Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản tri rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:236

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 29
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tài chính, góp phần lành mạnh hóa tình hình tài chính, giảm thiểu tác động tiêu cực, từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các CTCP XDNY ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản tri rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam

MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................... 1 2. Những kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến luận án ....... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài......................................................................... 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 9 6. Những đóng góp mới của đề tài ..................................................................... 10 7. Kết cấu của luận án ........................................................................................... 10 Chương 1: ............................................................................................................. 11 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ RỦI RO TÀI CHÍNH VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP................ 11 1.1. TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP .................................................................................. 11 1.1.1. Khái niệm, nội dung tài chính doanh nghiệp............................................... 11 1.1.3 Tác động của rủi ro tài chính tới doanh nghiệp ............................................ 21 1.2. QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP........................ 24 1.2.1. Khái niệm, sự cần thiết phải quản trị rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp .................................................................................................................. 24 1.2.2. Nội dung quản trị rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp .......................... 28 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp .................................................................................................................. 41 1.3. KINH NGHIỆM QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM ............................ 46 1.3.1. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp ở một số nước trên thế giới ........................................................................................................... 46 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................... 57 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN XÂY DỰNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM .................. 58 2.1. TỔNG QUAN VỀ NGÀNH XÂY DỰNG VÀ CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN XÂY DỰNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ............................................................ 58 2.1.1. Tổng quan về ngành xây dựng .................................................................... 58 1
2.1.2 Tình hình tài chính chủ yếu của các CTCP XDNY .................................... 72 2.2. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CTCP XDNY Ở VIỆT NAM....................................................................................................... 93 2.2.1. Thực trạng nhận diện rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ....................... 94 2.2.2. Thực trạng đo lường và đánh giá rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ... 104 2.2.3 Thực trạng xử lý rủi ro tài chính của các CTCP XDNY ............................ 125 2.3.1 Mô hình đánh giá....................................................................................... 131 2.3.2 Những giả thiết trong mô hình nghiên cứu ................................................ 133 2.3.3 Phương pháp và quy trình .......................................................................... 135 2.3.4 Dữ liệu nghiên cứu ............................................................................ 135 2.3.5 Kết quả đạt được ........................................................................................ 135 2.3.5.1 Thống kê miêu tả và ma trận liên quan ................................................... 135 2.3.5.2 Kết quả của các mô hình hồi quy ............................................................ 137 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CTCP XDNY Ở VIỆT NAM ............................................................................. 139 2.4.1. Những kết quả đạt được ............................................................................ 140 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................ 141 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.................................................................................. 148 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN XÂY DỰNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM.. 149 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NGÀNH XÂY DỰNG VIỆT NAM ........ 149 3.1.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội trong nước và quốc tế........................................ 149 3.2. NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CẦN QUÁN TRIỆT TRONG VIỆC ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC CTCP XDNY.............................................................. 154 3.3. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CTCP XDNY Ở VIỆT NAM ............................................................................. 156 3.3.1 Xác lập và không ngừng hoàn thiện cơ sở dữ liệu thông tin phục vụ nhận diện rủi ro tài chính ............................................................................................. 156 3.3.2 Đa dạng hóa và không ngừng hoàn thiện các phương pháp và hình thức đo lường, đánh giá rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam..................... 158 2
3.3.3 Sử dụng phối hợp và đồng bộ các biện pháp xử lý rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam.................................................................................. 165 3.3.4 Những giải pháp khác ................................................................................ 173 3.4. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP ............................................ 181 3.4.1. Về phía nhà nước: ..................................................................................... 181 3.4.2. Về phía các ngân hàng thương mại ........................................................... 184 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................. 186 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 187 3
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Nhu cầu về hệ thống Quản trị rủi ro của công ty: ......................... 27 Bảng 2.1. Tốc độ tăng trưởng và giá trị ngành xây dựng giai đoạn 2010 - 2016 . 62 Bảng 2.2: Tình hình niêm yết cổ phiếu của các CTCP xây dựng giai đoạn 2006 – 2013................................................................................................. 63 Bảng 2.3: Tổng tài sản các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 theo quy mô công ty................................................................. 65 Bảng 2.4: Tổng tài sản các CTC XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 theo tính chất sở hữu vốn công ty ..................................................... 66 Bảng 2.5: Doanh thu các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 - 2015 theo quy mô doanh nghiệp ................................................................ 69 Bảng 2.6: Doanh thu các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 theo tiêu chí tính chất sở hữu ............................................................ 70 Bảng 2.7 : Số công ty thua lỗ trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015...... 71 Bảng 2.8: Hệ số nợ bình quân các CTCP XDNY trong mẫu chọn giai đoạn 2009 – 2015 ................................................................................................. 73 Bảng 2.9: Cơ cấu nợ ngắn hạn trong tổng nợ các CTCP XDNY trong mẫu chọn giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô công ty) ................................................... 75 Bảng 2.10: Đánh giá tỷ trọng đầu tư vào tài sản ngắn hạn của các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu....................................................................... 76 Bảng 2.11: Các chỉ tiêu phản ánh KNTT các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 ........................................................................... 78 Bảng 2.12: Vòng quay toàn bộ vốn các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô) ........................................................... 84 Bảng 2.13: Tỷ suất sinh lời kinh tế của tài sản (BEP) các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô) .................................... 86 Bảng 2.14: Tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu (ROE) các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu (theo tính chất sở hữu vốn) ................................................. 91 Bảng 2.16 Kết quả khảo sát những rủi ro tài chính doanh nghiệp đã gặp phải .... 94 4
Bảng 2.15 Kết quả khảo sát phương pháp nhận diện rủi ro tài chính của doanh nghiệp .......................................................................................................... 95 Bảng 2.16: Nhận diện một số rủi ro tài chính qua phân tích TCDN .............. 96 Bảng 2.17: Kết quả khảo sát các chỉ tiêu nhận diện rủi ro đòn bẩy tài chính các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu ...................................................... 98 Bảng 2.18: kết quả khảo sát nhận diện rủi ro lãi suất tại các CTCP XDNY .. 99 Bảng 2.19: Kết quả khảo sát nhận diện rủi ro thanh khoản của các CTCP XDNY ........................................................................................................ 101 Bảng 2.20: Kết quả khảo sát nhận diện rủi ro tín dụng thương mại của các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu .......................................................... 102 Bảng 2.21: Kết quả khảo sát về nắm bắt thông tin bối cảnh hoạt động của doanh nghiệp .............................................................................................. 103 Bảng 2.22: Kết quả khảo sát phương pháp doanh nghiệp sử dụng đo lường, đánh giá rủi ro tài chính .............................................................................. 105 Bảng 2.23: Kết quả khảo sát về cơ sở để doanh nghiệp đưa ra đánh giá về mức độ rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp ............................................. 106 Bảng 2.24: Mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính bình quân các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu (theo quy mô công ty) ............................................. 107 Bảng 2.25: Mô hình phân tích độ nhạy áp dụng với các khoản vay với lãi suất thả nổi ........................................................................................................ 111 Bảng 2.28: Kết quả tổng hợp sử dụng phân tích độ nhạy trong phân tích rủi ro lãi suất của các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu ................................. 111 Bảng 2.29: Tổng hợp doanh nghiệp trong mẫu chọn có hoạt động giao dịch sử dụng ngoại tệ .............................................................................................. 113 Bảng 2.30: Giả định biến động tỷ giá tới kết quả kinh doanh của CTCP xây dựng hạ tầng kỹ thuật Hồ Chí Minh (CII). .................................................. 114 Bảng 2.31: Tình hình sử dụng phân tích độ nhạy đánh giá rủi ro tỷ giá của các CTCPXDNY trong mẫu nghiên cứu ........................................................... 114 Bảng 2.32: Tổng hợp đánh giá rủi ro tỷ giá tới hoạt động của các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu..................................................................... 115 5
Bảng 2.33: Tổng hợp mức độ đánh giá rủi ro thanh khoản của các doanh nghiệp trong mẫu chọn ............................................................................... 116 Bảng 2.34: Tổng hợp đánh giá rủi ro biến động giá của các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu ................................................................................. 118 Bảng 2.35: Tổng hợp đánh giá rủi ro tín dụng của các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu .......................................................................................... 119 Bảng 2.36 : Các chỉ tiêu tài chính trong Z – score ...................................... 120 Bảng 2.37: Hệ số nguy cơ phá sản Z-score các CTCP xây dựng trong mẫu chọn giai đoạn 2009 – 2015........................................................................ 122 Bảng 2.38: Tổng hợp đánh giá nguy cơ phá sản: ........................................ 125 Bảng 2.39: Kết quả khảo sát biện pháp doanh nghiệp áp dụng xử lý rủi ro đòn bẩy tài chính ............................................................................................... 126 Bảng 2.40: Tổng hợp những giải pháp hạn chế chênh lệch thanh khoản thuần các doanh nghiệp trong mẫu chọn .............................................................. 127 Bảng 2.41: Kết quả khảo sát biện pháp doanh nghiệp sử dụng để xử lý rủi ro tài chính ..................................................................................................... 130 Bảng 2.42: Những giả thuyết của mô hình nghiên cứu ............................... 133 Bảng 2.43: Kết quả của phân tích thống kê miêu tả .................................... 136 Bảng 2.44: Ma trận liên quan giữa các biến ................................................ 137 Bảng 2.45: Kết quả chạy mô hình hồi quy .................................................. 137 Bảng 2.46: Kết quả tổng hợp đánh giá công tác quản trị rủi ro tài chính các CTCP XDNY ............................................................................................. 141 Bảng 2.47: Tỷ lệ chênh lệch giữa doanh thu, lợi nhuận thực hiện so với doanh thu, lợi nhuận kế hoạch các CTCP XDNY giai đoạn 2010 - 2015 .............. 143 Bảng 2.48: Kết quả khảo sát về mục tiêu xử lý rủi ro của doanh nghiệp........... 145 Bảng 2.49: Kết quả khảo sát nguồn lực sử dụng để xử lý rủi ro tài chính của các CTCP XDNY ....................................................................................... 146 Bảng 3.1: Số liệu kinh tế vĩ mô 2017 và dự báo 2018 - 2019...................... 149 Bảng 3.2: Giá trị ngành xây dựng và tốc độ tăng trưởng 2017 – 2021 ........ 152 Bảng 3.3: Kết quả khảo sát những khó khăn trong công tác quản trị rủi ro tài chính của doanh nghiệp .............................................................................. 157 6
Bảng 3.4: Kết quả khảo sát yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng công tác quản trị rủi ro tài chính của doanh nghiệp................................................................ 160 Bảng 3.5: Mẫu đo lường tác động của rủi ro tới hoạt động của doanh nghiệp: ....................................................................................................... 161 Bảng 3.6: Minh họa đo lường khả năng xảy ra của rủi ro. .......................... 163 Bảng 3.7: Kết quả khảo sát phương pháp sử dụng xử lý rủi ro tài chính của doanh nghiệp .............................................................................................. 166 Bảng 3.8: Kết quả khảo sát biện pháp sử dụng xử lý rủi ro tài chính của doanh nghiệp ........................................................................................................ 169 Bảng 3.9: Kết quả đề xuất hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tài chính tại doanh nghiệp .............................................................................................. 174 Bảng 3.10: Kết quả khảo sát tác động của chất lượng nguồn nhân lực tới chất lượng công tác quản trị rủi ro tài chính của doanh nghiệp .......................... 178 7
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Quy mô Tổng tài sản các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu ..... 64 Biểu đồ 2.2: Tổng tài sản các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu chọn giai đoạn 2009 – 2015 theo tính chất sở hữu vốn doanh nghiệp........................... 66 Biểu đồ 2.3: Doanh thu các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 theo quy mô doanh nghiệp ....................................................... 68 Biểu đồ 2.4: Doanh thu các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 theo tính chất sở hữu vốn ......................................................... 69 Biểu đồ 2.5: Lợi nhuận sau thuế các CTCP XDNY giai đoạn 2009 – 2015 theo quy mô doanh nghiệp ........................................................................... 71 Biểu đồ 2.6: Tỷ trọng đầu tư vào TSNH/ TTS của các CTCPXDNY trong mẫu nghiên cứu ............................................................................................ 77 Biểu đồ 2.7: KNTT các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 - 2015 ............................................................................................................. 78 Biểu đồ 2.8: KNTT hiện thời các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô doanh nghiệp)........................................................ 79 Biểu đồ 2.9: KNTT hiện thời các CTCPXDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo tính chất sở hữu vốn)......................................................... 80 Biểu đồ 2.10: KNTT nhanh các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô doanh nghiệp)........................................................ 81 Biểu đồ 2.11: KNTT nhanh các CTCP XDNYtrong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô doanh nghiệp)......................................................... 81 Biểu đồ 2.12: KNTT tức thời các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015(theo quy mô). ............................................................................ 82 Biểu đồ 2.13: KNTT tức thời các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo tính chất sở hữu vốn) .............................................. 83 Biểu đồ 2.14: Hiệu suất sử dụng vốn kinh doanh các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô). ........................................ 85 ..................................................................................................................... 85 8
Biểu đồ 2.15: Khả năng sinh lời các CTCP XDNY trong mẫu chọn giai đoạn 2009 – 2015 ................................................................................................. 86 Biểu đồ 2.16: Tỷ suất sinh lời kinh tế của tài sản (BEP) – phân loại theo quy mô công ty ................................................................................................... 87 Biểu đồ 2.17: Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn kinh doanh các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo quy mô) ........ 88 Biểu đồ 2.18: Tỷ suất lợi nhuận sau thuế vốn kinh doanh các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo tính chất sở hữu vốn) 89 Biểu đồ 2.19: Tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 ................................................................ 90 ..................................................................................................................... 90 Biểu đồ 2.20: Tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2009 – 2015 (theo tính chất vốn) ................................ 91 Biểu đồ 2.21: Mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu (theo quy mô công ty) ...................................................... 108 Biểu đồ 2.23: Biến động các chỉ tiêu tài chính trong hệ số Z-score giai đoạn 2009 - 2015 ................................................................................................ 122 Sơ đồ 3.2: Mối liên hệ giữa mục tiêu quản trị rủi ro tài chính và quy trình quản trị rủi ro tài chính ............................................................................... 159 Sơ đồ 3.3: Tổng hợp hai thành tố mức độ và tần suất xảy ra đo lường, đánh giá rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp .................................................... 163 Sơ đồ 3.4: Hành động giảm thiểu rủi ro ...................................................... 164 Sơ đồ 3.5: Cơ cấu tổ chức các doanh nghiệp thiết lập bộ phận quản trị rủi ro tài chính riêng biệt ...................................................................................... 177 9
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Tốc độ và giá trị ngành xây dựng giai đoạn 2010 – 2016............. 62 Sơ đồ 2.2Thiết kế mô hình nghiên cứu mối quan hệ giữa rủi ro tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ......................................................... 131 Sơ đồ 3.2: Mối liên hệ giữa mục tiêu quản trị rủi ro tài chính và quy trình quản trị rủi ro tài chính ............................................................................... 159 Sơ đồ 3.3: Tổng hợp hai thành tố mức độ và tần suất xảy ra đo lường, đánh giá rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp .................................................... 163 Sơ đồ 3.4: Hành động giảm thiểu rủi ro ...................................................... 164 Sơ đồ 3.5: Cơ cấu tổ chức các doanh nghiệp thiết lập bộ phận quản trị rủi ro tài chính riêng biệt ...................................................................................... 177 10
LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở bất kỳ quốc gia nào ngành xây dựng đều giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hỗ trợ các ngành khác phát triển, tạo công ăn việc làm cho người lao động và nộp thuế cho ngân sách nhà nước. Đặt biệt với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, tốc độ tăng trưởng kinh tế kéo theo nhu cầu về hạ tầng cơ sở tăng mạnh, là tiền để ngành xây dựng tăng trưởng mạnh mẽ. Ngành xây dựng là ngành có tính đặc thù cao, tính đặc thù xuất phát từ chính sản phẩm của ngành là các công trình xây dựng. Các doanh nghiệp trong ngành có nhiều khác biệt về hoạt động tài chính như nhu cầu vốn, cơ cấu nguồn vốn, tài sản, vòng quay vốn, khả năng thanh toán, ... Hoạt động của doanh nghiệp chịu tác động lớn của các biến động trong nền kinh tế như chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ của nhà nước, lãi suất, tỷ giá, sự chuyển dịch của dòng tiền, … Kéo theo đó là sự phức tạp của công tác quản trị tài chính trong doanh nghiệp. Các doanh nghiệp trong ngành xây dựng nói chung, các CTCP XDNY nói riêng có quy mô ngày càng lớn, cùng lúc triển khai thi công nhiều công trình xây dựng ở nhiều địa bàn, tình chất phức tạp ngày càng cao. Trong quá trình kinh doanh, dưới sự tác động của nhiều yếu tố cả khách quan và chủ quan, các doanh nghiệp gặp phải rủi ro là điều tất yếu khó tránh khỏi. Tuy nhiên, nếu rủi ro lớn, có tác động tiêu cực, vượt giới hạn và tầm kiểm soát sẽ làm cho doanh nghiệp thua lỗ, thậm chí đẩy doanh nghiệp tới bờ vực phá sản. Do đó, việc nhận diện, đo lường, đánh giá và xử lý rủi ro là cần thiết đối với các doanh nghiệp để đảm bảo cho sự phát triển ổn định. Trong thời gian qua các doanh nghiệp xây dựng nói chung các CTCP XDNY nói riêng đã có nhiều thành công trong hoạt động kinh doanh tuy nhiên còn tiềm ấn nhiều nguy cơ rủi ro tài chính cao như cơ cấu nguồn vốn, sử dựng đòn bầy tài chính, khả năng cân đối dòng tiền đảm bảo khả năng thanh toán, nợ phải thu khó đòi cao, hoạt động đầu tư tài chính, … việc đưa 1
ra những quyết định quản trị rủi ro tài chính để giảm thiểu những tổn thất tiềm ẩn là cần thiết, có ý nghĩa thiết thực đối với các doanh nghiệp xây dựng đặc biệt trong điều kiện nền kinh tế tiềm ẩn nhiều yếu tố gây ra bất ổn trong hoạt động của doanh nghiệp như hiện nay. Trong bối cảnh đó NCS đã chọn đề tài “Quản tri rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu. 2. Những kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến luận án Rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính từ lâu đã trở thành đề tài quan trọng không chỉ của các nhà nghiên cứu mà còn là mối quan tâm của các doanh nghiệp, các nhà hoạch định chính sách, các nhà đầu tư. Những kết quả đã nghiên cứu ở ngoài nước có liên quan đến luận án: Cuốn sách “Risk, uncertainly and profit” – Frank H.Knight, NXB Boston (Mỹ). Frank H. Knight là nhà khoa học người Mỹ có nhiều nghiên cứu về rủi ro, trong đó đặc biệt nhấn mạnh tới khía cạnh đo lường của rủi ro. “Cơ bản về quản trị rủi ro tài chính” (2005, Nhà xuất bản Wiley) của Karen A. Horcher là cuốn nghiên cứu chuyên sâu về các vấn đề liên quan đến quản trị rủi ro tài chính và các chiến lược giảm thiểu rủi ro, trong đó có đề cập tới các cách xác định khả năng gánh chịu rủi ro của một tổ chức. Lý thuyết về rủi ro tài chính và định giá chứng khoán phái sinh (2003, Nhà xuất bản Đại học Cambridge) của Jean-Philippe Bouchaud và Marc Potters: tổng kết các khái niệm liên quan đến rủi ro tài chính, phân loại rủi ro, nghiên cứu các công cụ kiểm soát rủi ro và sử dụng các công cụ thống kê để đo lường rủi ro và định giá các loại chứng khoán phái sinh. VaR: tiêu chuẩn mới để quản trị rủi ro tài chính (2006, tái bản lần thứ 3) của Phillippe Jorion: kể từ khi ra đời tới nay, VaR đã trở thành một trong những công cụ quan trọng để đo lường rủi ro. Phillippe Jorion - từng là chuyên gia tư vấn của PIMCO, WB, AIMR, Cục dữ trữ liên bang Mỹ, UN đã sử dụng 2
những kinh nghiệm thực tế kết hợp lý thuyết để nghiên cứu chuyên sâu về rủi ro hoạt động, sử dụng VaR để quản lý rủi ro trong cuốn sách này. Sách “Financial Enterprise Risk Management” của Paul Sweeting (2011) với nội dung chính giới thiệu cơ sở lý thuyết về rủi ro, các định nghĩa, cách thức xác định rủi ro, các mô hình quản trị rủi ro. Bài báo “Financial Distress Prediction in an International Context: A Review and Empirical Analysis of Altman’s Z-Score Model” do nhóm nghiên cứu Małgorzata Iwanicz-Drozdowska đến từ Ba Lan, Erkki K. Laitinen và Arto Suvas đến từ Phần Lan thực hiện khảo sát lại tính chính xác của mô hình Z-score do Edward I. Altman xây dựng, công bố năm 1968. Nhóm tác giả đã đi sâu nghiên cứu những giả định của mô hình, cơ sở xây dựng mô hình, đánh giá giá những thay đổi trong điều kiện hiện nay đối với những giả định do mô hình đưa ra. Với cả 3 mô hình do Edward I. Altman đưa ra: Mô hình Z-score cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp: Z = 0,012X1 + 0,014X2 + 0,033X3 + 0,006X4 + 0,999X5 (1) Mô hình Z’-score và Z’’-score cho các doanh nghiệp tư nhân: Z’ = 0,717 X1 + 0,847X2 + 3,107X3 + 0,420X4 + 0,998 X5 (2) Z’’ = 3.25 + 6,56X1 + 3,26 X2 + 6,72X3 + 1,05X4 (3) Trên cơ sở bộ dữ liệu lớn từ nhiều nước trên thế giới, nhóm nghiên cứu đánh giá lại tính chính xác của các mô hình và xây dựng lại biến, hệ số của mô hình cho phù hợp với hầu hết các doanh nghiệp, các quốc gia và bán sát đánh giá khó khăn tài chính, nguy cơ phá sản của doanh nghiệp trong điều kiện hiện nay. Ngoài ra còn nhiều sách tham khảo về rủi ro tài chính như “Quản trị rủi ro tài chính doanh nghiệp” của Paul Sweeting, “Cơ bản về quản trị rủi ro: hiểu, đo lường và áp dụng hiệu quả quản trị rủi ro” của Paul Hopkin, “Hướng dẫn thực hành đối với quản trị rủi ro” của Thomas S. Coleman, “Thất bại của quản trị rủi ro: vì sao thất bại và làm sao để sửa chữa” của 3
Douglas W.Hubbard cùng nhiều công trình khoa học khác đều đề cập tới vai trò của quản trị rủi ro tài chính đối với nhà quản lý doanh nghiệp cũng như các đối tượng khác, và khái quát một số điểm cơ bản đo lường rủi ro tài chính cũng như các biện pháp phòng ngừa rủi ro. Những kết quả đã nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến luận án: Ở Việt Nam cũng đã có một số công trình nghiên cứu cả về mặt lý luận và thực tiễn về rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính dưới góc độ một phần của công tác quản trị tài chính doanh nghiệp, cũng như dưới góc độ nghiên cứu chuyên sâu riêng về công tác quản trị rủi ro tài chính trong doanh nghiệp. Các tài liệu có liên quan đến quản trị rủi ro tài chính có thể kể đến như: Rủi ro tài chính, đo lường rủi ro tài chính còn được đề cập tới trong nhiều sách chuyên khảo về Quản trị tài chính doanh nghiệp như: Tài chính doanh nghiệp hiện đại (PSG.TS Trần Ngọc Thơ), Quản trị tài chính doanh nghiệp (TS. Nguyễn Minh Kiều), Quản trị tài chính doanh nghiệp (TS. Nguyễn Hải Sản) ... Cũng đã có những giáo trình, đề tài nghiên cứu chuyên sâu về quản trị rủi ro tài chính như: “Giáo trình Quản trị rủi ro” (2007) do PGS.TS Bùi Tường Trí làm chủ biên. “Quản trị rủi ro tài chính – Lý thuyết và bài tập” (2009) do TS. Nguyễn Minh Kiều làm chủ biên, có khai thác tới các khái niệm, nhận diện, đo lường rủi ro tài chính và công tác quản trị rủi ro tài chính [3]. “ Quản trị rủi ro tài chính” (2009) do TS. Nguyễn Thị Ngọc Trang làm chủ biên. Gần đây có sách“Quản trị rủi ro tài chính” do hai tác giả là TS. Nguyễn Văn Tiến và TS. Phạm Hữu Hồng Thái biên soạn và xuất bản năm 2014. Công trình đề cập nhiều hơn tới những phương pháp phòng ngừa rủi ro tài chính với những biến cố rủi ro cụ thể như rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá, rủi ro thanh khoản, rủi ro tin dụng. 4
Ngoài những tài liệu trên còn có một số công trình nghiên cứu khoa học như: “Quản trị rủi ro trong doanh nghiệp” – PGS.TS Nguyễn Thị Quy chủ biên, NXB Văn hóa – thông tin, 2008. Đề tài đề cập tới hoạt động quản trị rủi ro tài chính trong kinh doanh quốc tế với những nội dung cơ bản [10]: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh quốc tế. - Nghiên cứu các mô hình quản trị rủi ro các doanh nghiệp có thể sử dụng. - Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế trong hoạt động quản trị rủi ro và vận dụng thực tiễn vào Việt Nam. - Đề xuất các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro của doanh nghiệp, kiến nghị tầm vĩ mô tới Nhà nước trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp chủ động hơn trong phòng ngừa, hạn chế rủi ro. Đề tài được nhóm tác giả hoàn thiện công phu, sử dụng nhiều mô hình đánh giá, đo lường mức độ tác động của rủi ro tới hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, đề tài đang dừng ở đánh giá, đo lường những rủi ro đối với những doanh nghiệp chủ yếu liên quan tới hoạt động kinh doanh quốc tế do vậy dừng lại tập trung đánh giá tác động của các biến số như tỷ giá, giá cả hàng hóa và biến động của các biến vĩ mô liên quan. “Đề tài cấp bộ: Xây dựng các chỉ tiêu kiểm soát rủi ro tài chính đối với các tập đoàn kinh tế ở Việt Nam” (2011) do TS. Vũ Văn Ninh và Ths. Phạm Văn Bình làm chủ biên [6], là cuốn cẩm nang về các chỉ tiêu kiểm soát rủi ro tài chính, có đề cập nhận diện rủi ro tài chính và xây dựng các chỉ tiêu kiểm soát rủi ro tài chính đối với các tập đoàn kinh tế ở Việt Nam. Đề tài dựa trên đánh giá sâu về thực trạng tài chính của các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam, trên cơ sỏ so sánh đánh giá với các tập đoàn kinh tế tư nhân trong cùng lĩnh vực để qua đó nhận ra những khác biệt về tình hình tài chính, quản trị, điều hành. Nhóm nghiên cứu đã có những đánh giá, nhận rủi ro tài chính trong hoạt động của các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam làm tiền đề cho hoạt động xây dựng các chỉ tiêu đo lường rủi ro tài chính. 5
Điểm nhấn trong đề tài đã xây dựng được mô hình đánh giá rủi ro tài chính đôi với các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam theo hướng: - đưa ra các nhóm chỉ tiêu để đo lường rủi ro tài chính của từng doanh nghiệp trong Tập đoàn kinh tế, sau đó sử dụng ma trận rủi ro với việc đánh giá khả năng có thể xảy ra rủi ro và mức độ nguy hiểm của rủi ro đối với từng chỉ tiêu để xác định mức độ rủi ro của từng chỉ tiêu. - Nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp định lượng trong việc tính toán và đo lường giá trị của từng tiêu chí. - việc xác định mức độ nguy hiểm của rủi ro hay khả năng có thể xảy ra rủi ro đối với từng doanh nghiệp thuộc các ngành nghề khác nhau nhóm nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính để đánh giá căn cứ vào tình hình thực tế, vào ý kiến chuyên gia và cả ý kiến của nhóm nghiên cứu. Như vậy, việc đo lường, đánh giá rủi ro do đề tài đưa ra được thực hiện cả bằng phương pháp định tính và định lượng. “Đề tài cấp bộ: Quản trị rủi ro tài chính tại các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam hiện nay – Thực trạng và giải pháp” (2011) do PSG.TS Nguyễn Trọng Cơ và PGS.TS Nghiêm Thị Thà làm chủ nhiệm đề tài [7], nghiên cứu vấn đề quản trị rủi ro trong các tập đoàn kinh tế Nhà nước. Cũng nghiên cứu về rủi ro tài chính trong các Tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam nhưng nhóm tác giả đi sâu vào đánh giá thực trạng rủi ro tài chính ở các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam và đề ra những nhóm giải pháp nhằm quản trị rủi ro tài chính ở các đơn vị này. Cụ thể, đề tài làm sáng tỏ thêm những lý luận về quản trị rủi ro tài chính trong doanh nghiệp nói chung và tập đoàn nhà nước nói riêng. Đề tài đã mô tả được thực trạng quản trị rủi ro tài chính trong các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam. Cụ thể: (1) Hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về quản trị rủi ro tài chính tâp đoàn kinh tế trong điều kiện thị trường (2) Tổng kết, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tài chính tại các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam giai đoạn 2005 – 2011; phân tích đánh giá 6
những hạn chế, bất cập về quản trị rủi ro tài chính tại các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam. (3) Làm rõ mục tiêu, nguyên tắc trong quản trị rủi ro tài chính trong các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam. (4) Đề xuất các nhóm giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tài chính tại các tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam. “Quản trị rủi ro doanh nghiệp – sổ tay hướng dẫn nhận thức rủi ro” – Do Ủy ban chứng khoán Nhà nước & công ty TNHH Ernst&Young Việt Nam phối hợp phát hành năm 2012 [13]. Nhận thức được tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về quản trị rủi ro, Ủy ban chứng khoán Nhà nước và công ty TNHH Ernst&Young Việt Nam hợp tác triển khai xây dựng cuốn sổ tay về rủi ro và quản trị rủi ro doanh nghiệp. Sổ tay cung cấp cho doanh nghiệp những nhận thức chung nhất về rủi ro, cách tiếp cận rủi ro theo quan điểm truyền thống và quan điểm hiên đại, cách thức đo lường rủi ro, cách thức xử lý rủi ro nói chung. Luận án tiến sĩ của nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Bảo Hiền: “ Tăng cường quản trị rủi ro tài chính các doanh nghiệp ngành dược ở Việt Nam” (2016). Luận án đi sâu vào nghiên cứu về rủi ro tài chính, quản trị rủi ro tài chính đối với lĩnh vực nghiên cứu đặc thù là các doanh nghiệp ngành dược phẩm ở Việt Nam. Với những rủi ro đặc thù về tỷ giá về tính thanh khoản được luận án đi sâu và chỉ rõ tính đặc thù qua đó đưa ra đánh giá về thực trạng công tác quản trị rủi ro tài chính của các doanh nghiệp ngành dược phẩm niêm yết nói riêng, các doanh nghiệp ngành dược ở Việt Nam nói chung. Tác giả cũng đưa ra một số nhóm giải pháp tăng cường hiệu quả quản trị rủi ro tài chính đặc biệt với lĩnh vực đặc thù là ngành dược. Sách: “Quản trị rủi ro tài chính trong doanh nghiệp” do tác giả PGS.TS Vũ Văn Ninh và TS. Phạm Thị Thanh Hòa chủ biên phát hành tháng 1 năm 2017. Nội dung chính nhóm tác giả đề cập tới trong cuốn sách gồm: - Tổng quản về rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính trong doanh nghiệp 7
- Nhận dạng rủi ro tài chính của doanh nghiệp - Đo lường và đánh giá mức độ rủi ro tài chính của doanh nghiệp - Sản phẩm tài chính phái sinh trong phòng ngừa rủi ro tài chính của doanh nghiệp - Quản trị rủi ro lãi suất trong doanh nghiệp - Quản trị rủi ro tỷ giá trong doanh nghiệp - Quản trị rủi ro giá cả trong doanh nghiệp Những nội dung trên được nhóm tác giả trao đổi sâu sắc và có những ví dụ minh họa cụ thể. Tóm lại, rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính đã được đề cập tới trong nhiều giáo trình, công trình khoa học tuy nhiên phần lớn đang dừng lại ở nghiên cứu về lý luận, cũng đã có những đề tài nghiên cứu thực tế về quản trị rủi ro tài chính nhưng theo tìm hiểu thì chưa có đề tài nào nghiên cứu rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính cho một ngành đặc thù là ngành xây dựng, tại các CTCPXDNY ở Việt Nam. 3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tài chính, góp phần lành mạnh hóa tình hình tài chính, giảm thiểu tác động tiêu cực, từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các CTCP XDNY ở Việt Nam. Để đạt được mục đích trên, các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể của đề tài là: Thứ nhất, hệ thống và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính trong doanh nghiệp, nghiên cứu các kinh nghiệm quốc tế trong quản trị rủi ro tài chính và các bài học cho Việt nam; Thứ hai, làm rõ thực trạng quản trị rủi ro tài chính tại trong các CTCP XDNY, từ đó rút ra những kết quả đạt được và những điểm còn hạn chế tồn tại trong quản trị rủi ro; nguyên nhân của nó để có biện pháp khắc phục; Thứ ba, đề xuất các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tài chính cho các CTCP XDNY ở Việt Nam. 8
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Là rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính của các CTCP XDNY ở Việt Nam. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Về không gian: Đề tài nghiên cứu, đánh giá thực trạng rủi ro tài chính của các CTCP XDNY ở Việt Nam. Tác giả nghiên cứu chủ yếu trong phạm vi mẫu chọn là 47 công ty xây dựng tiêu biểu niêm yết ở Việt Nam. Tác giả lựa chọn các CTCP XDNY bởi đây là những doanh nghiệp có quy mô lớn, có hệ thống quản trị tương đối bài bản, tính minh bạch thông tin tốt, ngoài ra các CTCP XDNY còn tuần thủ các quy định chặt chẽ về công bố thông tin là cơ sở giúp thu thập, đánh giá đầy đủ về tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Trong số các CTCP XDNY để đảm bảo tính đồng nhất trong chuỗi số liệu so sánh, đánh giá tác giả lựa chọn những CTCP niêm yết từ trước năm 2009, qua đó lựa chọn được 47 công ty đưa vào mẫu nghiên cứu. Về thời gian: Giai đoạn nghiên cứu các CTCP XDNY là từ năm 2009- 2015. 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài Tác giả sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu truyền thống như: phân tích thống kê, so sánh, tổng hợp, phương pháp phân tích SWOT, … trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để xem xét đánh giá, giải quyết các vấn đề đặt ra trong đề tài nghiên cứu. Các số liệu báo cáo tài chính của doanh nghiệp được thu thập từ Sở giao dịch chứng khoán, được tác giả tổng hợp, thống kê sử dụng ứng dụng phần mềm EXCEL. Tác giả sử dụng phương pháp điều tra khảo sát, lập bảng hỏi, tổng hợp khảo sát gửi tới các công ty thuộc mẫu nghiên cứu về tình hình quản trị rủi ro tài chính của công ty. Các số liệu trung bình nhóm, trung bình ngành được tổng hợp dựa trên số liệu tài chính của 47 công ty trong mẫu chọn trên cơ sở các tiêu chí chia nhóm cụ thể. 9
6. Những đóng góp mới của đề tài - Luận án hệ thống hóa, làm rõ thêm những vấn đề lý luận về rủi ro tài chính, quản trị rủi ro tài chính trong doanh nghiệp. - Luận án nghiên cứu các bài học kinh nghiệm về quản trị rủi ro tài chính từ các doanh nghiệp xây dựng, các hãng tư vấn nước ngoài qua đó rút ra các bài học kinh nghiệm quan trọng trong công tác quản trị rủi ro tài chính đối với các doanh nghiệp xây dựng ở Việt Nam. - Luận án đi sâu đánh giá thực trạng rủi ro tài chính, quản trị rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu. Các đánh giá dựa trên các khía cạnh: nhận diện rủi ro, đo lường và đánh giá rủi ro, xử lý rủi ro tài chính ở các doanh nghiệp. Luận án đưa ra những kết quả trong công tác quản trị rủi ro tài chính của các CTCP XDNY trong mẫu nghiên cứu đồng thời chỉ ra những điểm hạn chế, tồn tại, nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản trị rủi ro tài chính trong các công ty này. - Trên cơ sở định hướng phát triển ngành xây dựng ở Việt Nam, đặt trong bối cảnh kinh tế - xã hội trong thời gian tới luận án đề suất một số nhóm giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và danh mục các tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận án gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro tài chính và quản trị rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam Chương 3: Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tài chính tại các CTCP XDNY ở Việt Nam 10