Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Chia sẻ: ViJoy ViJoy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:199

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế "Phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm về phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế; Thực trạng phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế; Triển vọng, giải pháp và kiến nghị góp phần phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TUẤN ANH PHÁT TRIỂN DU LỊCH THỪA THIÊN HUẾ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TUẤN ANH PHÁT TRIỂN DU LỊCH THỪA THIÊN HUẾ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 9 31 01 06 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN: 1. PGS. TS. NGUYỄN THỊ KIM CHI 2. PGS.TS. NGUYỄN XUÂN TRUNG HÀ NỘI - 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu thu thập, trích dẫn, xử lý từ các nguồn chính thức và của riêng tác giả. Kết quả nêu trong luận án là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Tuấn Anh i
LỜI CÁM ƠN Trong quá trình nghiên cứu luận án này, bản thân tôi luôn cố gắng hoàn thành, quá trình thực hiện cũng có một số khó khăn khách quan. Tuy vậy, tôi luôn được sự giúp đỡ nhiệt tình từ quý Thầy/Cô, người thân trong gia đình cũng như bạn bè và đồng nghiệp trong quá trình thực hiện luận án. Đến nay luận án đã hoàn thành, cho phép tôi xin trân trọng gửi lời tri ân sâu sắc đến quý cô PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Chi và quý thầy PGS.TS. Nguyễn Xuân Trung đã vất vả hướng dẫn, chỉ bảo tận tình cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu, hoàn thành luận án. Tôi trân trọng gửi lời cảm ơn đến quý Thầy/Cô của Học viện Khoa học Xã hội, Khoa Kinh tế Quốc tế - Học viện Khoa học Xã hội đã giảng dạy, giúp đỡ và truyền đạt nhiều kiến thức cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện Khoa học Xã hội. Xin cảm ơn Trung tâm Thông tin Du lịch Thừa Thiên Huế, các Doanh nghiệp và các Tổ chức đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong việc cung cấp số liệu, trả lời một số câu hỏi liên quan đến các vấn đề nghiên cứu luận án. Đặc biệt chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, quý vị lãnh đạo cũng như các đồng nghiệp của Trường Cao đẳng Sư phạm Thừa Thiên Huế đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Cuối cùng, tôi chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè thân thiết đã luôn động viên giúp đỡ và là chỗ dựa vững chắc cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận án. Trân trọng! Tác giả luận án Nguyễn Tuấn Anh ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU.......................................10 1.1. Những nghiên cứu liên quan đến phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ......................................................................................................10 1.2. Những nghiên cứu liên quan đến du lịch Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ......................................................................................................13 1.3. Những nghiên cứu về các yếu tố tác động đến phát triển du lịch ................15 1.4. Những công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế .......................................................16 1.5. Một số nhận xét và khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án .....17 1.5.1. Một số nhận xét về các nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ..............17 1.5.2. Đóng góp giải quyết những khoảng trống của luận án .............................19 Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ..........................22 2.1. Vai trò của phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế .........22 2.2. Nội dung phát triển du lịch............................................................................25 2.2.1. Mô hình đánh giá phát triển du lịch ..........................................................26 2.2.2. Du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế........................................37 2.2.3. Du lịch trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 ..................................49 2.2.4. Yếu tố tác động đến phát triển du lịch .......................................................52 2.3. Kinh nghiệm phát triển du lịch một số địa phương trong nước, quốc tế và bài học cho Thừa Thiên Huế ......................................................................................66 2.3.1. Kinh nghiệm phát triển du lịch trong nước................................................66 2.3.2. Kinh nghiệm phát triển du lịch một số thành phố nước ngoài ..................75 2.3.3. Bài học rút ra cho du lịch Thừa Thiên Huế ...............................................79 Chương 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH THỪA THIÊN HUẾ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ.....................................82 iii
3.1. Giới thiệu vị trí địa lý, tài nguyên du lịch và quy hoạch phát triển du lịch Thừa Thiên Huế ...................................................................................................82 3.1.1. Giới thiệu về vị trí địa lý ............................................................................82 3.1.2. Tài nguyên du lịch ......................................................................................84 3.2. Thực trạng phát triển du lịch Thừa Thiên Huế .............................................88 3.2.1. Cơ sở hạ tầng, vật chất phát triển du lịch..................................................88 3.2.2. Đào tạo nguồn nhân lực .............................................................................91 3.2.3. Xúc tiến, quảng bá mở rộng thị trường du lịch quốc tế .............................92 3.2.4. Vai trò du lịch trong nền kinh tế tỉnh Thừa Thiên Huế ..............................93 3.3. Đánh giá quá trình phát triển du lịch Thừa Thiên Huế .................................94 3.4. Đánh giá tác động của các yếu tố đến phát triển du lịch Thừa Thiên Huế .104 3.4.1. Phương pháp chọn mẫu, thang đo và khảo sát ........................................104 3.4.2. Kết quả thực hiện .....................................................................................105 3.5. Đánh giá điểm mạnh - điểm yếu, cơ hội - thách thức của phát triển du lịch Thừa Thiên Huế .................................................................................................122 Chương 4. TRIỂN VỌNG, GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN DU LỊCH THỪA THIÊN HUẾ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ .....................................................................................................131 4.1. Triển vọng phát triển du lịch Thừa Thiên Huế ...........................................131 4.2. Giải pháp phát triển du lịch Thừa Thiên Huế .............................................135 KẾT LUẬN ........................................................................................................148 iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt AEC ASEAN Economic Community Cộng đồng Kinh tế ASEAN AI Artificial Intelligence Trí tuệ nhân tạo ASEAN Association of Southeast Asian Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Nations Á ASEM The Asia - Europe Meeting Diễn đàn hợp tác Á - Âu APEC Asia - Pacific Economic Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á Cooperation - Thái Bình Dương AR Augmented Reality Thực tế ảo tăng cường/Tương tác ảo/Tăng cường thực tế ảo CPTPP Comprehensive and Hiệp định Đối tác toàn diện và Progressive Agreement for tiến bộ xuyên Thái Bình Dương Trans - Pacific Partnership GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội HPC High Performance Computing Hệ thống máy tính hiệu năng cao IoT Internet of Things Internet Vạn vật KTDL Kinh tế du lịch MICE Meeting Incentive Conference Loại hình du lịch kết hợp hội Event nghị, hội thảo, triển lãm, tổ chức sự kiện, du lịch khen thưởng của các công ty cho nhân viên, đối tác RCEP Regional Comprehensive Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn Economic Partnership diện Khu vực UNESCO United Nations Educational Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Scientific and Cultural Văn hóa của Liên hợp quốc Organization UNWTO World Tourism Organization Tổ chức Du lịch Thế giới VR Virtual Reality Thực tế ảo WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới v
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Bảng so sánh các giai đoạn phát triển du lịch .....................................31 Bảng 2.2. Tiêu chí đánh giá phát triển du lịch Thừa Thiên Huế..........................36 Bảng 2.3. Các yếu tố tác động đến du lịch Thừa Thiên Huế theo mô hình phát triển dựa vào hệ thống phân cấp của Gunn ..........................................................62 Bảng 2.4. Các yếu tố tác động đến du lịch Thừa Thiên Huế ...............................65 Bảng 3.1. Doanh thu các hoạt động du lịch .........................................................94 Bảng 3.2. Phân loại khách du lịch tham quan Thừa Thiên Huế ........................106 Bảng 3.3. Các yếu tố, mục đo, hệ số tải và thống kê mô tả ...............................108 Bảng 3.4. Giá trị hồi quy tuyến tính của các yếu tố ...........................................115 Bảng 3.5. Phân tích phương sai (ANOVA) về yếu tố chính tác động đến phát triển du lịch Thừa Thiên Huế .............................................................................121 vi
DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Mô hình chu trình sống trong sự phát triển của các khu nghỉ mát du lịch của Butler ......................................................................................................27 Hình 2.2. Mô hình không gian phát triển du lịch của Miossec ............................29 Hình 2.3. Mô hình phát triển du lịch hỗn hợp (kết hợp Butler và Miossec) ........31 Hình 2.4. Mô hình đánh giá phát triển du lịch Thừa Thiên Huế..........................32 Hình 2.6. Hiệu ứng hệ số lan toả của chi tiêu du lịch ..........................................39 Hình 2.5. Mô hình phát triển du lịch dựa vào hệ thống phân cấp của Gunn .......53 Hình 3.1. Bản đồ vị trí địa lý Thừa Thiên Huế ....................................................83 Hình 3.2. Số lượng khách du lịch đến Thừa Thiên Huế giai đoạn 1991 - 2000 ..98 Hình 3.3. Số lượng khách du lịch đến Thừa Thiên Huế giai đoạn 2001 - 2018 101 Hình 3.4. Mô hình các giai đoạn phát triển của du lịch Thừa Thiên Huế..........102 Hình 3.5. Điểm số bình quân yếu tố Lựa chọn điểm đến ..................................111 Hình 3.6. Điểm số bình quân yếu tố Chi phí......................................................112 Hình 3.7. Điểm số bình quân yếu tố Hấp dẫn ....................................................112 Hình 3.8. Điểm số bình quân yếu tố Giao thông................................................113 Hình 3.9. Điểm số bình quân yếu tố Hỗ trợ .......................................................114 Hình 3.10. Kết quả phân tích yếu tố khẳng định (CFA) ....................................117 Hình 3.11. Các yếu tố chính tác động đến phát triển du lịch Thừa Thiên Huế .119 vii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam là quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á, có vị trí địa lí đắc địa; điều kiện tự nhiên đa dạng; an ninh, chính trị, xã hội ổn định; văn hóa phong phú... tất cả đã tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội. Được thiên nhiên ưu đãi, nước ta có nhiều danh lam thắng cảnh. Có lịch sử hơn 4000 năm với nhiều di tích lịch sử, văn hóa, Việt Nam có nhiều địa chỉ du lịch lịch sử hấp dẫn, ấn tượng. Văn hóa thiên nhiên và văn hóa lịch sử được rải rộng khắp cả nước. Với những thuận lợi trên nhiều lĩnh vực đã và đang thúc đẩy nền kinh tế nước ta nói chung và ngành du lịch nói riêng ngày càng phát triển. Trong những thập niên đầu của thế kỉ XXI, nền kinh tế Việt Nam liên tục phát triển, tốc độ tăng trưởng GDP bình quân giai đoạn 2007 - 2018 đạt 6,38%, GDP bình quân đầu người năm 2018 đạt 2.587 USD/người. Đây là những con số đáng ghi nhận về một nền kinh tế trẻ, năng động như Việt Nam. Trong đó, ngành du lịch với tốc độ tăng trưởng bình quân hơn 14%/năm (gấp hai lần tốc độ tăng trưởng của toàn bộ nền kinh tế) đã và đang đóng góp đáng kể vào nền kinh tế nước nhà; đồng thời, du lịch đã tạo công ăn việc làm cho hàng chục triệu người lao động, và quảng bá hình ảnh Việt Nam đối với bạn bè quốc tế [187]. Tỉnh Thừa Thiên Huế thuộc khu vực miền trung Trung bộ. Vùng đất này từng là Kinh đô của triều đại nhà Nguyễn tồn tại gần 150 năm, nơi đây lưu giữ kho tàng lịch sử, giá trị văn hóa đặc sắc, lâu đời của nước ta. Văn hóa, di tích lịch sử, kiến trúc, ẩm thực độc đáo,... đã cuốn hút rất nhiều du khách trong và ngoài nước đến với Thừa Thiên Huế. Bên cạnh đó, Thừa Thiên Huế còn thu hút khách du lịch bởi cảnh quan thiên nhiên hữu tình, thi vị và con người địa phương chân chất, hiền lành. Thừa Thiên Huế là nơi lưu giữ 5 di sản văn hóa đã được UNESCO công nhận (Quần thể di tích cố đô Huế, Nhã nhạc Cung đình Huế đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới; Mộc bản triều Nguyễn, Châu bản triều Nguyễn và Thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế đã được UNESCO công nhận là di sản tư liệu). Vịnh Lăng Cô (thuộc huyện Phú Lộc, cách trung tâm thành phố Huế hơn 60 1
km về phía nam) với chiều dài 42,5 km được liệt vào danh sách Vịnh biển đẹp nhất thế giới do tổ chức Worldbays Club (Club of the Most Beautiful Bays of the World - Câu lạc bộ những Vịnh đẹp nhất thế giới) bình chọn vào tháng 5 năm 2009. Ngoài ra, có nhiều địa điểm được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích, lịch sử cấp quốc gia. Như vậy, có thể nói, Thừa Thiên Huế là tỉnh hội đủ nhiều điều kiện về tự nhiên, xã hội, lịch sử, văn hóa để phát triển ngành du lịch. Đây cũng là động lực thúc đẩy sự phát triển ngành du lịch khu vực trung Trung Bộ và cả nước. Phát triển du lịch là nhiệm vụ then chốt, mũi nhọn của chính quyền, doanh nghiệp và người dân địa phương tỉnh Thừa Thiên Huế. Năm 2013, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế đã xây dựng và ban hành Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2013 - 2030. Mục tiêu của bản Quy hoạch là thúc đẩy du lịch Thừa Thiên Huế phát triển nhanh và tạo bước đột phá với những mô hình phát triển mới, tầm nhìn tổng quát trong mối liên kết vùng, quốc gia và quốc tế; đảm bảo tính bền vững; đảm bảo chất lượng và khả năng cạnh tranh, gắn chặt với việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa; giữ gìn cảnh quan, bảo vệ môi trường. Song song với quy hoạch du lịch của tỉnh nhà, trong giai đoạn này (năm 2013 - 2030), Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt ban hành Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 tại Quyết định số 2161/QĐ-TTg ngày 11 tháng 11 năm 2013. Quy hoạch này nhấn mạnh đến phát triển du lịch tham quan nghiên cứu di sản thế giới và văn hóa - lịch sử; liên kết, hợp tác nội vùng, liên vùng và quốc tế là nội dung quan trọng, xuyên suốt đối với phát triển du lịch Bắc Trung Bộ. Thừa Thiên Huế là tỉnh nằm trong quy hoạch tổng thể chung của vùng Bắc Trung Bộ nên đã được Chính phủ quan tâm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng như: mở rộng cảng hàng không quốc tế Phú Bài, nâng cấp cảng nước sâu Chân Mây, nâng cấp cơ sở hạ tầng và dịch vụ… Ý thức được tầm quan trọng này, chính quyền, các thành phần kinh tế và người dân toàn tỉnh đã tích cực tham gia đầu tư phát triển du lịch, dịch vụ và các sản phẩm liên quan đến du lịch góp phần thúc đẩy du lịch tỉnh nhà. Trong những năm gần đây, Đảng, Chính phủ, Nhà nước đã có nhiều chính 2
sách nhằm kích cầu ngành du lịch phát triển trên thị trường quốc tế như: hội nhập kinh tế quốc tế giúp ngành du lịch thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, nghỉ dưỡng; vốn đầu tư nước ngoài; nguồn nhân lực chất lượng cao; phát triển xuất khẩu tại chỗ sản phẩm du lịch địa phương. Việc cam kết của chính phủ về mở cửa thị trường du lịch nội địa cho các nhà đầu tư nước ngoài tại các hiệp định giữa Việt Nam với các cộng đồng kinh tế và các quốc gia riêng lẻ, ngành du lịch Thừa Thiên Huế đã kết hợp với các Bộ, ban, ngành, các công ty lữ hành quảng bá, xúc tiến kêu gọi đầu tư ở các thị trường tiềm năng như khu vực AEC, EU, Đông Bắc Á và Bắc Mỹ thông qua các hội chợ du lịch, tuần lễ du lịch và ngày văn hóa Việt Nam ở hải ngoại… Những hoạt động trên đã giúp ngành du lịch Thừa Thiên Huế thu hút nhiều nguồn vốn đầu tư, giới thiệu hình ảnh, sản phẩm dịch vụ du lịch của tỉnh nhà đến với cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, thực tế phát triển du lịch Thừa Thiên Huế những năm qua chưa tương xứng với những nguồn lực, tiềm năng phát triển du lịch sẵn có. Đồng thời, đứng trước bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng khoa học công nghệ như hiện nay đã mang lại nhiều cơ hội và những thách thức khiến cho ngành du lịch nước ta nói chung, tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng cần có chính sách, biện pháp kịp thời. Vấn đề đặt ra là làm sao phát triển du lịch Thừa Thiên Huế phù hợp xu hướng của thế giới, tận dụng các cơ hội và vượt qua các thách thức trong bối cảnh hiện nay để phát triển mạnh mẽ mà vẫn giữ được nét độc đáo, đặc trưng và tinh hoa di sản thế giới? Những vấn đề này cần được nghiên cứu, đề xuất biện pháp một cách cụ thể, khoa học, hiệu quả để giúp ngành du lịch Thừa Thiên Huế phát triển bền vững. Vì vậy, đây chính là lí do tác giả lựa chọn đề tài “Phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” để làm luận án tiến sĩ. Để giải quyết những vấn đề cấp bách trên, tác giả luận án sẽ tập trung trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: (1) Du lịch Thừa Thiên Huế đang ở giai đoạn nào của chu trình phát triển và yêu cầu thúc đẩy ở giai đoạn này là gì? (2) Những yếu tố nào tác động đến phát triển du lịch Thừa Thiên Huế hiện 3
nay và thời gian tới trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế? (3) Cần có những giải pháp nào để thúc đẩy phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong giai đoạn tới? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển và hội nhập kinh tế liên quan đến du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế hiện nay, luận án đề xuất mô hình phát triển du lịch; điểm mạnh - điểm yếu, cơ hội - thách thức; các giải pháp cơ bản nhằm góp phần phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của tỉnh này. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nhằm đáp ứng mục tiêu nghiên cứu nêu trên và có cơ sở chứng minh để trả lời các câu hỏi đề ra, luận án thực hiện các nhiệm vụ chính sau: Thứ nhất, tổng hợp và làm sáng tỏ những nghiên cứu và lý luận về phát triển du lịch; du lịch trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa liên quan đến du lịch quốc tế, trong nước và Thừa Thiên Huế. Thứ hai, nghiên cứu mô hình phát triển du lịch của Miossec và Butler để xây dựng mô hình và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch Thừa Thiên Huế. Thứ ba, nghiên cứu mô hình phát triển du lịch dựa vào hệ thống phân cấp của Gunn, hội nhập kinh tế quốc tế và cách mạng công nghiệp 4.0 để xác định các yếu tố tác động đến du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Thứ tư, đánh giá thực trạng phát triển du lịch tại Thừa Thiên Huế trong giai đoạn từ năm 2007, khi Việt Nam trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đến nay thông qua sử dụng các mô hình đã nêu. Thứ năm, nghiên cứu các mốc lịch sử giai đoạn phát triển du lịch Thừa Thiên Huế (từ năm 1989 đến nay) để có đánh giá khách quan về sự phát triển du lịch Thừa Thiên Huế hiện nay, đồng thời, qua sự đánh giá này sẽ đóng góp cho luận án nhận diện những điểm mạnh, điểm yếu và bổ sung vào các giải pháp phát triển du lịch. 4
Thứ sáu, phân tích điểm mạnh - điểm yếu, cơ hội - thách thức của du lịch Thừa Thiên Huế làm cơ sở cho việc đưa ra các giải pháp phát triển du lịch Thừa Thiên Huế bền vững. Thứ bảy, phân tích kinh nghiệm phát triển du lịch tại một số thành phố trong nước và khu vực Châu Á có tài nguyên du lịch tương đương nhằm rút ra bài học kinh nghiệm cho du lịch Thừa Thiên Huế. Thứ tám, từ kết quả nghiên cứu luận án đề xuất một số giải pháp và kiến nghị để phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong tương lai. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Vấn đề nghiên cứu: Những vấn đề mà tác giả luận án cần nghiên cứu để đánh giá du lịch Thừa Thiên Huế về các khía cạnh như sau: Thứ nhất: Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch trong và ngoài nước. Những vấn đề được nghiên cứu này dùng để làm căn cứ để đánh giá sự phát triển Thừa Thiên Huế. Thứ hai: Để đánh giá sự phát triển, đầu tiên cần đánh giá thực trạng du lịch Thừa Thiên Huế đã và đang phát triển đến giai đoạn nào. Thứ ba: Sau khi nghiên cứu được giai đoạn phát triển của du lịch tỉnh nhà, tác giả luận án sẽ nghiên cứu sâu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển và tác động của hội nhập kinh tế quốc tế. Để từ đó tác giả luận án nêu ra những điểm mạnh - điểm yếu, cơ hội - thách thức. Căn cứ vào những vấn đề này và kết hợp với những vấn đề liên quan đến chính sách của nhà nước về du lịch, đưa ra những giải pháp thúc đẩy phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Thứ tư: Căn cứ các vấn đề đã nghiên cứu và phân tích, tác gải luận án đưa ra một số kiến nghị và giải pháp nhằm góp phần thúc đầy phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận án là phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 5
3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. - Phạm vi thời gian: Khoảng thời gian bắt đầu tái thành lập lại tỉnh Thừa Thiên Huế vào đầu những năm 1989 cho đến nay được làm mốc thời gian nghiên cứu chính cho luận án. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Cách tiếp cận Luận án sử dụng cách tiếp cận là nhìn nhận vấn đề trong mối tương tác tổng thể bên trong và bên ngoài để phân tích, đánh giá những vấn đề liên quan đến nội dung luận án. Đồng thời, trên cơ sở cách tiếp cận của chuyên ngành kinh tế quốc tế, luận án vận dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành và đa ngành như quan hệ quốc tế, địa lý kinh tế, khoa học chính sách, và các nghiên cứu liên quan khác nhằm phục vụ mục đích nghiên cứu. 4.2. Phương pháp nghiên cứu a) Phương pháp phân tích định tính - Phân tích các tài liệu thứ cấp: Tập hợp và phân tích dữ liệu thứ cấp cho nghiên cứu của luận án nhằm đưa ra những vấn đề, những dữ liệu thống kê liên quan đến phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế từ các dữ liệu văn bản hay các dữ liệu ở dạng sách báo như sau: + Những dữ liệu thứ cấp do chính phủ phát hành là các nghị định, thông tư liên quan đến phát triển du lịch Việt Nam. + Dữ liệu thứ cấp trong các cơ quan lưu trữ, thư viện chuyên ngành bao gồm các báo cáo nghiên cứu, luận án, bài báo liên quan đến du lịch. + Những dữ liệu trong nội bộ tổ chức, người quản lý thông tin hay dữ liệu trong bộ phận thích hợp là các số liệu của tỉnh, ngành du lịch Thùa Thiên Huế phục vụ cho luận án. + Những dữ liệu trên mạng Internet được truy cập tại các cổng thông tin và những công cụ tìm kiếm (search engine) nhằm tìm kiếm các thông tin quốc tế và trong nước liên quan đến du lịch, hội nhập kinh tế... 6
- Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm với ba nhóm khách du lịch trong nước, ngoài nước và các nhà quản lý du lịch tại Thừa Thiên Huế, mỗi nhóm 12 người về thang đo và câu hỏi cho bảng khảo sát. Kết quả của thảo luận đã giúp cho luận án có được bảng khảo sát và thang đo như sau: Thang đo Likert gồm 5 bậc đo và 21 biến quan sát độc lập và 01 biến quan sát phụ thuộc được xây dựng dựa trên mô hình phát triển du lịch do tác giả đề xuất với nhóm yếu tố độc lập và yếu tố phụ thuộc, đó là (1) Lựa chọn điểm đến: gồm 5 biến quan sát, (2) Chi phí: gồm 3 biến quan sát, (3) Hấp dẫn: gồm 6 biến quan sát, (4) Giao thông: gồm 3 biến quan sát, (5) Hỗ trợ: gồm 4 biến quan sát, và yếu tố phụ thuộc (6) Đánh giá chung: 01 biến quan sát phụ thuộc. b) Phương pháp nghiên cứu định lượng Nghiên cứu định lượng thông qua kỹ thuật phỏng vấn/khảo sát trực tiếp. Tổng số phiếu cần thiết cho nghiên cứu là 400 phiếu (theo tính toán từ công thức (1) tại chương 3), để đảm bảo số lượng phiếu này, tác giả luận án đã phát ra 700 phiếu để khảo sát khách du lịch bao gồm Việt Nam, Châu Mỹ, Đông Nam Á, Đông Bắc Á, Châu Âu, Tây Á và Châu Phi bằng bảng câu hỏi với phương pháp lấy mẫu thuận tiện. Phương pháp hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha và phân tích yếu tố khám phá EFA (Exploratory Factor Analysis) với sự trợ giúp của phần mềm SPSS 22.0 được sử dụng ở bước này. Tiêu chuẩn chọn là các biến phải có hệ số tương quan biến - tổng (itemtotal - correlation) > 0,30; hệ số 0,50 < Cronbach Alpha < 1,00; 0,40 ≤ hệ số tải yếu tố (factor loading) < 0,10; thang đo đạt yêu cầu khi tổng phương sai trích ≥ 50% [93]. c) Phương pháp nghiên cứu tình huống (case study) Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển du lịch tại một số thành phố trong nước và quốc tế nhằm rút ra một số bài học cho phát triển du lịch tại tỉnh Thừa Thiên Huế. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án So sánh với tình hình nghiên cứu hiện nay như đã đề cập ở trên, luận án có những đóng góp mới về khoa học như sau: - Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề liên quan đến phát triển du lịch tại tỉnh 7
Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, luận án góp phần làm rõ hơn ở mặt lý luận về phát triển du lịch; xây dựng mô hình phát triển và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch của một địa phương. - Xác định được những yếu tố tác động đến phát triển du lịch từ mô hình phát triển du lịch dựa vào hệ thống phân cấp của Gunn, hội nhập kinh tế quốc tế, cách mạng công nghiệp 4.0 và một số nhà nghiên cứu khác. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án a) Về mặt lý luận Ý nghĩa của luận án về mặt lý luận: - Luận án góp phần làm rõ về mặt lý luận về phát triển du lịch, nhất là lý luận về phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Xây dựng được mô hình phát triển và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch để áp dụng cho Thừa Thiên Huế. - Xác định được những yếu tố tác động đến phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cách mạng công nghiệp 4.0. b) Về mặt thực tiễn Ý nghĩa của luận án về mặt thực tiễn: - Đánh giá được mức độ phát triển của du lịch Thừa Thiên Huế theo mô hình nghiên cứu của tác giả luận án từ việc áp dụng hai mô hình của Miossec và Butler. - Nêu ra được một số điểm mạnh - điểm yếu, cơ hội - thách thức cho sự phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Nêu ra được một số kinh nghiệm phát triển du lịch tại một số thành phố trong và ngoài nước có lợi thế du lịch tương đồng với Thừa Thiên Huế. Từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho phát triển du lịch Thừa Thiên Huế. - Đề xuất một số giải pháp phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 7. Cơ cấu của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, cấu trúc của luận án bao gồm 4 chương như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu. Trong chương này, luận án lựa 8
chọn một số nghiên cứu tiêu biểu liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu, từ đó đánh giá những vấn đề mà các nghiên cứu trước đã giải quyết, những vấn đề còn bỏ ngỏ, từ đó luận án tiếp tục bổ khuyết cho những mảng nghiên cứu còn mờ nhạt hiện nay nhằm tìm ra những đóng góp về mặt khoa học và thực tiễn đối với chủ đề nghiên cứu. Chương 2: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm về phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Trong chương này, tác giả luận án nêu ra một số lý luận và thực tiễn liên quan đến các vấn đề nghiên cứu của luận án, những nội dung này nhằm giúp luận án có thể triển khai các vấn đề nghiên cứu trong các chương tiếp theo. Chương 3: Thực trạng phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Trong chương này, tác giả luận án tập trung nghiên cứu và phân tích thực trạng du lịch tại Thừa Thiên Huế giai đoạn 2007 - nay, nghiên cứu, phân tích, so sánh và đối chiếu các giai đoạn phát triển du lịch dựa vào mô hình đánh giá phát triển do tác giả đề xuất tại chương 2, phân tích hồi quy tương quan từ 400 phiếu khảo sát thuộc 5 nhóm yếu tố tác động đến du lịch Thừa Thiên Huế, áp dụng phương pháp CFA và kết hợp với mô hình cấu trúc SEM để kiểm định mức độ phù hợp của mô hình của luận án, đánh giá những điểm mạnh - điểm yếu, cơ hội - thách thức. Chương 4: Triển vọng, giải pháp và kiến nghị góp phần phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Từ kết quả nghiên cứu ở các chương trên tác giả luận án xây dựng các kịch bản về triển vọng phát triển và đề xuất các nhóm giải pháp nhằm giúp cho sự phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế một cách bền vững và sâu rộng; tác giả luận án nêu một số kiến nghị giúp phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 9
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Du lịch là một xu hướng phổ biến và cũng là ngành kinh tế quan trọng, mang lại nguồn thu lớn cho khu vực công, khu vực tư nhân và cộng đồng dân cư. Đối với một số quốc gia hay địa phương, du lịch là một trong những ngành kinh tế hàng đầu, là ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần vào sự phát triển và thịnh vượng của quốc gia hay địa phương đó. Du lịch ngày nay mang tính toàn cầu và là một trong những tiêu chí để đánh giá chất lượng của cuộc sống của mỗi cá nhân. Nhu cầu du lịch thế giới cũng ngày càng đa dạng hơn, phong phú hơn, hướng tới những giá trị mới thông qua trải nghiệm cá nhân trên cơ sở giá trị văn hóa, giá trị tự nhiên, giá trị sáng tạo và công nghệ. Vì vậy, thúc đẩy phát triển du lịch là nhiệm vụ rất quan trọng đối với mỗi quốc gia, mỗi địa phương, đặc biệt đối với các quốc gia đang trong thời kỳ hội nhập kinh tế khu vực và thế giới. Ở Việt Nam cũng như các nước trên thế giới, bắt đầu từ cuối thế kỷ XIX đã có rất nhiều nghiên cứu liên quan đến du lịch rất phong phú và đa dạng, trong đó có thể kể đến một số công trình nghiên cứu gần đây về một số vấn đề liên quan đến ngành du lịch như: sản phẩm, dịch vụ du lịch và tác động của du lịch đến kinh tế - văn hóa - xã hội; phát triển du lịch; du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Các nghiên cứu đó có thể chia thành một số nhóm nghiên cứu chính như sau: 1.1. Những nghiên cứu liên quan đến phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Phát triển du lịch được xác định thông qua sự hình thành các điểm đến. Các điểm đến này được ghi nhận thông qua sự thay đổi về mặt không gian, thời gian, về mặt vật lý, những thay đổi trong việc hình thành các khu nghỉ dưỡng, phương tiện giao thông và những thay đổi về hành vi và thái độ của khách du lịch, người ra quyết định và người dân địa phương đối với các khu nghỉ dưỡng. Sự thay đổi này được đánh giá bằng những thang đo khác nhau ứng với từng giai đoạn phát triển du lịch [129], [76], [138]. Phát triển du lịch thông qua những hoạch định phát triển du lịch của các địa phương nhằm đáp ứng mong muốn và nhu cầu của cộng đồng trong và ngoài khu 10
vực. Những nhiệm vụ chính của hoạch định này bao gồm quá trình, nguyên tắc và kỹ thuật chuẩn bị các kế hoạch phát triển du lịch tại các khu resort, đô thị; phương thức thu hút du khách; các tiêu chuẩn phát triển và thiết kế; cơ sở hạ tầng cho các dự án du lịch và giải trí; những tác động liên quan đến môi trường và kinh tế - xã hội [22], [105], [161], [162]. Phát triển du lịch mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho địa phương hoặc quốc gia trong một số lĩnh vực như: đóng góp vào tổng sản phẩm quốc nội; thu nhập từ giao dịch ngoại hối; tạo ra nguồn doanh thu cho chính phủ thông qua các nguồn thu thuế trực tiếp hoặc gián tiếp từ đơn vị kinh doanh du lịch và khách du lịch; đem lại giá trị thặng dư trong thương mại; đem lại những giá trị so sánh trong các ngành kinh doanh; kích thích đầu tư nhờ hình ảnh tích cực từ ngành du lịch đem lại đối với du khách quốc tế [93], [134], [133], [158], [32]. Phát triển du lịch tạo ra việc làm cho người lao động và giúp xóa đói giảm nghèo cho địa phương. Du lịch tạo việc làm trực tiếp thông qua khách sạn, nhà hàng, cơ sở giải trí, cơ sở hạ tầng giao thông, bán hàng lưu niệm, và gián tiếp thông qua các doanh nghiệp liên quan đến du lịch (thực phẩm và các sản phẩm khác, dịch vụ, thương mại). Việc phát triển du lịch đã tạo ra cơ hội việc làm cho người lao động, cho những người sống ở nông thôn hoặc các khu vực chậm phát triển kinh tế [144], [156]. Với sự phát triển và mở rộng của cơ sở hạ tầng du lịch đã giúp ngành du lịch hình thành nhiều loại hình du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách. Các loại hình du lịch giúp cho các khu vực có những điều kiện không thuận lợi về những loại hình du lịch truyền thống có thể phát triển các loại hình du lịch đặc thù dựa vào lợi thế khai thác của cải từ du lịch, nhằm biến các tài nguyên nhân lực, tư bản và nguyên liệu thành dịch vụ và sản phẩm. Những loại hình du lịch này giúp họ bắt kịp với trật tự toàn cầu mới đang thay đổi nhanh chóng [32], [78], [125], [132]. Phát triển du lịch theo hướng bền vững, hạn chế tối đa xâm hại đến môi trường và văn hóa - xã hội. Vì vậy, chính sách pháp luật liên quan đến du lịch và các khu vực được bảo vệ; việc tạo ra và quản lý du lịch tại các khu vực được bảo vệ; các kỹ thuật đánh giá, giám sát và quản lý; cũng như việc chuẩn bị hoạt động du 11