Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản lý thu thuế thông qua mối quan hệ giữa kế toán tài chính và kế toán thuế

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:263

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án "Quản lý thu thuế thông qua mối quan hệ giữa kế toán tài chính và kế toán thuế" nhằm tập trung tìm ra các giới hạn của lý thuyết trước đây, đồng thời xác định những tồn tại trong thực tiễn áp dụng trong việc quản lý thu thuế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản lý thu thuế thông qua mối quan hệ giữa kế toán tài chính và kế toán thuế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH --------------------------------------------- NGUYỄN VĂN CƯƠNG QUẢN LÝ THU THUẾ THÔNG QUA MỐI QUAN HỆ GIỮA KẾ TOÁN TÀI CHÍNH VÀ KẾ TOÁN THUẾ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH --------------------------------------------- NGUYỄN VĂN CƯƠNG QUẢN LÝ THU THUẾ THÔNG QUA MỐI QUAN HỆ GIỮA KẾ TOÁN TÀI CHÍNH VÀ KẾ TOÁN THUẾ Chuyên ngành: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Mã số ngành: 9340201 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: NGND.GS.TS. NGUYỄN THANH TUYỀN Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: đề tài “Quản lý thu thuế thông qua mối quan hệ giữa kế toán tài chính và kế toán thuế” là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của Người hướng dẫn khoa học: NGND.GS.TS. Nguyễn Thanh Tuyền. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận án là trung thực và chưa có ai công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác, ngoại trừ một số kết quả được công bố trong các công trình khoa học của chính Tác giả. Tất cả những nội dung được kế thừa, tham khảo từ nguồn tài liệu khác đều được Tác giả trích dẫn đầy đủ và ghi nguồn cụ thể trong Danh mục các tài liệu tham khảo. TÁC GIẢ LUẬN ÁN NGUYỄN VĂN CƯƠNG
ii LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập, nghiên cứu để thực hiện các chuyên đề và luận án tại Trường Đại Học Kinh Tế TP. HCM. Tôi xin trân trọng cảm ơn: Lời cảm ơn chân thành đầu tiên tôi xin gửi đến quý thầy, cô của Trường Đại Học Kinh Tế TP. HCM, đặc biệt là các thầy, cô trong khoa Tài chính công đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn, truyền đạt cho tôi những kiến thức quý giá trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Tôi xin gửi lời trân trọng đặc biệt cảm ơn đến Quý Thầy: NGND.GS.TS. NGUYỄN THANH TUYỀN, người đã luôn quan tâm, hướng dẫn tôi từ quá trình thực hiện các chuyên đề đến việc hoàn thành luận án nghiên cứu sinh. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy, cô của trường Đại học, Cao đẳng, các anh, chị của các cơ quan thuế, các công ty kiểm toán và doanh nghiệp ở một số tỉnh và TP.HCM… theo phụ lục đính kèm, đã hỗ trợ tôi hoàn thành việc khảo sát và góp ý cho tôi rất nhiều trong thời gian thực hiện luận án này. Cuối cùng, Tôi xin kính chúc quý thầy, cô luôn dồi dào sức khỏe, hạnh phúc và thành công trong sự nghiệp giảng dạy cao quý của mình. Kính chúc quý anh, chị luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và luôn thành công trong công việc và cuộc sống. Xin chân thành cảm ơn. NGUYỄN VĂN CƯƠNG
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .................................................................................. xi DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................xii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ................................................................................... xiii DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC ............................................................................... xiv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................... xvi LỜI GIỚI THIỆU ............................................................................................... xviii CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................... 1 1.1. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu .....................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ...............................................3 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng thể ..............................................................3 1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể ..................................................................3 1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................3 1.3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu ................................................................4 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ..........................................................................4 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu..............................................................................4 1.4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................4 1.5. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn ........................................................5 1.5.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................5 1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................6 CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU ................................. 7 2.1. Khung khái niệm .........................................................................................7 2.1.1. Chính sách thuế, quản lý thuế và quản lý thu thuế ..............................7 2.1.2. Kế toán tài chính & kế toán thuế .......................................................12
iv 2.2. Mối quan hệ giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ..................................15 2.2.1. Mục tiêu của thuế và kế toán .............................................................15 2.2.2. Mối quan hệ giữa kế toán tài chính và kế toán thuế ..........................17 2.3. Tổng quan lý thuyết nghiên cứu ................................................................19 2.3.1. Các nghiên cứu lý thuyết trên thế giới ...............................................19 2.3.2. Các nghiên cứu lý thuyết tại Việt Nam ..............................................28 2.3.3. Đánh giá các nghiên cứu về khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế .............................................................................................42 2.3.4. Những kết quả đạt được từ các nghiên cứu trước và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu .............................................................................46 2.4. Phân tích mối quan hệ giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ...................50 2.4.1. Sự tương đồng giữa kế toán tài chính & kế toán thuế .......................50 2.4.2. Sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ...........................50 2.4.3. Các yếu tố tạo ra sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế 52 2.4.4. Phân tích mức độ khác nhau giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ..53 2.4.5. Phân tích các yếu tố tạo ra chênh lệch giữa lợi nhuận kế toán trước thuế và thu nhập chịu thuế .................................................................55 2.5. Sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu thuế .................................................................................59 2.5.1. Hiệu quả quản lý thu thuế ..................................................................59 2.5.2. Sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ảnh hưởng đến quản lý thu thuế..................................................................................59 2.6. Hệ thống các lý thuyết đã có .....................................................................59 2.6.1. Tương đồng giữa kế toán và thuế ......................................................60 2.6.2. Kế toán và thuế độc lập nhau .............................................................60 2.6.3. Kế toán dựa vào thuế .........................................................................61 2.6.4. Kế toán là cơ sở để tính thuế ..............................................................61 2.6.5. Liên kết giữa kế toán và thuế .............................................................62 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 63
v CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................................................. 64 3.1. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................64 3.2. Phương pháp nghiên cứu định tính ...........................................................64 3.2.1. Lựa chọn phương pháp ......................................................................64 3.2.2. Quy trình nghiên cứu .........................................................................66 3.2.3. Nguồn dữ liệu, phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu...............68 3.2.4. Đối tượng khảo sát trong nghiên cứu .................................................69 3.2.5. Các bước thực hiện phân tích dữ liệu ................................................69 3.2.6. Các bước khảo sát ..............................................................................70 3.3. Phân tích phương sai ANOVA (Analysis of Variance) ............................74 3.4. Mô hình Logit và Probit ............................................................................75 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................ 80 CHƯƠNG 4. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ THU THUẾ THÔNG QUA MỐI QUAN HỆ GIỮA KẾ TOÁN TÀI CHÍNH VÀ KẾ TOÁN THUẾ ............................................................................................... 81 4.1. Thực trạng về mối quan hệ giữa kế toán tài chính & kế toán thuế trong quản lý thu thuế ........................................................................................81 4.1.1. Thực trạng về môi trường hoạt động giữa kế toán và thuế ................81 4.1.2. Thực trạng về mối quan hệ giữa kế toán tài chính & kế toán thuế trong quản lý thu thuế ........................................................................83 4.1.3. Thực trạng về sự liên kết trong quản lý thu thuế giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ....................................................................................84 4.2. Những kết quả trong quản lý thu thuế thông qua quan hệ giữa kế toán tài chính & kế toán thuế.................................................................................85 4.3. Những ảnh hưởng trong quản lý thu thuế bởi tồn tại khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế. ...................................................................89 4.3.1. Những rủi ro bắt nguồn từ sự khác nhau giữa kế toán tài chính & kế toán thuế .............................................................................................89
vi 4.3.2. Ảnh hưởng của sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế đến hiệu quả quản lý thu thuế ...................................................................90 4.3.3. Nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế .....................................................................................................91 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ........................................................................................ 96 CHƯƠNG 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA KẾ TOÁN TÀI CHÍNH & KẾ TOÁN THUẾ TRONG QUẢN LÝ THU THUẾ ...................................................................................... 97 5.1. Kết quả nghiên cứu theo phương pháp định tính ......................................97 5.1.1. Đánh giá chung về đối tượng khảo sát theo số năm kinh nghiệm .....97 5.1.2. Tổng hợp chung về xác định sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế .............................................................................................98 5.1.3. Tổng hợp mức độ ảnh hưởng của sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ..................................................................................100 5.1.4. Phân tích kết quả khảo sát về xu hướng liên kết giữa kế toán - thuế ..........................................................................................................103 5.1.5. Phân tích kết quả khảo sát về Thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp ....................................................................................106 5.1.6. Nhận xét chung về kết quả nghiên cứu định tính.............................107 5.2. Kết quả nghiên cứu theo phương pháp định lượng .................................109 5.2.1. Kết quả phân tích phương sai ANOVA ...........................................109 5.2.2. Kết quả mô hình Probit và Logit......................................................112 5.2.3. Nhận xét chung về kết quả nghiên cứu theo phương pháp định lượng ..........................................................................................................114 5.3. Đánh giá chung về kết quả khảo sát ........................................................115 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ...................................................................................... 119 CHƯƠNG 6. KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH .................................... 120 6.1. Nhận xét chung, lý thuyết đề xuất và đóng góp của nghiên cứu.............120 6.1.1. Nhận xét chung ................................................................................120
vii 6.1.2. Bàn luận kết quả nghiên cứu ............................................................121 6.1.3. Xây dựng giả thuyết nghiên cứu ......................................................124 6.1.4. Một số gợi ý về mặt chính sách .......................................................128 6.1.5. Đóng góp của Luận án .....................................................................130 6.2. Tổng kết nghiên cứu và hướng xử lý các đề xuất đối với từng nhóm khác biệt ..........................................................................................................132 6.2.1. Đánh giá các nghiên cứu về sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ...........................................................................................132 6.2.2. Các yếu tố tạo ra sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ..........................................................................................................133 6.2.3. Các chỉ tiêu điển hình tạo ra chênh lệch giữa lợi nhuận kế toán trước thuế và thu nhập chịu thuế ...............................................................133 6.2.4. Tổng hợp các dạng khác biệt - Các trường hợp điển hình ...............133 6.2.5. Tổng hợp các nhóm yếu tố tạo ra chênh lệch giữa lợi nhuận kế toán trước thuế và thu nhập chịu thuế......................................................134 6.2.6. Các hướng xử lý đề xuất ..................................................................134 6.3. Giải pháp liên kết giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ........................136 6.3.1. Giải pháp liên kết trực tiếp ...............................................................136 6.3.2. Giải pháp liên kết gián tiếp ..............................................................138 6.4. Các giải pháp khắc phục sự khác biệt giữa kế toán tài chính & kế toán thuế ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu thuế .......................................139 6.4.1. Các cơ quan quản lý và các nhà hoạch định chính sách ..................139 6.4.2. Vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị khác ..............140 6.5. Hàm ý về chính sách ...............................................................................140 6.5.1. Đối với chính phủ.............................................................................140 6.5.2. Đối với Bộ Tài chính .......................................................................140 6.5.3. Đối với các cơ quan quản lý thu thuế và các đơn vị khác ..............142 6.6. Giới hạn nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ..............................142 KẾT LUẬN CHƯƠNG 6 ...................................................................................... 144
viii KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................ 146 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ........................................... 148 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 149 PHỤ LỤC 160
ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. So sánh nội dung quản lý thuế và quản lý thu thuế ..................................11 Bảng 2.2. Tổng hợp một số khái niệm liên quan đến mối quan hệ giữa KTTC & KTT ..........................................................................................................16 Bảng 2.3. Các trường hợp liên kết giữa KTTC & KTT ............................................18 Bảng 2.4. Tổng hợp các nghiên cứu lý thuyết trên thế giới ......................................27 Bảng 2.5. Tổng hợp các nghiên cứu lý thuyết ở trong nước .....................................38 Bảng 2.6. Các dạng khác biệt giữa KTTC & KTT ...................................................44 Bảng 2.7. Thuyết minh các yếu tố tạo ra sự khác biệt giữa KTTC & KTT ..............53 Bảng 3.1. Các bước thực hiện phân tích dữ liệu .......................................................69 Bảng 3.2. Thống kê số phiếu khảo sát theo số năm kinh nghiệm của 90 đối tượng tham gia khảo sát sơ bộ............................................................................70 Bảng 3.3. Thống kê số phiếu khảo sát theo số năm kinh nghiệm của 9 đối tượng tham gia khảo sát bước 2 .........................................................................71 Bảng 3.4. Thống kê số phiếu khảo sát theo số năm kinh nghiệm của 131 đối tượng tham gia khảo sát bước 3 ........................................................................74 Bảng 4.1. Thời gian nộp thuế của ASEAN-6 so với Việt Nam ................................82 Bảng 4.2. Tiến độ và mức độ giảm thời gian nộp thuế từ ngày 01/9/2014 ..............87 Bảng 5.1. Thống kê số phiếu khảo sát theo số năm kinh nghiệm của 230 đối tượng tham gia khảo sát của 03 bước.................................................................97 Bảng 5.2. Tổng hợp mức độ xác định sự khác biệt giữa KTTC & KTT (bao gồm 224 đối tượng khảo sát của 03 bước: sơ bộ, phỏng vấn sâu và phỏng vấn đại trà) ......................................................................................................99 Bảng 5.3. Tổng hợp mức độ ảnh hưởng của sự khác biệt giữa KTTC & KTT ......100 Bảng 5.4. Tổng hợp khác biệt giữa KTTC & KTT theo mức độ ảnh hưởng từ kết quả khảo sát ...........................................................................................102 Bảng 5.5. Thống kê số phiếu khảo sát theo xu hướng liên kết giữa kế toán và thuế ...............................................................................................................105
x Bảng 5.6. Thống kê số phiếu khảo sát theo thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp (giờ/năm) .........................................................................107 Bảng 5.7. Tổng hợp kết quả phân tích ANOVA theo loại hình công việc, khu vực làm viêc và kinh nghiệm làm việc .........................................................111 Bảng 6.1. Các khái niệm về xu hướng phối hợp giữa KTTC & KTT ....................126 Bảng 6.2. Các nhân tố tạo sự khác nhau giữa KTTC & KTT .................................135 Bảng 6.3. Hướng xử lý các dạng khác biệt theo nhóm nhân tố tác động ...............136 Bảng 6.4. Đề nghị xử lý các khoản chi phí không được trừ ...................................137
xi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 5.1. Kết quả khảo sát tổng hợp nhận định của các chuyên gia về 15 loại khác biệt .................................................................................................103 Biểu đồ 5.2. Kết quả khảo sát tổng hợp nhận định của các chuyên gia về xu hướng liên kết giữa kế toán và thuế ..................................................................104 Biểu đồ 5.3. Kết quả khảo sát tổng hợp nhận định của các chuyên gia về thời gian thực hiện nghĩa vụ nộp thuế...................................................................107
xii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1. Mô phỏng phương pháp bình phương nhỏ nhất có biến phụ thuộc liên tục trên tập hợp số thực .................................................................................78 Hình 3.2. Mô phỏng phương pháp bình phương nhỏ nhất có biến phụ thuộc rời rạc dưới dạng nhị phân ..................................................................................79
xiii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Phạm vi nghiên cứu KTTC ......................................................................13 Sơ đồ 2.2. Phạm vi KTT ...........................................................................................14 Sơ đồ 2.3. Các yếu tố tạo ra chênh lệch giữa LNKTTT và TNTT ...........................56 Sơ đồ 4.1. Rủi ro về thuế ...........................................................................................89 Sơ đồ 5.1. Kết quả nghiên cứu theo phương pháp định lượng ...............................109 Sơ đồ 6.1. Đánh giá các nghiên cứu về sự khác biệt giữa KTTC & KTT ..............132 Sơ đồ 6.2. Các yếu tố tạo ra sự khác biệt giữa KTTC & KTT ...............................133 Sơ đồ 6.3. Các chỉ tiêu điển hình tạo ra chênh lệch giữa LNKTTT & TNCT ........133 Sơ đồ 6.4. Tổng hợp Các yếu tố tạo ra chênh lệch giữa LNKTTT và TNTT .........134
xiv DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Phụ lục 1. Một số khái niệm liên quan đến mối quan hệ giữa KTTC & KTT ........160 Phụ lục 2.1. Bảng tổng hợp các nghiên cứu trước trên thế giới có liên quan đến đề tài nghiên cứu.........................................................................................163 Phụ lục 2.2. Bảng tổng hợp các nghiên cứu trước trong nước có liên quan đến đề tài nghiên cứu..............................................................................................169 Phụ lục 3.1. Dàn bài thảo luận chính thức ..............................................................176 Phụ lục 3.2. Bảng khảo sát kiểm tra kết quả nghiên cứu định tính .........................178 Phụ lục 3.3. Bảng khảo sát kiểm tra kết quả nghiên cứu định lượng......................181 Phụ lục 3.4. Thuyết minh các căn cứ xây dựng mô hình Logit – Probit ................185 Phụ lục 4.1. Danh sách các đối tượng khảo sát bước 1. Khảo sát sơ bộ .................189 Phụ lục 4.2. Danh sách các đối tượng khảo sát bước 2. Phỏng vấn sâu .................192 Phụ lục 4.3. Danh sách các đối tượng khảo sát bước 3. Phỏng vấn theo nhóm .....193 Phụ lục 4.4. Chi phí không được trừ (Bộ Tài chính, 2017b) ..................................198 Phụ lục 5.1. Kết quả phân tích phương sai ANOVA ..............................................199 Phụ lục 5.2. Kết quả phân tích ANOVA theo khu vực làm việc từ KB1 đến KB5 211 Phụ lục 5.3. Kết quả phân tích ANOVA theo khu vực làm việc từ KB6 đến KB10 ...............................................................................................................212 Phụ lục 5.4. Kết quả phân tích ANOVA theo khu vực làm việc từ KB11 đến KB15 ...............................................................................................................213 Phụ lục 5.5. Kết quả phân tích ANOVA theo khu vực làm việc trong nhận định về xu hướng liên kết giữa kế toán và thuế (Qiii) và thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp (Qiv) ............................................................214 Phụ lục 5.6. Kết quả phân tích ANOVA theo loại hình công việc của các đối tượng khảo sát đối với các KB1 đến KB5 .......................................................215 Phụ lục 5.7. Kết quả phân tích ANOVA theo loại hình công việc của các đối tượng khảo sát đối với các KB6 đến KB10 .....................................................217
xv Phụ lục 5.8. Kết quả phân tích ANOVA theo loại hình công việc của các đối tượng khảo sát đối với các KB10 đến KB15 ...................................................219 Phụ lục 5.9. Kết quả phân tích ANOVA theo loại hình công việc của các đối tượng khảo sát trong nhận định về xu hướng liên kết giữa kế toán và thuế (Qiii) và thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp (Qiv)...............221 Phụ lục 5.10. Kết quả phân tích ANOVA theo kinh nghiệm làm việc các đối tượng khảo sát đối với các KB1 đến KB5 .......................................................222 Phụ lục 5.11. Kết quả phân tích ANOVA theo kinh nghiệm làm việc các đối tượng khảo sát đối với các KB5 đến KB10 .....................................................223 Phụ lục 5.12. Kết quả phân tích ANOVA theo kinh nghiệm làm việc các đối tượng khảo sát đối với KB11 đến KB15 ..........................................................224 Phụ lục 5.13. Kết quả phân tích ANOVA theo kinh nghiệm làm việc của các đối tượng khảo sát trong nhận định về xu hướng liên kết giữa kế toán và thuế (Qiii) và thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp (Qiv).....225 Phụ lục 5.14. Kết quả ước lượng các mô hình Logit và Probit ...............................227 Phụ lục 6.1. Tổng hợp các dạng khác biệt Các trường hợp điển hình. ..................229 Phụ lục 6.2. Xử lý các dạng khác biệt giữa KTTC & KTT ....................................231 Phụ lục 6.3. Thuyết minh các dạng khác biệt giữa KTTC & KTT (Bộ Tài chính, 2017b) ....................................................................................................236 Phụ lục 6.4. Giả thuyết nghiên cứu chi tiết .............................................................238
xvi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ Viết Tắt Tiếng Việt Tiếng Anh AFIT Kế toán thuế thu nhập (Accounting For Income Taxes ) DN Doanh nghiệp Enterprise GAAP: Các nguyên tắc kế toán thường được Generally Accepted chấp nhận Accounting Principles GTHL Giá trị hợp lý Fair value HNX Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội Hanoi Stock Exchange HOSE Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM Ho Chi Minh Stock Exchange IAS Các Chuẩn mực kế toán quốc tế International Accounting Standards IASB Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế International Accounting Standards Board IFRS Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế International Financial Reporting Standards KB Khác biệt Differences KT Kế toán Accouting KTT Kế toán thuế Tax accouting KTTC Kế toán tài chính Financial accouting LNKT Lợi nhuận kế toán Accounting profit LNST Lợi nhuận sau thuế Profit after taxes LNTT Lợi nhuận trước thuế Profit before taxes NN Nhà nước State QLT Quản lý thuế tax administration TNCT Thu nhập chịu thuế Taxable profit TNDN Thu nhập doanh nghiệp Enterprise income
xvii TNTT Thu nhập tính thuế Taxable income TSTTNHL Tài sản thuế thu nhập hoãn lại Deferred income tax assets: TTNHH Thuế thu nhập hiện hành Current income tax TTNHL Thuế thu nhập hoãn lại Deferred income tax TTNHLPT Thuế thu nhập hoãn lại phải trả Deferred income tax liabilities UPCOM Thị trường giao dịch chứng khoán của Unlisted Public Companies công ty đại chúng chưa niêm yết VAS Chuẩn mực kế toán Việt Nam Vietnamese Accounting Standards VN Việt Nam Vietnam
xviii LỜI GIỚI THIỆU Hệ thống pháp luật thuế bao gồm hệ thống chính sách thuế và hệ thống quản lý thuế. Hệ thống pháp luật kế toán bao gồm các chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán. Hệ thống chính sách thuế bao gồm các luật về thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, tiêu thụ đặc biệt… Hệ thống quản lý thuế bao gồm luật quản lý thuế. Ngoài ra, còn có các văn bản dưới luật thuế để qui định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật như các nghị định, thông tư, quyết định của Chính phủ và Bộ Tài chính. Chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán được qui định trong Luật Kế toán, các nghị định và thông tư, quyết định qui định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật. Mỗi hệ thống có những mục tiêu khác nhau, dẫn đến sự phát sinh nhiều khác biệt giữa hai hệ thống, đặc biệt là trong công tác quản lý thu thuế. Do đó, việc xây dựng pháp luật kế toán tài chính và kế toán thuế (KTTC & KTT) trong mối quan hệ liên kết, bổ sung và phụ thuộc nhau để hạn chế các khác biệt giữa hai hệ thống, giúp giải quyết mức độ khác nhau ( khác biệt) trong thuế và kế toán là bài toán cần lời giải của các nhà nghiên cứu, các chuyên gia cùng các cơ quan soạn thảo, các nhà hoạch định, ban hành hệ thống pháp luật thuế và hệ thống pháp luật kế toán, nhằm đảm bảo hài hòa các mục tiêu của thuế và kế toán. Khác biệt giữa KTTC & KTT tạo ra chênh lệch giữa lợi nhuận kế toán trước thuế và thu nhập chịu thuế (LNKTTT & TNCT), ảnh hướng đến số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp, mặt khác, nó cũng làm gia tăng chi phí tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Hay nói cách khác, khác biệt này làm gia tăng gánh nặng thuế đối với doanh nghiệp. Đối với cơ quan thuế, khác biệt này cũng làm gia tăng chi phí hành thu do phải tăng cường công tác tuyên truyền hỗ trợ (TTHT) và công tác thanh tra, kiểm tra thuế đối với người nộp thuế. Các nội dung này sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu thuế. Hiện nay chưa có giải pháp thiết thực và lộ trình phù hợp để thu hẹp khác biệt này theo hướng phân tích lý thuyết và thực tiễn. Mục tiêu của đề tài là xác định