Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 25
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu, phân tích thực trạng cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại các xã, phường thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc thực hiện cải cách TTHC theo cơ chế một cửa tại xã, phường, thành phố Việt Trì, Tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THU THẢO CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH THEO CƠ CHẾ MỘT CỬA Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ HÀ HÀ NỘI – 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả Nguyễn Thị Thu Thảo
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới: Hội đồng Khoa học thuộc Học viện Hành chính Quốc gia. Các Thầy giáo, Cô giáo, đã trang bị những kiến thức quý báu và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính; Tiến sĩ Nguyễn Thị Hà, người trực tiếp hướng dẫn khoa học, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành Luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2016 TÁC GIẢ Nguyễn Thị Thu Thảo
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VÀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH THEO CƠ CHẾ MỘT CỬA .......... 8 1.1. Những vấn đề chung về hành chính và thủ tục hành chính......... 8 1.1.1. Khái niệm về hành chính...................................................................... 8 1.1.2. Khái niệm về thủ tục hành chính ........................................................ 9 1.1.3. Đặc điểm thủ tục hành chính .............................................................11 1.1.4. Phân loại thủ tục hành chính .............................................................12 1.1.5. Nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính ................15 1.1.6. Ý nghĩa của thủ tục hành chính ........................................................17 1.2. Cải cách hành chính và cải cách thủ tục hành chính ................. 19 1.2.1. Khái niệm cải cách hành chính .........................................................19 1.2.2. Cải cách thủ tục hành chính ..............................................................19 1.2.3. Sự cần thiết phải cải cách thủ tục hành chính................................21 1.3. Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở UBND cấp xã ............................................................................................................. 23 1.3.1. Vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp xã ............................................................................................................................23 1.3.2. Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại cấp xã thành phố Việt Trì ..........................................................................................28 Tiểu kết Chương 1....................................................................................... 33 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH .. 34 Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ TỈNH PHÚ THỌ ............................................................................................................ 34 2.1. Khái quát về thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ ........................... 34 2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện dân cư ........................................................34 2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế, xã hội..................................................37
2.2. Tình hình thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã tại địa bàn thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ ............... 44 2.2.1. Công tác xây dựng và thực hiện thể chế ..........................................45 2.2.2. Quy định quy trình thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế "một cửa" ............................................................................................47 2.2.3. Về công tác tổ chức bộ máy thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã ............................................................51 2.2.4. Về công tác cán bộ ...............................................................................54 2.2.5. Về cơ sở vật chất...................................................................................57 2.3. Đánh giá, nhận xét việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã trên địa bàn thành phố Việt Trì ........ 59 2.3.1. Những mặt đã đạt được ......................................................................60 2.3.2. Những mặt còn hạn chế ......................................................................74 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại ........................................77 Tiểu kết Chƣơng 2 ..................................................................................... 80 Chƣơng 3 GIẢI PHÁP CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH THEO CƠ CHẾ MỘT CỬA Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ ................................................................................................... 81 3.1. Cơ sở đề xuất giải pháp ................................................................. 81 3.1.1. Chủ trương của Đảng và Nhà nước về cải cách hành chính .... 81 3.1.2. Chương trình và mục tiêu cải cách hành chính nhà nước của tỉnh Phú Thọ ....................................................................................................83 3.2. Một số giải pháp đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính ở cấp xã, thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ ................................................... 90 3.2.1. Về nhận thức .........................................................................................90 3.2.2. Về thể chế...............................................................................................92 3.2.3. Về cơ cấu tổ chức .................................................................................93 3.2.4. Về đội ngũ cán bộ, công chức ............................................................96
3.2.5. Về cơ sở vật chất, trang thiết bị và ứng dụng công nghệ thông tin ..........................................................................................................................101 3.2.6. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát...........................................103 3.2.7. Các giải pháp khác.............................................................................104 Tiểu kết Chƣơng 3 ................................................................................... 107 KẾT LUẬN .................................................................................................. 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 110
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm vừa qua, đất nước ta đã có sự phát triển về kinh tế - văn hóa, xã hội. Đây không chỉ là niềm tự hào của Đảng và nhà nước mà còn là niềm vui mừng, phấn khởi của toàn thể nhân dân Việt Nam. Trong những thành tựu đó có phần đóng góp quan trọng của công tác cải cách hành chính một cách toàn diện, sâu sắc và có hiệu quả. Quá trình thực hiện cải cách hành chính gắn liền với việc thực hiện mô hình một cửa, sau đó là một cửa liên thông và nay là cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông hiên đại, đã thu được những kết quả tích cực ban đầu. Để có được những kết quả đó, trước hết các cơ quan chính quyền địa phương đã từng bước triển khai thực các văn bản đã được nhà nước ban hành như: Quyết định số 136/2001/QĐ - TTg ngày 17/9/2001 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 - 2010; Quyết định số 181/2003/QĐ- TTg ngày 04/9/2003 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Quy chế thực hiện cơ chế một cửa tại cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương; Quyết định số 93/QĐ-TTg ngày 22/6/2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông tại cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương; Nghị quyết số 30c/NQ-CP ban hành ngày 8/11/2011 của Chính phủ ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020. Những quy định vừa nêu đã góp phần tạo hành lang pháp lý, đưa ra cách thức giải quyết công việc hiệu quả cho công dân, tổ chức, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của nhân dân về dịch vụ hành chính công. Tỉnh Phú Thọ, cụ thể tại các xã, phường của thành phố Việt Trì đã tiến hành triển khai thực hiện cải cách thủ tục hành chính từ khi có chủ trương của nhà nước và thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” từ
tháng 7 năm 2013 và nay là thực hiện theo cơ chế một cửa liên thông. So với các địa phương khác cùng cấp trong tỉnh Phú Thọ, mô hình “một cửa” tại cấp xã trên địa bàn thành phố Viêt được triển khai khá muộn. Trên cơ sở học hỏi mô hình của các tỉnh bạn đã triển khai có hiệu quả, chuẩn bị tốt về mặt cơ sở vật chất và tuyển chọn đội ngũ Cán bộ công chức nhiệt tình, có trình độ chuyên môn, Bộ phận “một cửa” của UBND cấp xã, thành phố Việt Trì trực thuộc quản lý của Văn phòng HĐND - UBND cấp xã, thành phố hoạt động độc lập, mang lại hiệu quả cao, được đông đảo nhân dân đồng thuận và ủng hộ. Đặc biệt, thủ tục hành chính được công khai, giảm hẳn tình trạng gây phiền hà, sách nhiễu tổ chức, công dân; tinh thần, trách nhiệm, năng lực chuyên môn của cán bộ công chức được nâng lên đáng kể. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, bên cạnh những kết quả đạt được như thì vẫn còn những tồn tại nhiều hạn chế như: một số thủ tục hành chính còn rườm rà, chồng chéo, trùng lặp. Chất lượng đội ngũ cán bộ vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu trong việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính, vẫn còn tình trạng đùn đẩy trách nhiệm giữa các bộ phận. Chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ phận vẫn còn trùng lặp, chưa rõ ràng. Vì thế Cải cách thủ tục hành chính ở cấp xã, phường nhằm hoàn thiện bộ máy nhà nước tại cơ sở, trở thành khâu đầu tiên, quan trọng, giảm gánh nặng trong giải quyết các thủ tục hành chính cho người dân ở các cấp cao hơn. Thủ tục hành chính là một loại quy phạm pháp luật quy định trình tự về thời gian, về không gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ máy Nhà nước, là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan Nhà nước trong mối quan hệ với các cơ quan, tổ chức với cá nhân công dân. Việc thực hiện thủ tục hành chính ở các xã, phường được đơn giản, thuận tiện, công khai và dân chủ sẽ góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước, rút ngắn khoản cách giữa nhà nước với nhân dân và góp phần phát triển kinh tế - xã hội.
Chính vì những lý do nêu trên mà tác giả chọn đề tài: “Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ” nghiên cứu làm luận văn Thạc sĩ quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài Nghiên cứu về cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa đã có nhiều nhà khoa học, nhiều nhà hoạch định chính sách quan tâm nghiên cứu từ lâu và đã có rất nhiều công trình khoa học được công bố, đăng tải từ trung ương đến địa phương. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu sau đây: - Nguyễn Văn Thâm và Võ Kim Sơn (2001) Thủ tục hành chính lý luận và thực tiễn, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội - Bùi Thế Vĩnh, “Một số vấn đề cần quan tâm khi triển khai và thực hiện cơ chế một cửa”, Thông tin khoa học hành chính, số 3/2005. - Nguyễn Ngọc Hiến,(2001) “Giải pháp cải cách hành chính ở Việt Nam”, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội. - Thang Văn Phúc (2001) “Cải cách hành chính nhà nước, thực trạng, nguyên nhân và giải pháp”, Nxb Chính trị Quốc gia. Các công trình khoa học nêu trên, chủ yếu đề cập đến những vấn đề lý luận trong đó chủ yếu đề cập đến các khái niệm, đặc điểm, vai trò cảu thủ tục hành chính và sự cần thiết cần phải cải cách hành chính; các giải pháp cải cách hành chính nhưng chủ yếu đề cập đến những vấn đề chung chung, chưa có công trình nghiên cứu về cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại các xã, phường. Ngoài ra, còn có nhiều đề tài luận văn thạc sỹ quản lý công đã nghiên cứu về vấn đề này như: - Đỗ Ngọc Lan, “Quản lý chất lượng cải cách hành chính theo mô hình một cửa liên thông tại UBND các quận, thành phố Hải Phòng” Luận văn Thạc sỹ (2012).
- Trần Văn Tấn “Cơ chế một cửa, một cửa liên thông (nghiên cứu từ thực tiễn tỉnh Đồng Tháp)” Luận văn Thạc sỹ ( 2012). - Nguyễn Lệ Hà “ Cải cách thủ tục hành chính tại ủy ban nhân dân cấp xã ở tỉnh Hà Nam” Luận văn Thạc sỹ (2012) - Đào Thị Nga “Xây dựng mô hình một cửa liên thông cấp xã ở tỉnh Lai Châu” Luận văn Thạc sỹ (2012) - Đỗ Mạnh Cường “Mô hình một cửa trong thực hiện thủ tục hành chính tại ủy ban nhân dân cấp huyện tỉnh Hưng Yên” Luận văn Thạc sỹ (2013) - Nguyễn Tiến Việt “Xây dựng và thực hiện cơ chế một cửa liên thông ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành phố Hà Nội” Luận văn Thạc sỹ (2013) - Nguyễn Thúy Trình “Thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại ủy ban nhân dân quận ở thành phố Hà Nội” Luận văn Thạc sỹ (2013) - Nguyễn Thị Phương Hồng “ Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại ủy ban nhân dân phường Quỳnh Mai, quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội” Luận văn Thạc sỹ (2013) - Trần Ngọc Quả “Thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông tại ủy ban nhân dân quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng” Luận văn Thạc sỹ (2014) Nhìn chung, các công trình nêu trên đã đi sâu nghiên cứu việc thực hiện theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông làm rõ nội dung và thực trạng áp dụng mô hình. Các tác giả cũng đã chỉ ra phương hướng và giải pháp nhất định nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện mô hình cải cách thủ tục hành chính một cửa. Tuy nhiên, các công trình này nghiên cứu mô hình một cửa ở các cấp, các lĩnh vực, địa phương khác nhau và hầu như chưa có đề tài nào nghiên cứu cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã trên địa bàn thành phố Việt Trì. Vì vậy, việc tìm hiểu và nghiên cứu những khó khăn và hạn chế trên cơ sở lý luận chung về cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại Việt Trì trong bối cảnh hiện nay là hoàn toàn cần thiết.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Nghiên cứu, phân tích thực trạng cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại các xã, phường thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc thực hiện cải cách TTHC theo cơ chế một cửa tại xã, phường, thành phố Việt Trì, Tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên, luận văn phải thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể sau: - Thứ nhất, hệ thống hoá cơ sở lý luận về cải cách hành chính và cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa. - Thứ hai, nghiên cứu, phân tích thực trạng việc triển khai hoạt động cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại các xã, phường thành phố Việt Trì; - Thứ ba, phân tích chỉ ra được những mặt đạt được, mặt hạn chế, xác định nguyên nhân của từng mặt hạn chế còn tồn tại trong việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại các xã, phường, trên địa bàn thành phố Việt Trì; - Thứ tư, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại cấp xã, thành phố Việt Trì trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu việc thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa được giải quyết tại cấp xã, thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ. 4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Nghiên cứu những vấn đề, lĩnh vực giải quyết công việc thực hiện theo cơ chế “một cửa” tại cấp xã, thành phố Việt Trì - Phạm vi thời gian: Từ năm 2010 - 6/2016 - Phạm vi không gian: Nghiên cứu cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại 13 xã, phường trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu dựa trên nền tảng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mac – LêNin và tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về Cải cách thủ tục hành chính - Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê xã hội học, nghiên cứu lý thuyết, khảo sát điều tra và phương pháp lịch sử để nghiên cứu các đối tượng trên. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về cải cách hành chính và cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại các xã, phường - Các số liệu, thông tin thực tế của luận văn có thể giúp các nhà quản lý, các nhà hoạch định chính sách làm cơ sở để xây dựng các quy định phù hợp với thực tế hơn. - Công trình có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà khoa học, các trung tâm đào tạo chính trị - Các giải pháp có thể ứng dụng vào thực tiễn cải cách thủ tục hành chính tại xã, phường trong thời gian tới. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa Chương 2: Thực trạng cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa ở cấp xã trên địa bàn thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ Chương 3: Giải pháp cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại cấp xã, thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VÀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH THEO CƠ CHẾ MỘT CỬA 1.1. Những vấn đề chung về hành chính và thủ tục hành chính 1.1.1. Khái niệm về hành chính Theo nghĩa thông dụng nhất, hành chính là hoạt động quản lý, lãnh đạo. Đó là các hoạt động được thực hiện bởi các cơ quan hành chính Nhà nước; hay là những cơ quan thực hiện các hoạt động chấp hành, điều hành các mặt hoạt động của đời sống xã hội, các cơ quan chấp hành của quyền lực nhà nước, bộ máy Chính phủ; hoặc cũng có thể là những người có chức vụ lãnh đạo quảng lý trong cơ quan, đơn vị, xí nghiệp. Theo từ điển Tiếng Việt, thuật ngữ “ Hành chính” được hiểu với nhiều nghĩa: -Thuộc phạm vi chỉ đạo quản lý việc chấp hành luật pháp, chính sách của Nhà nước, cơ quan hành chính các cấp; - Thuộc về những công việc sự vụ như văn thư, tổ chức, kế toán… trong cơ quan nhà nước - Có tính chất giấy tờ, mệnh lệnh khác với giáo dục, thuyết phục Có quan điểm cho rằng, hành chính theo nghĩa rộng : là chỉ những hoạt động những tiến trình chủ yếu có liên quan đến những biện pháp để thực thi những mục tiêu, những nhiệm vụ đã được xác định trước. Hành chính theo nghĩa hẹp : là nền hành chính nhà nước ( hay còn gọi là nền hành chính công) là tổng thể các tổ chức và định chế hoạt động của bộ máy hành pháp có trách nhiệm quản lý công việc hàng ngày của nhà nước do các cơ quan có tư cách pháp nhân công quyền tiến hành bằng các văn bản dưới luật nhằm thực thi chức năng quản lý nhà nước giữ gìn bảo vệ quyền lợi công và phục vụ nhu cầu hàng ngày của dân trong mối quan hệ giữa công dân và nhà nước. Với nghĩa trên thì hành chính là hành động quản lý thực tiễn và cũng là một khoa học.
Trong một số tài liệu khác, Hành chính được xem là “ Toàn thể những hoạt động được đặt dưới quyền lãnh đạo hay sự kiểm soát của chính quyền mà mục đích là nhằm đạt tới việc duy trì trật tự công cộng và thỏa mãn những nhu cầu có tính chất lợi ích chung, đó là toàn thể những thể nhân hay pháp nhân đảm đương nhiệm vụ hành chính”. Từ những quan điểm trên, tôi xin lấy quan niệm chung nhất về thuật ngữ “Hành chính” từ Sách Thuật ngữ Hành chính do GS.TS Bùi Thế Vĩnh và TS. Đinh Ngọc Hiện chủ biên, để làm cơ sở nghiên cứu ở luận văn này. “ Hành chính là thuật ngữ chỉ những hoạt động trong lĩnh vực tổ chức, quản lý và điều hành được tiến hành trên cơ sở sự rang buộc bởi những quy tắc nhất định do nhà nước hoặc các chủ thể khác quy định hoặc thừa nhận, có tính chất bắt buộc, áp đặt hoặc mệnh lệnh (quyền lực – phục tùng) nhằm đạt tới một mục địch phục vụ cho lợi ích chung đã được xác định”[29, tr77] 1.1.2. Khái niệm về thủ tục hành chính Trong hoạt động quản lý nói chung và trong hoạt động của cơ quan nhà nước nói riêng, để giải quyết được bất cứ công việc nào cũng đều cần có những thủ tục phù hợp, theo “Giáo trình thủ tục hành chính” của học viện Hành chính quốc gia thì “thủ tục là phương thức, cách thức giải quyết công việc theo một trình tự nhất định, một thể lệ thống nhất, gồm một loạt nhiệm vụ liên quan chặt chẽ với nhau nhằm đạt được kết quả mong muốn”. Hoạt động quản lý Nhà nước cần phải tuân theo những quy tắc pháp lý, quy định và trình tự, cách thức khi sử dụng thẩm quyền của từng cơ quan để giải quyết công việc. Thủ tục hành chính là một loại thủ tục gắn với hoạt động của cơ quan hành chính Nhà nước. Theo Điều 3 Nghị định 63/2010/NĐ-CP về kiểm soát thủ tục hành chính có giải thích: “Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức”.
Theo Luật Hành chính, thủ tục hành chính là trình tự thực hiện hình thức hoạt động của một cơ quan hành chính nhà nước. Các thủ tục hành chính có mục đích thiết lập trật tự hoạt động quản lý nhà nước trong mọi lĩnh vực. Nó gồm toàn bộ các quy tắc pháp lý quy định về trình tự, trật tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết nhiệm vụ của Nhà nước và công việc liên quan đến công dân tạo thành một hệ thống quy phạm về thủ tục. Chúng là những nguyên tắc bắt buộc các cơ quan nhà nước cũng như các công chức nhà nước phải tuân theo. Như vậy thủ tục hành chính là trình tự thẩm quyền trong hoạt động hành chính nhà nước, là cách thức mà nhà nước áp dụng để làm cho các quy định của luật pháp có được sự đảm bảo thống nhất trong quá trình thực thi và áp dụng vào đời sống. Có rất nhiều quan niệm về thủ tục hành chính, nhưng có thể hiểu một cách chung nhất theo Sách Giáo trình Thủ tục hành chính của Học viện Hành chính quốc gia: “Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nướccó thẩm quyền trong mối quan hệ nội bộ của hành chính và giữa các cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức và cá nhân công dân. Nó giữ vai trò đảm bảo cho công việc đạt được mục đích đã định, phù hợp với thẩm quyền của các cơ quan nhà nước hoặc của các cá nhân, tổ chức được ủy quyền trong việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước”[1,tr7] Thủ tục hành chính là bộ phận cơ bản của thể chế hành chính Nhà nước, là công cụ của cơ quan hành chính Nhà nước được sử dụng để giải quyết công việc cho công dân, tổ chức, là cơ sở để xác định tính hợp pháp của nền công vụ. Do vậy, thủ tục hành chính đơn giản, thuận tiện, công khai và dân chủ sẽ góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính Nhà nước, rút ngắn khoảng cách giữa Nhà nước và nhân dân, củng cố sức mạnh Nhà nước, lòng tin của nhân dân và góp phần phát triển kinh tế - xã hội.
Cải cách thủ tục hành chính là một bộ phận của cải cách thể chế hành chính Nhà nước, nhằm xây dựng và thực thi thủ tục hành chính theo những chuẩn mực nhất định. Đơn giản, gọn nhẹ, vận hành nhịp nhàng; hoạt động theo đúng quy trình, quy phạm thích ứng với từng loại đối tượng, từng loại công việc, phù hợp với điều kiện thực tế và đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Cải cách thủ tục hành chính thực chất là cải cách trình tự thực hiện thẩm quyền hành chính trong mối liên hệ tới quyền và nghĩa vụ của công dân, tổ chức và trong nội bộ cơ quan hành chính Nhà nước…. 1.1.3. Đặc điểm thủ tục hành chính Hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về phạm vi, nội dung thủ tục hành chính. Tuy nhiên, các quan điểm về vấn đề này đều thống nhất về các đặc điểm chung của thủ tục hành chính, bao gồm: - Thứ nhất, đây là tổng thể các hành động diễn ra theo trình tự thời gian, thủ tục hành chính được thực hiện bởi nhiều cơ quan và công chức nhà nước. Tuy nhiên mỗi thủ tục hành chính ở các cơ quan khác nhau thì sẽ có những tính chất đặc thù riêng - Thứ hai, thủ tục hành chính là thủ tục giải quyết công việc của nhà nước và công việc liên quan đến quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý của công dân. Chính vì vậy, đối tượng cần thực hiện các thủ tục hành chính để giải quyết thường không giống nhau mà rất phức tạp, dẫn đến yêu cầu thủ tục hành chính cần đơn giản, nhanh gọn, ít khâu, nhưng vẫn đảm bảo chính xác. - Thứ ba, quản lý hành chính nhà nước chủ yếu là hoạt động định hướng, mang tính mệnh lệnh cưỡng chế đòi hỏi phải thi hành nhanh chóng, kịp thời,hiệu quả. Chính vì vậy, thủ tục hành chính phải kết hợp khuôn mẫu ổn định tương đối và chặt chẽ với các biện pháp thích ứng cho từng loại công việc và từng đối tượng
- Thứ tư, hoạt động quản lý hành chính đang ngày trở nên hết sức phong phú, đa dạng về nội dung, hình thức cũng như biện pháp do sự chuyển đổi của nhà nước từ cơ chế tập trung sang cơ chế kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước cùng sự chuyển đổi của nền hành chính đơn thuần sang nền hành chính phục vụ. Do đó, thủ tục hành chính ngày nay rất đa dạng. - Thứ năm, các thủ tục hành chính do nhà nước thực hiện chủ yếu tại văn phòng của công sở nhà nước và phương tiện truyền đạt quyết định cũng như các thông tin quản lý phần lớn là văn bản, vì thế nó gắn chặt với công tác văn thư, với việc tổ chức ban hành, sử dụng và quản lý văn bản trong cơ quan nhà nước. - Thứ sáu, trong bối cảnh toàn cầu hóa, thủ tục hành chính sẽ chịu ảnh hưởng và tác động, đặc biệt trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, đầu tư nước ngoài…đòi hỏi thủ tục hành chính phải có những thay đổi phù hợp không chỉ với yêu cầu trong nước mà còn cả với quốc tế để có thể dễ dàng hội nhập và mở cửa. - Cuối cùng, so với các quy phạm của luật hành chính thủ tục hành chính có tính năng động hơn và đòi hỏi phải thay đổi nhanh hơn một khi thực tế cuộc sống đã có những yêu cầu mới. 1.1.4. Phân loại thủ tục hành chính Kinh nghiệm thực tế của nước ta cũng như nhiều nước cho thấy muốn xây dựng và áp dụng thủ tục hành chính một cách có hiệu quả thì cần phân loại chúng một cách khoa học theo một số tiêu chí nhất định. Lợi ích của cách phân loại này là giúp cho người quản lý xác định được tính đặc thù của lĩnh vực mình phụ trách, từ đó đề ra những yêu cầu xây dựng cho lĩnh vực này những thủ tục cần thiết thích hợp, nhằm quản lý tốt những nhiệm vụ, mục tiêu của quản lý nhà nước.
a. Phân loại theo đối tượng quản lý hành chính nhà nước Các thủ tục hành chính được xây dựng cho từng lĩnh vực quản lý nhà nước và được phân loại theo cơ cấu, chức năng của bộ máy quản lý nhà nước hiện hành. Theo tiêu chí phân loại này, chúng ta có các loại thủ tục như sau: - Thủ tục cấp giấy phép xây dựng - Thủ tục đăng ký kinh doanh - Thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất - Thủ tục hộ tịch, hộ khẩu… b. Phân loại theo công việc của cơ quan Nhà nước Cách phân loại này, đơn giản có khả năng áp dụng rộng rãi. Theo cách phân loại này, thủ tục hành chính bao gồm: - Thủ tục thông qua và ban hành văn bản: Thủ tục thông qua và ban hành quyết định hành chính, thủ tục thông qua và ban hành văn bản hành chính. - Thủ tục tuyển dụng cán bộ, công chức: thủ tục tuyển dụng cán bộ quản lý, tuyển dụng cán bộ kỹ thuật, tuyển dụng nhân viên... - Thủ tục khen thưởng cán bộ, công chức. Đặc điểm của các thủ tục trên là chúng gắn liền với hoạt động cụ thể của các cơ quan, phản ánh tính đặc thù trong quá trình vận dụng các thủ tục đó vào thực tiễn. Cách phân loại này có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp cho các chủ thể thủ tục hành chính định hướng dễ dàng và chính xác hơn trong giải quyết các công việc có liên quan. c. Phân loại theo chức năng chuyên môn hoạt động của các cơ quan Cách phân loại này thường được áp dụng trong các cơ quan có chức năng quản lý chuyên môn. Các cơ quan chuyên môn thực hiện các hoạt động của mình phải đảm bảo những thủ tục cần thiết theo yêu cầu chung của Nhà nước.
Theo cách phân loại này, có các loại thủ tục hành chính như sau: - Thủ tục cung cấp các dịch vụ thông tin - Thủ tục kiểm tra mức độ an toàn trong lao động - Thủ tục hải quan… d. Phân loại theo quan hệ công tác Cách phân loại này còn thường được gọi là phân loại theo tính chất quan hệ thủ tục hành chính. Theo cách phân loại này, có ba nhóm thủ tục sau đây: - Thủ tục hành chính nội bộ: Thủ tục hành chính nội bộ là thủ tục thực hiện các công việc nội bộ trong cơ quan nhà nước, trong hệ thống cơ quan nhà nước và trong bộ máy nhà nước nói chung. - Thủ tục hành chính thực hiện thẩm quyền, hay (thủ tục hành chính liên hệ) Là thủ tục tiến hành giải quyết các công việc liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; phòng ngừa, ngăn chặn, xử phạt các hành vi vi phạm hành chính; trung thu, trưng mua các động sản và bất động sản của tổ chức và công dân khi nhà nước có yêu cầu giải quyết nhiệm vụ nhất định vì lợi ích cộng đồng. + Thủ tục cho phép, là thủ tục giải quyết các yêu cầu, đề nghị của công dân trong trường hợp công dân muốn thực hiện các hành vi phải xin phép nhà nước. Các cơ quan nhà nước giải quyết bằng các quyết định hành chính cá biệt. + Thủ tục trưng thu, trưng dụng, trong một số trường hợp theo luật định, cơ quan hành chính có thẩm quyền được thực hiện quyền trưng thu, trưng dụng (trong tình thế cấp bách), trưng mua (trong trường hợp cần ưu tiên vì lợi ích công cộng). - Thủ tục hành chính văn thư Đây là những thủ tục liên quan đến toàn bộ các hoạt động lưu trữ, xử lý, cung cấp công văn giấy tờ và đưa ra các quyết định dưới hình thức văn bản