Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính tại Ủy ban Nhân dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm xây dựng cơ sở lý luận về cải cách thủ tục hành chính của chính quyền thành phố thuộc tỉnh và nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác cải cách thủ tục hành chính phục vụ cho công tác quản lý và điều hành hoạt động ở địa phương trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính tại Ủy ban Nhân dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………/………… …………/………… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN TĂNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN HỮU HẢI THỪA THI N HU - NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong công trình nghiên cứu khoa học này là độc lập và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên Nguyễn Tăng
Lời Cảm Ơn Tôi xin gửi lời câm ơn chån thành đến Ban Giám đốc, Khoa Sau đäi học, các Khoa chuyên môn và Quý thæy cô giáo ở Học viện Hành chính Quốc gia; Quý thæy cô giáo ở Cơ sở Học viện Hành chính khu vực miền Trung đã täo điều kiện, giúp đỡ và tận tình truyền đät kiến thức cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn thäc sĩ. Tôi xin chån thành câm ơn PGS. TS. Nguyễn Hữu Hâi đã khuyến khích, tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, góp ý cho tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chån thành câm ơn các cá nhån có liên quan đã täo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thu thập số liệu để nghiên cứu và hoàn thành luận văn thäc sĩ. Xin chån thành câm ơn gia đình, bän bè và đồng nghiệp đã chia sẽ, quan tåm, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chån thành câm ơn! Thừa Thiên Huế, ngày ..tháng …năm 2016 Học viên Nguyễn Tăng
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các từ viết tắt MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH ............................................................................................................. 8 1.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của thủ tục hành chính ............................. 8 1.1.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 8 1.1.2. Phân loại thủ tục hành chính ................................................................ 10 1.1.3. Đặc điểm của thủ tục hành chính.......................................................... 13 1.1.4. Vai trò của thủ tục hành chính .............................................................. 14 1.2. Sự cần thiết cải cách thủ tục hành chính và các yếu tố ảnh hưởng .......... 14 1.2.1. Sự cần thiết cải cách thủ tục hành chính .............................................. 14 1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính . 18 1.3. Nội dung quản lý nhà nước về cải cách thủ tục hành chính .................... 19 1.3.1. Kiểm soát thủ tục hành chính ................................................................ 19 1.3.2. Đánh giá tác động thủ tục hành chính .................................................. 21 1.3.3. Tiếp nhận, xử lý phản ánh kiến nghị ..................................................... 22 1.3.4. Tổ chức thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông ........................................................................................................ 22 1.4. Kinh nghiệm cải cải cách thủ tục hành chính tại một số địa phương ...... 29 1.4.1. Kinh nghiệm cải cách thủ tục hành chính thông qua triển khai thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại thành phố Bắc Giang ....................... 29
1.4.2. Xây dựng chính quyền điện tử tại các Quận thuộc thành phố Hải Phòng.. 30 1.4.3. Kinh nghiệm cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức tại thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình.................................................................................................................32 Chương 2: THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ . 37 2.1. Tình hình kinh tế - xã hội thành phố Đông Hà ........................................ 37 2.1.1. Đặc điểm hành chính, tự nhiên thành phố Đông Hà ............................ 37 2.1.2. Tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ............................................................................................... 378 2.1.3. Tình hình kinh tế xã hội thành phố Đông Hà........................................ 40 2.2. Tình hình cải cách hành chính nói chung tại UBND thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. ................................................................................................ 41 2.2.1. Cải cách thể chế .................................................................................... 41 2.2.2. Cải cách tổ chức bộ máy hành chính .................................................... 43 2.2.3. Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.. 44 2.2.4. Cải cách tài chính công......................................................................... 46 2.2.5. Về hiện đại hóa nền hành chính ............................................................ 47 2.3. Thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đông Hà ....... 48 2.3.1. Kiểm soát thủ tục hành chính ................................................................ 48 2.3.2. Tổ chức thực hiện cơ chế một cửa liên thông theo hướng hiện đại tại UBND thành phố ............................................................................................. 50 2.4. Nhận xét, đánh giá chung ......................................................................... 55 2.4.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 55 2.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 57 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế và những bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiển công tác cải cách TTHC tại UBND thành phố ............................ 58
Chương 3: ĐỊNH HƢỚNG, QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI UBND THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ....................................................................................... 63 3.1. Định hướng, quan điểm cải cách thủ tục hành chính ............................... 63 3.1.1. Định hướng............................................................................................ 63 3.1.2. Quan điểm cải cách thủ tục hành chính................................................ 64 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ......................................................................... 65 3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác cải cách TTHC .. 65 3.2.2. Tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng các văn bản QPPL về thủ tục hành chính gắn liền với đơn giản hóa các thủ tục hành chính, xóa bỏ những thủ tục hành chính rườm rà, không cần thiết. ..................................... 66 3.2.3. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức trong giải quyết thủ tục hành chính...................... 68 3.2.4. Tăng cường hoạt động giám sát thực hiện cải cách thủ tục hành chính .... 73 3.2.5. Đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ thông tin trong thực hiện thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính ..................................................... 78 3.2.6. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về cải cách thủ tục hành chính cho đội ngũ cán bộ công chức và các tầng lớp Nhân dân. ....................................................................................................... 80 3.2.7. Sử dụng các công cụ thúc đẩy, nâng cao hiệu quả, chất lượng cung cấp các dịch vụ công .............................................................................................. 82 K T LUẬN .................................................................................................... 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 91
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VI T TẮT CBCC : Cán bộ, công chức CC : Công chức CCHC : Cải cách hành chính TTHC : Thủ tục hành chính UBND : Ủy ban Nhân dân QPPL : Quy phạm pháp luật HCNN : Hành chính nhà nước QLNN : Quản lý nhà nước HĐND : Hội đồng Nhân dân
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn chỉ rõ sự cần thiết phải tiến hành cải cách hành chính, coi cải cách nền hành chính là một nhiệm vụ quan trọng góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền và thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Chúng ta đã tiến hành cải cách hành chính từng bước thận trọng và đã thu được những kết quả rất đáng khích lệ. Trong số các nội dung cải cách hành chính ở Việt Nam đã được triển khai thực hiện, thì cải cách thủ tục hành chính là nội dung mang tính đột phá được đặt ra ngay từ giai đoạn đầu của tiến trình cải cách. Thủ tục hành chính liên quan không chỉ đến công việc nội bộ của một cơ quan, một cấp chính quyền, mà còn trực tiếp tác động đến các tổ chức và công dân trong việc giải quyết mối quan hệ với Nhà nước. Các quyền và nghĩa vụ của công dân được quy định trong Hiến pháp hay ở các văn bản pháp luật khác có được thực hiện hay không, thực hiện như thế nào, về cơ bản đều phải thông qua thủ tục hành chính do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định và trực tiếp giải quyết. Đứng trước yêu cầu của công cuộc đổi mới kinh tế- xã hội, nhằm thực hiện thắng lợi chương trình cải cách nền hành chính của Chính phủ, từ năm 2010, thành phố Đông Hà đã tiến hành đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, trọng tâm là thực hiện có hiệu quả kiểm soát TTHC, triển khai cơ chế một cửa, một cửa liên thông theo hướng hiện đại tại UBND thành phố[31] và các phường trên địa bàn. Hoạt động của bộ phận tiếp nhận và trả kết quả ngày càng đi vào nề nếp, có hiệu quả và được Nhân dân đồng tình, ủng hộ. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, bên cạnh những kết quả đạt được thì vẫn còn những hạn chế, bất cập trong thực hiện các thủ tục hành chính 1
thiết yếu. Vì vậy, việc nghiên cứu cải cách thủ tục hành chính nhằm nâng cao hiệu quả công tác cải cách TTHC tại UBND thành phố là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Với những lý do thiết thực đó mà tôi đã chọn đề tài: “Cải cách thủ tục hành chính tại Ủy ban Nhân dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị” làm luận văn cao học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Sau khi Đảng ta đề ra chủ trương cải cách một bước nền hành chính nhà nước, trong đó xác định cải cách thủ tục hành chính là khâu đột phá tại Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương, khóa VII[6] và đặc biệt là quán triệt quan điểm cải cách hành chính theo Nghị quyết Đại hội lần thứ XI [7]của Đảng thì việc nghiên cứu những vấn đề lý luận về cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính và những vấn đề liên quan ngày càng nhiều. Cho đến nay đã có nhiều công trình khoa học, tài liệu nghiên cứu về vấn đề này. Những nội dung liên quan đến cải cách thủ tục hành chính nói chung và cơ chế một cửa, một cửa liên thông nói riêng trong những năm gần đây đã được nhiều tác giả tập trung nghiên cứu như: - Giáo trình đại học Lý luận hành chính nhà nước của PGS- TS Nguyễn Hữu Hải[11] đã tập trung nghiên cứu các nội dung lý luận chung về quản lý HCNN, nền hành chính nhà nước, chức năng, hình thức và phương pháp HCNN, kiểm soát HCNN và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý HCNN. - Giáo trình Hành chính học đại cương[10] là công trình khoa học nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về nền hành chính, về cấu trúc của nền hành chính và những vấn đề liên quan như kiểm tra, giám sát hành chính, thông tin trong hoạt động quản lý hành chính, vấn đề cải cách hành chính. Sách đã nghiên cứu những vấn đề lý luận về thủ tục hành chính, như khái niệm, ý nghĩa của thủ tục hành chính, phân loại thủ tục hành chính, các nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính 2
- Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam của các cơ sở đào tạo Luật đã xác định các nguyên tắc quan trọng trong thực hiện thủ tục hành chính, trong đó có nguyên tắc công khai, minh bạch, nguyên tắc dân chủ, nguyên tắc đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền quy định thủ tục hành chính và của cơ quan, cán bộ, công chức tham gia thực hiện thủ tục hành chính. Bên cạnh các giáo trình, đã có nhiều công trình khoa học, các luận văn, luận án, đề án, các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành nghiên cứu những vấn đề lý luận về thể chế hành chính, thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính, xây dựng đội ngũ cán bộ công chức hành chính, có thể kể đến một số công trình sau: - Cải cách thủ tục hành chính và cơ chế một cửa, một cửa liên thông, của tác giả Trần Văn Tuấn[24] đã khẳng định quan điểm tiếp tục cải cách thủ tục hành chính nhằm bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả, minh bạch, công bằng trong khi giải quyết công việc hành chính; loại bỏ những rườm rà, chồng chéo dễ bị lợi dụng để tham nhũng, gây khó khăn cho dân. Cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông” là giải pháp đổi mới về phương thức làm việc của cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương các cấp, nhằm tạo chuyển biến cơ bản trong quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức và công dân. - Cải cách dịch vụ hành chính công ở Việt Nam của PGS.TS Lê Chi Mai [13] đã tập trung làm rõ thực chất phạm vi và trách nhiệm của Nhà nước trong việc cung ứng các dịch vụ hành chính công, phân tích thực trạng cung ứng dịch vụ hành chính công ở nước ta, từ đó kiến nghị các giải pháp cải tiến việc cung ứng các dịch vụ này nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ Nhân dân của bộ máy nhà nước. - Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông ở các phường trên địa bàn quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội của tác giả 3
Nguyễn Lưu Vân[17] đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông; Đánh giá thực trạng thực hiện giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông ở cấp phường qua thực tiễn một số phường của quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội; Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng thực hiện giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông ở cấp xã trong thời gian tới. - Đề án Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại Văn phòng UBND tỉnh Quảng Bình[29] đã xác định cơ chế giải quyết công việc của tổ chức, cá nhân, thuộc trách nhiệm, thẩm quyền của cơ quan hành chính Nhà nước từ hướng dẫn, tiếp nhận giấy tờ, hồ sơ, giải quyết đến trả kết quả được thực hiện tại một đầu mối là bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của cơ quan hành chính nhà nước. Làm rõ, đúng trách nhiệm của mỗi công chức, mỗi khâu xử lý trong bộ máy cơ quan hành chính Nhà nước giải quyết công việc liên quan đến tổ chức, cá nhân. - Luận án “Thực hiện pháp luật về giải quyết thủ tục hành chính của cơ quan nhà nước cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Văn Linh [14]đã tập trung làm rõ mối quan hệ giữa thủ tục hành chính với yêu cầu giải quyết thủ tục hành chính hiện nay, đặt ra những yêu cầu đối với cơ quan hành chính nhà nước trong xây dựng và thực hiện cải cách thủ tục hành chính ở các địa phương, đồng thời khẳng định những vấn đề mang tính lý luận về cải cách hành chính nói chung cũng như cải cách thủ tục hành chính trong bối cảnh đảng ta đề ra chủ trương cải cách hành chính. Những nghiên cứu này đã góp phần quan trọng vào việc phân tích lý luận và thực tiễn về cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính. Tuy nhiên, vấn đề nghiên cứu về cải cách thủ hành chính mới chỉ dừng lại ở lý luận mà chưa có nghiên cứu chuyên sâu gắn lý luận với thực tiển hoạt động ở một đơn vị chính quyền thành phố thuộc tỉnh cụ thể. Do đó, việc tìm 4
hiểu và nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận và thực tiển hoạt động lĩnh vực này của một địa phương cụ thể, từ đó đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách TTHC của cấp chính quyền thành phố thuộc tỉnh là rất cần thiết. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài luận văn hướng đến các mục đích sau: Xây dựng cơ sở lý luận về cải cách thủ tục hành chính của chính quyền thành phố thuộc tỉnh và nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác cải cách thủ tục hành chính phục vụ cho công tác quản lý và điều hành hoạt động ở địa phương trong giai đoạn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa lý thuyết về cải cách hành chính Nhà nước, nhất là tập trung cải cách thủ tục hành chính. Đánh giá thực trạng về tình hình cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. Tìm hiểu kinh nghiệm các địa phương về cải cách thủ tục hành chính để làm bài học cho UBND thành phố Đông Hà Đề xuất định hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đông Hà. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu những thủ tục hành chính và công tác giải quyết thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đông Hà thông qua hoạt động của các cơ quan chức năng trực thuộc UBND thành phố. Đồng thời, tham khảo kinh nghiệm giải quyết thủ tục hành chính ở địa phương khác để đúc rút bài học kinh nghiệm cho UBND thành phố Đông Hà 5
4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu những nội dung giải quyết công việc liên quan thủ tục hành chính từ năm 2010 đến nay tại UBND thành phố Đông Hà. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Để đạt được mục tiêu đề ra, luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử; dựa vào quan điểm chính trị, pháp lý của Đảng, Nhà nước đối với cải cách thủ tục hành chính của nước ta nói chung và ở UBND thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê xã hội học, tra cứu tài liệu, khảo sát thực tiễn để nghiên cứu các đối tượng trên. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là một công trình khoa học nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện về công tác cải cách thủ tục hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông. Đánh giá toàn diện về thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Ủy ban Nhân dân thành phố và tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông. Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đông Hà. Kết quả chung của luận văn sẽ góp phần vào việc nâng cao hiệu quả hoạt động của UBND thành phố Đông Hà trong quản lý nhà nước nói chung và giải quyết mối quan hệ với tổ chức, công dân trên địa bàn nói riêng. 6
7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về cải cách thủ tục hành chính Chương 2: Thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Uỷ ban Nhân dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính tại Uỷ ban Nhân dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị 7
Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 1.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của thủ tục hành chính 1.1.1. Một số khái niệm Cho đến nay, mặc dù đã có nhiều công trình khoa học pháp lý nghiên cứu nhưng vẫn có nhiều khái niệm, trong đó có khái niệm thủ tục hành chính vẫn chưa có sự nhận thức thống nhất. Theo tác giả Trần Thanh Phương trong nghiên cứu của mình về thủ tục hành chính trong hoạt động của UBND cấp huyện (năm 2003) đã quan niệm: “ Thủ tục hành chính là cách thức và trình tự do luật hành chính điều chỉnh về việc tiến hành các hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong lĩnh vực quản lý nhà nước nhằm đạt tới những kết quả nhất định đã được dự liệu trong pháp luật” [25] Trong giáo trình “ Hành chính học đại cương” do Giáo sư Đoàn Trọng Truyếnchủ biên, khái niệm thủ tục hành chính được trình bày một cách cụ thể hơn “Thủ tục hành chính là trình tự về thời gian, không gian và là cách thức giải quyết công việc của cơ quan hành chính nhà nước trong mối quan hệ với cơ quan, tổ chức, cá nhân công dân. Nó được đặt ra để các cơ quan nhà nước có thể thực hiện một hình thức hoạt động cần thiết của mình, trong đó bao gồm cả trình tự thành lập các công sở, trình tự bổ nhiệm, bãi nhiệm, trình tự điều hành, tổ chức các hoạt động tác nghiệp hành chính” [10,tr208] Khái niệm thủ tục hành chính cũng được đề cập trong các giáo trình giảng dạy của các cơ sở đào tạo luật, hành chính. Nhìn chung, trong các giáo trình này đều có điểm chung là coi thủ tục hành chính là trình tự và cách thức tiến hành các hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Tuy nhiên về nội hàm cách thể hiện khái niệm thủ tục hành chính trong mỗi giáo trình vẫn có sự 8
khác biệt nhất định. Trên cơ sở kế thừa các yếu tố hợp lý trong các quan niệm về thủ tục hành chính, tác giả Nguyễn Văn Linh đề xuất quan niệm về thủ tục hành chính “Thủ tục hành chính là trình tự và cách thức do quy phạm pháp luật hành chính quy định để các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền hành chính tiến hành các hoạt động nhằm ổn định tổ chức và trật tự quản lý nội bộ hoặc để các chủ thể này tổ chức cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện những hoạt động cụ thể trong quá trình quản lý hành chính nhà nước, cung cấp các dịch vụ công và thực hiện các giao dịch hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý hành chính nhà nước, phục vụ xã hội và Nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích nhà nước, cơ quan, tổ chức và cá nhân” [14,tr26] Như vậy, có thể thấy có rất nhiều quan niệm khác nhau về thủ tục hành chính dựa trên những cách tiếp cận khác nhau, nhưng có thể hiểu một cách chung nhất thủ tục hành chính là một loại quy phạm pháp luật quy định trình tự về thời gian, về không gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ máy nhà nước, là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nước trong mối quan hệ với các cơ quan, tổ chức và cá nhân công dân. Thủ tục hành chính giải quyết các công việc liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức được quan niệm chính thức tại Nghị định 63/2010/NĐ-CP của Chính phủ là “Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức”[1]. Với khái niệm thủ tục hành chính nêu trên, có thể hiểu một cách chung nhất, cải cách thủ tục hành chính là biện pháp được thực hiện để giải quyết những đòi hỏi của thực tiễn với mục tiêu rõ ràng, chương trình cụ thể và yêu cầu phải hoàn tất trong một thời gian nhất định. 9
Cải cách thủ tục hành chính có thể được hiểu như là một quá trình thay đổi nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả hành chính, cải tiến tổ chức, chế độ và phương pháp hành chính cũ, xây dựng chế độ và phương thức hành chính mới trong lĩnh vực quản lý của bộ máy hành chính Nhà nước. Cải cách thủ tục hành chính là điều kiện cần thiết để tăng cường củng cố mối quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân, tăng cường sự tham gia quản lý Nhà nước của nhân dân. Cải cách thủ tục được coi là khâu đột phá trong cải cách nền hành chính Nhà nước, nghĩa là để tạo sự chuyển động của toàn bộ hệ thống nền hành chính quốc gia; thủ tục hành chính là khâu được chọn đầu tiên, cải cách thủ tục hành chính sẽ gây ra sự chuyển động của toàn bộ hệ thống khi bị tác động. Những yêu cầu của quá trình cải cách thủ tục hành chính trong giai đoạn hiện nay của nước ta là phải đảm bảo tính thống nhất của hệ thống thủ tục hành chính; bảo đảm sự chặt chẽ của hệ thống thủ tục hành chính; bảo đảm tính hợp lý của thủ tục hành chính; bảo đảm tính khoa học của quy trình thực hiện các thủ tục hành chính đã ban hành; bảo đảm tính rõ ràng và công khai của các thủ tục hành chính; dễ hiểu, dễ tiếp cận; có tính khả thi; bảo đảm tính ổn định cần thiết của quy trình thủ tục hành chính. 1.1.2. Phân loại thủ tục hành chính Về đặc điểm của thủ tục hành chính, nhìn chung các thủ tục hành chính mang những đặc điểm chung như: được điều chỉnh chủ yếu bằng các quy phạm thủ tục hành chính, trình tự thực hiện thẩm quyền trong quản lý hành chính nhà nước, thủ tục hành chính thường mang tính đa dạng, phức tạp; thủ tục hành chính mang tính năng động.. Thủ tục hành chính đã và đang có ý nghĩa nhất định trong quá trình quản lí hành chính nhà nước đó là: bảo đảm cho các quy định nội dung của luật hành chính được thực hiện; đảm bảo cho các quy phạm nội dung của các 10
ngành luật khác đi vào cuộc sống, bảo đảm cho việc thi hành các quyết định hành chính được thống nhất; Làm giảm sự phiền hà, củng cố được quan hệ giữa Nhà nước và công dân; Về phân loại thủ tục hành chính hiện nay theo nhiều tiêu chí khác nhau có thể phân thành các loại thủ tục hành chính như sau: Thứ nhất, theo đối tượng quản lý hành chính nhà nước, theo cách này, các thủ tục được xác định cho từng lĩnh vực quản lý nhà nước và được phân chia theo cơ cấu chức năng của bộ máy quản lý, ví dụ như thủ tục đăng ký kinh doanh; thủ tục xuất nhập cảnh; thủ tục cấp phép xây dựng... Thứ hai, theo công việc cụ thể của các cơ quan nhà nước, theo cách này, mỗi công việc được thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước có một thủ tục tiến hành, ví dụ như thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật; thủ tục tuyển dụng cán bộ, công chức...loại thủ tục này được thực hiện ở phạm vi rộng hơn, không chỉ các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện mà các cơ quan lập pháp, tư pháp cũng có những hoạt động liên quan đến quản lý hành chính nhà nước và cần thiết phải thực hiện một số thủ tục hành chính loại này. Thứ ba, phân loại theo chức năng cung cấp dịch vụ công và chức năng chuyên môn, loại thủ tục này chỉ áp dụng cho các cơ quan có chức năng hoạt động mang tính chất đặc thù nghiệp vụ chuyên môn, ví dụ như thủ tục cung cấp dịch vụ thông tin; thủ tục kiểm tra mức độ an toàn lao động... Thứ tư, phân loại theo quan hệ công tác, chia thành 3 nhóm gồm: nhóm thủ tục nội bộ; nhóm thủ tục liên hệ; nhóm thủ tục văn thư, cụ thể như sau: - Thủ tục hành chính nội bộ là trình tự thực hiện các công việc nội bộ cơ quan nhà nước, ví dụ như: Thủ tục ban hành quyết định; thủ tục khen 11
thưởng - kỷ luật; thủ tục thành lập các tổ chức, thi tuyển, bổ nhiệm cán bộ, công chức nhà nước... - Thủ tục hành chính liên hệ là trình tự các cơ quan hành chính, công chức nhà nước có thẩm quyền thực hiện hoạt động áp dụng pháp luật. Thủ tục hành chính liên hệ rất đa dạng, thủ tục này bao gồm: + Thủ tục giải quyết các yêu cầu, đề nghị của công dân, tổ chức. Đó là thủ tục kiến nghị, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; thủ tục giải quyết các yêu cầu của các cơ quan tổ chức khác của nhà nước. + Thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính, việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính phải được pháp luật quy định chặt chẽ để tránh lạm quyền, xâm phạm đến các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức. Đó là thủ tục áp dụng các biện pháp ngăn chặn hành chính; thủ tục xử phạt vi phạm hành chính; thủ tục áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác; - Thủ tục văn thư là thủ tục hành chính thông thường được thực hiện trong từng cơ quan, đơn vị để phục vụ hoạt động của cơ quan, đơn vị. Thủ tục hành chính văn thư là trình tự tiến hành các hoạt động lưu trữ, xử lý, cung cấp công văn giấy tờ và đưa ra các quyết định dưới các hình thức văn bản. Thủ tục văn thư mang nhiều tính chất kỹ thuật nghiệp vụ hành chính, đòi hỏi quá trình thực hiện phải tỉ mỉ, đúng thể thức, trình tự các bước tiến hành. Tóm lại, việc phân nhóm các thủ tục hành chính căn cứ vào tính chất hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước trong quá trình giải quyết công việc của nhà nước và của công dân như trên chỉ có tính chất tương đối. 12
1.1.3. Đặc điểm của thủ tục hành chính - Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức điển hình, phổ biến và có tính hợp lý, được lựa chọn và kiểm chứng trong thực tiển, được pháp luật hành chính quy định cụ thể và có tính bắt buộc chung để điều chỉnh các quan hệ pháp luật phát sinh trong quá trình quản lý hành chính, phục vụ cho công tác quản lý hành chính nhà nước, tạo môi trường thuận lợi và đảm bảo an ninh, an toàn cho các giao dịch hành chính, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân. - Thủ tục hành chính có tính đa dạng, đa chủ thể và đa cấp độ; vừa có tính thống nhất lại vừa có tính thứ bậc, gắn với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và trách nhiệm của các cấp, các ngành, các cơ quan cụ thể. Mặt khác do thủ tục hành chính được xác lập và thực hiện trong lĩnh vực hoạt động quản lý hành chính nhà nước, cung cấp các dịch vụ công và thực hiện các giao dịch hành chính nên yếu tố chủ thể thực hiện TTHC có những đặc điểm riêng. Đây cũng là một trong những cơ sở để phân biệt TTHC với các thủ tục khác, như các thủ tục tố tụng tư pháp, kể cả thủ tục tố tụng hành chính quy định trình tự xét xử của Tòa án hành chính. - Đối tượng của TTHC rất rộng, phức tạp, phong phú và đa dạng, bao gồm nhiều mối quan hệ, nhiều loại vấn đề, vụ việc khác nhau, diển ra trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, TTHC cũng rất phong phú, đa dạng; có những thủ tục phức tạp nhưng cũng có thủ tục đơn giản; có những thủ tục chung chung nhưng cũng có những thủ tục có tính chất chuyên ngành. Với đặc điểm này, các thủ tục hành chính không những phải đáp ứng những yêu cầu về tính thống nhất, đồng bộ, ổn định, công khai, minh bạch, đồng thời phải có tính linh hoạt, kịp thời, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, phải thuận tiện và có tính khả thi cao. 13