Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:167

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế "Phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững" trình bày các nội dung chính sau: Tổng quan tài liệu nghiên cứu về phát triển công nghiệp theo hướng bền vững; Cơ sở lý luận về phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững; Thực trạng phát triển ngành công nghiệp trên địa bàn tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững; Một số giải pháp và kiến nghị nhằm thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN ---------------- XAYSONGKHAM HATHABOUN PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP CỦA TỈNH SAVANNAKHET THEO HƯỚNG BỀN VỮNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH KINH TẾ PHÁT TRIỂN HÀ NỘI, NĂM 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN ---------------- XAYSONGKHAM HATHABOUN PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP CỦA TỈNH SAVANNAKHET THEO HƯỚNG BỀN VỮNG Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 9310105 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. BÙI ĐỨC TUÂN HÀ NỘI, NĂM 2023
i LỜI CAM KẾT Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi phạm quy định liêm chính học thuật trong nghiên cứu khoa học của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Nghiên cứu sinh Xaysongkham Hathaboun
ii MỤC LỤC LỜI CAM KẾT ...............................................................................................................i MỤC LỤC ..................................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...........................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................vi DANH MỤC CÁC HÌNH ......................................................................................... viii MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG ....................................................................11 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu của nước ngoài ...................................11 1.1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển bền vững ... 11 1.1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững .............................................................................................. 11 1.2. Công trình nghiên cứu tại Việt Nam ................................................................12 1.2.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về phát triển bền vững ........................ 12 1.2.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu về phát triển công nghiệp theo hướng bền vững ............................................................................................................................... 15 1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu tại Lào.................................................17 1.3.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về phát triển ngành công nghiệp ...... 17 1.3.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu về phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững................................................................................................................... 18 1.4. Khoảng trống nghiên cứu ..................................................................................19 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................21 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG .....................................................................................22 2.1 Cơ sở lý luận về phát triển ngành công nghiệp ................................................22 2.1.1 Khái niệm ngành công nghiệp và phát triển công nghiệp................................. 22 2.1.2 Phát triển ngành công nghiệp ................................................................................. 25 2.2. Phát triển bền vững và phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững ..... 29 2.2.1 Phát triển bền vững................................................................................................... 29 2.2.2 Phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững ......................................... 32 2.3 Tiêu chí đánh giá phát triển ngành công nghiệp địa phương theo hướng bền vững ............................................................................................................................35 2.3.1 Đánh giá tăng trưởng của ngành công nghiệp địa phương ............................... 36
iii 2.3.2 Đánh giá tác động lan tỏa của phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững .................................................................................................... 39 2.4 Nhân tố tác động đến phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững .40 2.4.1 Nhân tố về điều kiện tự nhiên ................................................................................ 40 2.4.2 Nhân tố về dân số và nguồn nhân lực ................................................................... 42 2.4.3 Nhân tố về kinh tế - xã hội ...................................................................................... 43 2.5 Kinh nghiệm phát triển công nghiệp theo hướng bền vững ở một số tỉnh của Việt Nam và bài học rút ra cho tỉnh Savannakhet ................................................47 2.5.1. Kinh nghiệm phát triển công nghiệp theo hướng bền vững ở một số địa phương của Việt Nam ........................................................................................................ 47 2.5.2. Bài học rút ra cho tỉnh Savannakhet .................................................................... 53 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................54 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SAVANNAKHET THEO HƯỚNG BỀN VỮNG........................55 3.1. Khái quát chung về tỉnh Savannakhet, nước CHDCND Lào ........................55 3.1.1 Điều kiện tự nhiên ................................................................................................... 55 3.1.2 Nguồn nhân lực của tỉnh Savannakhet ................................................................. 57 3.2 Thực trạng phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh Savannakhet ..............................................................................................................57 3.2.1. Thực trạng phát triển ngành công nghiệp theo nhóm tiêu chí đánh giá về mặt tăng trưởng của ngành công nghiệp ................................................................................ 57 3.2.2 Phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững và những tác động chuyển dịch với các ngành khác của tỉnh ..................................................................................... 69 3.2.3 Tác động phát triển kinh tế ngành công nghiệp theo hướng bền vững đối với xã hội ..................................................................................................................................... 71 3.2.4 Tác động của phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững đối với môi trường .................................................................................................................................... 77 3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh Savannakhet, nước CHDCND Lào .................................................78 3.3.1. Kết quả khảo sát các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp tỉnh SVK theo hướng bền vững .......................................................................................................... 78 3.3.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng phát triển công nghiệp bền vững tại tỉnh Savannakhet ......................................................................................................................... 87 3.4 Đánh giá chung ....................................................................................................95 3.4.1 Thành tựu đạt được .................................................................................................. 95 3.4.2 Hạn chế ....................................................................................................................... 96
iv 3.4.3 Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................................... 98 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..........................................................................................100 CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP TỈNH SAVANNAKHET THEO HƯỚNG BỀN VỮNG ....................................................................................................... 101 4.1 Căn cứ xây dựng giải pháp phát triển công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh Savannakhet đến năm 2025, tầm nhìn năm 2030 ........................................101 4.1.1. Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh Savannakhet ............................ 101 4.1.2. Định hướng phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững ..................................................................................................................................... 111 4.1.3. Mục tiêu phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững .................................................................................................. 112 4.2. Một số giải pháp thúc đẩy ngành công nghiệp tỉnh SVK phát triển theo hướng bền vững ...................................................................................................................115 4.2.1 Giải pháp nhằm nâng cao năng lực nhận thức và thực hiện phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững của các doanh nghiệp công nghiệp tỉnh Savannakhet ....................................................................................................................... 115 4.2.2 Giải pháp tăng cường sử dụng các công cụ tài chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường .................................................................................................................................. 121 4.2.3 Giải pháp hoàn thiện quy hoạch công nghiệp phù hợp với yêu cầu PTBV công nghiệp .................................................................................................................................. 124 4.2.4 Nhóm giải pháp về cải thiện môi trường kinh doanh thuận lợi để công nghiệp tăng trưởng bền vững ....................................................................................................... 128 4.2.5 Giải pháp nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước theo yêu cầu PTBV công nghiệp ở Savannakhet ........................................................................ 130 4.3. Một số kiến nghị với cơ quan quản lý ............................................................131 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ..........................................................................................137 KẾT LUẬN ................................................................................................................138 DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ..........................................................................................................140 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................141 PHỤ LỤC ...................................................................................................................149
v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải AIPA Hội đồng Liên Nghị viện ASEAN APEC Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương ASEAN Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á BTS Trạm thu phát sóng di động CN Công nghiệp CNH-HDH Công nghiệp hóa hiện đại hóa EU Liên minh Châu Âu FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài GCF Quỹ môi trường xanh GDP Tổng sản phẩm quốc nội GMS Tiểu vùng sông Mê-Kong mở rộng GO Giá trị sản xuất GTSX Giá trị sản xuất GTSXCN Giá trị sản xuất công nghiệp HACCP Phân tích mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn ISO Tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc tế KCN Khu công nghiệp ODA Hỗ trợ phát triển chính thức PTBV Phát triển bền vững SVK Savannakhet TNMT Tài nguyên môi trương UBND Ủy ban nhân dân UNDP Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc VA Giá trị gia tăng WTO Tổ chức thương mại quốc tế
vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Thống kê dân số của Savannakhet từ năm 2011-2020 .................................57 Bảng 3.2: Giá trị sản xuất công nghiệp tỉnh Savannakhet qua các năm .......................58 Bảng 3.3: Tốc độ tăng trưởng và đóng góp của ngành công nghiệp trong tăng trưởng của tỉnh Savannakhet............................................................................................................59 Bảng 3.4: GTSXCN theo thành phần kinh tế và tỷ lệ giữa GTGT công nghiệp với GTSX công nghiệp ở Savannakhet ...........................................................................................60 Bảng 3.5: Giá trị sản xuất công nghiệp tỉnh Savannakhet phân theo ngành .................62 Bảng 3.6: Tỷ trọng giá trị sản xuất công nghiệp tỉnh Savannakhet phân theo tiểu ngành ......63 Bảng 3.7: Giá trị sản xuất công nghiệp của tỉnh Savannakhet phân theo khu vực kinh tế ..... 65 Bảng 3.8: Tốc độ tăng trưởng của GTSXCN khu vực tư nhân ở Savannakhet ............66 Bảng 3.9: Tỷ trọng đóng góp của các ngành công nghiệp phân theo khu vực vào GTGTCN toàn tỉnh ........................................................................................................66 Bảng 3.10: Số lượng các cơ sở công nghiệp Savannakhet phân theo loại hình ............68 Bảng 3.11: Doanh nghiệp công nghiệp tại khu công nghiệp Savan-Seno từ năm 2010-2020....... 69 Bảng 3.12: Cơ cấu các ngành kinh tế của tỉnh Savannakhet .........................................69 Bảng 3.13: Cơ cấu lao động của tỉnh SVK năm 2016-2020 ........................................70 Bảng 3.14: Cơ cấu lao động toàn tỉnh theo các ngành kinh tế ......................................71 Bảng 3.15: Lao động công nghiệp ở Savannakhet từ năm 2015 - 2020 .......................73 Bảng 3.16: Mức thu nhập bình quân lao động ngành công nghiệp của Savannakhet từ năm 2015-2020 ..............................................................................................................74 Bảng 3.17: Thu nhập tối thiểu của lao động tại CHDCND Lào từ 2011-2020 .............74 Bảng 3.18: Kết quả kiểm tra và xử lý sai phạm về môi trường của tỉnh Savannakhet 77 Bảng 3.19: Kết quả thống kê mô tả các nhân tố ............................................................79 Bảng 3.20: Kiểm định KMO và Bartlett’s.....................................................................80 Bảng 3.21: Kiểm định phương sai trích của các yếu tố .................................................80 Bảng 3.22: Ma trận xoay các nhân tố ............................................................................81 Bảng 3.23: Kiểm định KMO và Bartlett’s.....................................................................82 Bảng 3.24. Kiểm định phương sai trích các yếu tố .......................................................82 Bảng 3.25: Ma trận xoay nhân tố ..................................................................................83 Bảng 3.26: Kết quả mức độ giải thích của mô hình ......................................................83 Bảng 3.27: Kết quả kiểm định ANOVAa ......................................................................83 Bảng 3.28: Kết quả hồi quy mô hình nghiên cứu ..........................................................84
vii Bảng 3.29: Mức độ ưu tiên trong việc phát triển công nghiệp theo hướng bền vững tại tỉnh Savannakhet nước CHDCND Lào .........................................................................86 Bảng 3.30: Mức độ ưu tiên đối với giải pháp về mặt cơ chế chính sách để tăng cường tính hiệu quả của phát triển công nghiệp theo hướng bền vững tại tỉnh Sanvannakhet, nước CHDCND Lào ......................................................................................................87 Bảng 3.31: Nguồn vốn đầu tư của tỉnh Savannakhet ....................................................91 Bảng 4.1: Mục tiêu giá trị sản xuất công nghiệp tỉnh Savannakhet ............................113 Bảng 4.2: Mục tiêu tốc độ tăng trưởng GTSXCN tỉnh Savannakhet ..........................113 Bảng 4.3 : Mục tiêu cơ cấu các ngành kinh tế tỉnh Savannakhet ................................113 Bảng 4.4: Mục tiêu thu hút lao động công nghiệp phân theo ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet .................................................................................................................115
viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1: Quy trình nghiên cứu ..........................................................................................5 Hình 2: Mô hình phân tích các yếu tố ảnh hưởng ...........................................................8 Hình 2.1: Mô hình phát triển bền vững kiểu ba vòng tròn ............................................30 Hình 2.2: Mô hình phát triển bền vững kiểu tam giác...................................................30 Hình 2.3: Mô hình phát triển bền vững kiểu quả trứng .................................................31 Hình 3.1: Vị trí của tỉnh Savannnakhet trên bản đồ quốc gia Lào ................................55 Hình 3.2: Đánh giá mức độ quan trọng của việc phát triển công nghiệp theo hướng bền vững đối với sự phát triển kinh kinh tế - xã hội của tỉnh Savannakhet, nước CHDCND Lào .................................................................................................................................85 Hình 3.3: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố hoặc hoạt động tới sự phát triển công nghiệp theo hướng bền vững trong tương lai tại tỉnh Savannakhet - CHDCND Lào ...................86
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Phát triển bền vững đã trở thành mục tiêu hàng đầu của các quốc gia, là yêu cầu tất yếu trong quá trình phát triển kinh tế ở bất cứ nơi nào vì sự phát triển chung của toàn thế giới. Mục tiêu phát triển bền vững đã được thể hiện cụ thể tại các cuộc họp quy mô toàn thế giới, tại chiến lược phát triển kinh tế của các quốc gia. Cụ thể, tại kỳ họp thứ 71 của Đại hội đồng Liên hợp quốc tổ chức tại New York, Hoa Kỳ, tháng 9/2016, đại diện cho Chính phủ nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào, Thủ tướng Thongloun Sisoulith đã khẳng định lập trường của Chính phủ Lào về mục tiêu phát triển quốc gia là theo hướng bền vững. Đồng thời Thủ tướng cũng nhấn mạnh đây không chỉ là mục tiêu quan trọng nhất mà nó còn thể hiện nghĩa vụ quốc tế của quốc gia này, góp phần xây dựng thế giới xanh. Chính phủ nước CHDCND Lào đã cụ thể hóa việc phát triển kinh tế theo hướng bền vững thông qua các chỉ tiêu, định hướng phát triển theo các kế hoạch 5 năm lần thứ 8, giai đoạn (2016-2020), Chiến lược phát triển đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. Với mục tiêu đưa kinh tế Lào tiến đến nền kinh tế tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, duy trì tăng trưởng kinh tế ổn định, giảm đói nghèo và thoát khỏi tình trạng quốc giá kém phát triển. Quyết tâm thực hiện mục tiêu chiến lược quan trọng về phát triển bền vững của Đảng, chính phủ và nhân dân Lào còn được tiếp tục thể hiện tại Hội đồng Nghị viện ASEAN (AIPA) lần thứ 35 tổ chức tại Viêng Chăn, Chính phủ Lào đã cam kết lồng ghép phát triển xanh vào Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội quốc gia. Các văn kiện về mục tiêu phát triển kinh tế xã hội dài hạn tầm nhìn 2030 và Chiến lược 2025 đều tập trung vào phát triển kinh tế xã hội theo hướng phát triển xanh và bền vững. Định hướng phát triển kinh tế theo hướng bền vững của Chính phủ Lào một lần nữa được khẳng định lại vào ngày 5/3/2019, trong cuộc họp cấp quốc gia nhằm thảo luận biện pháp triển khai chiến lược phát triển đã được Thủ tướng Thongloun Sisoulith phê duyệt ngày 31/1/2019 tổ chức tại Viêng Chăn, với mục đích của chiến lược là đảm bảo tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ và toàn diện, tham gia của khu vực công, sử dụng hiệu quả tài nguyên và công nghiệp sạch. Qua đây có thể thấy Chính phủ Lào nhận thức rõ rằng phát triển kinh tế xã hội môi trường thân thiện là điều quan trọng nên người dân cần phải hiểu đầy đủ về lợi ích của quá trình này. Để hỗ trợ cho việc thực hiện những mục tiêu này, biến mục tiêu trên văn bản thành hiện thực, Chính phủ cần có chiến lược, chính sách, công cụ, chương trình và dự án tương ứng với từng ngành, quy hoạch từng địa phương cụ thể.
2 Trong 17 tỉnh thành xuyên suốt lãnh thổ quốc gia, thì tỉnh Savannakhet là một địa phương được đánh giá là có tiềm năng lớn trong phát triển kinh tế xã hội và góp phần đạt được mục tiêu quan trọng trong chiến lược và định hướng phát triển kinh tế xã hội quốc gia theo hướng bền vững. Cụ thể, trong giai đoạn 2013-2018, thành quả nổi bật của Savannakhet về kinh tế - xã hội phát triển liên tục và ổn định cao vượt kế hoạch từng năm. GDP trung bình tăng 12,4%/năm. Trong quá trình thực hiện định hướng và chiến lược của Đảng - Chính phủ về phát triển kinh tế, đặc biệt về công nghiệp: tỉnh Savannakhet đang và từng bước phát triển công nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH-HĐH), nhiều nhà máy công nghiệp hiện đại đã được thành lập dọc theo tuyến đường 9 là con đường chiến lược hành lang kinh tế Đông-Tây, tại Đặc khu kinh tế Savannakhet-Seno (SEZ), khu thương mại biên giới Đen- Sa-Văn; như là nhà máy lắp ráp máy ảnh NICON (Nhật Bản), nhà máy sản xuất mắt kính ESSILOR (Pháp), nhà máy lắp ráp ôtô HAN (Hàn Quốc), nhà máy sản xuất linh kiện ô-tô TOYOTA (Nhật Bản), nhà máy sản xuất linh kiện máy bay, nhà máy sản xuất sản phẩm viễn thông, nhà máy đường đóng gói, nhà máy sản xuất bột sắn và v/v… đã làm cho vốn đầu tư sản xuất đạt 6,784 tỷ Kíp trong năm 2014. Mặt hàng thủ công mỹ nghệ truyền thống của nhân dân theo dạng chương trình “Một huyện một sản phẩm” đã được xúc tiến như: dệt vải nhuộm màu tự nhiên, đan thủ công, gốm sứ, điêu khắc và v,v... Việc lưu thông và trao đổi đã phát triển tới địa phương vùng sâu vùng xa, và trở thành động lực thúc đẩy cho nhân dân sản xuất sản phẩm, có sự trao đổi mua-bán. Trong một nhiệm kỳ vừa qua kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 3,6 tỷ USD giá trị xuất khẩu, giá trị nhập khẩu sản phẩm 1,2 tỷ USD thặng dư thương mại đạt gần 2,4 tỷ USD. Hoạt động của doanh nghiệp nhà nước đã được khắc phục, một số doanh nghiệp nhà nước đã vốn hóa thành doanh nghiệp cổ phần và hoạt động kinh doanh đạt được hiệu quả hơn. Còn về doanh nghiệp tư nhân cũng có đà phát triển khá nhanh, toàn tỉnh có 6.758 doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động với vốn đầu tư khoảng 2.398,1 tỷ Kíp, doanh nghiệp cổ phần với nhân dân có 461 đơn vị, vốn đầu tư 295,3 tỷ Kíp; doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có 150 dự án, từ 20 quốc gia có vốn đầu tư 5.234,2 tỷ Kíp, so với 5 năm về trước tăng 82%. Những thành tựu đã đạt được của tỉnh Sanvannakhet là rất đáng tự hào nhưng câu hỏi được đặt ra là: “Liệu sự tăng trưởng ấy có thật sự đang đi đúng hướng của phát triển bền vững, các con số tăng trưởng có giữ vững được trong tương lai?”. Bởi đánh giá của các chuyên gia về sự phát triển kinh tế Lào hiện nay đều bày tỏ sự quan ngại, cho rằng việc tăng trưởng kinh tế của Lào còn đang phụ thuộc quá nhiều vào các ngành kinh tế tài nguyên, điều này làm cho nền kinh tế phải đối mặt với rủi ro từ sự gia tăng tính dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài, quốc gia này phải đảm bảo sự tăng
3 trưởng bền vững. Ngày 20/8/2018, trả lời phỏng vấn Vientiane Times, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Quốc gia Lào (LNCCI) Valy Vetsaphong cho biết: “Mặc dù tăng trưởng kinh tế của Lào đạt mức cao nhưng các doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa vẫn đang phải vật lộn với điều kiện kinh doanh trì trệ, chi phí cao”. Với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, đời sống nhân dân tỉnh Savannakhet được cải thiện đáng kể. Thu nhập hộ gia đình tăng đỉnh điểm là 145 % giữa năm 2012 và 2017, so với 94% ở tất cả các tỉnh khác và 92% ở các tỉnh biên giới khác và tiếp tục gia tăng trong những năm gần đây. Nhưng sự thay đổi về tiêu dùng của các hộ gia đình có sự phân bố không hợp lý khi tốc độ gia tăng mạnh chủ yếu vào chi tiêu các nhân và cơ sở hạ tầng, chưa có mức đầu tư đúng đắn cho vốn nhân lực. Những thay đổi về tỷ lệ chi tiêu cho giáo dục và chăm sóc sức khỏe là rất nhỏ, chỉ 0,9% tỷ lệ chi tiêu dành cho giáo dục ở Savannakhet – con số này còn thấp hơn con số khiêm tốn xét bình quân của Lào là 1%. Trong khi đó, chiến lược của Savannakhet về phát triển công nghiệp đến năm 2025 tầm nhìn 2030 đã đưa ra là trở thành trung tâm trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa, là tỉnh công nghiệp chế biến, sản xuất sản phẩm lâm nghiệp gắn liền với dịch vụ và du lịch. Phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng quan trọng để đáp ứng nhu cầu phát triển công nghiệp và dịch vụ hiệu quả, để thu hút đầu tư và tăng trưởng nhanh. Cải tạo bảo vệ và phát triển nguồn tài nguyên , đất đai, nguồn nước, rừng và môi trường bền vững một cách hiệu quả theo hướng phát triển xanh, sạch và bền vững. Trước những vấn đề cấp bách đó, việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm phát triển công nghiệp theo hướng bền vững có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp thiết. Chính vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài “Phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững” làm đề tài nghiên cứu Luận án tiến sĩ ngành kinh tế phát triển. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu chung Trên cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển ngành công nghiệp của tỉnh theo hướng bền vững, luận án chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững. Từ những kết quả đó, luận án đề xuất một số định hướng và giải pháp nhằm phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững. 2.2. Mục tiêu cụ thể • Hệ thống hóa cơ sở lý luận và xây dựng khung nghiên cứu về phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững.
4 • Phân tích thực trạng phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo các tiêu chí bền vững. • Xác định những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh Savannakhet. • Đề xuất phương hướng và giải pháp phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững. 3.2. Phạm vi nghiên cứu + Về mặt thời gian: luận án tập trung nghiên cứu tình hình phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh Savannakhet trong giai đoạn 2010-2020. Đề xuất các giải pháp về chính sách nhằm phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh Savannakhet đến năm 2030. + Về không gian: đề tài tập trung nghiên cứu tại tỉnh Savannakhet, nước CHNDND Lào. + Về nội dung: - Luận giải những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển ngành công nghiệp địa phương theo hướng bền vững. - Xác định các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến phát triển ngành công nghiệp địa phương theo hướng bền vững. - Đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet, CHNDCN Lào theo hướng bền vững giai đoạn 2010-2020. - Đề xuất một số giải pháp cơ bản phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet nước CHNDCN Lào theo hướng bền vững đến năm 2030. 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp phân tích định tính kết hợp định lượng để xây dựng các chỉ số về phát triển công nghiệp theo hướng bền vững, sau đó sẽ tìm ra các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững để từ đó đưa ra giải pháp.
5 4.1. Quy trình nghiên cứu Tổng quan nghiên cứu Xây dựng cơ sở lý thuyết và khung nghiên cứu Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững Thu thập thông tin sơ cấp và thứ cấp Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp tỉnh SVK theo các tiêu chí bền vững Đề xuất định hướng, giải pháp phát triển ngành công nghiệp tỉnh SVK theo hướng bền vững Hình 1: Quy trình nghiên cứu Nguồn: Đề xuất của tác giả 4.2 Khung nghiên cứu dự kiến về Phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững • Tìm hiểu cơ sở lý luận về phát triển công nghiệp (PTCN) theo hướng bền vững qua khái niệm, đặc điểm của ngành công nghiệp, phát triển bền vững và PTCN theo hướng bền vững. Từ đó, đưa ra các tiêu chí đánh giá và nhân tố ảnh hưởng đến PTCN theo hướng bền vững. Đồng thời, tiến hành tham khảo để rút ra bài học kinh nghiệm cho tỉnh Savannnakhet từ kinh nghiệm phát triển công nghiệp theo hướng bền vững của một số tỉnh ở Việt Nam. • Dựa trên cơ sở lý luận đã đưa ra ở trên, tiến hành phân tích thực trạng phát triển công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh Savannakhet, kết hợp với các điều kiện về tự nhiên, con người, kinh tế - xã hội để đưa ra đánh giá chung về thành tựu trong PTCN theo hướng bền vững cũng như hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế đó. Đưa ra điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của tỉnh Savannakhet.
6 • Dựa trên điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đã đưa ra ở trên, cùng với quan điểm, mục tiêu và chính sách phát triển kinh tế công nghiệp theo hướng bền vững đề xuất giải pháp và kiến nghị đối với ban lãnh đạo tỉnh nhằm thực hiện các mục tiêu đặt ra. 4.3. Phương pháp thu thập dữ liệu Nguồn số liệu phục vụ cho nghiên cứu được thu thập từ hai nguồn: • Nguồn số liệu thứ cấp: Được thu thập từ các báo cáo, các kết quả nghiên cứu, các số liệu đã được công bố chính thức của các cơ quan, tổ chức. Các số liệu được thu thập từ các tài liệu đã công bố như: Niên giám thống kê của các cấp, các báo cáo của các cơ quan như Bộ Công thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Viện nghiên cứu kinh tế quốc gia, Cục thống kê, Sở công thương, Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh Savannakhet, vv. Ngoài ra, các báo cáo khoa học, bài thảo luận, tạp chí, các văn bản pháp quy..., được sử dụng làm nguồn tài liệu thu thập. • Nguồn số liệu sơ cấp: Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát các doanh nghiệp có liên quan đến ngành công nghiệp. Có nhiều quan điểm khác nhau về việc lựa chọn mẫu nghiên cứu, theo quan điểm của Nguyễn Văn Thắng (2014) số lượng quan sát cần thiết để thực hiện các phép toán thống kê là 100, chính vì vậy, tác giả thực hiện khảo sát một số doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn tỉnh Savannakhet với quy mô mẫu tối thiểu được thu về là 100 doanh nghiệp. Cụ thể việc thực hiện khảo sát như sau: +) Cách thức chọn mẫu: NCS lựa chọn việc chọn mẫu theo quy mô tổng thể và tỷ lệ phân bổ doanh nghiệp theo các huyện của tỉnh Savannakhet, căn cứ vào số lượng phân bổ tổng thể doanh nghiệp có liên quan đến ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet theo phân bổ các huyện, trên cơ sở phân bổ tổng thể đó, học viên thực hiện khảo sát 126 doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp trên địa bàn tỉnh theo đúng cơ cấu phân bổ của tỉnh ở quy mô tổng thể. Sau khi thu về 126 phiếu khảo sát, nhập liệu dữ liệu phát hiện 21 phiếu khảo sát không đáp ứng đầy đủ thông tin khảo sát, học viên đã thực hiện loại bỏ 21 phiếu khảo sát này. Còn lại tổng số 105 mẫu khảo sát tương ứng với 105 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Savannakhet được khảo sát đáp ứng đầy đủ thông tin khảo sát. Với 105 doanh nghiệp này đáp ứng yêu cầu tối thiểu về số lượng quan sát của các phép toán thống kê theo quan điểm của Nguyễn Văn Thắng (2014). +) Quy mô mẫu sau khi khảo sát: 105 mẫu tương ứng 105 doanh nghiệp, số lượng doanh nghiệp được khảo sát này đáp ứng quy mô mẫu tối thiểu theo quan điểm
7 của Nguyễn Văn Thắng (2014). +) Mục tiêu của khảo sát nhằm có được những đánh giá của các doanh nghiệp về mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh, những đánh giá của chính đối tượng là doanh nghiệp sẽ giúp luận án có góc nhìn đa chiều hơn về vấn đề nghiên cứu. +) Quy trình thực hiện khảo sát: Để thực hiện khảo sát, nghiên cứu khảo sát bằng bảng câu hỏi: Chi tiết tại phụ lục. Bảng khảo sát được chia làm hai phần: Phần 1: Thông tin chung của đối tượng được khảo sát Phần 2: Thông tin khảo sát về đánh giá của doanh nghiệp liên quan đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững và các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững tại tỉnh Savannakhet. Quy trình thực hiện khảo sát: Nghiên cứu sinh khảo sát thông qua phát phiếu khảo sát đến các doanh nghiệp, nếu không thể gặp trực tiếp doanh nghiệp, tác giả sẽ gửi lại phiếu khảo sát và hẹn thời gian 1 tuần sau đến nhận lại phiếu khảo sát. Sau khi khảo sát, tác giả sẽ thực hiện nhập liệu dữ liệu vào phần mềm exel và thực hiện phân tích các phép toán thống kê dưới sự trợ giúp của phần mềm SPSS 20.0. 4.4. Phương pháp phân tích dữ liệu 4.4.1. Phương pháp thống kê mô tả Luận án dự định sẽ sử dụng một số kỹ thuật thống kê mô tả để phân tích dữ liệu phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet nước CHDCND Lào theo hướng bền vững như: Biểu diễn bằng đồ thị, bảng biểu, hình vẽ, vv. 4.4.2. Phương pháp so sánh, đối chiếu Luận án sẽ sử dụng phương pháp phân tích so sánh. Cụ thể so sánh các chỉ tiêu về phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Savannakhet nước CHDCND Lào theo hướng bền vững theo chuỗi thời gian. Bên cạnh đó so sánh chéo các chỉ tiêu về phát triển bền vững công nghiệp giữa tỉnh Savannakhet với các địa phương khác và với cả nước. 4.4.3. Phương pháp phân tích tổng hợp Trên cơ sở các phương pháp so sánh số liệu theo thời gian và so sánh chéo, luận án sẽ tìm ra xu hướng chung và mối quan hệ nhân quả, các tác động đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh Savannakhet nước CHDCND Lào trong giai đoạn 2010-2020.
8 4.4.4. Phương pháp xử lý dữ liệu sơ cấp Đối với các dữ liệu thu thập từ khảo sát các doanh nghiệp thông qua khảo sát dữ liệu, nghiên cứu sẽ sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để xử lý các dữ liệu và làm căn cứ để phân tích và tổng hợp, phương pháp thống kê mô tả, phương pháp phân tích nhân tố khám phá, phương pháp hồi quy đa biến được sử dụng nhằm thực hiện nghiên cứu. Mục tiêu của phương pháp này nhằm phân tích đánh giá của đối tượng doanh nghiệp về các nhân tố ảnh hưởng đến phát những đánh giá của các doanh nghiệp về mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững của tỉnh, những đánh giá của chính đối tượng là doanh nghiệp sẽ giúp luận án có góc nhìn đa chiều hơn về vấn đề nghiên cứu. 4.5. Mô hình phân tích các yếu tố ảnh hưởng Nhân tố điều kiện tự nhiên Phát triển công nghiệp theo hướng Nhân tố nguồn bền vững nhân lực và dân số Nhân tố về kinh tế xã hội Hình 2: Mô hình phân tích các yếu tố ảnh hưởng Nguồn: Đề xuất của tác giả *) Các biến số trong mô hình +) Biến phụ thuộc Biến phụ thuộc Thang đo Ký hiệu Căn cứ lựa chọn biến Phát triển công Đảm bảo phát PTBVCN1 Tô Hiến Thà (2015), Nguyễn nghiệp theo triển kinh tế Quang Thử (2018), Nguyễn Hải hướng bền vững Đảm bảo ổn PTBVCN2 Bắc (2010), Kenichi Ohno và định xã hội cộng sự (2005), Lê Huy Đức Đảm bảo môi PTBVCN3 (2005), Võ Thy Trang (2015), Jan trường Harmsen Joseph (2010)
9 +) Biến độc lập Biến độc lập Thang đo Ký hiệu Căn cứ lựa chọn biến 1. Nhân tố Vị trí địa lý ĐKTN1 Tô Hiến Thà (2015), Nguyễn điều kiện tự Quang Thử (2018), Nguyễn Tài nguyên khoáng sản ĐKTN2 nhiên Hải Bắc (2010), Lê Huy Đức Tài nguyên nước ĐKTN3 (2005), Võ Thy Trang (2015) 2. Nhân tố về Quy mô dân số NNL1 Tô Hiến Thà (2015), Nguyễn dân số và Quy mô nguồn lao động NNL2 Quang Thử (2018), Nguyễn nguồn nhân Chất lượng lao động NNL3 Hải Bắc (2010), Lê Huy Đức lực (2005), Võ Thy Trang (2015) 3. Nhân tố về Thể chế chính sách phát KTXH1 Tô Hiến Thà (2015), Nguyễn kinh tế xã hội triển bền vững của địa Quang Thử (2018), Nguyễn phương Hải Bắc (2010), Lê Huy Đức Chiến lược phát triển công KTXH2 (2005), Võ Thy Trang (2015) nghiệp của địa phương Quy hoạch phát triển công KTXH3 nghiệp của địa phương Nguồn lực tài chính huy KTXH4 động cho đầu tư phát triển công nghiệp theo hướng bền vững Sự đồng thuận và tham gia KTXH5 của cộng đồng trong thực hiện phát triển bền vững Tiến trình hội nhập kinh tế KTXH6 quốc tế Nguồn: Tổng hợp của NCS Giả thuyết nghiên cứu: Giả thuyết 1: Nhân tố diều kiện kinh tế có mối quan hệ với phát triển công nghiệp theo hướng bền vững. Giả thuyết 2: Nhân tố về dân số và nguồn nhân lực có mối quan hệ với phát triển công nghiệp theo hướng bền vững. Giả thuyết 3: Nhân tố về kinh tế xã hội có mối quan hệ với phát triển công nghiệp theo hướng bền vững.
10 5. Những đóng góp mới của luận án Về lý luận: Trên cơ sở lý thuyết về phát triển ngành công nghiệp, phát triển bền vững, phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững, luận án phát triển các chỉ tiêu đánh giá phát triển công nghiệp theo hướng bền vững và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững trên phạm vi địa phương. Cụ thể như sau: (1) Luận án đã phát triển các chỉ tiêu để đo lường phát triển công nghiệp theo hướng bền vững ở phạm vi địa phương (Nhóm chỉ tiêu đánh giá về mặt tăng trưởng của ngành công nghiệp và nhóm chỉ tiêu phản ánh tác động lan tỏa của phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững: Những tác động về mặt xã hội và về mặt môi trường) ; (2) Luận án đã chỉ ra các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững bao gồm: Nhân tố về điều kiện tự nhiên, nhân tố về dân số và nguồn nhân lực và nhân tố về kinh tế xã hội. Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu chứng minh kết quả tích cực của phát triển công nghiệp theo hướng bền vững đối với xã hội thông qua đóng góp của ngành đối với thu hút lao động của địa phương làm việc trong lĩnh vực công nghiệp. Đồng thời, nghiên cứu cũng sử dụng dữ liệu khảo sát từ các doanh nghiệp công nghiệp đang hoạt động trên địa bàn tỉnh Savannakhet nước CHDCND Lào nhằm có góc nhìn từ doanh nghiệp về những đánh giá của các doanh nghiệp về các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh Savannakhet. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, luận án đề xuất một số giải pháp thúc đẩy ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet phát triển theo hướng bền vững. 6. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục, luận án được chia thành 4 chương Chương 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu về phát triển công nghiệp theo hướng bền vững. Chương 2: Cơ sở lý luận về phát triển ngành công nghiệp theo hướng bền vững. Chương 3: Thực trạng phát triển ngành công nghiệp trên địa bàn tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững. Chương 4: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp tỉnh Savannakhet theo hướng bền vững.