Luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh: Xây dựng phương pháp và bộ công cụ hoạch định chiến lược cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:280

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Xây dựng phương pháp và bộ công cụ hoạch định chiến lược cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam" nhằm xây dựng phương pháp và bộ công cụ để hỗ trợ các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam hoạch định chiến lược phát triển tổ chức, đảm bảo phù hợp với đặc điểm và thúc đẩy sự phát triển bền vững của các hiệp hội này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh: Xây dựng phương pháp và bộ công cụ hoạch định chiến lược cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ PHẠM TIẾN DŨNG XÂY DỰNG PHƯƠNG PHÁP VÀ BỘ CÔNG CỤ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC CHO CÁC HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ NỘI - 2023
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ PHẠM TIẾN DŨNG XÂY DỰNG PHƯƠNG PHÁP VÀ BỘ CÔNG CỤ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC CHO CÁC HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 9340101.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN ĐĂNG MINH HÀ NỘI - 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Xây dựng phương pháp và bộ công cụ hoạch định chiến lược cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam” là công trình nghiên cứu của tôi, do tôi nghiên cứu và thực hiện. Các số liệu trong luận án được trích dẫn có nguồn gốc. Các kết quả trình bày trong luận án là trung thực và chưa từng được các tác giả khác công bố. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Phạm Tiến Dũng
LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập và thực hiện luận án này, tôi đã nhận được nhiều sự quan tâm, giúp đỡ, góp ý của nhiều tập thể và cá nhân trong và ngoài Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN. Tôi xin trân trọng cảm ơn các nhà khoa học và các giảng viên Viện Quản trị Kinh doanh Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội đã trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn cho tôi và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn đến PGS. TS. Nguyễn Đăng Minh – cán bộ hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn tôi về kiến thức cũng như phương pháp nghiên cứu, những ý kiến quý báu định hướng cho tôi quá trình thực hiện nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Tôi xin chân thành cảm ơn các cán bộ, nhân viên của các hiệp hội doanh nghiệp, các cơ quan đã nhiệt tình hỗ trợ, cung cấp thông tin, đóng góp ý kiến và tham gia các hoạt động nghiên cứu của Đề tài. Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của TS. Trần Duy Khanh – nguyên Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Chăn nuôi Gia cầm Việt Nam, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Đào tạo Doanh nhân APEC; TS. Phạm Minh Tú – Viện Chiến lược Ngân hàng Nhà nước; Bà Trần Thị Đẹp – nguyên chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh An Giang; Bà Bùi Thị Dung – Phó chủ tịch Hội nữ doanh nhân tỉnh An Giang; Bà Mã Thị Thanh - Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Sóc Trăng; TS. Lê Duy Bình – Giám đốc Công ty Economica; Bà Nguyễn Mỹ Thuận – Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Cần Thơ; TS. Nguyễn Thị Tòng – Tổng thư ký Hiệp hội thiết kế mẫu và sáng tạo mỹ thuật Việt Nam; Bà Chu Thị Kim Dung và Bà Nguyễn Thị Quế - cán bộ điều hành Mạng lưới Doanh nhân Toàn cầu (GBN); ông Lê Anh Văn – Hiệp hội DNNVV Việt Nam, Ông Âu Quốc Hiệu – Tổng thư ký Hiệp hội DNNVV Đà Nẵng… Sự hỗ trợ quý báu của các quý vị đã góp phần rất lớn giúp tôi có thể hoàn thành Đề tài nghiên cứu và luận án này. Xin trân trọng cảm ơn!
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 Chương 1 - TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP, PHƯƠNG PHÁP VÀ CÔNG CỤ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN TỔ CHỨC ........................................................... 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu về hiệp hội doanh nghiệp ...........................................9 1.2. Tổng quan nghiên cứu về phương pháp hoạch định chiến lược ..................13 1.2.1. Tổng quan nghiên cứu về hoạch định chiến lược ........................................13 1.2.2. Tổng quan nghiên cứu về phương pháp hoạch định chiến lược ...............21 1.2.3. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến phương pháp hoạch định chiến lược phát triển cho các tổ chức phi lợi nhuận ................................................................24 1.2.4. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cho các hiệp hội doanh nghiệp .................................................26 1.3. Tổng quan nghiên cứu về công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức...28 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ......................................................................... 35 Chương 2 - CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP VÀ CÔNG CỤ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN TỔ CHỨC ................. 39 2.1. Khái niệm và đặc điểm của hiệp hội doanh nghiệp ......................................39 2.1.1. Định nghĩa, đặc điểm và phân loại các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ..39 2.1.2. Các hoạt động chiến lược của các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam..........42 2.2. Cơ sở lý luận về chiến lược phát triển tổ chức ..............................................45 2.2.1. Khái niệm chiến lược phát triển tổ chức ......................................................45 2.2.2. Ý nghĩa và vai trò của chiến lược phát triển tổ chức ...................................47 2.2.3. Nội dung của chiến lược phát triển tổ chức .................................................48 2.3. Cơ sở lý luận về hoạch định chiến lược phát triển tổ chức .........................50
2.3.1. Khái niệm và nội dung của hoạch định chiến lược phát triển tổ chức .......50 2.3.2. Các phương pháp tiếp cận trong hoạch định chiến lược phát triển............51 2.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạch định chiến lược của các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam .......................................................................................................52 2.4. Cơ sở lý luận về phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức ..54 2.4.1. Khái niệm phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức ...........54 2.4.2. Các phương pháp và mô hình hoạch định chiến lược có thể tiếp thu nhằm xây dựng phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ...........................................................................................55 2.5. Cơ sở lý luận về công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ...........................................................................66 2.5.1. Công cụ và kỹ thuật hỗ trợ đánh giá môi trường bên ngoài bằng phân tích các lực lượng cạnh tranh .........................................................................................67 2.5.2. Công cụ hỗ trợ đánh giá năng lực và môi trường bên trong hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam .......................................................................................................68 2.5.3. Công cụ và kỹ thuật hỗ trợ định vị chiến lược .............................................74 2.5.4. Công cụ hỗ trợ hoạch định các mục tiêu và giải pháp chiến lược ..............76 2.6. Khung lý thuyết thực hiện Đề tài ....................................................................77 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ......................................................................... 79 Chương 3 - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................... 85 3.1. Phương pháp nghiên cứu trong xây dựng phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ......................85 3.1.1. Quy trình nghiên cứu .....................................................................................85 3.1.2. Khung phân tích .............................................................................................87 3.1.3. Phương pháp thu thập và phân tích thông tin ..............................................89 3.1.4. Mô tả cụ thể cách tiến hành các hoạt động nghiên cứu trong Đề tài .........92 3.2. Phương pháp áp dụng trong xây dựng Bộ công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ..............................95
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ......................................................................... 99 Chương 4 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU: XÂY DỰNG PHƯƠNG PHÁP VÀ CÔNG CỤ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN TỔ CHỨC CỦA CÁC HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP VIỆT NAM .......... 101 4.1. Phân tích bối cảnh và thực trạng chiến lược phát triển tổ chức của các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ..................................................................................101 4.1.1. Phân bố các hiệp hội doanh nghiệp tại Việt Nam ......................................101 4.1.2. Khung khổ pháp luật của Việt Nam về hiệp hội doanh nghiệp .................102 4.1.3. Thực trạng chiến lược phát triển tổ chức của các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam .........................................................................................................................103 4.2. Xây dựng phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ............................................................115 4.2.1. Nghiên cứu trường hợp ...............................................................................115 4.2.2. Xếp hạng và lựa chọn các phương pháp hoạch định chiến lược phù hợp với hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ...........................................................................119 4.2.3. Xây dựng phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam .............................................................125 4.3. Bộ công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng cho các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ..................................................................................133 4.3.1. Giới thiệu chung về Bộ công cụ ..................................................................133 4.3.2. Các bước sử dụng Bộ công cụ trong hoạch định chiến lược của hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam .........................................................................................134 4.3.3. Cách sử dụng các biểu mẫu của Bộ công cụ để thực hiện phân tích và hoạch định chiến lược .......................................................................................................135 4.3.4. Các biểu mẫu của Bộ công cụ .....................................................................140 4.3.5. Cơ sở khoa học và thực tiễn của các biểu mẫu trong Bộ công cụ .............141 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ....................................................................... 147 Chương 5 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP: THỬ NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP VÀ BỘ CÔNG CỤ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC
PHÁT TRIỂN TỔ CHỨC CỦA CÁC HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP VIỆT NAM ........................................................................................... 152 5.1. Nghiên cứu trường hợp: Thử nghiệm Phương pháp và Bộ công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam ............ 152 5.2. Kết quả hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cho HHDN DN S. trong nghiên cứu trường hợp ........................................................................................154 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ....................................................................... 196 KẾT LUẬN ........................................................................................... 197 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ......................................................................................................... 202 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................. 204 PHỤ LỤC ....................................................................................................
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Stt Ký hiệu Nguyên nghĩa 1. AHP Quy trình phân tích thứ bậc (analytic hierarchy process) 2. BCH Ban chấp hành 3. CA Độ tin cậy của thang đo (Hệ số Cronbach’s Alpha) 4. CBNV Cán bộ nhân viên Phân tích nhân tố khẳng định (Confirmatory Factor 5. CFA Analysis) Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương (Central 6. CIEM Institute of Economic Management) 7. CL Chiến lược 8. CLPT Chiến lược phát triển 9. DN Doanh nghiệp 10. DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa 11. DV Dịch vụ 12. EFA Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis) 13. FGD Thảo luận nhóm tập trung (Focus group discussion) 14. HĐ Hoạt động 15. HĐCL Hoạch định chiến lược 16. HH Hiệp hội 17. HHDN Hiệp hội doanh nghiệp 18. PCI Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh 19. PE Hiệu quả hoạch định (Planning effectiveness) 20. PGS Phó giáo sư Phương pháp tiếp cận hành động và học tập có sự tham gia 21. PLA (Participatory learning and action) 22. PP Phương pháp Phân tích cấu trúc tuyến tính (Structural Equation 23. SEM Modeling) 24. SI Thực hiện chiến lược (strategy implementation) i
Stt Ký hiệu Nguyên nghĩa Cụ thể - Đo lường được - Khả thi - Có liên quan - Có thời 25. SMART hạn (Specific - Measurable - Achievable - Relevant – Time bound) 26. SP Hoạch định chiến lược (strategic planning) Điểm mạnh - Điểm yếu - Cơ hội - Thách thức (Strength- 27. SWOT Weakness-Opportunities-Threat) Kỹ thuật xếp hạng đa tiêu chí (The Technique for Order 28. TOPSIS Preference by Similarity to Ideal Solution) 29. TP HCM Thành phố Hồ Chí Minh 30. TS Tiến sĩ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam 31. VCCI (Vietnam Chamber of Commerce and Industry) Hiệp hội Gia cầm Việt Nam (Vietnam Poultry 32. VIPA Association) 33. VN Việt Nam 34. VRIN Valuable-Rare-Imperfectly imitable-Non-substitutable ii
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1. Bảng 1. 1 Các kết quả chính từ tổng quan nghiên cứu 35 Sự khác nhau giữa hiệp hội doanh nghiệp và 2. Bảng 2. 1 41 doanh nghiệp Mô tả các hoạt động chiến lược của HHDN 3. 43 Bảng 2. 2 VN Trích đoạn khung đánh giá năng lực của 4. Bảng 2. 3 71 HHDN VN do VCCI đề xuất 5. Bảng 2. 4 Các kết quả chính về xây dựng cơ sở lý luận 79 Một số nội dung và chỉ tiêu dự kiến sử dụng 6. Bảng 2. 5 81 cho Bộ công cụ Bảng ghi chép kết quả xếp hạng các phương 7. Bảng 3. 1 pháp hoạch định chiến lược bằng Bài tập 94 Mười hạt 8. Bảng 4. 1 Thông tin phân bố các HHDN tại Việt Nam 102 Xếp hạng các tiêu chí lựa chọn phương pháp 9. Bảng 4. 2 hoạch định chiến lược phù hợp với HHDN 120 VN bằng Bài tập Mười hạt Bảng 4. 3 Trọng số của các tiêu chí được xây dựng 10. 121 bằng Bài tập Mười hạt và AHP Ma trận so sánh theo cặp được chuẩn hóa và 11. Bảng 4. 4 121 trọng số của tiêu chí do AHP tạo ra Bảng 4. 5 Xếp hạng các phương pháp hoạch định 12. 122 chiến lược bằng Bài tập Mười hạt 13. Bảng 4. 6 Mẫu số trong công thức tính vector riêng 122 Ma trận ra quyết định được chuẩn hóa 14. Bảng 4. 7 123 (Vector riêng) bằng TOPSIS Ma trận chuẩn hóa theo trọng số và Điểm 15. Bảng 4. 8 124 xếp hạng bằng TOPSIS Tổ chức thực hiện hoạch định chiến lược 16. Bảng 4. 9 138 phát triển tổ chức của HHDN VN iii
STT Bảng Nội dung Trang Cơ sở khoa học và thực tiễn của các nội dung 17. Bảng 4. 10 142 trong Bộ công cụ 18. Bảng 4. 11 Các kết quả chính của Chương 4 147 Kết quả thảo luận nhóm đánh giá phương 19. Bảng 5. 1 152 pháp và bộ công cụ Các khó khăn khi áp dụng Phương pháp và 20. Bảng 5. 2 Bộ công cụ hoạch định chiến lược phát triển 153 tổ chức cho HHDN VN Kết quả nghiên cứu trường hợp: Năng lực 21. Bảng 5. 3 hoạch định và thực hiện chiến lược của Hiệp 155 hội S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Thông tin 22. Bảng 5. 4 158 tổng quan về Hiệp hội S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Xác định tiêu chí đánh giá mức độ quan trọng của các 23. Bảng 5. 5 160 hoạt động chiến lược đối với hiệu quả quản trị chiến lược của Hiệp hội S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Vị thế của 24. Bảng 5. 6 Hiệp hội S… trong dịch vụ cung cấp thông 161 tin Kết quả nghiên cứu trường hợp: Đánh giá 25. Bảng 5. 7 166 công tác phát triển hội viên của Hiệp hội S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Đánh giá 26. Bảng 5. 8 công tác quản trị tài chính và nguồn lực của 168 Hiệp hội S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Đánh giá vị 27. Bảng 5. 9 172 thế chung của Hiệp hội S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Phân tích 28. Bảng 5. 10 giải quyết vấn đề chiến lược của Hiệp hội 175 S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Mục tiêu 29. Bảng 5. 11 182 chiến lược phát triển của Hiệp hội S… Kết quả nghiên cứu trường hợp: Cập nhật 30. Bảng 5. 12 tầm nhìn và tổng quan chiến lược phát triển 193 trong giai đoạn mới của Hiệp hội S… iv
DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung Trang Năng lực quản trị chiến lược của các HHDN 1. Hình 1. 1 11 cấp tỉnh Mối quan hệ giữa các bước của quá trình hoạch 2. Hình 2. 1 định chiến lược phát triển tổ chức cho HHDN 51 Việt Nam Kết quả tính toán xây dựng Mô hình các nhân 3. Hình 2. 2 tố ảnh hưởng tới hiệu quả hoạch định chiến 53 lược của các HHDN VN 4. Hình 2. 3 Quá trình xây dựng chiến lược 55 Quy trình ra quyết định về chiến lược theo 5. Hình 2. 4 58 STRADIN 6. Hình 2. 5 Mô hình Delta do Arnoldo C. Hax giới thiệu 61 Các bước xây dựng ma trận phân tích các yếu 7. Hình 2. 6 63 tố bên ngoài (EFE) 8. Hình 2. 7 Mô hình Con nhím 65 9. Hình 2. 8 Mô hình phân tích các lực lượng cạnh tranh 68 Minh họa kết quả đánh giá năng lực phát triển 10. Hình 2. 9 cộng đồng doanh nghiệp của Hiệp hội chăn 70 nuôi gia cầm bằng bộ công cụ 11. Hình 2. 10 Mô hình tổng quát của ma trận SWOT 75 12. Hình 2. 11 Ma trận QSPM 77 13. Hình 2. 12 Khung lý thuyết 78 Quy trình nghiên cứu xây dựng phương pháp 14. Hình 3.1 và bộ công cụ hoạch định chiến lược phát triển 87 tổ chức cho HHDN VN Khung phân tích trong xây dựng phương pháp 15. Hình 3. 2 hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cho 88 HHDN VN Khung phân tích trong xây dựng Bộ công cụ 16. Hình 3. 3 hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cho 95 HHDN VN v
STT Hình Nội dung Trang Năng lực quản trị chiến lược của các HHDN 17. Hình 4. 1 104 cấp tỉnh Vòng luẩn quẩn trong quản trị của các HHDN 18. Hình 4. 2 106 VN Mô hình tạo nguồn thu hiệu quả cho các HHDN 19. Hình 4. 3 108 VN Biểu đồ Venn: Các nguyên nhân gây ra sự thất 20. Hình 4. 4 112 bại trong việc thúc đẩy liên kết của HHDN VN Mô hình thúc đẩy – tăng cường liên kết của 21. Hình 4. 5 114 HHDN VN Chiến lược của các HHDN VN trong việc phát 22. Hình 4. 6 115 triển ngành logistic VN 23. Hình 4. 7 Định vị VIPA bằng Ma trận SWOT 116 24. Hình 4. 8 Minh họa Bản đồ chiến lược của VIPA 117 Phương pháp lựa chọn chiến lược của HHDN 25. Hình 4. 9 118 trong hỗ trợ DN phát triển hậu COVID-19 Lựa chọn giải pháp hỗ trợ DN phát triển hậu 26. Hình 4. 10 119 COVID-19 Mô hình hoạch định chiến lược phát triển tổ 27. Hình 4. 11 127 chức cho HHDN VN Lưu đồ quy trình hoạch định chiến lược phát 28. Hình 4. 12 130 triển tổ chức đề xuất cho HHDN VN vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tại Việt Nam, các hiệp hội doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam phát triển. Các hiệp hội doanh nghiệp (HHDN) hoạt động trong nền kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, thúc đẩy sự phát triển năng động và bền vững của nền kinh tế. Khi số lượng doanh nghiệp Việt Nam (VN) đang gia tăng nhanh chóng cả về số lượng và quy mô thì cũng khiến cho số HHDN và số lượng doanh nghiệp (DN) hội viên cũng tăng theo và làm tăng nhu cầu đối với dịch vụ của các HHDN. Một số hiệp hội (HH) trong nước gần đây đã phát triển mạnh và đóng vai trò quan trọng trong việc đại diện cho lợi ích của các hội viên của mình ở trong nước và quốc tế. Tổng quan nghiên cứu cho thấy dù có vai trò quan trọng, hoạt động và phát triển của các HHDN VN không được như mong đợi, hầu hết các hiệp hội vẫn còn thiếu các năng lực, kỹ năng cần thiết nhằm thu hút sự tham gia của các DN hội viên bao gồm việc hoạch định chiến lược và tiêu chuẩn ngành, cung cấp dịch vụ, thông tin cho hội viên, phản biện, góp ý xây dựng chính sách và pháp luật (VCCI và The Asia Foundation, 2015). Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là do thiếu chiến lược phát triển hiệu quả của các HH (Phạm Tiến Dũng, 2018). Năng lực của các HHDN VN bao gồm quản lý chiến lược và hoạch định chiến lược còn yếu (CIEM, Economica Vietnam, VCCI, 2011). Theo nghiên cứu “Năng lực hoạt động của các HHDN VN” năm 2013 (VCCI, 2013) của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam nay là Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cả nước có khoảng 300 HHDN các loại. Nghiên cứu tình hình chung và thực tiễn tiếp xúc cho thấy kinh nghiệm trong quản trị của các HHDN còn ít do số các HH trước đây rất nhỏ đặc biệt là quản trị tổ chức. Mặc dù các tổ chức HHDN về tên gọi không phải là DN và mục đích hoạt động không phải là kinh doanh mà thường là phi lợi nhuận, nhưng để có thể tự tồn tại, phát triển 1
và thực hiện tốt tôn chỉ và mục đích của mình thì các HH cũng phải thực hiện quản trị tổ chức, quản trị hoạt động tạo thu nhập của mình giống như các tổ chức kinh doanh là DN. Do vậy, các hoạt động quản trị của hiệp hội, trong đó có quản trị chiến lược cũng cần phải được thực hiện tốt, đảm bảo chất lượng, đáp ứng kỳ vọng của doanh nghiệp hội viên. Nhu cầu được phục vụ của DN hội viên đối với các HH đang gia tăng và phong phú về mặt hình thức trong bối cảnh phải đảm bảo sự phát triển bền vững, đòi hỏi mỗi hiệp hội, để tồn tại và phát triển, cần xây dựng cho mình chiến lược phát triển tổ chức. Hoạch định chiến lược phát triển tổ chức sẽ giúp các HH hoạt động đúng với vai trò, chức năng và nhiệm vụ của mình, dễ dàng ứng phó với sự thay đổi của thực tế. Tuy vậy, vấn đề tồn tại là hiện nay có rất ít HHDN đã xây dựng chiến lược phát triển tổ chức hoặc có chiến lược phát triển tổ chức tốt. Cụ thể, cũng theo nghiên cứu trên của VCCI, chỉ có 29% số hiệp hội tham gia nghiên cứu đã xây dựng được cho mình chiến lược phát triển hiệp hội và năng lực quản trị chiến lược của các HHDN được khảo sát cũng còn tương đối yếu kém đặc biệt là với các HHDN đa ngành cấp tỉnh (VCCI, 2013). Nguyên nhân của việc thiếu chiến lược phát triển tổ chức hiệu quả là do năng lực quản trị của các HHDN VN còn yếu cả về kỹ năng và các nguồn lực cho hoạch định chiến lược (VCCI, 2013); Các HHDN VN chưa có phương pháp hoạch định chiến lược phù hợp với đặc điểm của HH và chưa có bộ công cụ hoạch định chiến lược riêng (VCCI và The Asia Foundation, 2015). Trong khi đó, hầu hết các mô hình hay phương pháp và công cụ xây dựng chiến lược phát triển hiện nay được phát triển cho các doanh nghiệp. Khó có thể tìm được mô hình hay phương pháp xây dựng chiến lược phát triển phù hợp với điều kiện của HHDN VN đơn giản, dễ áp dụng, chi phí thấp, đảm bảo tính phù hợp, hiệu quả, có hiệu suất cao, khả thi, thu hút được sự tham gia của các bên liên quan và đem lại sự phát triển bền vững (Gratton, 2018). Các công cụ liên quan tới hoạch định chiến lược được giới thiệu nhiều, nhưng tương đối rời rạc, không đầy đủ và thiếu tính hệ thống. Các công cụ n cần phải được hệ thống hóa và phát triển một cách đầy đủ và dễ áp dụng cho các HHDN VN. 2
Về mặt lý thuyết, hiện có rất ít công bố khoa học nghiên cứu về HHDN và đặc biệt là HHDN VN. Số ít công trình này chỉ dừng ở mức độ thu thập và tổng hợp thực tiễn tốt trong phát triển hiệp hội mà không đưa ra được những căn cứ khoa học về quản trị và phát triển hiệp hội. Các phương pháp hoạch định chiến lược mà Tổng quan nghiên cứu có thể thu thập được thường chú trọng đến chiến lược kinh doanh (business strategy/ competitive strategy) (Lasserre, 2003) hay chiến lược marketing (Kotler, 2008). Những chiến lược này chỉ tập trung vào chiến lược kinh doanh của một hoặc một nhóm mặt hàng/ dịch vụ cụ thể của tổ chức/ DN hơn là hoạch định chiến lược phát triển của cả tổ chức/ doanh nghiệp trong dài hạn, đặc biệt là của các tổ chức phi lợi nhuận như HHDN. Do đó, cần thiết phải tiến hành nghiên cứu khoa học để xây dựng một phương pháp hoạch định chiến lược phù hợp với đặc điểm và yêu cầu phát triển bền vững của các hiệp hội dựa trên các lý luận về chiến lược và quản trị chiến lược. Về mặt thực tiễn, cùng với phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức cần xây dựng các công cụ để áp dụng, đảm bảo dễ sử dụng, chi phí thấp và hiệu quả. Phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức và các công cụ thực hiện phương pháp này cần đáp ứng yêu cầu là giúp các HHDN VN đáp ứng tốt nhu cầu của DN hội viên, phân tích đánh giá môi trường bên trong và bên ngoài của HHDN, chỉ ra được những ưu tiên phát triển và định hướng chiến lược của các HHDN nhằm phục vụ tốt hơn DN và đóng góp tích cực cho nền kinh tế. Hướng nghiên cứu này liên quan tới một số lĩnh vực quản trị kinh doanh như quản trị chiến lược, quản trị tổ chức, quản trị marketing… Do đó, hướng nghiên cứu phù hợp với chuyên ngành quản trị kinh doanh. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Xây dựng phương pháp và bộ công cụ để hỗ trợ các hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam hoạch định chiến lược phát triển tổ chức, đảm bảo phù hợp với đặc điểm và thúc đẩy sự phát triển bền vững của các hiệp hội này. 3
2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể 1) Đánh giá tình hình nghiên cứu, xác định khoảng trống nghiên cứu, sự cần thiết của Đề tài và xác định các kết quả nghiên cứu đi trước có thể sử dụng để xây dựng cơ sở lý luận, khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực hiện Đề tài. Mục tiêu này cần thực hiện thông qua tổng quan nghiên cứu về HHDN, chiến lược, hoạch định chiến lược, phương pháp và công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức; 2) Tổng hợp được cơ sở lý luận về các đặc điểm của HHDN VN, chiến lược phát triển tổ chức, phương pháp hoạch định chiến lược, khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực hiện xây dựng phương pháp và công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng riêng cho các HHDN VN; Xác định được các phương pháp có tiềm năng phù hợp và áp dụng được cho HHDN VN để phân tích và lựa chọn; 3) Làm rõ các đặc điểm và thực trạng chiến lược phát triển tổ chức của các HHDN VN, xác định các yêu cầu đối với phương pháp hoạch định chiến lược phát triển phù hợp với HHDN VN; 4) Lựa chọn được phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức phù hợp với HHDN VN. Từ đó xây dựng được phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng riêng cho các HHDN VN, bao gồm mô hình, quy trình và nguyên tắc hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của HHDN VN; 5) Xây dựng được Bộ công cụ hỗ trợ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng riêng cho các HHDN VN đảm bảo phù hợp với phương pháp đã xây dựng. 2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu 1) Tổng quan tình hình nghiên cứu về HHDN, chiến lược, hoạch định chiến lược phát triển tổ chức, phương pháp và công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức; 4
2) Tổng hợp và xây dựng cơ sở lý luận về đặc điểm HHDN VN, phương pháp hoạch định chiến lược có thể áp dụng cho các HHDN VN; 3) Phân tích và đánh giá thực trạng về phương pháp, công cụ và thực trạng hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của các HHDN VN; 4) Tiến hành nghiên cứu, lựa chọn kế thừa phương pháp đã có, bổ sung và xây dựng hoàn chỉnh phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng riêng cho các HHDN VN; 5) Trên cơ sở phương pháp áp dụng riêng cho HHDN VN đã xây dựng, tiếp tục xây dựng Bộ công cụ hỗ trợ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng riêng cho các HHDN VN. 3. Câu hỏi nghiên cứu 1) Lý luận liên quan tới phương pháp và công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của các HHDN? 2) Tình hình hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của các HHDN VN và yêu cầu đặt ra đối với phương pháp và công cụ phù hợp cho hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của HHDN VN? 3) Phương pháp và công cụ nào có tiềm năng áp dụng cho hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của HHDN VN? Nội dung phương pháp và công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức được xây dựng riêng cho HHDN VN? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận án là: Hoạt động hoạch định chiến lược phát triển tổ chức của các HHDN VN, bao gồm phương pháp và công cụ phục vụ công tác hoạch định này. 4.2. Phạm vi nghiên cứu • Phạm vi về nội dung: 5
+ Các nội dung lý luận và thực tiễn liên quan đến phương pháp và bộ công cụ hoạch định chiến lược phát triển tổ chức; + Chiến lược được nghiên cứu trong Đề tài này là Chiến lược phát triển tổ chức (Gratton, 2018) trong điều kiện và bối cảnh của HHDN VN (khác với “chiến lược kinh doanh”, “chiến lược cạnh tranh” hay “chiến lược marketing…). • Phạm vi về thời gian: + Dữ liệu sơ cấp 2019 – 2022: Dữ liệu thu thập từ phỏng vấn sâu để tham vấn chuyên gia, nghiên cứu trường hợp, thảo luận nhóm và kết quả đánh giá áp dụng thử nghiệm phương pháp và công cụ được xây dựng bởi Đề tài này; + Dữ liệu thứ cấp 2003 – 2022: Dữ liệu từ một số khảo sát liên quan do các đơn vị khác thực hiện và dữ liệu khảo sát từ nghiên cứu thành phần của Đề tài này. • Phạm vi về không gian: Tại các tỉnh thành của Việt Nam. 5. Đóng góp mới của luận án • Đóng góp mới về mặt lý luận: + Xây dựng được Phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức áp dụng riêng cho HHDN VN bao gồm Mô hình hoạch định chiến lược phát triển tổ chức. Đây là Phương pháp hoạch định chiến lược phát triển tổ chức đầu tiên cho các HHDN VN, đảm bảo hoàn chỉnh, toàn diện, có tính hệ thống và cấu trúc, khắc phục được tính rời rạc và không đầy đủ của các công trình tương tự trước đây. o Phương pháp này bao gồm: Mô hình hoạch định chiến lược phát triển tổ chức và Quy trình với các bước thực hiện phù hợp với đặc điểm chiến lược của các HHDN VN; 6