí mà luận án nghiên cứu và đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản trị tại đơn vị mình.
3 2. Tổng quan những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Tối ưu quy trình quản lý chi phí được coi là yếu tố quan trọng quyết định đến sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp. Trong đó, kế toán quản trị chi phí đóng vai trò hoạch định và kiểm soát thông tin chi phí doanh nghiệp, nhờ đó, độ chính xác và tính hiệu quả trong quản trị chi phí được đảm bảo, góp phần gia tăng giá trị và đẩy mạnh lợi thế kinh doanh cho công ty. Kế toán quản trị chi phí là một bộ phận cấu thành không thể thiếu trong hệ thống kế toán quản trị, là một công cụ quản lý đắc lực của các nhà quản trị đặc biệt trong bối cảnh các doanh nghiệp đang nỗ lực tìm kiếm cách thức kiểm soát, quản lý, để tối thiểu hóa chi phí, hạ giá thành sản phẩm, nâng cao hiệu quả hoạt động và tính cạnh tranh. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về kế toán quản trị doanh nghiệp trên những phương diện khác nhau, trong những điều kiện áp dụng cụ thể cho từng ngành, lĩnh vực cũng như trong từng không gian và khoảng thời gian khác nhau. Các công trình nghiên cứu của các tác giả có liên quan đến kế toán quản trị chi phí được chia thành các nhóm chính sau: 2.1. Các nghiên cứu về KTQTCP trong vai trò trợ giúp các chức năng quản trị doanh nghiệp - Chehall (2003) trong nghiên cứu của mình chỉ ra kế toán quản trị chi phí chiến lược giúp doanh nghiệp giám sát triển khai chiến lược kinh doanh, chiến lược về sản xuất và khả năng đáp ứng nhu cầu của khách hàng từ đó đưa ra các quyết định hiệu quả nâng cao thành quả hoạt động của doanh nghiệp. Các quyết định chiến lược giúp cho doanh nghiệp gia tăng thị phần và tăng năng lực cạnh tranh. Như vậy, với quan điểm sử dụng hiệu quả nguồn lực hữu hạn và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững bằng các công cụ kỹ thuật như quản trị tinh gọn (lean), thẻ điểm cân bằng (BSC), kế toán môi trường… KTQTCP thực hiện
4 vai trò gia tăng giá trị doanh nghiệp. - Nguyễn Thị Mai Anh (2014) trong nghiên cứu : “Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các công ty cổ phần nhựa niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” đã hệ thống hoá và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về KTQT chi phí, nhấn mạnh về tầm quan trọng của chi phí trong việc cung cấp thông tin cho các nhà quản trị trong quá trình ra quyết định. Tác giả đã thực hiện hiệu quả các phương pháp nghiên cứu định lượng định tính để nghiên cứu thực trạng KTQTCP tại các công ty CP nhựa và đưa ra các giải pháp vận dụng KTQTCP nhằm phục vụ các chức năng của nhà quản trị như xây dựng hệ thống các chỉ tiêu quản trị chi phí, xác định các trung tâm trách nhiệm, phân loại, lập dự toán ,xác định chi phí và giá thành, phân tích chi phí, xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí nhằm đánh giá hiệu quả kiểm soát chi phí. Tuy nhiên, nội dung nghiên cứu chưa làm rõ nhân tố tác động làm phát sinh chênh lệch chi phí và chưa giải thích được nguyên nhân dẫn đến chênh lệch, ảnh hưởng đến quá trình cung cấp thông tin cho các nhà quản trị. - Đặng Nguyên Mạnh (2019), luận án “Kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp sản xuất gốm, sứ xây dựng trên địa bàn tỉnh Thái Bình” Với quan điểm KTQT chi phí đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động cung cấp thông tin cho các nhà quản trị, tác giả đã phản ánh rõ nét thực trạng KTQT chi phí với chức năng quản trị và các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng KTQT chi phí tại các DNSX gốm sứ xây dựng trên địa bàn tỉnh Thái Bình thông qua phương pháp điều tra, khảo sát. Các giải pháp luận án đưa ra nhằm nhận diện, phân loại chi phí, các giải pháp hoàn thiện KTQT chi phí với chức năng lập kế hoạch, chức năng tổ chức thực hiện, chức năng kiểm soát được xem là hiệu quả, phù hợp và có tính thực tiễn cao. Tuy nhiên, ngoài các thành tựu mà tác giả đã đạt được khi nghiên cứu, luận án còn một số hạn chế như một số giải pháp mang tính giả định hay việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng KTQT chi phí chỉ dừng lại ở kết quả thống kê mô tả.
5 - Nguyễn Thị Bình (2018), luận án “Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp kinh doanh dược phẩm trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa”: Kết quả đạt được của luận án là chỉ ra thực trạng KTQT chi phí SXKD tại các doanh nghiệp kinh doanh dược phẩm Thanh Hóa thông qua việc sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng. Trên cơ sở đó, tác giả đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện KTQT chi phí SXKD nhằm cung cấp thông tin phục vụ yêu cầu của các nhà quản trị. Tuy nhiên luận án chưa đề cập đến giải pháp đánh giá hiệu quả tình hình thực hiện chi phí SXKD theo từng trung tâm trách nhiệm chi phí SXKD - Đinh Thị Kim Xuyến (2014), luận án “Công tác kế toán quản trị chi phí và giá thành tại các doanh nghiệp viễn thông di động Việt Nam” Kết quả đạt được của luận án là đã hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về kế toán quản trị chi phí. Tác giả cho rằng KTQT chi phí có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin quá khứ và thông tin tương lai về chi phí và giá thành giúp cho nhà quản trị kịp thời đưa ra các quyết định. Luận án đã phản ánh rõ nét thực trạng về kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp viễn thông di động Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện KTQT chi phí và giá thành tuy nhiên trong số các giải pháp đưa ra chưa đề cập đến vấn đề kiểm soát chi phí. - Lã Thị Thu (2021) với nội dung nghiên cứu về KTQT chi phí SXKD tại các doanh nghiệp sản xuất thuộc lá thuộc Tổng công ty thuốc lá Việt Nam, luận án đã hệ thống hoá và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về KTQT chi phí SXKD với các nội dung thu thập, xử lý, phân tích, tổng hợp, trình bày và báo cáo về các thông tin tài chính, thông tin phi tài chính, thông tin có tính quá khứ và tương lai cho nhà quản trị nhằm cung cấp thông tin cho nhà quản trị ra quyết định phù hợp. Đối với KTQT chi phí SXKD theo tác giả, cần đặc biệt chú trọng đến nguồn thông tin thu thập, phương pháp thu thập, hệ thống hóa thông tin chi phí cũng như phương pháp xác định chi phí.
6 - Lê Văn Tân (2021), luận án “ Nghiên cứu kế toán chi phí trị chi phí trong các Doanh nghiệp chế biến gỗ khu vực Nam Trung Bộ” Luận án này đã đề cập đến nội dung KTQT chi phí được thực hiện theo quá trình ghi nhận, xử lý và cung cấp thông tin chi phí. Thông qua việc khảo sát tác giả đã phân tích rõ về thực trạng KTQT chi phí tại các DN chế biến gỗ khu vực Nam Trung Bộ, qua đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện KTQT chi phí tại các DN chế biến gỗ như hoàn thiện phân loại chi phí, xây dựng định mức và lập dự toán chi phí, xác định chi phí cho các đối tượng chịu phí, phân tích thông tin chi phí để kiểm soát chi phí và phân tích thông tin chi phí để ra quyết định. Tuy nhiên, luận án chưa đề cập đến việc cung cấp thông tin thực hiện chi phí thông qua các hệ thống báo cáo KTQT chi phí 2.2. Các nghiên cứu về các nội dung của KTQTCP - Nghiên cứu về các nội dung của KTQTCP điển hình có Alkinson, Kaplan & Young, với quan điểm các công cụ thực hiện trong KTQT, KTQTCP đều hướng tới việc kiểm soát nguồn lực và các hoạt động ở các bộ phận doanh nghiệp thông qua thông tin, báo cáo, đánh giá nội bộ. Các công việc của KTQTCP chỉ với mục đích phục vụ các chức năng của nhà quản trị. KTQTCP làm nhiệm vụ thu thập và cung cấp các thông tin chuyên sâu có hệ thống, cung cấp liên tục, chi tiết cho nhà quản trị với các công cụ được sử dụng như: công cụ JIT để kiểm soát nguồn cung ứng và dữ trữ hàng tồn kho, dự toán linh hoạt, phương pháp phân bổ chi phí, kế toán trách nhiệm để kiểm soát hoạt động ở các bộ phận trách nhiệm… - Lê Thị Minh Huệ (2016), luận án “Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp mía đường trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” Dưới góc độ nghiên cứu về về KTQT chi phí SXKD theo chu trình kế toán với các nội dung thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin chi phí, luận án đã phân tích thực trạng KTQT chi phí tại các doanh nghiệp mía đường trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa thông qua các phương pháp điều tra khảo sát, thu thập dữ liệu
7 sơ cấp, thứ cấp…Trên cơ sở đó, tác giả đã đề cập các nhóm giải pháp được xem là thiết thực và khả thi nhất để hoàn thiện KTQT chi phí SXKD, tuy nhiên tác giả chưa chú trọng đến phân tích thông tin chi phí để kiểm soát chi phí mà chỉ mang tính chất hoàn thiện thêm công tác phân tích nhằm phục vụ cho việc cung cấp thông tin chi phí SXKD cho các nhà quản trị. -Hoàng Thu Hiền (2016), luận án “Kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chuyên kinh doanh nội dung số Việt Nam” Đây là công trình nghiên cứu chuyên sâu về thực trạng KTQT chi phí trong các doanh nghiệp chuyên kinh doanh số Việt Nam thông qua việc sử dụng linh hoạt các phương pháp nghiên cứu phương pháp khảo sát, phương pháp phỏng vấn, phương pháp quan sát, phương pháp thống kê mô tả… Thông qua việc đánh giá những ưu điểm và hạn chế trong việc thu nhận, xử lý, cung cấp và phân tích thông tin thực hiện chi phí SXKD tại các doanh nghiệp chuyên kinh doanh số Việt Nam, tác giả đề xuất các giải pháp hoàn thiện KTQT chi phí để đáp ứng yêu cầu quản trị doanh nghiệp. Tuy nhiên trong số nhóm giải pháp được đề cập tác giả chưa chú trọng đến nội dung báo cáo KTQT chi phí SXKD để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin của các nhà quản trị. - Tô Minh Thu (2019), luận án “Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam” Tác giả đã nghiên cứu lý luận cơ bản về KTQT chi phí theo hướng tiếp cận quy trình kế toán bao gồm nhận diện chi phí, xây dựng định mức và lập dự toán chi phí; Phương pháp xác định chi phí; Phân tích chi phí và Báo cáo kế toán quản trị chi phí. Luận án đã phản ánh rõ nét thực trạng KTQT chi phí trong các DN sản xuất giấy ở Việt Nam thông qua các phương pháp phỏng vấn, khảo sát; trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện phương pháp xác định CPSX theo hai nhóm cụ thể: Nhóm DNSX giấy có quy mô công suất vừa và lớn; Nhóm DNSX giấy có quy mô công suất nhỏ. Tuy nhiên, tác giả cũng chưa chỉ ra phương pháp nào là tối ưu nhất để áp dụng với đặc thù doanh nghiệp. Trong