Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:244

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục "Phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay" trình bày các nội dung chính sau: Những vấn đề lý luận về phát triển ĐNGV trường đại học đáp ứng đổi mới GDĐH; Những vấn đề thực tiễn về phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay; Giải pháp phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ LAN HƯƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Hà Nội - 2024
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ LAN HƯƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC HIỆN NAY Ngành: Quản lý giáo dục Mã số : 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Văn Đoạt Hà Nội - 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Thị Lan Hương i
LỜI CẢM ƠN Để có được kết quả như ngày hôm nay, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến PGS. TS Đỗ Văn Đoạt - nhà khoa học đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo cho tôi trong quá trình thực hiện luận án. Tôi xin cảm ơn sâu sắc Ban Giám đốc Học viện Khoa học xã hội, Quý thầy cô Khoa Khoa học quản lý, Quý Phòng ban của Học viện đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện để tôi thực hiện luận án. Tôi xin cảm ơn chân thành các thầy, cô ở các cấp hội đồng đánh giá luận án đã chỉ bảo cho tôi những điều quý báu đề tôi hoàn thiện luận án. Xin trân trọng cảm ơn các Trường Đại học thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội, các đơn vị có liên quan đã cung cấp tài liệu; Ban Giám hiệu nhà trường, đồng nghiệp nơi tôi công tác đã luôn tạo điều kiện trong qúa trình thực hiện đề tài. Cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn bên cạnh động viên để tôi quyết tâm và nỗ lực thực hiện, hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận án Nguyễn Thị Lan Hương ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CNTT Công nghệ thông tin CNH,HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSVC Cơ sở vật chất ĐHSP Đại học Sư phạm ĐNGV Đội ngũ giảng viên ĐTB Điểm trung bình ĐTBC Điểm trung bình chung ĐTKS Đối tượng khảo sát GDĐH Giáo dục đại học GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông KHTN Khoa học tự nhiên KHCN Khoa học công nghệ KH&CN Khoa học và công nghệ KHXH&NV Khoa học xã hội và nhân văn KT-XH Kinh tế - xã hội NCKH Nghiên cứu khoa học NLSP Năng lực sư phạm Nxb Nhà xuất bản QLGD Quản lý giáo dục THPT Trung học phổ thông TB Trung bình Tr. Trang XHCN Xã hội chủ nghĩa iii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài luận án ........................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 3 3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................ 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ......................................... 4 6. Những đóng góp mới của luận án .............................................................. 8 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án .................................................... 8 8. Cấu trúc của luận án .................................................................................. 9 Chương 1 ........................................................................................................ 10 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .............................................. 10 CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ................................................ 10 1.1. Những công trình nghiên cứu về giảng viên ......................................... 10 1.1.1. Những công trình nghiên cứu ở nước ngoài ....................................... 10 1.1.2. Những công trình nghiên cứu ở Việt Nam ......................................... 12 1.2. Những công trình nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên ............ 14 1.2.1. Những công trình nghiên cứu ở nước ngoài ....................................... 14 1.2.2. Những công trình nghiên cứu ở Việt Nam ......................................... 16 1.3. Khái quát kết quả các công trình khoa học nghiên cứu liên quan và vấn đề đặt ra luận án tiếp tục giải quyết ............................................................. 24 1.3.1. Khái quát về kết quả các công trình khoa học nghiên cứu liên quan tới luận án ......................................................................................................... 24 1.3.2. Vấn đề đặt ra luận án tiếp tục giải quyết ............................................ 26 Kết luận Chương 1 ........................................................................................ 27 Chương 2 ........................................................................................................ 28 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN ............. 28 TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC ....... 28 2.1. Những vấn đề lý luận về đội ngũ giảng viên trường đại học đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ..................................................................... 28 2.1.1. Khái niệm giảng viên, đội ngũ giảng viên trường đại học ................. 28 iv
2.1.2. Đặc điểm giảng viên trường đại học .................................................. 30 2.1.3. Bối cảnh đổi mới giáo dục đại học hiện nay và những vấn đề đặt ra đối với phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học ................................................... 34 2.1.4. Những phẩm chất và năng lực của giảng viên trường đại học đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ............................................................... 45 2.2. Các vấn đề lý luận cơ bản về phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ........................................... 53 2.2.1. Khái niệm phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ..................................................................... 53 2.2.2. Lý thuyết phát triển nguồn nhân lực giáo dục .................................... 58 2.2.3. Nội dung phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ..................................................................... 64 2.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ........................................... 79 2.3.1. Ảnh hưởng từ chủ trương, chính sách đổi mới giáo dục nói chung giáo dục đại học nói riêng.................................................................................... 79 2.3.2. Ảnh hưởng từ nhiệm vụ giáo dục và đào tạo của trường đại học trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học hiện nay ................................................. 80 2.3.3. Ảnh hưởng từ phẩm chất và năng lực của cán bộ quản lý giáo dục ở trường đại học .............................................................................................. 81 2.3.4. Ảnh hưởng từ động cơ, nhu cầu trong tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện của giảng viên .............................................................................................. 82 Kết luận Chương 2 ........................................................................................ 83 Chương 3 ........................................................................................................ 85 NHỮNG VẤN ĐỀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ............... 85 GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ĐÁP ỨNG ..................... 85 ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC HIỆN NAY ........................................... 85 3.1. Khái quát về Đại học Quốc gia Hà Nội................................................. 85 3.1.1. Khái quát về sự hình thành, phát triển của Đại học Quốc gia Hà Nội 85 3.1.2. Khái quát về cơ cấu tổ chức của Đại học Quốc gia Hà Nội ............... 87 3.1.3. Tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm xã hội của Đại học Quốc gia Hà Nội............ 89 v
3.2. Khái quát chung về khảo sát thực trạng ................................................ 92 3.2.1. Mục đích khảo sát .............................................................................. 92 3.2.2. Nội dung khảo sát .............................................................................. 92 3.2.3. Khách thể, địa bàn và thời gian khảo sát............................................ 92 3.2.4. Phương pháp khảo sát ........................................................................ 92 3.2.5. Cách thức xử lý số liệu khảo sát ........................................................ 93 3.3. Thực trạng đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ..................................................................... 94 3.3.1. Thực trạng về độ tuổi và cơ cấu giới tính của đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới giáo dục đại học hiện nay ............... 94 3.3.2. Thực trạng về trình độ, học hàm, học vị của đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay ..................................................................... 98 3.4. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội .......... 109 3.4.1. Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ....................................................................................................... 109 Để đánh giá chính xác thực trạng phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay, chúng tôi sử dụng phiếu điều tra (Mục 2 - Phụ lục 1), để điều tra 80 CBQL ở 6 trường đại học thành viên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, kết quả thu được như sau: ...................... 109 3.4.2. Thực trạng công tác tuyển chọn phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ........................................................................................ 113 3.4.3. Thực trạng bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ............................................................................................................. 116 3.4.4. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ........................................................................................ 118 3.4.5. Thực trạng tạo môi trường, động lực làm việc để phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ......................................................... 121 3.4.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ........................................................................... 127 3.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................................. 129 vi
3.6. Đánh giá chung về thực trạng ............................................................. 131 3.6.1. Ưu điểm và nguyên nhân ................................................................. 131 3.6.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................. 132 Kết luận Chương 3 ...................................................................................... 135 Chương 4 ...................................................................................................... 137 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC HIỆN NAY ...... 137 4.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp .............................................................. 137 4.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính hệ thống................................................... 137 4.1.2. Nguyên tắc bảo đảm phù hợp với tính đặc thù của Đại học Quốc gia Hà Nội ....................................................................................................... 137 4.1.3. Nguyên tắc kế thừa, hiệu quả và phát triển ...................................... 139 4.1.4. Nguyên tắc phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực và kết hợp hài hòa giữa nội lực với ngoại lực ................................................................... 140 4.2. Đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ............................................................................................................. 140 4.2.1. Tổ chức thực hiện công tác quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ........................................................................... 140 4.2.2. Chỉ đạo/Thống nhất hoá trong tuyển chọn và sắp xếp, điều chỉnh sử dụng phù hợp với yêu cầu vị trí việc làm của giảng viên trong phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội .................................................. 146 4.2.3. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ........................................................................................ 150 4.2.4. Hoàn thiện chế độ chính sách tạo động lực trong quá trình phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ..................................................... 161 4.2.5. Tổ chức thanh tra, kiểm tra, đánh giá kết quả phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................... 167 4.3. Mối quan hệ của các giải pháp ............................................................ 172 4.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ............. 173 4.4.1. Tổ chức khảo nghiệm....................................................................... 173 4.4.2. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................... 174 vii
4.5. Thử nghiệm giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới giáo dục đại học ................................................. 178 4.5.1. Mục đích thử nghiệm ....................................................................... 178 4.5.2. Giả thuyết thử nghiệm ..................................................................... 179 4.5.3. Nội dung, đối tượng, lực lượng và thời gian thử nghiệm ................. 179 4.5.4. Phương pháp thử nghiệm ................................................................. 180 4.5.5. Tổ chức thử nghiệm và phân tích kết quả ........................................ 180 Kết luận Chương 4 ...................................................................................... 194 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 197 1. Kết luận ................................................................................................. 197 2. Khuyến nghị .......................................................................................... 198 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 201 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 1 viii
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Số liệu thống kê cơ bản về nhân lực ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội theo danh sách khoa học và trình độ đào tạo, tính đến ngày 31/12/2022.. ......................................................................................................................... 88 Bảng 3.2. Thống kê số lượng, độ tuổi giảng viên ........................................... 94 Bảng 3.3. Thống kê về cơ cấu giới tính của ĐNGV ....................................... 97 Bảng 3.4. Thống kê về học hàm, học vị của giảng viên ................................. 98 Bảng 3.5. Đánh giá về phẩm chất của ĐNGV ................................................ 99 Bảng 3.6. Đánh giá về năng lực của ĐNGV ................................................. 101 Bảng 3.7. Đánh giá về quy hoạch ĐNGV ..................................................... 109 Bảng 3.8. Đánh giá về công tác tuyển chọn phát triển ĐNGV ..................... 113 Bảng 3.9. Đánh giá việc bố trí, sử dụng ĐNGV ........................................... 116 Bảng 3.10. Đánh giá về đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV ..................................... 118 Bảng 3.11. Đáng giá tạo môi trường, động lực làm việc cho ĐNGV .......... 121 Bảng 3.12. Đánh giá về kiểm tra, đánh giá kết quả phát triển ĐNGV ......... 127 Bảng 3.13. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển ĐNGV............... 129 Bảng 4.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ................ 160 Bảng 4.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp ............. 161 Bảng 4.3. Kết quả và thứ bậc về tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ...................................................................................................... 163 Bảng 4.4. Các tiêu chí đánh giá mức nhận thức của giảng viên về NLSP, năng lực NCKH...................................................................................................... 168 Bảng 4.5. Các tiêu chí về bồi dưỡng nâng cao NLSP, bồi dưỡng nâng cao năng lực NCKH của giảng viên .................................................................... 170 Bảng 4.6. Khảo sát NLSP của giảng viên ở Trường Đại học KHTN và Trường Đại học KHXH&NV qua khảo sát trước khi thử nghiệm............................ 172 Bảng 4.7.Thống kê kết quả nhận thức về NLSP, năng lực NCKH của giảng viên Trường Đại học KHTN, Trường Đại học KHXH&NV sau thử nghiệm ....................................................................................................................... 175 ix
Bảng 4.8. Phân tích tần suất về kết quả nhận thức của giảng viên về NLSP, năng lực NCKH qua thử nghiệm .................................................................. 175 Bảng 4.9. Thống kê kết quả bồi dưỡng nâng cao NLSP, bồi dưỡng nâng cao năng lực NCKH của giảng viên Trường Đại học KHTN, Trường Đại học KHXH&NV sau thử nghiệm ......................................................................... 177 Bảng 4.10. Phân phối tần suất về bồi dưỡng nâng cao NLSP, bồi dưỡng nâng cao năng lực NCKH của giảng viên Trường Đại học KHTN, Trường Đại học KHXH&NV sau thử nghiệm ......................................................................... 177 x
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình 2.1. Mô hình phát triển nguồn nhân lực theo Leonard Nadler........ Error! Bookmark not defined. Sơ đồ 2.1. Nội dung phát triển ĐNGV trường đại học ................................... 78 Hình 4.1: Nội dung cơ bản về đào tạo, bồi dưỡng phát triển ĐNGV ........... 138 Biểu đồ 4.1. Tính cần thiết của các giải pháp ............................................... 161 Biểu đồ 4.2. Tính khả thi của các giải pháp .................................................. 162 Biểu đồ 4.3. Tương quan giữa mức độ cần thiết và khả thi. ......................... 164 Biểu đồ 4.4. Mức nhận thức của giảng viên ................................................. 176 Biểu đồ 4.5. So sánh về mức bồi dưỡng nâng cao NLSP, ........................... 177 xi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận án Đặc biệt khi xã hội bước sang thế kỷ XXI, đứng trước sự bùng nổ của khoa học công nghệ và xu thế hội nhập, hợp tác toàn cầu đã tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực giáo dục. Đối với giáo dục hiện nay, không dừng lại ở việc hình thành tri thức, kỹ năng nhất định cho người học mà quan trọng hơn là phải chuyển từ trang bị kiến thức đơn thuần sang phát triển năng lực, khơi dậy mọi tiềm năng của mỗi người nhằm phát huy tối đa năng lực trí tuệ, năng lực hoạt động thực tiễn nhằm đáp ứng được yêu cầu của xã hội hiện đại. Nhận thức đúng đắn xu thế phát triển của giáo dục, Đảng, Nhà nước tiếp tục khẳng định đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá, trong đó đổi mới cơ chế QLGD, phát triển ĐNGV và CBQL là khâu then chốt. Do vậy, cần thực hiện: “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục gắn với nhu cầu phát triển KT-XH, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo” [26, tr.117]. Trước nhiệm vụ đổi mới căn bản, toàn diện GDĐH, một trong những vấn đề đặt ra với công tác quản lý trường đại học là phát triển ĐNGV, đáp ứng yêu cầu mới của sự nghiệp GD&ĐT. Giảng viên phải có trình độ, nghề nghiệp, NLSP cao, có khả năng tổng hợp, khái quát hoá, tư duy sư phạm phát triển cùng với phẩm chất đạo đức và giá trị tương ứng với chuẩn nghề nghiệp. Giảng viên không chỉ dạy “cách học” mà còn dạy “phương pháp tư duy sáng tạo” cho sinh viên. Nếu giảng viên không có nghiệp vụ sư phạm sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy học và uy tín nghề nghiệp của mình. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, đặc biệt là trong đổi mới đất nước, Đảng ta đã có những chủ trương, đường lối chỉ đạo thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, trong đó xác định đội ngũ nhà giáo là nhân tố trung 1
tâm, có ý nghĩa quyết định chất lượng, hiệu quả GD&ĐT. Sinh thời, Hồ Chí Minh khẳng định: “Người thầy giáo tốt - thầy giáo xứng đáng là thầy giáo - là người vẻ vang nhất. Dù là tên tuổi không đăng trên báo, không được thưởng huân chương, song những người thầy giáo tốt là những anh hùng vô danh. Đây là một điều rất vẻ vang. Nếu không có thầy giáo dạy dỗ cho con em nhân dân, thì làm sao mà xây dựng chủ nghĩa xã hội được” [69, tr.331]. Hồ Chí Minh khẳng định: “Không có thầy giáo thì không có giáo dục,... không có giáo dục, không có cán bộ thì không nói gì đến kinh tế - văn hóa” [68, tr.184]. Theo tinh thần ấy, việc phát triển ĐNGV trường đại học, vừa là đòi hỏi khách quan, vừa có ý nghĩa quyết định đối với thực hiện nhiệm vụ đổi mới GDĐH, ảnh hưởng không nhỏ tới thành công của sự nghiệp giáo dục nước ta. Với vai trò là người kiến tạo tri thức, phát triển năng lực, phẩm chất cho sinh viên, ĐNGV đã góp phần to lớn trong đào tạo, phát triển nguồn nhân lực cho xã hội. Theo đó, phát triển ĐNGV là nhiệm vụ vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng GD&ĐT ở trường đại học. Trong tình hình hiện nay, phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đang tồn tại những bất cập cả về kế hoạch, quy hoạch phát triển ĐNGV, đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa số lượng, chất lượng và cơ cấu ĐNGV. Hơn nữa, vấn đề phát triển ĐNGV đáp ứng đổi mới GĐĐH, trong đó Đại học Quốc gia Hà Nội với vai trò và sứ mệnh của đơn vị tiên phong, được nhà nước ưu tiên đầu tư và giao cho quyền tự chủ, trách nhiệm giải trình cao. Do đó, đặt ra việc nghiên cứu phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH là vấn đề có tính cấp thiết. Ở phương diện lý luận, phát triển nguồn nhân lực nhà trường nói chung, phát triển ĐNGV trường đại học nói riêng là những phạm trù quan trọng, quyết định sự tồn tại và phát triển của trường đại học. Song, thực tế vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra cần được nghiên cứu làm sáng tỏ. Vấn đề quy hoạch, tuyển dụng, bố trí sử dụng, đào tạo và bồi dưỡng, kiểm tra, đánh giá kết quả phát triển ĐNGV trường đại học đã có các tác giả trong và ngoài nước nghiên 2
cứu ở mức độ khác nhau. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách cơ bản, hệ thống, chuyên sâu về phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay. Như vậy, lựa chọn đề tài: “Phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay” để làm luận án tiến sĩ, chuyên ngành QLGD có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề lý luận phát triển ĐNGV trường đại học và thực trạng phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội nhằm đề xuất giải pháp phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội, góp phần thực hiện Chiến lược phát triển Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Luận chứng cơ sở lý luận về phát triển ĐNGV trường đại học. - Khảo sát, đánh giá thực trạng ĐNGV, phát triển ĐNGV và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GĐĐH hiện nay. - Đề xuất những giải pháp cơ bản phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay. - Tổ chức khảo nghiệm, thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất. 3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Phát triển đội ngũ giảng viên ở cơ sở GDĐH. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH. 3.3. Phạm vi nghiên cứu 3.3.1. Giới hạn về phạm vi nội dung nghiên cứu Đề tài tiếp cận từ phương diện QLGD theo lý thuyết phát triển nguồn nhân lực của Leonard Nadler để đi sâu nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực 3
tiễn và đề xuất những giải pháp của hiệu trưởng về phát triển ĐNGV các trường đại học thành viên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội về phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay. 3.3.2. Giới hạn về phạm vi khách thể nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu CBQL nhà trường, cán bộ của một số Phòng, Khoa, Bộ môn và giảng viên ở 06 trường đại học thành viên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, gồm: Trường Đại học Ngoại ngữ; Trường Đại học Kinh tế; Trường Đại học KHXH&NV; Trường Đại học KHTN; Trường Đại học Giáo dục; Trường Đại học Công nghệ. 3.3.3. Giới hạn về phạm vi thời gian nghiên cứu Các số liệu điều tra, khảo sát của đề tài được giới hạn từ năm học 2016 - 2017 đến năm học 2022 - 2023. 4. Giả thuyết khoa học Theo Lý thuyết của Leonard Nadler (1969, Mỹ), quản lý nguồn nhân lực là nhiệm vụ quản lý trung tâm của một tổ chức, thể hiện trong việc lựa chọn, đào tạo, xây dựng và phát triển các thành viên của tổ chức. Theo đó, phát triển ĐNGV là nhiệm vụ quan trọng của các trường đại học nói chung, trong đó có các trường đại học thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. Phát triển ĐNGV đang đặt ra vấn đề như: số lượng, chất lượng, cơ cấu và môi trường làm việc. Nếu nghiên cứu đề xuất các giải pháp phát triển ĐNGV, như tổ chức quy hoạch, coi trọng tuyển chọn và sắp xếp, điều chỉnh sử dụng, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng, hoàn thiện chính sách tạo động lực thúc đẩy phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội thì có thể có số lượng, cơ cấu hợp lý, đặc biệt là nâng cao chất lượng ĐNGV đáp ứng yêu cầu của các trường đại học thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài được triển khai nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy 4
vật mácxit; quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam. Quá trình nghiên cứu, dựa trên phương pháp luận NCKH QLGD, với quan điểm lịch sử - lôgic, quan điểm hệ thống - cấu trúc, quan điểm thực tiễn và nguyên tắc tiếp cận các lý luận QLGD như: Tiếp cận lý thuyết quản lý nguồn nhân lực; tiếp cận hoạt động; tiếp cận năng lực; tiếp cận thực tiễn; tiếp cận chức năng quản lý để làm cơ sở cho việc tiếp cận đối tượng nghiên cứu, giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. Cụ thể: Tiếp cận lý thuyết phát triển nguồn nhân lực: Những khâu quy hoạch, tuyển chọn và sử dụng, đào tạo và bồi dưỡng, thực hiện chế độ chính sách, kiểm tra đánh giá liên quan đến phát triển nguồn nhân lực giảng viên về số lượng, chất lượng. Cùng với đó, sự phát triển của khoa học giáo dục, khoa học sư phạm, khoa học quản lý và của khoa học công nghệ nói chung đòi hỏi các nghiên cứu trong lĩnh vực QLGD và phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội nói riêng cũng phải tiếp cận theo quan điểm phát triển. Tiếp cận hoạt động: là sự vận dụng lý thuyết hoạt động vào việc nghiên cứu đối tượng đang được xem xét. Theo hướng tiếp cận hoạt động thì thực chất của phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay là khả năng triển khai hoạt động đội ngũ về số lượng, chất lượng và cơ cấu với những hành động cụ thể theo một trật tự lôgíc của tiến trình vận động quá trình quản lý phát triển ĐNGV đại học Tiếp cận năng lực: là xác định năng lực chung, năng lực chuyên biệt cần có, xác định những tiêu chuẩn NLSP, năng lực chuyên môn chuyên ngành của giảng viên ở trường đại học. Trên cơ sở đó, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nhằm phát triển NLSP, năng lực chuyên môn chuyên ngành cho giảng viên phù hợp với đòi hỏi của nhiệm vụ GD&ĐT ở trường đại học trong bối cảnh đổi mới GDĐH hiện nay. Luận án sử dụng tiếp cận năng lực để nhận diện, phân tích chất lượng của ĐNGV thông qua các năng lực chung, năng lực 5
riêng, NLSP, năng lực chuyên môn, năng lực NCKH, năng lực chuyên biệt khác của giảng viên đại học làm cơ sở cho công tác phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay. Tiếp cận thực tiễn: nhằm đánh giá chính xác thực trạng ĐNGV, phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực về số lượng, chất lượng và cơ cấu. Kế thừa kinh nghiệm phát triển ĐNGV trường đại học theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực của một số nước trên thế giới cũng như các nước trong khu vực; thực trạng sử dụng những giải pháp phát triển ĐNGV và các yếu tố khách quan và yếu tố chủ quan tác động tới phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng đổi mới GDĐH hiện nay để đề xuất các giải pháp phù hợp. Tiếp cận chức năng quản lý: Tiếp cận chức năng để xem xét chức năng quản lý của các chủ thể quản lý trường đại học nhằm xác định đúng những việc mà chủ thể phải làm trong phát triển ĐNGV, xác định những giải pháp cần thiết và phù hợp có thể áp dụng trong phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội phù hợp thẩm quyền, chức năng của các chủ thể quản lý các trường đại học thành viên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài được tác giả sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học giáo dục, QLGD, kết hợp lý thuyết và thực tiễn. 5.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết Sử dụng tổng hợp các phương pháp phân tích và tổng hợp các tài liệu lý luận thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài; các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; Văn kiện của Đảng, của Nhà nước về GD&ĐT; các công trình khoa học có liên quan đến việc nghiên cứu của đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. 5.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: điều tra bằng phiếu hỏi với 440 6
CBQL, giảng viên ở 06 trường đại học thành viên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội (Trường Đại học Ngoại ngữ; Trường Đại học Kinh tế; Trường Đại học KHXH&NV; Trường Đại học KHTN; Trường Đại học Giáo dục; Trường Đại học Công nghệ). Mục đích khảo sát bằng bảng hỏi là thu thập thông tin cần thiết liên quan đến thực trạng ĐNGV, hoạt động phát triển ĐNGV Đại học Quốc gia Hà Nội. Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát một số hoạt động dạy học của giảng viên và quan sát một số bước của việc quy hoạch, tư vấn tuyển chọn giảng viên của CBQL ở trường đại học nhằm thu thập thêm các thông tin cần thiết liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Phương pháp đàm thoại: Tiến hành tọa đàm, trao đổi với CBQL ở các Phòng, Khoa, Bộ môn, CBQL nhà trường, giảng viên để thu thập thêm những thông tin cần thiết liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Phương pháp tiếp cận chuẩn giảng viên: Việc qui hoạch ĐNGV; tỉ lệ giảng viên/người học và khối lượng công việc của ĐNGV được đo lường, giám sát làm căn cứ cải tiến chất lượng đào tạo, NCKH phục vụ cộng đồng; các tiêu chí tuyển dụng và lựa chọn giảng viên để bổ nhiệm, điều chuyển được xác định và phổ biến công khai; năng lực của ĐNGV được xác định, đánh giá; nhu cầu về đào tạo và phát triển chuyên môn của ĐNGV; việc quản trị theo kết quả công việc của giảng viên. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm QLGD: Tổng hợp nghiên cứu các văn bản pháp lý; các báo cáo tổng kết GD&ĐT của các trường đại học thành viên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. Phương pháp chuyên gia: Tác giả xin ý kiến góp ý, định hướng của các nhà khoa học, chuyên gia nghiên cứu trên các lĩnh vực có liên quan về hướng triển khai đề tài, những phương pháp nghiên cứu lý luận, khảo sát thực tế và tiến hành khảo sát kết quả nghiên cứu của đề tài. Phương pháp xử lý số liệu: Các số liệu được xử lý bằng phần mềm 7