Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Định giá tài sản theo pháp luật thi hành án dân sự từ thực tiễn Quận 2 thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài này nghiên cứu phân tích đánh giá thực trạng pháp luật hiện hành và thực tiễn thực thi các quy định pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2 Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó làm rõ những ưu điểm, nhược điểm trong việc thực thi các quy định pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2 Thành phố Hồ Chí Minh. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Định giá tài sản theo pháp luật thi hành án dân sự từ thực tiễn Quận 2 thành phố Hồ Chí Minh

NGUYỄN ĐÌNH QUÝ VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐÌNH QUÝ LUẬT KINH TẾ ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN THEO PHÁP LUẬT THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỪ THỰC TIỄN QUẬN 2 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHÓA: IX ĐỢT 2 NĂM 2018 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ HÀ NỘI - năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐÌNH QUÝ ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN THEO PHÁP LUẬT THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỪ THỰC TIỄN QUẬN 2 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành : Luật Kinh tế Mã số : 8.38.01.07 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. TRẦN ĐÌNH HẢO HÀ NỘI - năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu, đề tài “Định giá tài sản theo pháp luật thi hành án dân sự từ thực tiễn quận 2, thành phố Hồ Chí Minh” do chính tôi thực hiện. Toàn bộ các tài liệu, cơ sở pháp lý, các dẫn chứng số liệu được tôi sử dụng để phục vụ cho việc nghiên cứu luận văn đều đảm bảo chính xác, trung thực theo yêu cầu của một luận văn khoa học. Tác giả Nguyễn Đình Quý
LỜI CẢM ƠN Trong cuộc sống, để có sự thành công thì ngoài những nổ lực, cố gắng của bản thân, không thể thiếu sự hỗ trợ, giúp đỡ của những người xung quanh. Trong thời gian học tập tại trường, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô, gia đình và bạn bè. Trước tiên, tôi xin gửi biết ơn sâu sắc nhất đến quý Thầy Cô ở Học viện Khoa học Xã hội với tri thức và tâm huyết của mình đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho chúng tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ của quý Thầy Cô ở Học viện Khoa học Xã hội. Với tình cảm chân thành và sâu sắc nhất, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn đến quý Thầy Cô đã tạo điều kiện giúp đỡ trong quá trình nghiên cứu đề tài: “Định giá tài sản theo pháp luật thi hành án dân sự từ thực tiễn quận 2, thành phố Hồ Chí Minh” Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới thầy giáo – PGS.TS. Trần Đình Hảo đã quan tâm giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ bảo tận tình, chu đáo để tôi hoàn thành luận văn này với kết quả tốt nhất. Tuy nhiên, với điều kiện thời gian cũng như kinh nghiệm còn hạn chế của một học viên, luận văn này không thể tránh được những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy, cô để tôi có điều kiện bổ sung, nâng cao kiến thức của mình, phục vụ tốt hơn công tác thực tế sau này. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn. Tác giả Nguyễn Đình Quý
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM ............................ 8 1.1. Khái niệm định giá tài sản trong thi hành án dân sự ................................... 8 1.2. Đặc điểm của định giá tài sản trong thi hành án dân sự………………. .... 12 1.3. Ý nghĩa và những nội dung chủ yếu của pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự ................................................................................................ 14 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ........................................ 19 2.1.Nguyên tắc định giá ...................................................................................... 19 2.2. Chủ thể định giá tài sản ................................................................................ 25 2.3. Các hình thức định giá tài sản ...................................................................... 27 2.4. Định giá lại tài sản kê biên ........................................................................... 33 2.5. Giảm giá tài sản đã kê biên .......................................................................... 36 2.6. Định giá tài sản để thu phí thi hành án ......................................................... 48 2.7. Khiếu nại và giải quyết khiếu nại liên quan đến định giá tài sản ................. 49 2.8. Quy trình, thủ tục định giá tài sản ................................................................ 51 2.9. Đánh giá, nhận xét quy định của pháp luật định giá tài sản trong thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay ...................................................................... 53 Chương 3: THỰC TIỄN THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TẠI QUẬN 2, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT ....... 56 3.1. Thực tiễn thực thi pháp luật về định giá tài sản........................................... 56 3.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực thi pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2 Thành phố Hồ Chí Minh ......... 63 KẾT LUẬN......................................................................................................... 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 81
DANH MỤC CÁC BẢNG BIÊU Bảng 3.1: Tổng số việc và số tiền thi hành án thụ ly năm 2015, năm 2016, năm 2017, năm 2018, năm 2019 và 9 tháng năm 2020: .................................................. 57 Bảng 3.2: Kết quả thi hành về số việc và số tiền đã thi hành án năm 2015, năm 2016, năm 2017 và năm 2018, năm 2019 và 9 tháng năm 2020: ............................ 57 Bảng 3.3: Số việc và số tiền tài sản thẩm định, bán đấu giá không thành phải định giá lại trong trong năm 2018, năm 2019 và 9 tháng năm 2020: ..................................58 Bảng 3.4: Tổng số việc và số tiền thi hành án năm 2015, năm 2016, năm 2017 và năm 2018, năm 2019 và 6 tháng năm 2020: ............................................................ 58 Bảng 3.5: Kết quả thi hành về số việc và số tiền đã thi hành án năm 2015, năm 2016 năm 2017, năm 2018, năm 2019 và 6 tháng năm 2020: .......................................... 59 Bảng 3.6: Số việc và số tiền tài sản bán đấu giá không thành phải định giá lại trong trong năm 2015, năm 2016, năm 2017: ........................................................................59
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thi hành án dân sự có vai trò quan trọng trong hoạt động tố tụng nói chung và quá trình giải quyết vụ án nói riêng. Đây là công đoạn cuối cùng của hoạt động tố tụng, đảm bảo cho bản án, quyết định của Tòa án được chấp hành nghiêm chỉnh, góp phần tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà nước, qua đó góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy Nhà nước. Điều 6 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, các nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”. Trong công tác thi hành án dân sự, để đảm bảo cho bản án, quyết định của Tòa án được thi hành trên thực tế, ngoài biện pháp giáo dục thuyết phục, khuyến khích đương sự tự nguyện, thỏa thuận thi hành án, Chấp hành viên sử dụng các biện pháp cưỡng chế được quy định tại Điều 71 của Luật Thi hành án dân sự năm 2008 được sửa đổ bổ sung năm 2014 để tổ chức thi hành án. Trong các biện pháp cưỡng chế thi hành án nêu tại điều này thì biện pháp cưỡng chế thường được áp dụng đó là biện pháp kê biên, xử lý tài sản. Định giá tài sản là một trong những thủ tục rất quan trọng trong quy trình xử lý tài sản kê biên, xử lý tài sản để thi hành án. Việc định giá tài sản nhằm mục đích xác định giá khởi điểm của tài sản kê biên để bán đấu giá, làm cơ sở để thu phí thi hành án trong trường hợp các bên đương sự phân chia tài sản, xác định giá khởi điểm trong trường hợp thi hành nghĩa vụ phân chia tài sản. Các quy định pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự mặc dù đã được xây dựng khá tiết trong Luật Thi hành án dân sự năm 2008 được sửa đổi, bổ sung năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Tuy nhiên, trong hơn năm năm triển khai và thi hành Luật Thi hành án dân sự năm 2008 sửa đổi bổ sung năm 2014, các quy định pháp luật về định giá tài sản đã bộc lộ nhiều hạn chế và bất cập, gây ảnh hưởng đến hoạt động thi hành án dân sự, làm gián đoạn quá trình xử lý tài 1
sản kê biên để thi hành án. Việc sửa đổi, bổ sung một số điều luật liên quan đến định giá tài sản là cấp thiết để làm cho công tác thi hành án dân sự được thuận lợi, đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả của bản án, quyết định của Tòa án. Một mặt nhằm hoàn thiện các quy định về pháp luật thi hành án dân sự. Với lý do đó, tác giả chọn đề tài “Định giá tài sản theo pháp luật thi hành án dân sự từ thực tiễn quận 2, thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình với hy vọng sẽ góp phần hoàn thiện hơn các quy định về pháp luật thi hành án dân sự. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Liên quan đến đề tài này đã có một số luận văn thạc sỹ, bài viết của các tác giả đề cập đến như: Luận văn thạc sỹ luật học: Tổ chức và hoạt động của Cục Thi hành án dân sự: Thực trạng và giải pháp hoàn thiện, của tác giả Nguyễn Văn Tú, năm 2011, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn phân tích cơ sở lý luận và pháp lý về tổ chức và hoạt động của Cục Thi hành án dân sự; phân tích về thực trạng tổ chức và hoạt động của Cục Thi hành án dân sự nói chung và Cục Thi hành án dân sự tỉnh khánh Hòa nói riêng. Tác giả đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện về tổ chức và hoạt động của Cục Thi hành án dân sự . Đồng thời tác giả nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của Cục Thi hành án dân sự tỉnh Khánh Hòa (nơi tác giả đang công tác). Trong luận văn, tác giả còn có nêu lên những bất cập của Điều 104 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 về thủ tục giảm giá tài sản kê biên, ảnh hưởng đến quá trình thi hành án và đưa ra giải pháp giảm giá tài sản kê biên bốn lần không bán được thì giao cho người được thi hành án. Luận văn thạc sỹ: “Tổ chức và hoạt động của Cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh (từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh)”, tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Phượng, năm 2011, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đi sâu phân tích và nghiên cứu tổ chức và hoạt động của Cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh và thực tiễn tại TP.Hồ Chí Minh. Ngoài việc đưa ra các giải pháp nhằm hoàn 2
thiện về tổ chức và hoạt động của Cơ quan Thi hành án dân sự cấp tỉnh, luận văn còn đưa ra những bất cập của quy định pháp luật trong Luật Thi hành án dân sự năm 2008 cần sửa đổi. Luận văn thạc sỹ: “Pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự”, tác giả Nguyễn Ngọc Thiện, Trường Đại học Luật TP.Hồ Chí Minh, năm 2014. Luận văn đi sâu phân tích những cơ sở lý luận và tiễn về khiếu nại và giải quyết khiếu nại về thi hành án dân sự theo Luật Thi hành án dân sự năm 2008. - Lê Vĩnh Châu (2016), “Thi hành bản án, quyết định của Tòa án về giải quyết tranh chấp trong kinh doanh, thương mại ở Việt Nam hiện nay”, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội. Đây là công trình nghiên cứu khá hoàn thiện và đầy đủ về khái niệm thi hành án kinh doanh, thương mại, các thủ tục thi hành án và những vướng mắc trong thi hành án. Công trình này giúp tác giả nhận thức về lý luận và thực tiễn về thi hành bản án, quyết định của Tòa án về giải quyết tranh chấp trong kinh doanh, thương mại ở Việt Nam. - Võ Thành Long (2018) “Hoãn thi hành án dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ. Đây là công trình nghiên cứu khá hoàn thiện và đầy đủ về khái niệm, các thủ tục hoãn thi hành án và những vướng mắc trong thi hành án. Công trình này giúp tác giả nhận thức về lý luận và thực tiễn về hoãn thi hành án từ thực tiễn quận 2 và cục thi hành án dân sự. - Nguyễn Đức Chon (2019) “Kê biên tài sản thế chấp là bất động sản trong thi hành án dân sự để thu hồi nợ cho ngân hàng từ thực tiễn tại quận Bình Tân”, Luận văn thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội . Đây là công trình nghiên cứu khá hoàn thiện và đầy đủ về khái niệm, các thủ tục kê biên tài sản trong thi hành án dân sự và những vướng mắc trong thi hành án dân sự. Công trình này giúp tác giả nhận thức về lý luận và thực tiễn về kê biên tài sản từ thực tiễn quận Bình Tân. Qua tìm hiểu biết của học viên thì hiện nay vẫn chưa có nhiều nghiên cứu một cách toàn diện về pháp luật định giá tài sản trong thi hành án dân sự và kiến 3
nghị hoàn thiện pháp lý về pháp luật định giá tài sản trong thi hành án dân sự hiên nay. Vì vậy, việc lựa chọn đề tài “Định giá tài sản theo pháp luật thi hành án dân sự từ thực tiễn quận 2, thành phố Hồ Chí Minh” là một đề tài mới, còn nhiều vấn đề cần nghiên cứu và chưa trùng lắp với các công trình khoa học đã được công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Mục đích nghiên cứu: Làm rõ một số vấn đề lý luận và thực trạng pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự nói chung và thực tiễn áp dụng tại quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh. Trên cơ sở phân tích và thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự và đảm bảo thực thi pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2 Thành phố Hồ Chí Minh. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra, luận văn có các nhiệm vụ cụ thể sau: Thứ nhất, trinh bày những vấn đề lý luận và pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay, trong đó làm rõ khái niệm, nội dung về định giá tài sản trong thi hành án dân sự và pháp luật vê định giá tài sản trong thi hành án dân sự. Thứ hai, phân tích đánh giá thực trạng pháp luật hiện hành và thực tiễn thực thi các quy định pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2 Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó làm rõ những ưu điểm, nhược điểm trong việc thực thi các quy định pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2 Thành phố Hồ Chí Minh Thứ ba, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực thi pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2 Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài 4
- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn đi sâu phân tích các quy định pháp luật hiện nay, các văn bản pháp luật, đánh giá thực tiễn việc áp dụng pháp luật về định giá tài sản trong công tác thi hành án dân sự hiện nay. - Phạm vi nghiên cứu: Với mong muốn đánh giá được thực trạng pháp luật và đưa ra những kiến nghị hoàn thiện một số quy định liên quan đến định giá tài sản trong thi hành án dân sự, cho nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật thi hành án dân sự, các văn bản hướng dẫn của Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự, của Cục Thi hành án dân sự thành phố Hồ Chí Minh về định giá tài sản (ngoại trừ định giá tài sản về quyền sở hữu trí tuệ) trong thi hành án dân sự Việt Nam. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng, các văn bản pháp luật của Nhà nước để đánh giá các quy định pháp luật hiện hành và hoạt động thực tiễn về định giá tài sản trong thi hành án dân sự. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Chương 1, chủ yếu áp dụng phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp. Phương pháp phân tích kết hợp với phương pháp đánh giá được sử dụng trong việc phân tích, đánh giá khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa pháp lý của hoạt động định giá tài sản trong thi hành án dân sự. Chương 2, chủ yếu sử dụng phương pháp phân tích, so sánh, thống kê. Các phương pháp này được áp dụng để viết về các quy định về định giá tài sản trong thi hành án dân sự. Chương 3, ngoài phương pháp phân tích, so sánh, còn vận dụng thêm phương pháp thu thập số liệu, thông tin và phương pháp tổng hợp. Bằng phương pháp phân tích, phân tích những quy định của pháp luật hiện hành về định giá tài sản trong thi hành án dân sự trong thời gian qua. Sau đó dùng các phương pháp 5
thống kê, so sánh kết hợp với phương pháp phân tích để làm rõ hoạt động định giá tài sản trong thi hành án dân sự thời gian qua. Trên cơ sở thực tiễn, đi vào phân tích những bất cập, tồn tại của Luật thi hành án dân sự hiện hành và các văn bản hướng dẫn về hoạt động định giá tài sản trong thi hành án dân sự. Trên cơ sở phân tích những bất cập, vướng mắc, tác giả để ra một số kiến nghị nhằm khắc phục những bất cập trong các quy dịnh của pháp luật Việt Nam hiện hành về hoạt động định giá tài sản trong thi hành án dân sự. Phương pháp tổng hợp được sử dụng song song với phương pháp phân tích để tổng hợp kết quả nghiên cứu, khái quát những kết quả nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn phân tích được những vấn đề lý luận về định giá tài sản trong thi hành án dân sự như khái niệm, đặc trưng của định giá tài sản trong thi hành án dân sự, vai trò, nguyên tắc điều chỉnh và nội dung pháp luật định giá tài sản theo pháp luật thi hành án dân sự. 6.2. Ý nghĩa thực hiễn của luận văn + Luận văn đã hệ thống một số vấn đề lý luận về định giá tài sản trong thi hành án dân sự. Trong đó có khái niệm, đặc trưng và quan niệm của các tổ chức trên thế giới. + Luận văn đã phân tích làm rõ thực tiễn thi hành pháp luật thi hành án dân sự trên địa bàn quận 2, thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. + Luận văn đã đưa ra những giải pháp quan trọng nhằm cải cách, hoàn chỉnh các quy định của pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự, từ đó nâng cao hiệu quả việc thực thi pháp luật thi hành án dân sự. + Ngoài ra luận văn còn có giá trị giúp bản thân tác giả nâng cao nhận thức, lý luận và thực tiễn đối với việc thực thi pháp luật định giá tài sản thi hành án dân sự trong công việc của mình và có thể làm tài liệu tham khảo cho các chấp hành viên, Thẩm tra viên, Thư ký thi hành án, cá nhân và tổ chức muốn tìm hiểu về định giá 6
tài sản trong thi hành án dân sự, để từ đó vận dụng vào thực tiễn, nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn được kết cấu thành 3 phần: Mở đầu, nội dung và kết luận. Ngoài ra, trong luận văn còn trình bày danh mục các tài liệu tham khảo. Phần nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự ở Việt Nam Chương 2: Thực trạng pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay. Chương 3: Thực tiễn thực thi pháp luật về định giá tài sản trong thi hành án dân sự tại Quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh và một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật. 7
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM 1.1. Khái niệm định giá tài sản trong thi hành án dân sự Định giá nói chung là hoạt động chuyên môn vừa mang tính kinh tế kỹ thuật, tính pháp lý, vừa mang tính xã hội. Hoạt động định giá hình thành, tồn tại và phát triển gắn liền với sự hình thành, tồn tại và phát triển của thị trường. Định giá tài sản là hình thức phân tích kinh tế ứng dụng. Định giá tài sản được một số tác giả định nghĩa như sau: Theo Từ điển Tiếng Việt: Định giá là quy định về giá cả các mặt hàng. Định giá là sự ước tính về giá trị của các quyền sở hữu tài sản cụ thể bằng hình thái tiền tệ cho một mục đích đã được xác định (GS.W Sealrooke – viện đại học Portsmouth – Vương quốc Anh). Định giá là một khoa học về ước tính giá trị cho một mục đích cụ thể của một tài sản cụ thể, tại một thời điểm xác định, có cân nhắc đến tất cả các đặc điểm của tài sản cũng như xem xét tất cả các yếu tố kinh tế căn bản của thị trường, bao gồm các loại đầu tư lựa chọn. (GS.Lim Lan Yaun – khoa xây dựng và bất động sản – đại học quốc gia Singapore). Theo khoản 5 Điều 9 Luật giá năm 2012 quy đinh: Định giá là việc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền hoặc tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh quy định giá cho hàng hóa, dịch vụ. Theo tác giả Nguyễn Văn Trong (2010), Giáo trình định giá tài sản, Trường Đại học kinh doanh và công nghệ Hà Nội-Khoa Tài chính, tr.5, thì định giá tài sản là ước tính giá trị của các quyền sở hữu tài sản bằng hình thái tiền tệ phù hợp với một thị trường, tại một thời điểm, theo những tiêu chuẩn cho mục đích nhất định. Có nhiều quan điểm về khái niệm định giá như đã nêu trên, tác giả thống nhất với khái niệm định giá của tác giả Nguyễn Văn Trong vì những lý do cụ thể như sau: Khái niệm của tác giả Nguyễn Văn Trong thể hiện đầy đủ nhất, đúng bản chất của hoạt động định giá tài sản trong thi hành án dân sự đó là sự ước tính giá trị 8
của tài sản bằng một hình thái tiền tệ nhất định phù hợp với thị trường, tại một thời điểm nhất định, tuân thủ các tiêu chuẩn về định giá tài sản theo quy định của pháp luật và nhằm một mục đích nhất định. Trong thi hành án dân sự, mục đích của việc định giá đó là nhằm xác định giá khởi điểm của tài sản để đưa ra bán đấu giá, thu phí thi hành án, đương sự phân chia tài sản. Thi hành án dân sự là khâu quan trọng, đảm bảo cho các bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực được thi hành trên thực tế. Về mặt thuật ngữ “thi hành án”, theo Từ điển pháp luật phổ thông (2009), NXB Giáo dục Việt Nam, tr.596 “Thi hành án dân sự là khâu quan trọng, đảm bảo cho các bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực được thi hành trên thực tế. Trong khoa học pháp lý, hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về thi hành án dân sự. Cũng theo từ điển này, “thi hành án” là “giai đoạn kết thúc trình tự tố tụng và khâu cuối cùng kết thúc một vụ án được xét xử nhằm làm cho các phán quyết của Tòa án nhất định có hiệu lực pháp luật”. Theo Từ điển luật học (1999), NXB Bách Khoa, Hà Nội, tr.464, thi hành án là “giai đoạn kết thúc trình tự tố tụng, là khâu cuối cùng kết thúc một vụ án được xét xử nhằm làm cho các phán quyết của Tòa án nhất định có hiệu lực pháp luật. Vì vậy, bản án sau khi có hiệu lực thi hành án phải được thi hành nghiêm chỉnh. Trong khoa học pháp lý, hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về thi hành án dân sự. Theo tác giả Lê Minh Tâm(2001), “Thử bàn mấy vấn đề lý luận về thi hành án”, Tạp chí Luật học, (2), tr.21,26: “Thi hành án (đặc biệt là thi hành án dân sự) không phải là giai đoạn của tố tụng, bởi vì thi hành án có mục đích khác với mục đích tố tụng. Tác giả Lê Minh Tâm cho rằng: Thi hành án là quá trình tiến hành các hoạt động nhằm thực hiện các bản án và quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Vì vậy, có thể nói một cách hình ảnh rằng “tố tụng là quá trình đi tìm chân lý để áp dụng công lý (pháp luật), còn thi hành án là quá trình thực thi chân lý bằng công lý. Ở đây chân lý đã rõ, có tội hay vô tội, đúng hay sai đã được phân xử rõ ràng, thi hành án chỉ nhằm thực hiện các bản án và quyết định đã có hiệu lực pháp luật”. 9
Tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Phượng (2011), Tổ chức và hoạt động của Cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh (từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh), Luận văn thạc sỹ luật học, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh, tr.8, 13: “ Hoạt động thi hành án dân sự là hoạt động tư pháp của Nhà nước nhằm đảm bảo cho bản án, quyết định dân sự, hình phạt tiền, tịch thu tài sản, truy thu tiền, tài sản thu lợi bất chính, xử lý vật chứng, tài sản, án phí và quyết định dân sự trong bản án, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh và quyết định của Trọng tài thương mại được thi hành theo đúng quy định của pháp luật”. Tác giả cho rằng: “nếu dựa theo quan điểm thứ hai mà cho rằng thi hành án có cả dấu hiệu của hoạt động hành chính và dấu hiệu của hoạt động tư pháp nhưng hoạt động thi hành án thiên nhiều về hành chính và nên coi đó la hoạt động hành chính – tư pháp thì rất dễ dẫn đến sự nhìn nhận không đầy đủ về bản chất, đặc trưng của hoạt động hành chính. Bởi vì đặc trưng chủ yếu của hoạt động hành chính là hoạt động chấp hành, điều hành, các quyết sách đưa ra dựa trên cơ sở mệnh lệnh, phục tùng, có tính bắt buộc chấp hành của cấp trên đối với cấp dưới…” Tác giả Nguyễn Ngọc Thiện (2014), Pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự, Luận văn thạc sỹ Luật học, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh: “Thi hành án dân sự là hoạt động hành chính – tư pháp của Nhà nước, được thực hiện bởi các chủ thể do pháp luật quy định theo một trình tự, thủ tục luật định, nhằm đảm bảo thi hành các bản án, quyết định về dân sự của Tòa án hoặc quyết định khác của cơ quan có thẩm quyền”. Mỗi một quan niệm trên đều có cơ sở khoa học và lý luận riêng. Tuy nhiên, tác giả đồng tình với quan niệm tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Phượng cho rằng thi hành án dân sự là hoạt động tư pháp bởi vì tính chất tư pháp của hoạt động thi hành án dân sự thể hiện qua những điểm sau: Thứ nhất, thi hành án dân sự là giai đoạn của quá trình tố tụng nói chung, và được xác định là giai đoạn cuối cùng của quá trình tố tụng. “Bởi nếu tách ra sẽ không thực hiện được mục tiêu chung của quá trình tố tụng. Khi chân lý được làm sáng tỏ thể hiện trong bản án, quyết định của Tòa án thì mới dừng lại ở việc làm rõ 10
đúng hay sai, phải hay trái trên văn bản, giấy tờ. Muốn nó thực hiện trên thực tế, cần phải chờ hiệu quả của công tác thi hành án. Vì vậy, thi hành án là giai đoạn tiếp theo của quá trình xét xử. Ở giai đoạn này cơ quan thi hành án áp dụng các biện pháp được pháp luật quy định để đưa chân lý trở thành hiện thực trong đời sống thực tế. Quá trình đi tìm chân lý kéo dài suốt quá trình tố tụng cho đến khi được khẳng định trên thực tế”. Thứ hai, hoạt động của cơ quan thi hành án dân sự gắn liền hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân. Tòa án là cơ quan tư pháp, thực hiện chức năng xét xử, ban hành các bản án, quyết định nhân danh Nhà nước. Cơ quan Thi hành án dân sự là cơ quan chấp hành, thực hiện và tổ chức thi hành án các bản án, quyết định của Tòa án. Công tác thi hành án dân sự có hiệu quả hay không phụ thuộc rất lớn vào phán quyết của Tòa án trong việc tuyên án, chuyển giao kịp thời, đầy đủ các bản án, quyết định cho cơ quan thi hành án dân sự, giải thích, những nội dung trong bản án, quyết định mà cơ quan Thi hành án dân sự, đương sự có kiến nghị, đề nghị, nâng cao trách nhiệm của Tòa án trong việc xác định quyền sở hữu của người phải thi hành án. Theo Điều 170 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014) quy định: Tòa án có quyền “yêu cầu cơ quan Thi hành án dân sự báo cáo kết quả thi hành bản án, quyết định trong trường hợp cần thiết”. Hoạt động thi hành án dân sự có mối quan hệ mật thiết, đan xen với các giai đoạn tố tụng trước đó. Thứ ba, chức năng chủ yếu của thi hành án là nhằm đảm bảo cho các bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định khác có hiệu lực pháp luật được thi hành trên thực tế. Thứ tư, quá trình thi hành án dân sự tuân thủ chặt chẽ các trình tự thủ tục do pháp luật quy định. Việc tuân thủ chặt chẽ các trình tự thủ tục do pháp luật thi hành án dân sự quy định từ khâu nhận đơn yêu cầu thi hành án, ra quyết định thi hành án, giao quyết định thi hành án, áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án, thỏa thuận giá, thỏa thuận tổ chức thẩm định giá… 11
Thứ năm, hoạt động thi hành án dân sự là một trong những hoạt động tư pháp, chịu sự kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân. Theo Điều 12 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014) quy định: “Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Tòa án, cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc thi hành án dân sự”. Từ sự phân tích trên, tác giả mạnh dạn đưa ra khái niệm thi hành án dân sự như sau: Thi hành án dân sự là hoạt động hành chính - tư pháp được thực hiện bởi cơ quan thi hành án dân sự và các chủ thể khác do pháp luật quy định nhằm đảm bảo bản án, quyết định dân sự, các khoản dân sự trong bản án hình sự, hành chính, quyết định của Tòa án giải quyết phá sản, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh có liên quan đến tài sản của bên phải thi hành án và phán quyết của Trọng tài thương mại được thi hành theo đúng quy định của pháp luật. Từ những định nghĩa về định giá tài sản và khái niện thi hành án dân sự như trên, tác giá có thể đưa ra khái niệm về định giá tài sản trong thi hành án dân sự như sau: Định giá tài sản trong thi hành án dân sự là sự ước tính giá trị của các quyền sở hữu tài sản bằng hình thái tiền tệ phù hợp với một thị trường, tại một thời điểm, theo những trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm xác định giá tài sản để thi hành án. 1.2 Đặc điểm của định giá tài sản trong thi hành án dân sự Thứ nhất, định giá tài sản trong thi hành án dân sự là sự ước tính giá trị của tài sản tại một thời điểm để xác định giá trị của tài sản. Giá trị của tài sản được xác định có thể là giá thị trường hoặc giá trị phi thị trường. Giá tài sản được định giá trong thi hành án dân sự được xác định là giá thị trường tại thời điểm đánh giá tài sản. Theo Khoản 4 Điều 4 Luật giá số 11/2012/QH13 ngày 20 tháng 6 năm 2012 quy định: Giá thị trường là giá hàng hóa, dịch vụ hình thành do các nhân tố chi phối và vận động của thị trường quyết định tại một thời điểm, địa điểm nhất định. Giá trị phi thị trường là mức giá ước tính của một tài sản tại thời điểm, địa điểm thẩm định giá, không phản ánh giá thị thường mà căn cứ vào đặc điểm kinh tế 12
- kỷ thuật, chức năng, công dụng của tài sản, những lợi ích mà tài sản mang lại trong quá trình sử dụng, giá trị đối với một số người mua đặc biệt, giá trị khi giao dịch trong điều kiện hạn chế, giá trị đối với một số mục đích thẩm định giá đặc biệt và các giá trị không phản ánh giá thị trường khác. Giá trị phi thị trường bao gồm: giá trị tài sản bắt buộc phải bán, giá trị đặc biệt, giá trị đầu tư, giá trị để tính thuế hoặc giá trị khác theo Tiêu chuẩn thẩm định giá Việt Nam số 03 ban hành kèm theo Thông tư số 158/2014/TT-BTC ngày 27 tháng 10 năm 2014 của Bộ trưởng Bộ Tài chính. Thứ hai, định giá tài sản được tính bằng hình thái tiền tệ, thông thường đó là đồng Việt Nam đồng hoặc đồng đô la Mỹ. Tuy nhiên trong thi hành án dân sự hiện nay thì hình thái tiền tệ được quy định đó là đồng Việt Nam đồng. Một trong những nguyên tắc về định giá tài sản trong tố tụng dân sự đó là: Giá tài sản được tính bằng đồng Việt Nam theo Khoản 4 Điều 2 Thông tư số 02/2014/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP-BTC ngày 28 tháng 3 năm 2014 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành Điều 92 Bộ luật lố tụng dân sự đã sửa đổi, bổ sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự về định giá tài sản, thẩm định giá tài sản. Trong nghiệp vụ thu, chi thi hành án dân sự thì cơ quan Thi hành án dân sự chỉ thu, chi bằng tiền Việt Nam đồng trừ trường hợp đương sự có thỏa thuận thu bằng tiền khác hoặc cơ quan Thi hành án dân sự chỉ thu vàng, bạc, ngoại tệ theo bản án, quyết định của Tòa án theo khoản 3 Điều 16 Thông tư số 01/2016/TT-BTP ngày 01 tháng 02 năm 2016 của Bộ Tư pháp hướng dẫn thực hiện một số thủ tục quản lý hành chính và biểu mẫu nghiệp vụ trong thi hành án dân sự. Do vậy, khi tiến hành định giá tài sản Chấp hành viên hoặc tổ chức thẩm định giá xác định giá khởi điểm của tài sản chỉ bằng Việt Nam đồng. Thứ ba, việc ước tính giá trị tài sản phải đặt tài sản trong một thời điểm nhất định với những điều kiện nhất định (kinh tế, xã hội, khuôn khổ pháp lý, quan hệ cung cầu, thời gian, địa điểm…). 13