Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy - từ thực tiễn thành phố Hà Nội

Chia sẻ: ViLijen ViLijen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh; Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy từ thực tiễn thành phố Hà Nội; Quan điểm và giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy từ thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy - từ thực tiễn thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA MAI LÊ KHANH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA MAI LÊ KHANH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 8 38 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN QUANG THÁI HÀ NỘI - 2021
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn về đề tài “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy - từ thực tiễn thành phố Hà Nội” trước hết tôi xin đặc biệt cảm ơn tới TS. Nguyễn Quang Thái đã quan tâm chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tận tình về nội dung và phương pháp nghiên cứu khoa học trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc, Khoa Sau đại học, cùng các quý thầy, cô trong Học viện Hành chính Quốc gia, đã tạo những điều kiện tốt nhất, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn. Xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn hỗ trợ, động viên, chia sẻ và tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi vượt qua những khó khăn để hoàn thành luận văn này. Do những điều kiện chủ quan, khách quan, chắc chắn kết quả nghiên cứu của Luận văn còn những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý thầy cô và bạn đọc để luận văn được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 01 tháng 3 năm 2021 HỌC VIÊN Mai Lê Khanh
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Các số liệu, ví dụ, trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Hà Nội, ngày 01 tháng 3 năm 2021 HỌC VIÊN Mai Lê Khanh
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT PCCC : Phòng cháy, chữa cháy PCCC&CNCH : Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ QLNN : Quản lý nhà nước UBND : Ủy ban nhân dân VPHC : Vi phạm hành chính XP VPHC: Xử phạt vi phạm hành chính
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Biểu đồ thống kê tình hình cháy nổ xảy ra từ năm 2015-2019 trên địa bàn thành phố Hà Nội…............................................................................. 47 Biểu đồ 2.2. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ nguyên nhân các vụ cháy nổ xảy ra trên địa bàn thành phố Hà Nội........................................................................................48 Biểu đồ 2.3. Biểu đồ thể hiện kết quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy qua các năm 2015-2019 trên địa bàn thành phố Hà Nội.......................................................................................................................51
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁYTRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH ................................................................................... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh.................................. 7 1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy ........................................................................................ 7 1.1.2. Đặc điểm của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh ..................................................... 15 1.1.3. Vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh ..................................................... 19 1.2. Nội dung của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh ........................................................ 22 1.2.1. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy ...................................................................................... 22 1.2.2. Trình tự, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy ........................................................................... 27 1.2.3. Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy .............................. 28 1.3. Các điều kiện bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy .............................................................................. 30 1.3.1. Về pháp lý .................................................................................... 30 1.3.2. Về chính trị................................................................................... 33 1.3.3. Về nhân lực .................................................................................. 34 1.3.4. Về tài chính, cơ sở vật chất ........................................................... 35 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 38
Chương 2:XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI .. 39 2.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội ....................... 39 2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện kinh tế, xã hội thành phố Hà Nội ............... 39 2.1.2. Tình hình cháy nổ xảy ra trên địa bàn thành phố Hà Nội từ năm 2015-2019 .............................................................................................. 41 2.2. Tình hình vi phạm và việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội ....................... 46 2.2.1. Tình hình vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội ....................................................... 46 2.2.2. Kết quả đạt được trong xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội .................... 49 2.2.3. Hạn chế trong xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội ...................................... 59 2.2.4. Nguyên nhân của hạn chế trong xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội .... 60 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 65 Chương 3:QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TỪ THỰC TIỄN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................... 66 3.1. Quan điểm .......................................................................................... 66 3.2. Giải pháp ............................................................................................ 67 3.2.1. Giải pháp chung ........................................................................... 67 3.2.2. Giải pháp đối với thành phố Hà Nội ............................................. 76 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................... 80 KẾT LUẬN ................................................................................................. 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 83
MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận văn Trong những năm trở lại đây, nền kinh tế của đất nước có sự phát triển vượt bậc, tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt 6,55%/năm, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày một phát triển, số lượng các cơ sở, công trình, khu công nghiệp, khu dân cư, chung cư, nhà cao tầng, nhà siêu cao tầng, chợ, trung tâm thương mại và các cơ sở khác ngày càng gia tăng cả về số lượng và quy mô. Trong khi đó, hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ; tình trạng ùn tắc giao thông ở các đô thị; phong tục tập quán sinh hoạt, việc sản xuất manh mún, nhỏ lẻ ở nhiều nơi; biến đổi khí hậu đã tác động không nhỏ đến tình hình cháy, nổ trên cả nước. Trong những năm vừa qua, tình hình cháy, nổ ở nước ta diễn biến hết sức phức tạp, xảy ra ở nhiều lĩnh vực, nhiều địa bàn, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt, lao động và sản xuất cũng như gây tổn hại lớn đến vật chất, kinh tế, tinh thần của người dân. Nếu như không làm tốt công tác phòng cháy, chữa cháy(PCCC) sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng tới tính mạng và tài sản của con người, do đó,đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước thông qua Luật và các văn bản dưới Luật, các thể chế văn bản quy phạm pháp luật, các quy định, hướng dẫn…Một trong những hình thức quản lý nhà nước về PCCC phổ biến chính là xử phạt vi phạm hành chính. Đây là biện pháp mang tính chất răn đe, cảnh cáo, xử lý đúng đối tượng, đúng mức độ, giúp công tác PCCC đạt hiệu quả cao, giảm thiểu những vụ việc cháy nổ nghiêm trọng xảy ra. Công tác phòng cháy, chữa cháy đã được Đảng, Nhà nước và các cấp chính quyền quan tâm, chú trọng. Điều này thể hiện ở chỗ, nhiều văn bản quan trọng về PCCC và quản lý về PCCC được ban hành như: Luật Phòng cháy, chữa cháy năm 2001 (được sửa đổi, bổ sung năm 2013); Luật Xử lý vi 1
phạm hành chính năm 2012; Nghị định số 79/2014/NĐCP ngày 31/7/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng cháy, chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy, chữa cháy. Theo thống kê, giai đoạn 2015 - 2019, Chính phủ đã ban hành 09 Nghị định, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 05 Quyết định liên quan đến công tác PCCC, CNCH…Pháp luật ngày càng hoàn thiện quy định chặt chẽ hơn các yếu tố cấu thành vi phạm PCCC, mức xử phạt tương xứng, các điều kiện bắt buộc trong PCCC… Bên cạnh kết quả đạt được, công tác xử phạt VPHC trong lĩnh vực PCCC còn gặp không ít những hạn chế thể hiện thông qua tình trạng vi phạm các quy định về điều kiện an toàn PCCC được phát hiện còn ít so với thực tế;thiếu kiên quyết trong việc xử lý đối với các hành vi vi phạm, đa số là dừng lại ở việc kiến nghị, hướng dẫn;thiếu cơ chế giám sát việc thi hành các quyết định xử lý của cơ quan chức năng có thẩm quyền đối với các hành vi vi phạm đã được phát hiện. Hà Nội là thủ đô, là trung tâm kinh tế, là đầu mối giao lưu của cả nước, khu vực và thế giới. Trong những năm qua, tình hình kinh tế thành phố Hà Nội ngày một tăng trưởng với nhiều dự án đầu tư nước ngoài, nhiều khu công nghiệp được thành lập, nhiều trung tâm thương mại, khu chung cư cao tầng được xây dựng. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của thành phố cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với lực lượng Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy. Đặc biệt sau khi địa giới hành chính của thủ đô được mở rộng, dân số đông, tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, trong khi cơ sở hạ tầng chưa theo kịp sự phát triển nhanh chóng của cơ sở vật chất, một số nơi còn yếu kém, xuống cấp và ý thức PCCC của nhiều cơ quan, doanh nghiệp, một bộ phận người dân còn chưa cao. Theo số liệu từ Phòng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy, Công an thành phố Hà Nội, từ năm 2015-2019, lực lượng cảnh sát phòng cháy, chữa cháy đã kiểm tra, phúc tra 46.045 lượt đơn vị, cơ sở; phát 2
hiện và yêu cầu các đơn vị, cơ sở khắc phục 414.110 tồn tại, thiếu sót về phòng cháy, chữa cháy, xử lý vi phạm hành chính 15.455 tổ chức, cá nhân với số tiền gần 35 tỷ đồng. Do đó, việc nghiên cứu công tác xử phạt VPHC trong lĩnh vực PCCC trên một địa bàn đặc thù như vậy là rất cần thiết. Từ những lý do trên, tôi tâm huyết thực hiện đề tài “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy - từ thực tiễn thành phố Hà Nội”mong muốn góp phần bổ sung, hoàn thiện lý luận làm rõ thực trạng, hạn chế, bất cập để từ đó đề xuất một số giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn - Với vấn đề xử lý vi phạm hành chính, có một số đề tài nghiên cứu chuyên sâu như: +Lê Thị Thu Lan (2012), Vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ở Việt Nam hiện nay, Luận văn Thạc kỹ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội; +Thiều Thị Thúy Ngân (2013), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường thủy nội địa - qua thực tiễn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc kỹ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc Gia Hà Nội, Hà Nội; + Quách Tiên Phong (2011), “Nâng cao hiệu quả áp dụng của các hình thức xử lý vi phạm hành chính”, Tạp chí nghiên cứu Lập pháp. -Với lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy, có một số đề tài nghiên cứu chuyên sâu như: +Mai Phương Lan (2013), Thực hiện pháp luật trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sỹ Luật học, khoa Luật, Đại học Quốc Gia Hà Nội, Hà Nội; +Nguyễn Đức Thắng (2013), Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu lực công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháycủa 3
lực lượng cảnh sát phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn và cứu hộ, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Trường Đại học PCCC Hà Nội; + Nguyễn Thế Toàn (2015), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy - qua thực tiễn thành phố Hà Nội; +Nguyễn Thị Thanh Hòa(2017), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháytrên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, Luận văn Thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Học viện Hành Chính Quốc Gia, Thừa Thiên Huế; + Nguyễn Thị Ngọc Ánh (2018), Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Trường Đại học Luật Hà Nội. Các tài liệu nghiên cứu có đề cập đến nội dung xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy nhưng ở dạng nêu vấn đề hoặc công tác xử lý vi phạm hành chính của lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ nói chung mà chưa nghiên cứu sâu về lý luận, thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đặc biệt từ chuyển đổi mô hình lên Cảnh sát phòng cháy chữa cháy, hợp nhất Cảnh sát chữa cháy vào Công an thành phố Hà Nội và từ khi có Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy, chưa có công trình nghiên cứu đầy đủ nào về việc xử phạt VPHC trong lĩnh vực PCCC nhìn từ thực tiễn thành phố Hà Nội. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục đích: Trên cơ sở nghiên cứu, làm rõ những vấn đề liên quan đến lý luận, cơ sở pháp lý và thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC ở thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn thành phố Hà Nội. -Nhiệm vụ: 4
Để thực hiện mục đích trên, Luận văn có nhiệm vụ sau: + Luận văn tìm hiểu những vấn đề lý luận cơ bản về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC. + Đánh giá thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội gồm: Thực trạng vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy, nguyên nhân của thực trạng đó; Đánh giá tổng quát các yếu tố tác động đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn thành phố Hà Nội. + Nêu ra một số giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn thành phố Hà Nội. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng: Luận văn nghiên cứu hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội. - Phạm vi: Phạm vi nghiên cứu về nội dung: Xử phạt vi phạm hành chính được nghiên cứu bao gồm việc áp dụng các hình thức xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả. Trong đó luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động xử phạt vi phạm hành chính của lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp. Phạm vi không gian: thành phố Hà Nội. Phạm vi nghiên cứu về thời gian: từ năm 2015 đến năm 2019. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: 5
Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhà nước và pháp luật; các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về nâng cao hiệu lực xử phạt vi phạm hành chính về công tác PCCC. -Phương pháp nghiên cứu: Trên cơ sở phương pháp luận, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu tài liệu; phân tích, tổng hợp, chủ yếu được sử dụng trong chương 1; phương pháp lịch sử, logic; phương pháp thống kê, so sánh, phương pháp dùng số liệu, thống kê chủ yếu sử dụng trong chương 2; phương pháp chuyên gia, phương pháp đánh giá pháp luật và phương pháp phân tích các quy phạm pháp luật chủ yếu sử dụng trong chương 3… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn -Bổ sung, góp một phần hoàn thiện, làm giàu các lý luận về xử phạt VPHC trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy; -Đánh giá, làm rõ thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội; những kết quả đạt được, tồn tại và nguyên nhân. Từ đó, đưa ra những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC cho cả nước nói chung và trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, phần nội dung của luận văn được kết cấu gồm 03 chương: Chương 1:Cơ sở lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh Chương 2:Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy từ thực tiễn thành phố Hà Nội Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy từ thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh 1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy - Khái niệm vi phạm hành chính: Vi phạm hành chính (VPHC) là loại vi phạm phạm pháp luật xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã hội. Tuy mức độ nguy hiểm cho xã hội của nó thấp hơn so với tội phạm nhưng vi phạm hành chính là hành vi gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, tập thể, lợi ích của cá nhân cũng như lợi ích chung của toàn thể cộng đồng xã hội, là nguyên nhân dẫn đến tình trạng phạm tội nảy sinh trên các lĩnh vực của đời sống xã hội nếu như không được ngăn chặn và xử lý kịp thời. Chính vì lẽ đó, công tác đấu tranh phòng và chống vi phạm hành chính luôn là vấn đề được xã hội quan tâm. Từ trước đến nay, nhà nước ta đã ban hành rất nhiều các văn bản quy phạm pháp luật quy định về vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý đối với loại vi phạm này, trong đó phải kể đến: Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính ngày 30/11/1989; Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính ngày 06/7/1995; Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính ngày 02/7/2002 (được sửa đổi, bổ sung năm 2007 và năm 2008) và văn bản đang có hiệu lực thi hành là Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Cùng với đó, Chính phủ cũng đã ban hành một loạt các Nghị định quy định cụ thể về việc xử phạt vi phạm hành chính (XP VPHC) trên các lĩnh vực khác nhau của quản lý hành chính nhà nước. 7
Để xác định rõ tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của loại vi phạm này, đặc biệt là việc xác minh ranh giới giữa vi phạm hành chính và tội phạm, tạo cơ sở cần thiết để quy định, xử lý cũng như đấu tranh, phòng chống có hiệu quả đối với các vi phạm hành chính, cần thiết phải đưa ra định nghĩa chính thức về vi phạm hành chính. Định nghĩa VPHC lần đầu tiên được nêu ra trong Pháp lệnh XP VPHC ngày 30/11/1989. Tại Khoản 2, điều 1, Pháp lệnh này quy định: “Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm các quy tắc quản lí nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. [28, tr18-19] Định nghĩa này cho chúng ta thấy các dấu hiệu pháp lý cơ bản của vi phạm hành chính là: hành vi, tính trái pháp luật của hành vi, có lỗi và bị xử phạt hành chính. Ngoài mặt khách quan và chủ quan thể hiện qua các dấu hiệu trên, định nghĩa cũng đề cập yếu tố chủ thể cấu thành pháp lý của vi phạm hành chính. Tuy nhiên, định nghĩa này vẫn chưa chính xác ở một số khía cạnh như yếu tố khách thể của vi phạm hành chính (những quan hệ xã hội bị vi phạm hành chính xâm hại), chưa có căn cứ xác định “mà không phải là tội phạm hình sự”. Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 1995 không trực tiếp đưa ra định nghĩa về vi phạm hành chính nhưng trong Khoản 2, Điều 1 của Pháp lệnh này đã có những nhận định tương tự: “Xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy tắc quản lý nhà nước mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”.[28, tr21-22] Tại Khoản 2, Điều 1 Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính năm 2002 (được sửa đổi, bổ sung năm 2007 và năm 2008), VPHC cũng được quy định một cách gián tiếp thông qua việc xử phạt VPHC được áp dụng đối với cá 8
nhân, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tôi phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính. Có thể thấy, định nghĩa vi phạm hành chính đã từng được nêu trong Pháp lệnh XP VPHC năm 1989 nhưng sau này Pháp lệnh XPVPHC năm 1995 và Pháp lệnh XPVPHC năm 2002 không có định nghĩa cụ thể về VPHC mà chỉ định nghĩa về XPHC, do đó chỉ có thể xác định một cách gián tiếp khái niệm VPHC thông qua khái niệm xử phạt VPHC - cách quy định như vậy không thật sự khoa học. Luật XLVPHC năm 2012 đã trở lại quy định lập pháp của Pháp lệnh XPVPHC năm 1989, đưa ra định nghĩa về vi phạm hành chính bằng cách giải thích thuật ngữ này tại Khoản 1, Điều 2, theo đó: “Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính”.Đây là khái niệm cơ bản đã đáp ứng được các yêu cầu lý luận về đặc điểm, tính chất, mức độ của VPHC nói chung. Tuy nhiên, khía niệm còn đang chung chung và gây khó hiểu ở cụm từ “mà không phải là tội phạm”. Từ những lý luận trên, tác giả rút ra khái niệm chung về vi phạm hành chính như sau: “Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện không tuân theo hoặc làm trái lại những quy định đã được thể hiện bằng các văn bản Luật và dưới Luật của Nhà nước trong lĩnh vực quản lý hành chính”.[19, tr35-36] - Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính: Theo “Từ điển Tiếng Việt”, “xử phạt” là buộc phải chịu một hình phạt hoặc hình thức khiển trách nào đó. Như vậy, theo tài liệu này, xử phạt VPHC ở đây có thể hiểu là việc áp dụng các hình phạt hoặc hình thức khiển trách nào đó cho những lỗi vi phạm hành chính. 9
Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính lần đầu tiên được đề cập đến tại khoản 2, Điều 1, Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 1995, theo đó: “Xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy tắc quản lý nhà nước mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Khoản 2, Điều 1, Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 tiếp tục khẳng định: “Xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng đối với cá nhân, cơ quan, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Hiện nay, xử phạt vi phạm hành chính được định nghĩa chính thức tại khoản 2, Điều 2, Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, theo đó: “Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính”. Theo định nghĩa tại khoản 2, Điều 2, Luật XLVPHC nêu trên thì nhìn chung, xử phạt vi phạm hành chính được hiểu là việc áp dụng các biện pháp/chế tài mang tính cưỡng chế hành chính của Nhà nước đối với chủ thể có hành vi trái pháp luật về hành chính. Các biện pháp/chế tài này bao gồm: Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính mang tính trừng phạt, răn đe (Cảnh cáo; phạt tiền; tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn; đình chỉ hoạt động có thời hạn; tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính; trục xuất) và các biện pháp khắc phục hậu quả vi phạm hành chính gây ra nhằm lập lại trật tự quản lý đã bị vi phạm hành chính xâm hại (Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu; buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có giấy phép 10
hoặc xây dựng không đúng với giấy phép; buộc thực hiện biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh…) Từ những định nghĩa trên, có thể rút ra khái niệm về Xử phạt VPHC như sau: “Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử phạt đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm những quy định đã được thể hiện bằng các văn bản Luật và dưới Luật của Nhà nước trong lĩnh vực quản lý hành chính”. Tương tự như những hành vi VPHC khác trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, một hành vi được coi là vi phạm quy định về phòng cháy chữa cháy, chỉ khi hành vi đó trái với các quy định của các quy phạm pháp luật về PCCC và các quy chuẩn, tiêu chuẩn về PCCC; khi sự vi phạm có các dấu hiệu pháp lý do pháp luật về PCCC quy định và sẽ bị nhà nước truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với cá nhân hoặc tổ chức đã thực hiện hành vi vi phạm đó. [26, tr.16] - Khái niệm về công tác phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn cấp tỉnh: Về khái niệm về phòng cháy, chữa cháy. Theo Từ điển Bách khoa Công an nhân dân Việt Nam năm 2005, “cháy” được hiểu là: “Phản ứng ôxy hóa có kèm theo tỏa nhiệt và phát sáng. Sự cháy chỉ xảy ra khi có đầy đủ điều kiện cháy, đó là sự kết hợp giữa chất cháy, chất ôxi hóa (thường là ôxi trong không khí) và nguồn gây cháy. Thiếu một trong ba yếu tố đó thì không có sự cháy”. Trong Tiêu chuẩn Việt Nam 5303:1990 An toàn cháy - thuật ngữ và định nghĩa, cũng nêu rõ: “Sự cháy là phản ứng ôxy hóa, tỏa nhiệt và phát sáng”. Như vậy, xét về bản chất, cháy là một phản ứng hóa học giữa các chất cháy với ôxy của không khí hoặc với một chất ôxy hóa khác kèm theo sự tỏa nhiệt và phát sáng. Sự cháy chỉ có thể xảy ra khi có sự kết hợp trong những điều kiện nhất định giữa chất cháy (hơi, khí, bụi cháy) với chất ôxy hóa có tác động của nguồn gây cháy. Các yếu tố cần cho sự cháy bao gồm: chất cháy, 11
nguồn gây cháy và chất ôxy hóa, thiếu một trong ba yếu tố trên thì không có sự cháy xảy ra (điều kiện cần). Tuy nhiên, không phải lúc nào cứ có đủ 3 yếu tố đó là sự cháy xảy ra mà phải có sự kết hợp các yếu tố trong những điều kiện nhất định (điều kiện đủ). Các điều kiện gây cháy ở đây có thể là thời gian tiếp xúc, khoảng cách giữa chất cháy với nguồn gây cháy; giới hạn nồng độ 7 bốc cháy của chất cháy; cường độ nguồn gây cháy, nhiệt độ môi trường v.v.... Vì vậy, trong lĩnh vực PCCC phải nghiên cứu các nguyên nhân và điều kiện gây cháy để phục vụ công tác phòng cháy cũng như dập tắt đám cháy. Việc nghiên cứu xác định bản chất, quy luật hình thành sự cháy có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học PCCC mà còn có ý nghĩa tích cực trong quản lý nhà nước về PCCC. Tuy nhiên giữa nghiên cứu khoa học PCCC với quản lý nhà nước về PCCC không đồng nhất với nhau về phạm vi khái niệm “cháy”. Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật PCCC, cháy được hiểu là: “Trường hợp xảy ra cháy không kiểm soát được có thể gây thiệt hại về người, tài sản và ảnh hưởng môi trường”. Theo Tiêu chuẩn Việt Nam 5303-1990 An toàn cháy, thuật ngữ và định nghĩa đã nêu rõ: “An toàn cháy là tình trạng hoặc tính chất của các sản phẩm, các phương pháp, phương tiện sản xuất và các khu vực đảm bảo loại trừ được khả năng phát sinh cháy và hạn chế được hậu quả khi cháy xảy ra nhờ các biện pháp tổ chức, các giải pháp kỷ thuật và công nghệ”. Hoạt động đó có thể là sự tác động tích cực từ phía Nhà nước (bằng việc ban hành các quy định bảo đảm yêu cầu phòng cháy, nổ; tổ chức công tác kiểm tra, tuyên truyền, xử lý vi phạm…) và sự tự giác thực hiện của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân và của toàn xã hội. Theo đó, trên quan điểm phòng ngừa tích cực, phòng ngừa chủ động, có thể chỉ ra rằng: Phòng cháy là hệ thống các biện pháp, giải pháp về tổ chức, kỹ thuật nhằm loại trừ hoặc hạn chế các điều kiện và nguyên nhân gây cháy, tạo điều kiện thuận lợi cho việc cứu người, 12