Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:229

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án nhằm hệ thống hóa cơ sở lí luận, luận án đánh giá thực trạng công tác quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của một số trường đại học địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp khoa học, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả của công tác này trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THỊ NGỌC ANH QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ VÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƯƠNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS Phan Văn Kha 2. PGS. TS Trần Thị Minh Hằng HÀ NỘI, 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án tiến sĩ “Quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục” là do tôi viết dưới sự hướng dẫn của GS.TS Phan Văn Kha, PGS.TS Trần Thị Minh Hằng và sự góp ý của các nhà khoa học. Các số liệu, trích dẫn, tư liệu trong luận án đảm bảo độ tin cậy, chính xác, trung thực, có dẫn nguồn cụ thể. Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Anh
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận án này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ các tập thể và cá nhân. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các phòng ban chức năng, các thầy cô giáo của Viện đã giảng dạy, tạo điều kiện giúp đỡ, hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS Phan Văn Kha và PGS.TS Trần Thị Minh Hằng đã luôn tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và dìu dắt tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, cán bộ, giảng viên và sinh viên các trường: Đại học Tân Trào, Đại học Hùng Vương, Đại học Hải Phòng, Đại học Hồng Đức cùng các cơ quan liên quan đã nhiệt tình cung cấp tư liệu, hỗ trợ tôi trong quá trình khảo sát để hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Hùng Vương, Trung tâm Hợp tác Đào tạo, Truyền thông và Hỗ trợ sinh viên đã ủng hộ, giúp đỡ, động viên tôi cả về vật chất lẫn tinh thần trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp cùng toàn thể những người đã đóng góp ý kiến, giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập, tìm kiếm tài liệu. Xin cảm ơn gia đình đã luôn là điểm tựa vững chắc cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận án. Hà Nội, tháng 01 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Anh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC........................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.................................................................. vii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................... viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..............................................................................x MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài.................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu..........................................................................................2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...................................................................2 4. Giả thuyết khoa học ...........................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .........................................................................................3 6. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................3 7. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................4 8. Những luận điểm cần bảo vệ..............................................................................7 9. Những đóng góp của luận án .............................................................................7 10. Cấu trúc của luận án .........................................................................................7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ VÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƯƠNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ...................9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề......................................................................9 1.1.1. Các nghiên cứu về phân cấp quản lý, quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học............................................................................................9 1.1.2. Các nghiên cứu về Quản lý đào tạo của các trường đại học địa phương...11 1.1.3. Nhận xét chung ..........................................................................................14 1.2. Phân cấp quản lý, quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục .....................................15 1.2.1. Bối cảnh đổi mới giáo dục .........................................................................15 1.2.2. Phân cấp quản lý ........................................................................................19
iv 1.2.3. Quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội ..........................................................24 1.3. Đào tạo ở các trường đại học địa phương thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội..............................................................................................33 1.3.1. Trường đại học địa phương........................................................................33 1.3.2. Các thành tố của quá trình đào tạo theo tiếp cận CIPO .............................36 1.4. Quản lý đào tạo của các trường đại học địa phương thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội .................................................................................41 1.4.1. Khái niệm ...................................................................................................41 1.4.2. Nội dung quản lý đào tạo ở các trường đại học địa phương thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội .....................................................................41 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đào tạo ở các trường đại học địa phương thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội..................................48 1.5.1. Yếu tố chủ quan .........................................................................................48 1.5.2. Yếu tố khách quan......................................................................................49 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.....................................................................................51 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ VÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƯƠNG....................................................................................................53 2.1. Khái quát về các trường đại học địa phương ...........................................53 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ......................................................................55 2.2.1. Mục tiêu khảo sát .......................................................................................55 2.2.2. Đối tượng, địa bàn và thời gian khảo sát ...................................................55 2.2.3. Phương pháp khảo sát, đối tượng và công cụ điều tra ...............................55 2.3. Thực trạng đào tạo của các trường đại học địa phương .........................56 2.3.1. Công tác tuyển sinh....................................................................................56 2.3.2. Chương trình đào tạo..................................................................................58 2.3.3. Thực trạng thực hiện quy trình tổ chức đào tạo .........................................61 2.4. Thực trạng phân cấp quản lý đào tạo và quyền tự chủ cho các trường đại học địa phương hiện nay .............................................................................63 2.4.1. Phân cấp về tổ chức và nhân sự .................................................................63
v 2.4.2. Phân cấp về quản lý chuyên môn...............................................................65 2.4.3. Phân cấp về quản lý tài chính và cơ sở vật chất.........................................67 2.4.4. Phân cấp quản lý hợp tác và liên kết đào tạo .............................................68 2.5. Thực trạng quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương theo phân cấp quản lý hiện hành........... 70 2.5.1. Thực trạng tự chủ và tự chịu trách nhiệm về mở ngành đào tạo, quản lý phát triển chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra..................................................70 2.5.2. Thực trạng tự chủ và tự chịu trách nhiệm về quản lý tuyển sinh...............72 2.5.3. Thực trạng tự chủ và tự chịu trách nhiệm về tổ chức - nhân sự ................75 2.5.4. Thực trạng tự chủ và tự chịu trách nhiệm về quản lý tài chính, cơ sở vật chất và phương tiện dạy học ................................................................................78 2.5.5. Thực trạng tự chủ và tự chịu trách nhiệm về quản lý quá trình dạy học ...81 2.5.6. Thực trạng tự chủ và tự chịu trách nhiệm về quản lý đánh giá kết quả học tập của sinh viên và quản lý đầu ra ......................................................................84 2.5.7. Thực trạng tự chủ và tự chịu trách nhiệm về quản lý hợp tác và liên kết đào tạo ..................................................................................................................88 2.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới QLĐT tại các trường ĐHĐP ......92 2.6.1. Yếu tố chủ quan .........................................................................................92 2.6.2. Yếu tố khách quan......................................................................................93 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.....................................................................................95 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ VÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƯƠNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC................................97 3.1. Nguyên tắc đề xuất ......................................................................................97 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................97 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa...............................................................97 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.............................................................98 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả và khả thi............................................98 3.2. Các giải pháp thực hiện quyền tự chủ trong công tác quản lý đào tạo của các trường đại học địa phương ..................................................................98
vi 3.2.1. Đẩy mạnh phân cấp quản lý đào tạo trong nội bộ nhà trường theo hướng tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các đơn vị trực thuộc ...............................99 3.2.2. Hoàn thiện Quy chế về “Tổ chức và hoạt động của nhà trường thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội trong đào tạo” ...........................................106 3.2.3. Quản lý, phát triển chương trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của địa phương và khu vực ..........................................................................................................110 3.2.4. Đổi mới quản lý công tác tuyển sinh dựa theo nhu cầu xã hội và năng lực đào tạo của các trường đại học địa phương........................................................115 3.2.5. Tăng cường quản lý nhằm nâng cao năng lực tự chủ của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên.......................................................................................119 3.2.6. Tăng cường quản lý việc huy động các nguồn lực, đảm bảo tài chính và cơ sở vật chất phục vụ đào tạo ................................................................................129 3.2.7. Quản lý nhằm tăng cường tính hiệu quả của công tác kết nối doanh nghiệp ............................................................................................................................132 3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và khả thi của các giải pháp thực hiện quyền tự chủ trong công tác quản lý đào tạo của các trường đại học địa phương......134 3.3.1. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo nghiệm..................................134 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ...............................................................................135 3.4. Thử nghiệm một số giải pháp thực hiện quyền tự chủ trong công tác quản lý đào tạo của các trường đại học địa phương.....................................142 3.4.1. Tổ chức và phương pháp thử nghiệm ......................................................142 3.4.2. Kết quả thử nghiệm Giải pháp 3 ..............................................................143 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3...................................................................................146 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .........................................................................148 1. Kết luận ..........................................................................................................148 2. Kiến nghị ........................................................................................................150 CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN...............154 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................155 PHỤ LỤC
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CLĐT Chất lượng đào tạo CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất CTĐT Chương trình đào tạo CVHT Cố vấn học tập DH Dạy học ĐH Đại học ĐHĐP Đại học địa phương ĐT Đào tạo GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GS Giáo sư GV Giảng viên HĐT Hội đồng trường HTTC Hệ thống tín chỉ KT-XH Kinh tế - xã hội NCKH Nghiên cứu khoa học NXB Nhà xuất bản PGS Phó giáo sư QL Quản lý QLĐT Quản lý đào tạo QTĐT Quá trình đào tạo SĐH Sau đại học SV Sinh viên TP Thành phố TS Tiến sĩ TW Trung ương
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Các trường Đại học công lập được khảo sát ...................................53 Bảng 2.2: Quy mô đào tạo của các trường năm 2016-2017 ............................54 Bảng 2.3: Thống kê quy mô tuyển sinh của các trường từ năm 2015-2017 .......56 Bảng 2.4: Thực trạng công tác tuyển sinh của các trường ĐHĐP ..................57 Bảng 2.5: Thực trạng đảm bảo các yêu cầu của chương trình đào tạo............59 Bảng 2.6: Thực trạng điều kiện phục vụ quy trình tổ chức đào tạo ................61 Bảng 2.7: Thực trạng quy trình tổ chức đào tạo ..............................................62 Bảng 2.8: Thực trạng phân cấp về tổ chức và nhân sự....................................65 Bảng 2.9: Thực trạng phân cấp về quản lý chuyên môn .................................66 Bảng 2.10: Thực trạng phân cấp về quản lý tài chính và cơ sở vật chất ...........68 Bảng 2.11: Thực trạng phân cấp về quản lý hợp tác và liên kết đào tạo...........69 Bảng 2.12: Thực trạng quản lý chương trình đào tạo của nhà trường...............71 Bảng 2.13: Thực trạng quản lý tuyển sinh của nhà trường theo phân cấp quản lý hiện hành ............................................................................74 Bảng 2.14: Thực trạng tổ chức và nhân sự của nhà trường theo phân cấp quản lý hiện hành ............................................................................77 Bảng 2.15: Thực trạng quản lý tài chính, cơ sở vật chất và tài chính của nhà trường theo phân cấp quản lý hiện hành .........................................79 Bảng 2.16: Thực trạng quản lý quá trình dạy học của nhà trường theo phân cấp quản lý hiện hành......................................................................82 Bảng 2.17: Thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập và quản lý đầu ra .....84 Bảng 2.18: Thực trạng quản lý hợp tác và liên kết đào tạo của nhà trường theo phân cấp quản lý hiện hành.....................................................89 Bảng 2.19: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến QLĐT của nhà trường theo phân cấp quản lý hiện hành .........................................92 Bảng 2.20: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến QLĐT của nhà trường theo phân cấp quản lý hiện hành ..................................93 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm Giải pháp 1.................................................136
ix Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm Giải pháp 2.................................................137 Bảng 3.3: Kết quả khảo nghiệm Giải pháp 3.................................................138 Bảng 3.4: Kết quả khảo nghiệm Giải pháp 4.................................................138 Bảng 3.5: Kết quả khảo nghiệm Giải pháp 5.................................................139 Bảng 3.6: Kết quả khảo nghiệm Giải pháp 6.................................................140 Bảng 3.7: Kết quả khảo nghiệm Giải pháp 7.................................................140 Bảng 3.8: Tổng hợp kết quả khảo nghiệm các giải pháp ..............................141 Bảng 3.9: So sánh về công tác quản lý xây dựng và phát triển CTĐT trước và sau thử nghiệm .........................................................................145
x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1. Quy mô đào tạo của các trường năm 2016-2017.............................54 Biểu đồ 2.2: Tỉ lệ sinh viên nhập học của các trường từ năm 2015-2017 ...........57 Sơ đồ 3.1. Quy trình xây dựng và phát triển CTĐT của Trường ĐH Hùng Vương ….143
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của cách mạng khoa học kỹ thuật và hội nhập quốc tế, giáo dục nói chung, giáo dục đại học nói riêng ngày càng giữ vị trí quan trọng. Sự cạnh tranh giữa các nước trên thế giới hiện nay chủ yếu biển hiện là cạnh tranh kinh tế, thực chất là cạnh tranh về khoa học kỹ thuật, cạnh tranh về nhân tài mà nền tảng của nó lại là cạnh tranh về giáo dục. Giáo dục hiện đại được xem là đòn bẩy quan trọng của tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng suất lao động sản xuất. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm và coi trọng công tác giáo dục và đào tạo. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, X đã khẳng định: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu; phát triển giáo dục và đào tạo là một động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH-HĐH; là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng nhanh và bền vững. Tự chủ và phân cấp ở trường đại học là hai vấn đề luôn được các phương tiện truyền thông và bản thân các trường ĐH đề cập trong các cuộc hội nghị và hội thảo. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế của GDĐH Việt Nam, tính tự chủ và phân cấp quản lý của các thiết chế GDĐH trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, là phương thức hoạt động có tính quyết định sự thành bại của đổi mới GDĐH Việt Nam. Cần trao quyền tự chủ nhiều hơn cho các trường ĐH, cao đẳng vì đây là một xu thế tất yếu theo quy luật phát triển của thế giới trong việc phát triển giáo dục ĐH và là con đường tối ưu để giải phóng nguồn lực của các ĐH ở Việt Nam hiện nay. Tự chủ đại học, cao đẳng phụ thuộc rất nhiều vào các điều kiện kinh tế - xã hội, chính trị, văn hóa và truyền thống quản lý giáo dục. Trong những năm gần đây, nền giáo dục Việt Nam đã có những đổi mới mạnh mẽ, tiến hành phân cấp, giao quyền tự chủ cho các trường trên nhiều mặt. Nhiều văn bản chỉ đạo của
2 Nhà nước về vấn đề này cho thấy giáo dục Việt Nam nói chung, giáo dục ĐH Việt Nam nói riêng đã có những bước đột phá trong cung cách quản lý, tiến gần với xu thế phát triển giáo dục của các nước tiên tiến trên thế giới. Thay vì kiểm soát trực tiếp, can thiệp sâu vào các hoạt động của trường, Nhà nước đã có những văn bản chỉ đạo, định hướng và tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các trường ĐH, CĐ từng bước tự chủ và phát triển tương đối toàn diện: tài chính, nhân sự, chương trình đào tạo, thực hiện nghiên cứu, phương pháp giảng dạy, tự đánh giá đảm bảo chất lượng, liên kết hỗ trợ việc làm, cấp học bổng cho sinh viên... trong đó, Nghị quyết số 14/2005/NQCP của Chính phủ về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục ĐH Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 có thể xem là văn bản chỉ đạo mang tính toàn diện, triệt để và sâu sắc nhất từ trước tới nay về đổi mới giáo dục ĐH Việt Nam. Tuy nhiên sự yếu kém trong quản lý nhà nước về giáo dục cần được khắc phục triệt để thông qua việc “đổi mới cơ chế và phương thức quản lý giáo dục theo hướng phân cấp một cách hợp lý nhằm giải phóng và phát huy mạnh mẽ tiềm năng, sức sáng tạo, tính chủ động và tự chịu trách nhiệm của mỗi cấp và mỗi cơ sở giáo dục, giải quyết một cách có hiệu quả những bất cập của toàn hệ thống trong quá trình phát triển” (Nguồn: Quyết định của Chính phủ về giáo dục). Tuy nhiên, tự chủ đến đâu và phân cấp đến mức độ nào vẫn chưa được giải đáp một cách thỏa đáng. Đó là những lí do lựa chọn đề tài luận án: “Quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lí luận, luận án đánh giá thực trạng công tác quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của một số trường đại học địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp khoa học, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả của công tác này trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý đào tạo của các trường đại học địa phương hiện nay.
3 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Tự chủ gắn với trách nhiệm xã hội là xu thế tất yếu của các trường ĐH trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Tuy nhiên, QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội trong các trường ĐHĐP (được khảo sát) còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu cơ bản của tự chủ đại học. Cụ thể là hạn chế trong thực trạng phân cấp QLĐT và thực trạng QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP theo phân cấp quản lý hiện hành. Nếu đề xuất được các giải pháp QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội một cách đồng bộ và phù hợp, đáp ứng yêu cầu cơ bản của đổi mới giáo dục thì sẽ tác động tích cực đến việc nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực phục vụ hiệu quả nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa địa phương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về phân cấp quản lý, quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội; đào tạo và quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương. 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội trong các trường đại học địa phương ở Việt Nam. 5.3. Đề xuất các giải pháp nhằm tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong công tác quản lý đào tạo. 5.4. Tổ chức khảo nghiệm và thử nghiệm tính cấp thiết và khả thi của một số giải pháp được đề xuất trong luận án. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung nghiên cứu Quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội. 6.2. Về địa bàn nghiên cứu Tập trung nghiên cứu tại 4 trường ĐHĐP của miền Bắc, có những tương đồng về lịch sử hình thành cũng như điều kiện phát triển, bao gồm: Trường Đại
4 học Tân Trào (tỉnh Tuyên Quang), Trường Đại học Hùng Vương (tỉnh Phú Thọ), Trường Đại học Hồng Đức (tỉnh Thanh Hóa) và Trường Đại học Hải Phòng (TP. Hải Phòng). 6.3. Về đối tượng khảo sát Khảo sát ý kiến 126 đối tượng thuộc 4 trường ĐHĐP nói trên. Trong đó: - Các chủ thể quản lý là 4 hiệu trưởng; - 4 phó hiệu trưởng phụ trách đào tạo, 16 lãnh đạo phòng chức năng, 20 lãnh đạo khoa và 82 giảng viên. 6.4. Về thời gian nghiên cứu Khảo sát thực trạng QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP từ năm 2014 đến năm 2018. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu đề tài 7.1.1. Tiếp cận hệ thống QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của trường ĐHĐP bao gồm các thành tố có mối liên hệ và quan hệ với nhau. Luận án sử dụng cách tiếp cận hệ thống nhằm xem xét các mối quan hệ giữa các thành tố trong QLĐT của các trường, đồng thời chỉ ra những thành tố có tính chất quan trọng, chi phối thành tố khác. 7.1.2. Tiếp cận phức hợp Luận án nghiên cứu các giải pháp QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP trên cơ sở bao quát đầy đủ các thành tố cấu thành QLĐT, xem xét toàn diện, tổng hợp, đồng bộ và cân đối giữa đối tượng QLĐT với môi trường liên quan. 7.1.3. Tiếp cận lịch sử Luận án nghiên cứu quá trình ĐT và QLĐT của các trường từ những nền tảng ban đầu; phân tích làm rõ thực trạng và các yếu tố chi phối, những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. Trên cơ sở đó, đề ra các giải pháp có tính chất như những luận cứ khoa học nhằm áp dụng vào thực tiễn QLĐT của các trường ĐH.
5 7.1.4. Tiếp cận thực tiễn Luận án sử dụng cách tiếp cận thực tiễn nhằm làm rõ thực trạng QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP trên cơ sở hệ thống văn bản đã được các cấp bộ ngành quy định. Ngoài ra, hệ thống giải pháp đưa ra của luận án cần được khảo nghiệm và thực nghiệm về tính cấp thiết, tính khả thi gắn với thực tiễn sinh động của các trường ĐHĐP. 7.1.5. Tiếp cận so sánh Tiếp cận so sánh được sử dụng để xem xét những điểm giống và khác nhau trong QLĐT theo hướng tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP được khảo sát. Từ đó, rút ra những kinh nghiệm để có thể vận dụng vào điều kiện cụ thể của từng trường trong bối cảnh hiện nay. 7.1.6. Tiếp cận theo mô hình CIPO QLĐT theo tiếp cận CIPO là xem xét tác động đến quá trình đào tạo thông qua quản lý đầu vào, quá trình, đầu ra và tác động của bối cảnh. Vận dụng các tiếp cận này, kết hợp với các cách tiếp cận trên, luận án đề xuất các giải pháp QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội phù hợp với điều kiện cụ thể của các trường ĐHĐP. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp và hệ thống hoá, khái quát hoá các nguồn tài liệu, văn bản trong và ngoài nước liên quan đến đề tài luận án, các công trình khoa học, tạp chí khoa học, kỷ yếu hội thảo… nhằm xây dựng và chuẩn hoá các khái niệm công cụ, hình thành khung lý thuyết về QLĐT của các trường ĐH trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp điều tra: - Điều tra cơ bản: Xây dựng bảng hỏi nhằm thu thập thông tin và số liệu: (1) Xác định thực trạng công tác QLĐT theo hướng tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường
6 ĐHĐP; phân tích các ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm của thực trạng này; (2) Nội dung, mức độ cần thiết và khả thi của các giải pháp QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội đáp ứng các yêu cầu cơ bản của đổi mới giáo dục hiện nay ở Việt Nam. - Trưng cầu ý kiến: Thực hiện qua việc trả lời vào bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp nhằm thu thập thông tin cũng như quan điểm, nhận thức, nguyện vọng của các cán bộ quản lý, GV, SV, phụ huynh, cựu sinh viên và các lực lượng xã hội có liên quan. Đây cũng là cách để kiểm tra, bổ sung, điều chỉnh những thông tin của điều tra cơ bản. * Phương pháp chuyên gia: Trực tiếp tiến hành phỏng vấn, xin ý kiến các chuyên gia (Bộ GD&ĐT, các viện nghiên cứu, các học viện và trường ĐH) hoặc gián tiếp qua bảng hỏi nhằm làm rõ thêm các vấn đề lý luận, các số liệu thống kê chưa có độ ổn định hoặc những dự báo mà số liệu nền không có hoặc không đầy đủ. Kết quả lấy ý kiến của các chuyên gia phục vụ cho hệ thống các biện pháp QLĐT của các trường đại học được khảo sát. * Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Khảo sát, nghiên cứu các vấn đề thực tiễn công tác QLĐT theo hướng tự chủ và trách nhiệm xã hội đã được các trường ĐH trong và ngoài nước áp dụng, từ đó vận dụng vào điều kiện cụ thể của các trường ĐHĐP, đề xuất những giải pháp khoa học, khả thi cho các trường. * Phương pháp thực nghiệm: Áp dụng thí điểm một số giải pháp đã đề xuất của luận án cho các trường ĐHĐP được khảo sát, từ đó tiến hành đánh giá kết quả, sự cần thiết và khả thi của giải pháp, đồng thời tiến hành xin ý kiến phản hồi từ các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm. 7.2.3. Phương pháp toán học Sử dụng tính năng của Excel trong thống kê số liệu, xây dựng bảng biểu, biểu đồ... nhằm rút ra những kết quả định lượng và định tính.
7 8. Những luận điểm cần bảo vệ 8.1. QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP là xu hướng tất yếu trong bối cảnh đổi mới giáo dục và là con đường tối ưu để phát huy tính chủ động cũng như nguồn lực của các ĐH ở Việt Nam hiện nay. 8.2. Thực trạng QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP ở Việt Nam hiện nay bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu của đổi mới, hiệu quả chưa cao. 8.3. Hệ thống các giải pháp QLĐT theo hướng tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP ở Việt Nam được luận án đề xuất sẽ khắc phục được những hạn chế, yếu kém trong thực trạng QLĐT của các trường, đồng thời đáp ứng yêu cầu cơ bản của bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 9. Những đóng góp của luận án 9.1. Về lí luận Luận án hệ thống hóa, bổ sung, làm rõ những vấn đề lí luận về phân cấp quản lý, quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội; ĐT, QLĐT, QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP ở Việt Nam. 9.2. Về thực tiễn - Luận án phân tích, đánh giá thực trạng QLĐT thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường ĐHĐP ở Việt Nam. - Xây dựng hệ thống các giải pháp QLĐT nhằm tăng cường khả năng thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường. Đây có thể coi là những luận cứ khoa học để các trường tham khảo, vận dụng vào thực tiễn. - Luận án có thể là tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý giáo dục, học viên và sinh viên của các viện nghiên cứu, học viện và các trường đại học, cao đẳng trong cả nước. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 3 chương:
8 - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục. - Chương 2: Thực trạng quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương. - Chương 3: Giải pháp quản lý đào tạo thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
9 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ VÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƯƠNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Tự chủ và trách nhiệm xã hội trong giáo dục đại học không phải là vấn đề mới, đã có rất nhiều công trình, hội thảo, hội nghị đề cập đến. Đối với Việt Nam, lý luận về tự chủ đại học đến muộn. Phải đến những những năm cuối thập niên 90 tự chủ đại học mới được nhắc đến nhiều. Có thể khái quát các công trình nghiên cứu về vấn đề của đề tài qua 2 bình diện sau đây: (1) Các nghiên cứu về phân cấp quản lý, quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học; (2) Các nghiên cứu về Quản lý đào tạo. 1.1.1. Các nghiên cứu về phân cấp quản lý, quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học Quyền tự chủ vừa là yêu cầu, vừa là điều kiện cần thiết để giáo dục đại học Việt Nam nói chung, các trường đại học nói riêng tiến hành công cuộc đổi mới, cải cách triệt để. Xung quanh vấn đề Quyền tự chủ của các trường ĐH, có thể kể tới các công trình nghiên cứu tiêu biểu sau đây: Theo “Từ điển tiếng Việt”: Tự chủ là “tự điều hành, tự quản lý mọi công việc của mình, không bị ai chi phối” [96]. Quyền tự chủ cũng được khẳng định trong Khoản 1, Điều 32, Luật Giáo dục đại học năm 2012: “Cơ sở giáo dục đại học tự chủ trong các hoạt động chủ yếu thuộc các lĩnh vực tổ chức và nhân sự, tài chính và tài sản, đào tạo, KH&CN, hợp tác quốc tế, bảo đảm chất lượng giáo dục đại học” [86]. Theo Nyborg, P. nhận định: Quyền tự chủ của các cơ sở GDĐH là khả năng hoạt động theo các lựa chọn của mình để hoàn thành sứ mạng và được xác định bởi một số quyền hạn và trách nhiệm ghi trong luật pháp [67].