Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu, buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:84

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi buôn lậu buôn bán hàng cấm và thực tiễn áp dụng các quy định đó trên địa bàn thành phố Hà Nội, đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm bảo đảm xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu, buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐINH TẤT PHONG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ BUÔN LẬU, BUÔN BÁN HÀNG CẤM CỦA PHÒNG CẢNH SÁT KINH TẾ CÔNG AN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐINH TẤT PHONG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ BUÔN LẬU, BUÔN BÁN HÀNG CẤM CỦA PHÒNG CẢNH SÁT KINH TẾ CÔNG AN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8380102 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS LÊ THỊ HƢƠNG HÀ NỘI NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày… tháng … năm 2018 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Đinh Tất Phong
LỜI CẢM ƠN Thật vinh dự cho cá nhân em khi được tham gia học tập tại Học viện Hành chính Quốc gia.Em xin trân trọng bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn tới các thầy, cô giáo tại trường Học viện hành chính quốc gia, đặc biệt là PGS.TS Lê Thị Hương, Học viện Hành chính Quốc gia, đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập tại học viện cũng như trình thực hiện, hoàn thiện luận văn cao học về nội dung"Xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu, buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố HàNội" Mặc dù bản thân đã rất cố gắng, nhưng do thời gian và năng lực có hạn, chắc chắn luận văn còn nhiều thiếu sót. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy, các cô. Em xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày… tháng … năm 2018 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Đinh Tất Phong
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN................................................................................................... 3 LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ 4 MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ BUÔN LẬU VÀ BUÔN BÁN HÀNG CẤM CỦA LỰC LƢỢNG CẢNH SÁT KINH TẾ ................................................................. 8 1.1. Vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm................................. 8 1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm............. 8 1.1.2. Đặc điểm của vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm ..... 10 1.1.3. Các loại vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm .................... 11 1.2. xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm ..................... 12 1.2.1 Khái niệm và đặc điểm xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm ................................................................................................................ 12 1.2.2. Vai trò của xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm 15 1.2.3. Các hình thức xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm16 1.3. Xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của lực lượng cảnh sát kinh tế ...................................................................................................... 19 1.3.1. Thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của lực lượng Cảnh sát kinh tế .............................................................................. 19 1.3.2. Thủ tục xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của lực lượng công an .................................................................................................. 27 Tiểu kết chƣơng 1 ................................................................................................ 37 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ BUÔN LẬU VÀ BUÔN BÁN HÀNG CẤM CỦA PHÒNG CẢNH SÁT KINH TẾ . 38 CÔNG AN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................... 38 2.1. Khái quát về phòng cảnh sát kinh tế công an thành phố Hà Nội và tình hình buôn lậu và buôn bán hàng cấm trên địa bàn thành phố Hà Nội .......................... 38
2.1.1. Khái quát sự ra đời và chức năng, nhiệm vụ của lực lượng Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an TP Hà Nội ................................................................................. 38 2.1.2. Tình hình buôn lậu và buôn bán hàng cấm trên địa bàn thành phố Hà Nội.40 2.2. Kết quả xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an thành phố Hà Nội. ............................................ 43 2.2.1. Kết quả xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu ........................................... 43 2.2.2. Kết quả xử lý vi phạm hành chính về buôn bán hàng cấm ......................... 46 2.3. Đánh giá về xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an thành phố Hà Nội ............................................. 48 2.3.1. Những ưu điểm và nguyên nhân ................................................................. 48 2.3.2. Những hạn chế, khó khăn và nguyên nhân ................................................. 50 Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................................ 53 CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ BUÔN LẬU VÀ BUÔN BÁN HÀNG CẤM CỦA PHÒNG CẢNH SÁT KINH TẾ CÔNG AN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............ 54 3.1. Quan điểm tăng cường xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an thành phố Hà Nội ...................... 54 3.1.1. Tăng cường xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm phải gắn với việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân. ............................ 54 3.1.2. Tăng cường xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm phải gắn với việc với việc kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao ý thức pháp luật công vụ của cán bộ, chiến sỹ cảnh sát kinh tế về chống buôn lậu và buôn bán hàng cấm. ............................................................................................................... 55 3.1.3. Tăng cường xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm phải gắn với việc hoàn thiện quy định và thủ tục xử phạt hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm. .......................................................................................... 57 3.1.5. Tăng cường xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm phải gắn với Phát huy sự tham gia của xã hội vào phát hiện, tố giác vi phạm về buôn lậu và buôn bán hàng cấm. ........................................................................... 59
3.2. Giải pháp tăng cường xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội...................... 60 3.2.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về xử phạt hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm ......................................................................................................... 60 3.2.2. Tăng cường công tác chỉ đạo, nâng cao chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ chiến sỹ thực hiện chống buôn lậu và buôn bán hàng cấm. ... 63 3.2.3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong kiểm tra, phát hiện và xử phạt vi phạm. ..................................................................................................................... 66 3.2.5. Phát huy sự tham gia của xã hội vào phát hiện, tố giác vi phạm về buôn lậu và buôn bán hàng cấm. .......................................................................................... 69 Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................................ 73 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................... 75
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm vừa qua, sự phát triển vượt bậc của cuộc cách mạng khoa học công nghệ cùng với sự đổi mới đường lối chính sách về kinh tế của Đảng và Nhà nước ta đã thúc đẩy nền kinh tế phát triển nhanh chóng. Trên thị trường các hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá ngày càng diễn ra tấp nập, nhộn nhịp và cạnh tranh phát triển chạy theo nhu cầu, thị hiếu người tiêu dùng. Trong điều kiện đó, các loại hàng hóa từ biên giới các tỉnh biên giới đã được các đối tượng hoạt động vi phạm pháp luật thẩm lậu qua các cửa khẩu; đường tiểu ngạch từ nước ngoài về Việt Nam để tiêu thụ. Những loại hàng hóa nhập lậu do trốn thuế nhà nước không phải kiểm tra về chất lượng nên có lợi nhuận cao tạo động lực cho các đối tượng hoạt động buôn lậu. Ngoài các mặt hàng gia dụng như quần áo, giầy dép, điện tử, điện lạnh... được nhập lậu còn có những mặt hàng cấm cũng được các đối tượng nhập lậu vào Việt Nam như thuốc lá; pháo nổ; hàng công nghiệp cũ không đủ điều kiện sử dụng (rác công nghiệp) để tiêu thụ Những hoạt động này không những ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, sức khoẻ, tài sản của người tiêu dùng, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của các chủ thể kinh doanh trong nền kinh tế mà còn làm ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước, của toàn xã hội, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam, uy tín chính trị của Đảng và Nhà nuớc và làm giảm lòng tin của quần chúng nhân dân đối với Nhà nước. Đảng và Nhà nước đã đánh giá đây là một “quốc nạn” Các hoạt động buôn lậu và buôn bán hàng cấm ở nước ta đang có chiều hướng gia tăng do lợi nhuận từ các hoạt động trên rất lớn.Trước tình thế cấp thiết trên, việc đẩy mạnh công tác đấu tranh chống sản xuất và buôn lậu và buôn bán hàng cấm là một yêu cầu cấp bách đòi hỏi sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Mặt khác, công tác đấu tranh chống buôn lậu và buôn bán hàng giả còn đòi hỏi các cơ quan chức năng phải thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình. Đồng thời phải có sự phối hợp đồng bộ với các cơ quan hữu quan để đấu tranh hạn chế buôn lậu và 1
buôn bán hàng cấm. Xử phạt vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm là một biện pháp hành chính – pháp lý nhằm truy cứu trách nhiệm hành chính đối với chủ thể vi phạm, theo đó khi chủ thể vi phạm sẽ bị áp dụng các hình thức xử phạt. Ở nước ta, những năm qua, để đối phó với nạn buôn lậu và buôn bán hàng cấm, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản về xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi buôn lậu và buôn bán hàng cấm. Đến ngày 15/11/2013, Chính phủ đã pháp điển hóa, ban hành nghị định điều chỉnh tập trung về xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi buôn lậu buôn bán hàng cấm, đó là Nghị định số 185/2013/NĐ-CP về Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng. Nghị định 185/2013/NĐ-CP hướng tới việc bảo vệ có hiệu quả hơn các quyền và lợi ích hợp pháp của người kinh doanh và người tiêu dùng; góp phần đảm bảo ổn định thị trường, phát triển kinh tế xã hội và thực hiện mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nâng cao ý thức pháp luật của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Việc triển khai thực hiện Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/2013 của Chính phủ (có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2014) đã thu được nhiều kết quả quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả của công tác xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, việc triển khai thi hành Nghị định số 185/2014/NĐ-CP cũng bộc lộ một số bất cập hạn chế cần kịp thời sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước. Ngày 19/11/2015 Chính phủ đã ban hành Nghị định số124/2015/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 185/2013/NĐ-CP để xử lý những vướng mắc từ thực tiễn áp dụng các quy định trong việc xác định về hành vi “vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm” bảo đảm tính thống nhất và tính khả thi của hệ thống pháp luật Tuy vậy, thực tiễn công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu và buôn bán hàng cấm trong thời gian qua cho thấy rằng, quy định pháp luật về phát hiện, xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm còn nhiều khiếm khuyết, kẽ hở, gây khó khăn cho việc phát hiện, chứng minh vi phạm, 2
thủ tục xử phạt còn phức tạp, thiếu cơ chế đảm bảo thi hành quyết định xử phạt, nên hiệu quả răn đe thấp, công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu và buôn bán hàng cấm đạt kết quả không tương xứng với kỳ vọng và thực tiễn đòi hỏi. Hà Nội là thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, là trung tâm kinh tế thương mại lớn, là đầu mối giao thông thương mại trung chuyển hàng hóa cũng như tiêu thụ hàng hóa cao nhất trong cả nước. Hàng hóa thương mại được vận chuyển về Hà Nội từ cả đường sắt, đường bộ, đường hàng không. Do điều kiện thuận lợi đó, các đối tượng buôn lậu buôn bán hàng cấm đã coi địa bàn thành phố Hà Nội là nơi lý tưởng để tập kết vận chuyển, tiêu thụ hàng hóa vi phạm. Những năm qua, chính quyền thành phố và các đơn vị chức năng chuyên ngành đã có nhiều hoạt động tích cực nhằm tăng cường kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm về buôn lậu và buôn bán hàng cấm, thế nhưng, tình trạng buôn lậu và buôn bán hàng cấm vẫn không giảm sút, còn diễn biến phức tạp với thủ đoạn tinh vi. Thực tiễn công tác phòng chống buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội trong vấn đề xử lý vi phạm hành chính đối với hàng vi nêu trên còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Để tìm hiểu một cách có hệ thống từ phương diện lý luận đến thực tiễn về xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này trong thời gian tới, tác giả quyết định lựa chọn vấn đề “Xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn Thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Liên quan tới đề tài luận văn, có nhiều công trình nghiên cứu ở những mức độ khác nhau đã được công bố, có thể kể tới như: - Viện Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp (1980), Xử phạt vi phạm hành chính, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (mã số 85 98 008), Hà Nội. Đề tài đề cập đến một cách toàn diện về việc xây dựng một hệ thống khoa học của việc xử phạt vi phạm hành chính. Từ đó, đề tài làm nền tảng pháp lý nghiên 3
cứu áp dụng cho việc xử phạt vi phạm hành chính trên nhiều lĩnh vực khác nhau trong đó có cả lĩnh vực buôn lậu và buôn bán hàng cấm. - Vũ Thư (1996), Chế tài hành chính – Lý luận và thực tiễn. Tác giả đã đề cập sâu về nội dung chế tài hành chính cả trên phương diện lý luận và thực tiễn. Công trình nghiên cứu đã làm tài liệu tham khảo hiệu quả cho nhiều tác giả của các trường Đại học trong cả nước khi hoàn thành giáo trình Luật Hành chính như Học viện Hành chính quốc gia, Đại học Luật Hà Nội. - Bài viết “Về thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính” tại Toạ đàm khoa học về Luật xử lý vi phạm hành chính do Bộ Tư pháp tổ chức năm 2011 và bài “Hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính” đăng trên cổng thông tin điện tử của Bộ Tư pháp năm 2011 đều của Thạc sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội có đề cập đến thẩm quyền xử phạt trong pháp luật xử lý vi phạm hành chính. Các bài viết nêu trên đã đề cập đến 02 nội dung chính chính là: Những người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính và xác định thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính. - Bài viết “Hoàn thiện pháp luật về hình thức, thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính” của TS. Trần Thị Hiền, Giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, do nguyên tắc thẩm quyền xử phạt được xác định căn cứ vào mức tối đa của khung tiền phạt, dẫn đến đã làm vô hiệu hóa thẩm quyền xử phạt của các chức danh công chức không có vị trí lãnh đạo; đồng thời, thẩm quyền xử lý hành chính bị hạn chế bởi khung tiền phạt giãn cách quá xa giữa mức tối thiểu và mức tối đa, dẫn đến tình trạng dồn rất nhiều vụ việc lên cấp trên đợi xử lý, dù tính chất hành vi vi phạm không đến mức phải có sự quyết định của cấp cao hơn. Liên quan đến vấn đề sản xuất, buôn lậu và buôn bán hàng cấm có một số công trình nghiên cứu của các nhà khoa học đề cập tới ở nhiều góc độ, ví dụ: Lê Xuân Bình (1998), Chống buôn lậu và gian lận thương mại, Nguyễn Đức Bình (2000), Luận án Đấu tranh phòng, chống tội buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới. 4
Qua khảo sát, có rất ít các nghiên cứu chuyên sâu, trực tiếp về xử phạt vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm. Do vậy, từ những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về vấn đề buôn lậu và buôn bán hàng cấm, trách nhiệm hành chính, xử lý vi phạm hành chính, trên cơ sở thực tiễn công tác, tác giả chọn đề tài “Xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội” để nghiên cứu một cách có hệ thống cả về lý luận và thực tiễn vấn đề xử phạt hành chính đối với hành vi buôn lậu và buôn bán hàng cấm của lực lượng Cảnh sát kinh tế trên một địa bàn thành phố Hà Nội. Tên đề tài không trùng lắp với những công trình được công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn nghiên cứu quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi buôn lậu buôn bán hàng cấm và thực tiễn áp dụng các quy định đó trên địa bàn thành phố Hà Nội, đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm bảo đảm xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của Phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đươc mục đích trên, các nhiệm vụ nghiên cứu là: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận, pháp lý về xử lý lý vi phạm hành chính đối với hành vi buôn lậu và buôn bán hàng cấm. - Phân tích và đánh giá thực trạng thi hành pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính về buôn bán hàng lậu và buôn bán hàng cấm của lực lượng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội trên địa bàn Thành phố Hà Nội thời gian qua. - Xác lập nội dung các quan điểm, giải pháp để góp phần bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính về buôn buôn lậu và buôn bán hàng cấm của phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu quy định pháp luật hiện hành về xử phạt vi phạm 5
hành chính đối với hành vi buôn buôn lậu và buôn bán hàng cấm và thực tiễn áp dụng các quy định đó của phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Các quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính về buôn buôn lậu và buôn bán hàng cấm và thực tiễn áp dụng của phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội. - Về không gian: Trên địa bàn thành phố Hà Nội. - Về thời gian: Từ năm 2014 đến năm 2017. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu trên phương pháp luận duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác – Lê nin vào nghiên cứu vấn đề khoa học xã hội. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống trong nghiên cứu khoa học xã hội là: Phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, kết hợp quan sát thực tiễn (qua quá trình công tác) với khát quát hóa. 6. Ý nghĩa của luận văn Luận văn góp phần hoàn thiện lý luận về xử phạt hành chính trong lĩnh vực buôn buôn lậu và buôn bán hàng cấm. Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy và nghiên cứu của cán bộ giảng dạy, sinh viên trong các trường đại học luật, đại học hành chính hoặc sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho những người quan tâm, nghiên cứu về xử phạt hành chính về buôn buôn lậu và buôn bán hàng cấm. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, kết quả nghiên cứu được kết cấu gồm 3 chương, gồm: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của lực lượng cảnh sát kinh tế. Chương 2: Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội. 6
Chương 3: Phương hướng và giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm của phòng Cảnh sát kinh tế Công an thành phố Hà Nội. 7
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ BUÔN LẬU VÀ BUÔN BÁN HÀNG CẤM CỦA LỰC LƢỢNG CẢNH SÁT KINH TẾ 1.1. Vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm 1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm Khi đề cập đến pháp luật xử phạt vi phạm hành chính thì một trong những vấn đề cần được quan tâm hàng đầu là cơ sở của việc xử phạt hành chính. Cơ sở của việc xử phạt vi phạm hành chính là có hành vi vi phạm hành chính được pháp luật quy định. Việc nghiên cứu về khái niệm hành vi vi phạm hành chính vừa có ý nghĩa lý luận quan trọng vừa mang tính thực tiễn sâu sắc, bởi lẽ, chỉ khi định nghĩa được đúng về hành vi vi phạm hành chính mới có thể xác định được các vi phạm hành chính cụ thể trong từng lĩnh vực quản lý nhà nước. “Trong thực tiễn thi hành và áp dụng pháp luật hiện nay, vi phạm hành chính thường được hiểu một cách chung nhất là hành vi vi phạm các quy tắc quản lý của Nhà nước nhưng không phải là tội phạm và bị xử lý theo thủ tục hành chính do những người có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính nhà nước tiến hành mà không phải là cơ quan Tòa án với các thủ tục tư pháp. Trước khi Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính năm 1989 được Uỷ ban thường vụ Quốc hội ban hành thì các văn bản pháp luật chỉ đề cập đến khái niệm “vi cảnh”. Khái niệm này chính thức được sử dụng trong “Điều lệ xử phạt vi cảnh” ban hành kèm theo Nghị định số 143/CP của Hội đồng Chính phủ ngày 27/5/1977. Theo quy định của Điều lệ xử phạt vi cảnh thì tất cả những hành vi xâm phạm đến trật tự an toàn xã hội mà có tính chất đơn giản, rõ ràng và hậu quả không nghiêm trọng, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc áp dụng các biện pháp hành chính khác là phạm pháp vi cảnh. Cũng theo quy định của Điều lệ xử phạt vi cảnh thì có 04 hình thức xử phạt vi cảnh, đó là: cảnh cáo; phạt tiền từ 01 đến 10 đồng; phạt lao động công ích từ 01 đến 03 ngày; phạt giam từ 01 đến 03 ngày. Bên cạnh đó, Điều lệ xử phạt vi 8
cảnh cũng quy định tịch thu phương tiện dùng vào việc vi phạm tuỳ theo tính chất, mức độ của vi phạm; quy định thẩm quyền xử phạt với hình thức phạt cảnh cáo, phạt tiền cho cán bộ có thẩm quyền của các ngành Kiểm lâm, Thuỷ sản, Thương nghiệp, Y tế, Giao thông vận tải... trong khi thừa hành công vụ ngoài lực lượng cán bộ, chiến sĩ Công an là lực lượng có thẩm quyền áp dụng tất cả các hình thức xử phạt mà Điều lệ xử phạt vi cảnh quy định. Về sau, trong các văn bản pháp luật do Nhà nước ta ban hành, khái niệm “vi cảnh” được hiểu rộng hơn, không chỉ là những vi phạm luật lệ sinh hoạt nơi công cộng mà được hiểu là những vi phạm nhỏ chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự”[34]. Điều 2 của Điều lệ về phạt vi cảnh nói trên định nghĩa: “những hành vi xâm phạm đến trật tự an toàn xã hội mà có tính chất đơn giản, rõ ràng và hậu quả không nghiêm trọng, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa đến mức xử phạt bằng các biện pháp hành chính khác là phạm pháp vi cảnh”[31]. Ở một số nước trên thế giới, vi phạm hành chính thường được hiểu chung là các hành vi vi phạm pháp luật mà không phải là tội phạm, bị xử phạt bằng các chế tài hành chính. Luật về xử phạt hành chính của Cộng hòa nhân dân Trung hoa năm 1996 (Điều 3) định nghĩa vi phạm hành chính là “hành vi vi phạm trật tự hành chính của công dân và pháp nhân hoặc các tổ chức khác, bị áp dụng các hình thức phạt hành chính được quy định bởi pháp luật theo quy định của Luật này và các hình thức xử phạt này được giao cho các cơ quan hành chính áp dụng theo thủ tục do Luật này quy định”[25, Điều 3]. Trong pháp luật Việt Nam, khái niệm “vi phạm hành chính” lần đầu tiên được định nghĩa một cách chính thức tại Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính ngày 30/11/1989, Điều 1 của Pháp lệnh này quy định “vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm quy tắc quản lý Nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”[31, Điều 1]. Định nghĩa này sau đó đã được áp dụng rộng rãi trong thực tiễn thi hành pháp luật và đưa vào các giáo trình giảng dạy về pháp luật. Theo Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính 9
năm 2002 và sau đó là Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 thì khái niệm vi phạm hành chính không được định nghĩa riêng biệt nữa mà được đưa “lẩn” vào trong khái niệm “xử lý vi phạm hành chính”, cụ thể tại Khoản 1, Điều 2 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 định nghĩa: “Vi phạm hành chính là hành vi cố ý hoặc vô ý của cá nhân, tổ chức, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính”[23, Điều 2]. Thuật ngữ “ Buôn lậu” là hành vi buôn bán trái phép qua biên giới những loại hàng hoá hoặc ngoại tệ, kim khí và đá quý, những vật phẩm có giá trị lịch sử, văn hoá, mà nhà nước cấm xuất khẩu hay nhập khẩu hoặc buôn bán hàng hoá nói chung qua biên giới mà trốn thuế và trốn sự kiểm tra của hải quan. “Buôn bán hàng cấm” là hành vi mua đi, bán lại hàng hóa cấm kinh doanh, hàng hóa cấm lưu hành, sử dụng; hàng hóa chưa được phép lưu hành, sử dụng tại Việt Nam dưới bất kì hình thức nào nhằm mục đích thu lợi. Vậy ta có thể đưa ra khái niệm cho vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm như sau: Vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm là hành vi cố ý hoặc vô ý của cá nhân, tổ chức, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước về phòng chống buôn lậu và buôn bán hàng cấm mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính”. 1.1.2. Đặc điểm của vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm Thứ nhất, hành vi vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm phải là hành vi có lỗi. Thứ hai, vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm là hành vi trái pháp luật, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước phòng chống buôn lậu và buôn bán hàng cấm; tác hại (tính nguy hiểm) do hành vi gây ra ở mức độ thấp, chưa hoặc không cấu thành tội phạm hình sự và 10
hành vi đó được quy định trong các văn bản pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính. Thứ ba, hành vi vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm phải bị xử phạt vi phạm hành chính. 1.1.3. Các loại vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm Các loại vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm bao gồm: - Hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu Quy định tại khoản 7 điều 3 và điều 17 Nghị định 185/2013/NĐ-CP; tại khoản 14,15,16 Nghị định 124/2015/NĐ-CP. Trong đó quy định kinh doanh “Hàng hóa nhập lậu” bao gồm: “a) Hàng hóa cấm nhập khẩu hoặc tạm ngừng nhập khẩu theo quy định của pháp luật; b) Hàng hóa nhập khẩu thuộc danh mục hàng hóa nhập khẩu có điều kiện mà không có giấy phép nhập khẩu hoặc giấy tờ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp theo quy định kèm theo hàng hóa khi lưu thông trên thị trường; c) Hàng hóa nhập khẩu không đi qua cửa khẩu quy định, không làm thủ tục hải quan theo quy định của pháp luật hoặc gian lận số lượng, chủng loại hàng hóa khi làm thủ tục hải quan; d) Hàng hóa nhập khẩu lưu thông trên thị trường không có hóa đơn, chứng từ kèm theo theo quy định của pháp luật hoặc có hóa đơn, chứng từ nhưng hóa đơn, chứng từ là không hợp pháp theo quy định của pháp luật về quản lý hóa đơn; đ) Hàng hóa nhập khẩu theo quy định của pháp luật phải dán tem nhập khẩu nhưng không có tem dán vào hàng hóa theo quy định của pháp luật hoặc có tem dán nhưng là tem giả, tem đã qua sử dụng”[14, Điều 3] - Hành vi sản xuất, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm. Quy định tại khoản 6 điều 3 và điều 10 của Nghị định 185/2013/NĐ-CP; tại khoản 9 điều 1 Nghị định 124/2015/NĐ-CP; Phụ lục I Nghị định 187/2013/NĐ-CP của Chính phủ. Trong đó quy định về hành vi sản xuất, 11
buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm gồm hàng hóa cấm kinh doanh; hàng hóa cấm lưu hành, sử dụng; hàng hóa chưa được phép lưu hành, sử dụng tại Việt Nam. - Hành vi vi phạm về buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu Quy định tại điều 25 Nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 22 điều Nghị định 124/2015/NĐ-CP. Trong đó quy định về vi phạm buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận riêng biệt một loại hàng cấm đó là thuốc lá điếu, về quy cách đóng gói cũng như số lượng tương ứng với một bao thuốc lá “1 bao = 20 điếu, đối với các dạng thuốc lá thành phẩm khác nhập lậu được quy đổi 20g = 1 bao”[14, Điều 25]. - Hành vi vi phạm về kinh doanh nguyên liệu thuốc lá nhập lậu Quy định tại điều 25 Nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 23, 24 Nghị định 124/2015/NĐ-CP. Trong đó quy định về hành vi kinh doanh nguyên liệu thuốc lá nhập lậu gồm dưới dạng lá khô chưa tách cọng, lá rời, lá đã sơ chế tách cọng hoặc thuốc lá sợi, thuốc lá tấm, cọng thuốc lá và các chế phẩm thay thế khác dùng để sản xuất ra các sản phẩm thuốc lá được quy đổi theo khối lượng tương đương 1.2. xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm 1.2.1 Khái niệm và đặc điểm xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm Khái niệm “xử lý vi phạm hành chính” là khái niệm mới xuất hiện và được chính thức quy định lần đầu tiên trong Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 1995. Trước đây, trong một số văn bản pháp luật có sử dụng cụm từ “xử lý hành chính” hàm nghĩa chỉ các biện pháp phi hình sự như xử lý kỷ luật hoặc xử phạt hành chính. Bản chất của hoạt động xử lý vi phạm hành chính là áp dụng một số loại biện pháp cưỡng chế hành chính do pháp luật quy định. Cưỡng chế hành chính được xác định là biện pháp cưỡng chế nhà nước do cơ quan hoặc người có thẩm quyền quyết định áp dụng theo thủ tục hành chính đối với cá nhân có hành vi vi phạm hành chính hoặc đối với một số cá nhân nhất định với mục đích ngăn chặn, phòng ngừa hoặc thực hiện 12
công vụ vì lí do an ninh, quốc phòng và vì lợi ích quốc gia. Nhìn chung, xử lý vi phạm hành chính, xử phạt vi phạm hành chính, áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác đều thuộc phạm trù xử lý vi phạm hành chính, có thể hiểu chung là việc áp dụng các biện pháp/chế tài mang tính cưỡng chế hành chính của Nhà nước đối với chủ thể có hành vi vi phạm hành chính. Theo Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 thì xử lý vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác. Như vậy, xử lý vi phạm hành chính là khái niệm rộng, bao trùm, trong đó xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp hành chính khác là hai “nhánh” chế tài cưỡng chế hành chính trong xử lý vi phạm hành chính có sự khác biệt nhất định. Xử phạt vi phạm hành chính bao gồm các chế tài hành chính thông thường, áp dụng đối với chủ thể là cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm hành chính, bao gồm hình thức xử phạt chính (cảnh cáo, phạt tiền, trục xuất), hình thức phạt bổ sung (tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề, tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, trục xuất khi không áp dụng là hình phạt chính) và các biện pháp khắc phục hậu quả vi phạm hành chính gây ra nhằm lập lại trật tự quản lý bị xâm hại. Các biện pháp xử lý hành chính khác là những biện pháp hành chính có tính đặc thù và tính cưỡng chế cao hơn các hình thức xử phạt hành chính thông thường, chỉ áp dụng đối với chủ thể vi phạm là cá nhân, căn cứ vào nhân thân và quá trình vi phạm pháp luật của đối tượng. Các biện pháp xử lý hành chính khác bao gồm giáo dục tại xã, phường, thị trấn, đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục, đưa vào cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính. Như vậy, ta có thể hiểu khái niệm xử lý vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm là “Việc áp dụng các biện pháp/chế tài mang tính cưỡng chế hành chính của Nhà nước đối với chủ thể có hành vi vi phạm hành chính về buôn lậu và buôn bán hàng cấm”. Từ khái niệm trên ta có thể thấy được đặc điểm của xử lý vi phạm hành 13