Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

71
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm cải tiến quy trình cải cách thủ tục hành chính trên một số lĩnh vực cụ thể và các giải pháp tiếp tục cải cách hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ THỊ NGA CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI SỞ XÂY DỰNG TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ THỊ NGA CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI SỞ XÂY DỰNG TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ HÀ HÀ NỘI - NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đã ghi rõ nguồn gốc./. Hà Nội, ngày 03 tháng 7 năm 2017 Tác giả luận văn Hà Thị Nga
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt MỞ ĐẦU 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 8 VÀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 1.1. Những vấn đề chung về thủ tục hành chính 8 1.1.1. Khái niệm về thủ tục hành chính 8 1.1.2. Đặc điểm của thủ tục hành chính 10 1.1.3. Vai trò của thủ tục hành chính 11 1.1.4. Phân loại thủ tục hành chính 12 1.1.5. Nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính 14 1.2. Cải cách thủ tục hành chính 16 1.2.1. Một số quan niệm về cải cách thủ tục hành chính 16 1.2.2. Sự cần thiết cải cách thủ tục hành chính 17 1.2.3. Nội dung cải cách thủ tục hành chính 19 1.2.4. Ý nghĩa của cải cách thủ tục hành chính 23 1.3. Cải cách TTHC tại một số địa phƣơng, bài học kinh nghiệm 26 cho tỉnh Cao Bằng nói chung và Sở Xây dựng nói riêng 1.3.1. Cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh 26 1.3.2. Cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Lào Cai 33 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho cải cách thủ tục hành chính tại Sở 35 Xây dựng tỉnh Cao Bằng Tiểu kết chƣơng 1 37
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH 38 CHÍNH TẠI SỞ XÂY DỰNG TỈNH CAO BẰNG 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên - xã hội của tỉnh Cao Bằng 38 và tổ chức bộ máy của Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng 2.1.1. Điều kiện tự nhiên - xã hội của tỉnh Cao Bằng 38 2.1.2. Tổ chức bộ máy của Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng 40 2.1.2.1. Vị trí chức năng, nhiệm vụ 40 2.1.2.2. Cơ cấu tổ chức, bộ máy của Sở Xây dựng 41 2.2. Phân tích thực trạng việc thực hiện cải cách thủ tục hành 43 chính của Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng 2.2.1. Xây dựng và ban hành văn bản 43 2.2.2. Công tác tổ chức thực hiện cải cách thủ tục hành chính tại Sở 53 Xây dựng tỉnh Cao Bằng 2.2.3. Kết quả cải cách thủ tục hành chính trên một số lĩnh vực 58 2.2.3.1. Lĩnh vực xây dựng 58 2.2.3.2. Lĩnh vực quy hoạch xây dựng 64 2.3. Đánh giá cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh 69 Cao Bằng 2.3.1. Những điểm đạt được 69 2.3.2. Một số tồn tại và hạn chế 72 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế 75 Tiểu kết chƣơng 2 81 Chương 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI SỞ XÂY DỰNG TỈNH 82 CAO BẰNG 3.1. Cơ sở đề xuất giải pháp 82 3.1.1. Định hướng cải cách thủ tục hành chính của Đảng và nhà 82
nước 3.1.2. Phương hướng cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng 83 tỉnh Cao Bằng 3.2. Các giải pháp cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng 84 tỉnh Cao Bằng. 3.2.1. Tăng cường công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện 84 3.2.2. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật có quy định 87 thủ tục hành chính 3.2.3. Kiện toàn bộ máy, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công 89 chức 3.2.4. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền; thu hút sự tham 91 gia của người dân, doanh nghiệp vào cải cách thủ tục hành chính 3.2.5. Tăng cường đầu tư trang thiết bị, ứng dụng công nghệ thông tin, triển khai có hiệu quả hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 92 9001:2008 trong giải quyết thủ tục hành chính 3.2.6. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát 95 3.2.7. Tiếp tục công khai hóa, đơn giản hóa thủ tục hành chính 96 Tiểu kết Chƣơng 3 97 KẾT LUẬN 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO 101 PHỤ LỤC 104
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBCC : Cán bộ công chức CCHC : Cải cách hành chính CNTT : Công nghệ thông tin Bộ phận một cửa : Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả HĐND : Hội đồng nhân dân HCNN : Hành chính Nhà nước BCKT-KT : Báo cáo kinh tế - kỹ thuật TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh TTHC : Thủ tục hành chính UBND : Ủy ban nhân dân QLNN : Quản lý nhà nước QPPL : Quy phạm pháp luật
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Thủ tục hành chính là một loại quy phạm pháp luật quy định trình tự về thời gian, về không gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ máy Nhà nước, là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan Nhà nước trong mối quan hệ với các cơ quan, tổ chức và cá nhân công dân. Hiện nay thủ tục hành chính ở nước ta còn những nhược điểm: hình thức, đòi hỏi quá nhiều giấy tờ, gây phiền hà cho nhân dân; nặng nề, nhiều cửa, nhiều cấp trung gian, rườm rà, không rõ ràng về trách nhiệm; không phù hợp với yêu cầu của thời kỳ mở cửa và hội nhập. Thủ tục hành chính thiếu thống nhất, thường bị thay đổi một cách tuỳ tiện, thiếu công khai, minh bạch. Hậu quả của nhược điểm trên là gây phiền hà cho việc thực hiện quyền tự do, lợi ích và công việc chung của cơ quan, gây trở ngại cho việc giao lưu và hợp tác giữa nước ta với nước ngoài, gây ra tệ cửa quyền, bệnh giấy tờ trong hệ thống cơ quan hành chính, là nơi thuận lợi cho nạn tham nhũng, lãng phí phát sinh, hoành hành. Chính vì vậy, cải cách thủ tục hành chính là yêu cầu chính đáng của nhân dân, doanh nghiệp, của các tổ chức và nhà đầu tư nước ngoài, là khâu đột phá của tiến trình cải cách hành chính Nhà nước. Mặc dù vậy, vấn đề cải cách thủ tục hành chính từ trước tới nay, phần lớn tập trung tại UBND. Còn đối với công tác Cải cách thủ tục hành chính tại các cơ quan chuyên môn thuộc tỉnh vẫn còn nhiều mặt hạn chế yếu kém. Một mặt do thủ tục hành chính tại các cơ quan chuyên môn tương đối phức tạp, liên quan đến nhiều nội dung công việc, mặt khác chất lượng đội ngũ công chức vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu trong việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính, vẫn còn tình trạng đùn đẩy trách nhiệm giữa các bộ phận. Chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ phận vẫn còn trùng lặp, chưa rõ ràng. 1
Nhận thức được tầm quan trọng của CCHC và cải cách TTHC. Lãnh đạo các cấp, các ngành tỉnh Cao Bằng đã xác định, cải cách TTHC là vấn đề thiết yếu nhằm tạo môi trường thông thoáng thu hút sự đầu tư trong và ngoài nước. Sau nhiều năm triển khai thực hiện công tác CCHC nói chung và cải cách TTHC nói riêng tỉnh Cao Bằng bước đầu đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn nhiều hạn chế, do Cao Bằng là một trong những tỉnh Miền núi phía Bắc, có đường biên giới giáp với Trung Quốc dài 311 km, điểm xuất phát thấp, trình độ một số ít cán bộ, công chức còn hạn chế, cơ sở vật chất hiện đại còn thiếu vì vậy trong những năm qua chỉ số CCHC của tỉnh luôn ở mức thấp. Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng là cơ quan chuyên môn giúp việc cho UBND tỉnh Cao Bằng quản lý về lĩnh vực xây dựng trên địa bàn tỉnh, số lượng TTHC phức tạp ngày càng tăng, TTHC của một số lĩnh vực cũng tăng, hơn nữa cùng với sự phát triển kinh tế của tỉnh, nhu cầu của người dân ngày càng nhiều, đòi hỏi Sở Xây dựng cần có những đổi mới, thực hiện đơn giản hóa về quy trình giải quyết, TTHC để đáp ứng những yêu cầu thực tế đặt ra. Chính xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài: “Cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng” nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Nghiên cứu về CCHC nói chung và cải cách TTHC nói riêng đã được nhiều nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý quan tâm nghiên cứu và đã có hàng loạt đề tài, sách chuyên khảo, các bài báo, tạp chí xuất bản. Có thể kể ra đây một số công trình tiêu biểu như sau: - Tô Tử Hạ, Nguyễn Hữu Trị, Nguyễn Hữu Đức (đồng chủ biên) “Cải cách hành chính địa phương lý luận và thực tiễn” Nxb Chính trị Quốc gia - Hà 2
Nội, năm 1998. Cuốn sách cho chúng ta thấy những vấn đề chung về cải cách hành chính nhà nước, cải cách hành chính ở địa phương, vấn đề chính quyền địa phương trong cải cách nền hành chính nhà nước, bàn về tập trung, phân quyền, tản quyền trong nền hành chính địa phương, lãnh đạo trong quản lý hành chính, định hướng và giải pháp xóa bỏ cấp hành chính chủ quản trực thuộc; Một số vần đề cần quan tâm trong trúa trình cải cách bộ máy hành chính, cơ cấu bộ máy chính quyền địa phương và một số giải pháp đổi mới, cải cách bộ máy nhà nước, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước; Phân định hành chính lãnh thổ; phương hướng và giải pháp tổ chức quản lý chính quyền địa phương; - Nguyễn Văn Thâm (chủ biên) và TS. Võ Kim Sơn đồng biên soạn (2002) “Thủ tục hành chính - Lý luận và thực tiễn” Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, Cuốn sách đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến TTHC, được minh chứng bằng thực tiễn không chỉ trong TTHC ở Việt Nam mà có cả một số nước trên thế giới; - Nguyễn Văn Thâm và Võ Kim Sơn (2004) “Giáo trình thủ tục hành chính”, Nxb khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. Cuốn sách trình bày quan niệm và phân loại thủ tục hành chính; nguyên tắc xây dựng và yêu cầu, nghĩa vụ thực hiện thủ tục hành chính; thủ tục hành chính ở một số lĩnh vực cụ thể và cải cách thủ tục hành chính; - Mai Hữu Khuê và Bùi Văn Nhơn biên soạn. (1995) “Một số vấn đề về cải cách thủ tục hành chính” Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, Cuốn sách giới thiệu tổng quát sự tác động của thủ tục hành chính đối với hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước, những hạn chế trong quản lý nhà nước do thiếu những thủ tục hành chính hữu hiệu; một số quan điểm, nguyên tắc và giải pháp trong nhiệm vụ cải cách thủ tục hành chính; 3
- Nguyễn Ngọc Hiến chủ biên (2001) “Các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính ở Việt Nam” Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách nêu chủ chương, quan điểm của đảng và nhà nước về cải cách hành chính, tiến trình cải cách hành chính ở nước ta, những rào cản trong cải cách hành chính và nguyên nhân; Đặc điểm, nguyên tắc và phương hướng cải cách hành chính; các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính; đẩy mạnh cải cách hành chính ở địa phương và cơ sở; cải tiến cung ứng dịch vụ công; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước nhằm thúc đẩy cải cách hành chính; - Mai Thị Thơm (2013) “Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” về cấp phép xây dựng (từ thực tiễn Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội) Luận văn Thạc sĩ. Xuất phát từ những vấn đề lý luận về cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” trong cấp phép xây dựng; thực trạng cải cách thủ tục hành chính trong cấp phép xây dựng tại quận Hoàn Kiếm, từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” trong cấp phép xây dựng tại quận Hoàn Kiếm; - Đào Thị Oanh (2015) “Cải cách thủ tục hành chính tại UBND Quận Thanh Xuân” Luận văn Thạc sĩ: Nêu những vấn đề lý luận chung của cải cách thủ tục hành chính; Đánh giá thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại UBND quận Thanh Xuân hiện nay; Từ đó đưa ra phương hướng và giải pháp tiếp tục cải cách thủ tục hành chính tại UBND quận Thanh Xuân. Những nghiên cứu trên đã tập trung phân tích những nội dung cơ bản về quản lý hành chính nhà nước và làm rõ vấn đề quản lý hành chính nhà nước trong một số vấn đề cụ thể, góp phần quan trọng vào việc phân tích lý luận và thực tiễn về Cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng. Thừa nhận vai trò của các quy định pháp luật về thủ tục hành chính đối với cơ quan nhà nước, tổ chức và công dân có ảnh hưởng lớn đến 4
môi trường đầu tư và kinh doanh, đến hiệu quả của chính sách thu hút đầu tư của Quốc gia, cải cách thủ tục hành chính và quyền tự do của tổ chức, công dân. Hầu hết các công trình nghiên cứu đều xác định các quy định pháp luật về Thủ tục hành chính đối với tổ chức và công dân luôn có mặt tích cực và hạn chế tác động đến quyền lợi của tổ chức và công dân. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. Do đó việc tìm hiểu và nghiên cứu những khó khăn, hạn chế, cơ sở lý luận chung về cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng là cần thiết, trên cơ sở đó đưa ra những giải pháp phù hợp với tình hình thực tiễn tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng nói riêng và Sở Xây dựng một số tỉnh Miền núi nói chung. Chính vì vậy, tác giả mạnh dạn chọn đề tài này nhằm tìm hiểu một cách tương đối toàn diện về cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục tiêu: Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm cải tiến quy trình cải cách thủ tục hành chính trên một số lĩnh vực cụ thể và các giải pháp tiếp tục cải cách hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. - Nhiệm vụ: Để đạt được mục tiêu nêu trên, luận văn cần phải thực hiện một số nhiệm vụ cơ bản sau: + Làm rõ cơ sở lý luận về thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính. + Phân tích làm rõ thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. 5
+ Đề xuất phương hướng và giải pháp tiếp tục cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng và lĩnh vực quy hoạch xây dựng. Đây là những lĩnh vực liên quan đến nhiều thủ tục hành chính, có nhu cầu được giải quyết thường xuyên, liên tục đối với người dân, tổ chức, doanh nghiệp, nhưng cũng gây nên những bức xúc trong dư luận, vì vậy đòi hỏi phải cải cách nhiều hơn, triệt để hơn để kịp thời đáp ứng nhu cầu của các tổ chức, công dân. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về thời gian: từ năm 2011 đến năm 2015. + Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu về cải cách TTHC trong lĩnh vực: cấp giấy phép xây dựng và lĩnh vực xây dựng. + Phạm vi không gian: tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; kết hợp chặt chẽ giữa phương pháp luận lịch sử với phương pháp logic. - Phương pháp nghiên cứu: trực tiếp thông qua thu thập số liệu, tài liệu thứ cấp; phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa và khảo cứu các công trình tài liệu có sẵn và một số phương pháp khác. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã kế thừa một số kết quả nghiên cứu có liên quan, các đánh giá, nhận định trong các báo cáo tổng kết của các cơ quan về công tác cải cách thủ tục hành chính. 6
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về thủ tục hành chính, cải cách thủ tục hành chính. - Phân tích rút ra mặt mạnh, mặt yếu của tình hình cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng trong thời gian qua. - Đề xuất phương hướng và giải pháp tiếp tục cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. Là một công chức hiện đang công tác tại Văn phòng Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng, thông qua việc nghiên cứu đề tài sẽ giúp tôi thấy được thực trạng công tác cải cách thủ tục hành chính của Sở Xây dựng. Các giải pháp được đề xuất sẽ góp phần phát huy tính chủ động, sáng tạo của cán bộ, công chức Sở Xây dựng, tạo môi trường làm việc lành mạnh nhằm phục vụ tốt nhất nhu cầu giải quyết thủ tục hành chính của các cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục. Nội dung của luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính. Chương 2: Thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. Chương 3: Phương hướng và giải pháp tiếp tục cải cách thủ tục hành chính tại Sở Xây dựng tỉnh Cao Bằng. 7
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VÀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 1.1. Những vấn đề chung về thủ tục hành chính 1.1.1. Khái niệm về thủ tục hành chính Theo Từ điển Tiếng Việt của GS. Hoàng Phê, thủ tục “là cách thức tiến hành công việc với nội dung, trình tự nhất định” [7, tr 715]. Thủ tục là “Trình tự và phương pháp làm việc. Trình tự là thứ tự thực hiện nhất định. Người ta thường hiểu thủ tục là trình tự thực hiện hành động cần thiết để hoàn thành một công việc nào đó hoặc để giải quyết một nhiệm vụ nhất định” [7, tr.124]. Cũng có thể hiểu thủ tục là những quy tắc, chế độ, phép tắc hay quy định chung phải tuân theo khi làm việc. Trong quản lý, để giải quyết các công việc cần phải tuân theo những thủ tục phù hợp. Với nghĩa chung nhất, thủ tục là phương thức, cách thức giải quyết công việc theo một trình tự nhất định, một thể chế thống nhất, gồm một loại nhiệm vụ liên quan chặt chẽ với nhau nhằm đạt được kết quả mong muốn. Hoạt động quản lý nhà nước được thể hiện qua các chính sách quản lý nhà nước đó là những quy phạm pháp lý để hướng dẫn hoạt động QLNN, quản lý hoạt động của xã hội. Để cụ thể hoá những quy phạm pháp lý này, thủ tục là loại quy định trình tự, cách thức khi sử dụng thẩm quyền của từng cơ quan để giải quyết các loại công việc. Khoa học pháp lý gọi đó là những quy phạm thủ tục, quy phạm này gồm các bộ phận: Thủ tục lập pháp, thủ tục tố tụng tư pháp và TTHC. 8
Thủ tục lập pháp là thủ tục làm Hiến pháp và làm luật. Thủ tục tố tụng tư pháp là thủ tục giải quyết tranh chấp dân sự, định tội, được thực hiện bởi các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử,… Còn thủ tục hành chính là thủ tục thực hiện quyền trong hoạt động hành chính nhà nước. Theo GS. TSKH Nguyễn Văn Thâm, Thủ tục hành chính là “Trình tự về thời gian và không gian, các giai đoạn cần phải có để thực hiện mọi hình thức hoạt động của các cơ quan quản lý hành chính nhà nước, bao gồm trình tự thành lập các công sở, trình tự bổ nhiệm, điều động viên chức; trình tự lập quy, áp dụng các quy phạm để bảo đảm các quyền chủ thể và xử lý vi phạm; trình tự tổ chức tác nghiệp hành chính” [17, tr.6]. Theo Nghị định số 63/2010/NĐ-CP, ban hành ngày 08 tháng 6 năm 2010, Thủ tục hành chính là “Trình tự, cách thức thực hiện, là các hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân phải tuân theo khi giải quyết một công việc cụ thể”. [12, tr.2]. Từ những phân tích ở trên, có thể hiểu: Thủ tục hành chính (TTHC) là một loại quy phạm pháp luật quy định về trình tự thời gian, về không gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ máy Nhà nước, là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan HCNN trong mối quan hệ với các cơ quan, tổ chức và cá nhân công dân. Như vậy, TTHC được đặt ra để các cơ quan nhà nước có thể thực hiện mọi hình thức hoạt động cần thiết của mình trong đó bao gồm cả trình tự thành lập các công sở, trình tự bổ nhiệm, bãi nhiệm, trình tự lập quy, trình tự điều hành, tổ chức các hoạt động tác nghiệp hành chính. Đó chính là các quy tắc phải tuân thủ theo trong quá trình ra các quyết định hành chính của các cơ quan quản lý nhà nước. 9
TTHC là một bộ phận chế định của luật hành chính. Nói cách khác, TTHC là một loại hình quy phạm mang tính công cụ để giúp các cơ quan nhà nước có điều kiện thực hiện chức năng của mình. TTHC do các cơ quan nhà nước ban hành để thực thi Hiến pháp và pháp luật nhằm thực hiện chức năng quản lý của nền hành chính nhà nước và hoàn thành nhiệm vụ của mình, đồng thời các cơ quan HCNN có trách nhiệm thực thi các thủ tục đó. 1.1.2. Đặc điểm của thủ tục hành chính Tính chất đa diện và nội dung phong phú của hoạt động quản lý hành chính nhà nước nó làm cho TTHC có những đặt điểm chung như sau: Thứ nhất, thủ tục hành chính là tổng thể các hành động diễn ra theo trình tự thời gian, được thực hiện bởi những cơ quan và công chức nhà nước. Thứ hai, thủ tục hành chính là thủ tục giải quyết công việc nội bộ nhà nước và công việc liên quan đến quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý của công dân. Do vậy, đối tượng công việc cần thực hiện thường rất phức tạp. Thứ ba, quản lý hành chính nhà nước chủ yếu là hoạt động cho phép ra mệnh lệnh mang tính đơn phương và đòi hỏi thi hành kịp thời nhằm giải quyết nhanh chóng, có hiệu quả mọi công việc diễn ra hằng ngày trong đời sống xã hội. Chính điều đó dẫn đến việc quy định thủ tục hành chính phải kết hợp những khuôn mẫu ổn định tương đối và chặt chẽ với các biện pháp thích ứng cho từng loại công việc và đối tượng để đảm bảo kịp thời giải quyết công việc theo từng trường hợp cụ thể. Thứ tư, nền hành chính hiện nay đang chuyển từ hành chính “cai quản” sang hành chính phục vụ, từ quản lý tập trung sang cơ chế thị trường làm cho hoạt động quản lý hành chính nhà nước hiện nay phải năng động và chuyên nghiệp hơn. Thứ năm, hoạt động hành chính nhà nước chủ yếu thực hiện tại văn phòng 10
của công sở nhà nước và phương tiện truyền đạt quyết định cũng như các thông tin quản lý phần lớn là văn bản (công văn, giấy tờ). Vì thế nó gắn chặt với công tác văn thư, với việc tổ chức ban hành, sử dụng và quản lý văn bản trong các cơ quan Nhà nước. 1.1.3. Vai trò của thủ tục hành chính Thứ nhất, thủ tục hành chính đảm bảo cho các quy phạm quy định trong các quyết định hành chính được thi hành thuận lợi. Thủ tục càng có tính cơ bản thì ý nghĩa càng lớn bởi vì các thủ tục cơ bản thường tác động đến giai đoạn cuối cùng của quyết định hành chính, đến hiệu quả của việc thực hiện chúng. Thứ hai, thủ tục hành chính đảm bảo cho việc thi hành các quyết định được thống nhất và có thể kiểm tra được tính hợp pháp, hợp lý cũng như các hệ quả do việc thực hiện các quy định hành chính tạo ra. Thứ ba, thủ tục hành chính khi được xây dựng và vận dụng một cách hợp lý sẽ tạo khả năng sáng tạo trong việc thực hiện các quyết định quản lý đã được thông qua, đem lại hiệu quả thiết thực cho quản lý Nhà nước. TTHC liên quan đến quyền lợi của công dân do vậy khi được xây dựng và vận dụng tốt vào đời sống sẽ có ý nghĩa rất thiết thực, giảm sự phiền hà, củng cố được mối quan hệ giữa nhà nước và người dân. Thứ tư, thủ tục hành chính cũng là một bộ phận của pháp luật về hành chính nên việc xây dựng và thực hiện tốt các thủ tục hành chính sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với quá trình xây dựng và triển khai pháp luật. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay khi nước ta đang tiếp tục công cuộc cải cách nền hành chính nhà nước và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì thủ tục hành chính lại càng có vai trò quan trọng. Nhìn một cách tổng quát, TTHC có ý nghĩa như một chiếc cầu nối quan trọng giữa các cơ quan nhà nước với nhau và giữa các cơ quan nhà nước với các tổ chức và công dân. Chiếc cầu nối này có khả năng làm bền chặt các mối quan 11
hệ, làm cho nhà nước ta thực sự là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Nhưng nếu xây dựng thiếu tính khoa học, áp dụng tùy tiện vào đời sống xã hội thì chính TTHC sẽ làm xa cách giữa nhân dân với nhà nước và hậu quả của nó là làm niềm tin của người dân với chính quyền bị giảm sút. 1.1.4. Phân loại thủ tục hành chính Kinh nghiệm thực tế cho thấy muốn xây dựng và áp dụng TTHC một cách có hiệu quả thì cần phải phân loại chúng một cách khoa học. - Phân loại theo đối tượng quản lý hành chính nhà nước Theo cách phân loại này các TTHC được xác định cho từng lĩnh vực quản lý nhà nước và được phân chia theo cơ cấu chức năng của bộ máy quản lý hiện hành như: thủ tục trong xây dựng cơ bản, thủ tục tước bạ, thủ tục hoạt động đăng ký kinh doanh. Lợi ích của việc phân chia này là giúp cho người quản lý xác định được tính đặc thù của lĩnh vực mà mình phụ trách. Từ đó đề ra các yêu cầu xây dựng cho lĩnh vực này những TTHC cần thiết, thích hợp nhằm quản lý tốt các nhiệm vụ đặc ra theo mục tiêu của nhà nước quy định. - Phân loại theo chức năng hoạt động của các cơ quan Cách này thường được áp dụng trong các cơ quan có chức năng quản lý chuyên môn. Chẳng hạn, thủ tục cung cấp các dịch vụ thông tin; thủ tục cho phép xuất khẩu các nguyên liệu hiếm; thủ tục kiểm tra mức độ an toàn lao động. Cách phân loại này có ý nghĩa thực tiễn, nó giúp các nhà quản lý khi giải quyết công việc chung có liên quan đến các tổ chức hoặc công dân, tìm được các hình thức giải quyết thích hợp theo đúng chức năng QLNN của cơ quan mình. - Phân loại theo các loại hình công việc cụ thể mà các cơ quan nhà nước được giao thực hiện trong quá trình hoạt động của mình Cách phân loại này đơn giản, có khả năng áp dụng rộng rãi. Chẳng hạn, Thủ tục ban hành văn bản QPPL; thủ tục tuyển dụng cán bộ, công chức; thủ tục 12
xét phong đơn vị và cá nhân anh hùng, chiến sĩ thi đua,… Trong mỗi loại hình vừa nêu có thể phân chia thành các loại thủ tục liên quan đến những hoạt động cụ thể hơn. Ví dụ, thủ tục tuyển dụng cán bộ có thể chia ra thủ tục tuyển dụng cán bộ quản lý; thủ tục tuyển dụng công chức,… - Phân loại thủ tục hành chính dựa trên quan hệ công tác. Đây là cách phân loại được xây dựng trên cơ sở xem xét các quan hệ trong hoạt động của các cơ quan thuộc bộ máy quản lý nhà nước, heo cách phân loại này, có thể phân chia TTHC thành 3 nhóm: thủ tục hành chính nội bộ; thủ tục hành chính liên hệ; thủ tục hành chính văn thư. + Thủ tục hành chính nội bộ: là thủ tục thực hiện các công việc nội bộ trong cơ quan, công sở nhà nước, trong hệ thống cơ quan nhà nước và trong bộ máy nhà nước nói chung. Nó bao gồm các thủ tục quan hệ lãnh đạo, kiểm tra của cơ quan nhà nước cấp trên với cấp dưới, quan hệ công tác, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước cùng cấp, ngang cấp, ngang quyền. + Thủ tục thực hiện thẩm quyền (hành chính liên hệ): Là thủ tục tiến hành giải quyết các công việc liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; phòng ngừa, ngăn chặn, xử phạt các hành vi vi phạm hành chính; trưng thu, trưng mua các động sản và bất động sản của nhân dân và của tổ chức. Các loại TTHC này có đặc điểm cơ bản là cơ quan hành chính và viên chức hành chính nhà nước có thẩm quyền thực hiện quyền lực nhà nước bằng hoạt động áp dụng QPPL để giải quyết các công việc, tình huống cụ thể. + Thủ tục văn thư: Là toàn bộ các hoạt động lưu trữ, xử lý, cung cấp các loại giấy tờ và đưa ra quyết định dưới hình thức văn bản, liên quan chặt chẽ với hoạt động văn thư, tạo thành thủ tục văn thư trong hoạt động hành chính nhà nước. Tuy nhiên, thực tế ở Việt Nam hiện nay đang tồn tại quá nhiều loại thủ tục ở nhiều lĩnh vực khác nhau, thậm chí có nhiều loại không cần thiết. Điều 13