Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở nghiên cứu, phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn Hệ thống VBQPPLvề bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc 6 trong thời gian qua để đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm âm nhạc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ NHUNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI TÁC PHẨM ÂM NHẠC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ NHUNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI TÁC PHẨM ÂM NHẠC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ THU VÂN HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2018 Tác giả Bùi Thị Nhung
LỜI CẢM ƠN Sau thời gian hai năm học tập, nghiên cứu tại Học Viện Hành Chính Quốc Gia, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo đến nay tôi đã hoàn thành khóa học thạc sĩ. Với lòng biết ơn của mình, lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Vân - ngƣời đã hƣớng dẫn tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đến lúc hoàn thành luận văn này. Đồng thời tôi xin đƣợc gửi lời cảm ơn tới toàn thể các thầy giáo, cô giáo khoa sau đại học, Học Viện Hành Chính Quốc Gia đã truyền đạt cho tôi những kiến thức bổ ích trong suốt thời gian học tập tại trƣờng và luôn tạo điều kiện để tôi hoàn thành khóa học cùng bài luận văn này. Xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong công tác thu thập số liệu cần thiết để hoàn thành luận văn của mình. Xin chân thành cảm ơn và xin kính chúc các thầy cô luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và thành đạt. Hà Nội, tháng năm 2018 Ngƣời thực hiện Bùi Thị Nhung
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa tiếng việt 1. BQ Bản quyền 2. BQTG Bản quyền tác giả 3. BQTP Bản quyền tác phẩm 4. TPAN Tác phẩm âm nhạc 5. TG Tác giả 6. VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật 7. SHTT Sở hữu trí tuệ 8. WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới
MỤC L ỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM 8 PHÁP LUẬT VỀ BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI TÁC PHẨM ÂM NHẠC ............................................................................................................ 8 1.1. Khái quát về quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc .............................. 8 1.1.1. Khái niệm quyền tác giả.......................................................................... 8 1.1.2. Khái niệm về tác phẩm âm nhạc ........................................................... 10 1.1.3. Khái niệm về quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ........................ 12 1.1.4. Đặc điểm quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc .............................. 14 1.2. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc.................................................................................................. 16 1.2.1. Khái niệm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc.......................................................................... 16 1.2.2. Phân loại hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ............................................................................... 20 1.2.3. Vai trò của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc.......................................................................... 20 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ......................................................... 24 1.3. Hệ thống VBQPPL về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ở một số quốc gia trên thế giới ........................................................................... 27 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .............................................................................. 29 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI TÁC PHẨM ÂM NHẠC .......................................................................................................... 30 2.1. Tình hình vi phạm bản quyền tác giả âm nhạc ........................................ 30
2.2. Khái quát về sự hình thành và phát triển của phát luật về bảo hộ quyền tác giả đối tác phẩm âm nhạc trƣớc năm 2005 và Điều ƣớc quốc tế ....................... 38 2.2.1. Sự hình thành và phát triển của pháp luật bảo hộ quyền tác giả đối tác phẩm âm nhạc.................................................................................................. 38 2.2.2. Một số điều ƣớc quốc tế điều chỉnh về quyền tác giả ........................... 40 2.3. Thực trạng hệ thống VBQPPL về bảo hộ quyền tác giả các tác phẩm âm nhạc từ 2005 đến nay ...................................................................................... 46 2.3.1. Hệ thống VBQPPL đã đƣợc ban hành .................................................. 46 2.3.2. Những nội dung điều chỉnh chính của hệ thống VBQPPL về bảo hộ quyền tác giả các tác phẩm âm nhạc ............................................................... 49 2.3.3. Đánh giá chung về hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ở Việt Nam ...................................................... 57 2.4. Đánh giá chung về hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả tác phẩm âm nhạc ................................................................................ 64 2.4.1. Những kết quả đạt đƣợc ........................................................................ 64 2.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 66 2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 68 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .............................................................................. 71 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI TÁC PHẨM ÂM NHẠC ............................................ 72 3.1. Phƣơng hƣớng xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ......................................................... 72 3.1.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ........................................................................................................... 72 3.1.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nƣớc về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ............................................................................... 73 3.1.3. Tăng cƣờng các điều kiện bảo đảm xây dựng pháp luật; đổi mới cơ chế
phân bổ kinh phí cho xây dựng pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc. ................................................................................................ 73 3.1.4. Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, công chức .............................. 74 3.1.5. Tăng cƣờng công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật .......... 75 3.2. Giải pháp hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc ......................................................... 76 3.2.1. Hoàn thiện quy định về sở hữu trí tuệ về bảo hộ quyền tác giả đối với TPAN .............................................................................................................. 76 3.2.2. Hoàn thiện quy định về xử phạt vi phạm hành chính về bảo hộ quyền tác giả đối với TPAN ...................................................................................... 78 3.2.3. Hoàn thiện quy định về tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc và các tổ chức xã hội về bảo hộ quyền tác giả đối với TPAN. ...................................... 81 3.2.4. Hoàn thiện quy định về nâng cao năng lực cho công chức quản lý trong lĩnh vực bảo hộ quyền tác giả đối với TPAN.................................................. 83 3.2.5. Tăng cƣờng việc hội nhập của hệ thống VBQPPL Việt Nam về bảo hộ quyền tác giả đối với TPAN với điều ƣớc quốc tế.......................................... 84 3.2.6. Hoàn thiện hình thức VBQPPL về bảo hộ quyền tác giả đối với TPAN.......... 85 3.2.7. Tăng cƣờng công tác rà soát, hệ thống hóa VBQPPL về bảo hộ quyền tác giả đối với TPAN. ..................................................................................... 85 3.2.8. Một số giải pháp khác hoàn thiện hệ thống VBQPPL về bảo hộ quyền tác giả đối tác phẩm âm nhạc .......................................................................... 86 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .............................................................................. 89 KẾT LUẬN ................................................................................................. 90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 92
DANH MỤC BẢNG BIỂU ĐỒ Bảng 2. 1. Số vụ vi phạm bản quyền âm nhạc giai đoạn 1986-2017............ 32 Bảng 2. 2. Tỷ trọng hình thức vi phạm quyền tác giả tác phẩm âm nhạc 1986-2017...................................................................................................... 34
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh hiện nay, vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nói chung, quyền tác giả nói riêng đã và đang trở thành những điều kiện bắt buộc trong hội nhập kinh tế quốc tế. Càng ở những quốc gia phát triển, vấn đề bản quyền càng đƣợc coi trọng nhƣ động lực phát triển kinh tế tri thức, giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của mỗi quốc gia. Đây là động lực thúc đẩy con ngƣời sáng tạo ra các tác phẩm có giá trị. Âm nhạc có vai trò quan trọng trong việc làm phong phú đời sống văn hóa, tinh thần của mỗi ngƣời. Âm nhạc len lỏi trong mọi ngóc ngách, thời gian, không gian. Để có nhiều tác phẩm hay, đến đƣợc nhiều với công chúng là cả một sự đầu tƣ ý tƣởng, công sức, giá trị của ngƣời sáng tác, ngƣời thể hiện. Chính vì vậy, việc bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc có vai trò nhất định trong việc thu hút và ổn định tinh thần của các văn nghệ sĩ, đồng thời khích lệ khả năng sáng tạo trong quần chúng nhân dân. Sự bùng nổ của công nghệ thông tin và công nghệ kỹ thuật số với những ứng dụng to lớn của nó trong mọi mặt của đời sống xã hội ngày càng khẳng định tri thức luôn là một trong những yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển. Các loại hình tác phẩm đều có thể tồn tại trên môi trƣờng kỹ thuật số, Internet, mạng xã hội.... và các công nghệ khác của "thời đại số" giúp việc sao chép và phổ biến tác phẩm tới công chúng dễ dàng hơn bao giờ hết. Nhƣng cũng chính vì thế, việc vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan đang diễn ra hết sức phổ biến và phức tạp, ảnh hƣờng lớn đến quyền, lợi ích đồng thời cản trở sự sáng tạo của các tác giả. Việc các website âm nhạc, các trang nhạc số, trang nghe nhạc trực tuyến ngày một xuất hiện nhiều với sự đa dạng về thể loại và phong phú về 1
nội dung là điều tất yếu diễn ra của thời đại bùng nổ công nghệ thông tin nhƣ hiện nay. Nghe nhạc online, tải nhạc online hay cài đặt ứng dụng nghe nhạc trực tuyến không còn là các khái niệm xa lạ đối với giới trẻ nói riêng và ngƣời nghe nhạc nói chung. Sự du nhập của âm nhạc nƣớc ngoài, của văn hóa quốc tế vào Việt Nam ngày một tăng. Cũng từ đó, nhiều vấn đề kéo theo nhƣ việc đạo nhạc, sử dụng các bản ghi phái sinh khi chƣa có sự đồng ý của chủ sở hữu hay việc tự ý tải các tác phẩm âm nhạc có bản quyền trên các trang nhạc trực tuyến về mà không có trả phí bản quyền. Thói quen xài chùa, dùng miễn phí nhiều năm qua đã ảnh hƣởng rất lớn đến việc thực thi hệ thống pháp luật về quyền tác giả, cũng nhƣ ảnh hƣởng tới sự phát triển của công nghiệp sáng tạo tại Việt Nam. Các chƣơng trình ca nhạc, biểu diễn có sử dụng các tác phẩm âm nhạc nhƣng chƣa xin phép và không trả tiền phí sử dụng bản quyền cho các tác giả. Thậm chí có nhiều nhà cung cấp trong lĩnh vực nội dung số và bản quyền còn cố ý không chấp hành các quy định của pháp luật về nghĩa vụ đối với quyền tác giả để thu lợi bất hợp pháp. Đây là các vấn đề nóng hổi hiện nay trong việc bảo vệ quyền tác giả của chủ sở hữu các bản sáng tác, bản ghi âm ghi hình khiến cho các nhà quản lý gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, bảo hộ bản quyền đã khó, bảo hộ bản quyền trên môi trƣờng công nghệ số phát triển ngày càng khó hơn. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới những vi phạm trong vấn đề bản quyền, trong đó có việc tác giả chƣa chủ động đăng ký sở hữu, dẫn đến việc tranh chấp xảy ra khi đƣa tác phẩm ra công chúng, khiến việc xử lý khó khăn khi thiếu các căn cứ chứng thực. Việc xử lý vi phạm về bản quyền còn chƣa nghiêm minh triệt để. Bên cạnh đó, nhiều vấn đề về quyền liên quan nhƣ biểu diễn, phát tán các nội dung văn hóa chƣa đƣợc cấp phép gây bức xúc trong dƣ luận và ảnh hƣởng đến hoạt động văn hóa nghệ thuật nói chung. Trong những năm qua, Việt Nam đã từng bƣớc hoàn thiện hệ thống các quy định pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan bảo đảm tƣơng thích với 2
các điều ƣớc quốc tế đáp ứng thực hiện cam kết bảo hộ cho tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan của Việt Nam và các nƣớc thành viên của các điều ƣớc quốc tế. Tuy nhiên các mối quan hệ trong Luật sở hữu trí tuệ cũng nhƣ những quy định về quyền tác giả âm nhạc có những chuyển biến nhất định, nhanh chóng đòi hỏi những thay đổi của quy định pháp luật. Bên cạnh đó, hành lang pháp lý quản lý tình trạng nói trên còn khá lỏng lẻo, chƣa theo kịp thực tế khiến cho tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả cũng nhƣ phía cơ quan chức năng còn lúng túng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp tác giả tác phẩm nói chung và tác giả tác phẩm âm nhạc nói riêng. Việc quản lý và thực thi bản quyền âm nhạc tại Việt Nam còn xuất hiện sự chồng chéo trách nhiệm và quyền hạn giữa các cơ quan quản lý. Pháp luật chƣa đầy đủ, hình phạt và mức hình phạt thiếu tính giáo dục, răn đe, thiếu quan tâm tới đấu tranh phòng chống tội phạm quyền sở hữu trí tuệ. Chính vì vậy, để thực thi có hiệu quả các quy định pháp luật đòi hỏi các cơ quan quản lý và thực thi quyền tác giả, quyền liên quan phải phối hợp chặt chẽ với nhau trong các hoạt động. Đồng thời phải thực hiện một “cuộc cách mạng truyền thông” trên phạm vi quốc gia nhằm từng bƣớc xây dựng ý thức thực hiện quyền tác giả và quyền liên quan, để mọi ngƣời dân có trách nhiệm khi thụ hƣởng những sản phẩm của sự sáng tạo. Việc thực thi tốt quyền tác giả, quyền liên quan sẽ thúc đẩy sự sáng tạo cá nhân và thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp sáng tạo, mang lại giá trị kinh tế cho đất nƣớc. Với mục đích làm rõ hơn các quy định của pháp luật liên quan, đƣa ra các đề xuất mới để điều chỉnh, xây dựng thêm các quy định về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc trong giai đoạn hiện nay, tôi đã chọn đề tài "Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc" để làm đề tài luận văn của mình. 3
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Đã có một số công trình nghiên cứu, các đề tài, bài viết nói về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan các tác phẩm âm nhạc nói riêng và quyền tác giả nói chung. Gần đây có nhiều bài viết về nội dung này nhƣ: - Nguyễn Phan Khôi (2013), Tập bài giảng Luật Sở hữu trí tuệ, Trƣờng Đại Học Cần Thơ. Trong cuốn sách này tác giả đã đƣa ra luật về sở hữu trí tuệ đối với tác phẩm âm nhạc và những thực trạng đối với quyền tác giả về tác phẩm âm nhạc ở Việt Nam. - Tác giả: Bùi Ngọc Toàn, Bài nghiên cứu “Việt Nam với việc gia nhập Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật”, Tạp chí NCQT năm 1999 Số 29 bàn về Công ƣớc Berne - một công ƣớc quan trọng nhất về bảo hộ quyền tác giả trên thế giới và Những lợi ích và đòi hỏi khi gia nhập Công ƣớc Berne đối với Việt Nam. - Tác giả: Vũ Mạnh Chu (2011), đã có bài viết “Hài hòa lợi ích bản quyền, pháp luật và thực thi, Nxb Thế giới. Tác giả đã đƣa ra các luận điểm về sự hài hòa lợi ích của bản quyền tác giả, tác phẩm nói chung và tác phẩm âm nhạc nói riêng. Những điều cần thiết trong việc thực thi luật về bản quyền tác giả. - Tác giả Thanh Hƣơng, Báo Lao Động (2014), Bài viết“Bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan: Pháp luật chưa đủ sức răn đe". Bài viết tổng kết những vi phạm quyền tác giả và quyền liên quan trong giai đoạn đó, đƣa ra những kẽ hở, thực trạng và đề xuất một số giải pháp trong quản lý nhằm nâng cao đƣợc nhận thức, ý thức tự giác thực hiện các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan đối với cộng đồng, bên cạnh nâng cao năng lực cho lực lƣợng thực thi và hoàn thiện hệ thống pháp lý. - Tác giả Gia Linh (2016), Bài viết trên Cổng thông tin điện tử, Bộ Văn Hóa Thể thao và Du lịch: “Khẳng định vai trò của Quyền tác giả đối với sự phát triển văn hóa và kinh tế". Bài viết tổng hợp các nội dung trong cuộc hội thảo " Khẳng định vai trò của Quyền tác giả đối với sự phát triển văn hóa và 4
kinh tế " với việc thực thi quyền tác giả, quyền liên quan ở nƣớc ta trong thời gian gần đây. - Cục Bản quyền tác giả (2000), Luật Quyền tác giả, quyền liên quan Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Trong luật có nêu lên quyền tác giả với tác phẩm âm nhạc ở các nƣớc thuộc hợp chủng quốc Hoa Kỳ và việc áp dụng cũng nhƣ bài học kinh nghiệm về quyền tác giả của tác phẩm âm nhạc ở Việt Nam. - Lê Văn Chất (2013), Luận văn thạc sĩ luật học - Đại học Cần Thơ. “Bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc, thực trạng và giải pháp”. Luận văn đã phân tích thực trạng việc thực thi quyền tác giả trong giai đoạn 2010-2013, đƣa ra những giải pháp về hoàn thiện chính sách bảo hộ quyền tác giả tác phẩm âm nhạc trong giai đoạn đó. - Nguyễn Anh Đức (2010), Luận văn thạc sĩ Luật học - Đại học quốc gia Hà Nội “Bảo hộ quyền tác giả trước những xâm phạm từ Internet trên thế giới và Việt Nam: Phân tích dưới góc độ quyền con người". Luận văn nghiên cứu về vấn đề bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên internet với tƣ cách là một trong các quyền con ngƣời về kinh tế và văn hóa đã đƣợc ghi nhận trong pháp luật nhân quyền quốc tế. Từ đó làm rõ vai trò của chủ thể có nghĩa vụ chính trong việc bảo đảm các quyền con ngƣời là nhà nƣớc trong vấn đề bảo hộ quyền tác giả trƣớc những xâm phạm từ internet. Các đề tài, bài viết ở trên đã tập trung nghiên cứu thực trạng thực thi quyền tác giả, trong đó có vấn đề bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện và xử lý vi phạm. Điều đó có thể khẳng định rằng đây là một hƣớng nghiên cứu mới, mang tính cấp thiết và cần thiết đối với quản lý nhà nƣớc trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn Hệ thống VBQPPLvề bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc 5
trong thời gian qua để đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm âm nhạc. 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống các vấn đề lý luận về quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc. - Phân tích, đánh giá thực trạng của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc trong giai đoạn hiện nay, chỉ ra nguyên nhân của các thực trạng đó. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc giai đoạn 2005 – 2017 - Phạm vi nghiên cứu về thời gian: Từ 2005 - 2017, giai đoạn này đã có Luật sở hữu trí tuệ cùng với đó là sự bùng nổ của thị trƣờng âm nhạc, việc vi phạm sao chép, đạo nhạc diễn ra rất phổ biến và thiếu sự quản lý kiểm soát của cơ quan chức năng. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn đƣợc nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, phƣơng pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, quan điểm, chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc. - Phương pháp nghiên cứu: Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp tài liệu 6
Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu đề tài, ngƣời viết có sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu tổng hợp từ các tạp chí, sách báo cũng nhƣ những tài liệu nghiên cứu từ các thông tin pháp lý trên Internet ... Bên cạnh đó, ngƣời viết còn tham khảo thêm các vụ việc xảy ra trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ nói chung và bản quyền âm nhạc nói riêng trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng để phục vụ cho việc nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Về phƣơng diện lý luận: Luận văn góp phần hệ thống hóa lý luận cơ bản về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm âm nhạc. - Về phƣơng diện thực tiễn: Đây là một trong những nghiên cứu mang tính cấp thiết hiện nay trong việc đƣa ra những giải pháp thiết thực bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trong giai đoạn công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, có nhiều xâm phạm, tranh chấp xảy ra. Ngoài ra, nghiên cứu cũng đƣa ra các đề xuất giải pháp trong việc quản lý có hiệu quả về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn gồm 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận về hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc. Chương 2: Thực trạng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc. Chương 3: Phƣơng hƣớng và giải pháp hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc. 7
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI TÁC PHẨM ÂM NHẠC 1.1. Khái quát về quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc 1.1.1. Khái niệm quyền tác giả Những tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học là những sản phẩm sáng tạo của trí tuệ có thể mang nhiều điểm khác nhau về địa lý, lịch sử, dân tộc, ngôn ngữ nhƣng đều mang đặc điểm chung đó là tính phi vật thể và khả năng dễ phổ biến, khai thác ở nhiều quốc gia. Do đó, cần thiết lập một hệ thống bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm của sáng tạo trí tuệ. Xuất phát từ nhiều góc độ khác nhau, quyền tác giả có thể đƣợc hiểu theo nhiều cách khác nhau. Quyền tác giả là tổng hợp các quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học do chính mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Đó chính là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Nhƣ vậy, quyền tác giả đƣợc trao cho hai loại chủ thể, Tác giả và chủ sở hữu. Từ cách xem xét quyền tác giả nhƣ trên, dẫn đến việc chủ thể của quyền tác giả có thể là một trong hai loại, hoặc chủ thể bao gồm hai tƣ cách, Tác giả, chủ sở hữu tác phẩm. Cụ thể hơn, nếu chủ thể là cá nhân thì có thể đóng vai trò là chủ sở hữu hoặc tác giả, hoặc cả hai. Còn chủ thể là tổ chức thì có quyền tác giả với tƣ cách là chủ sở hữu [35, tr.18-19]. Quyền tác giả hay tác quyền là độc quyền của một tác giả cho tác phẩm của ngƣời này. Quyền tác giả đƣợc dùng để bảo vệ các sáng tạo tinh thần có tính chất văn hóa không bị vi phạm bản quyền, nhƣ các bài viết về khoa học hay văn học, sáng tác nhạc, ghi âm, tranh vẽ, hình chụp, phim và các chƣơng 8
trình truyền thanh. Quyền này bảo vệ các quyền lợi cá nhân và lợi ích kinh tế của tác giả trong mối liên quan với tác phẩm, quyền tác giả thông thƣờng chỉ đƣợc công nhận khi sáng tạo này mới, có một phần công lao của tác giả và có thể chỉ ra đƣợc là có tính chất duy nhất [35]. Hiểu một cách đơn giản, quyền tác giả cho phép tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả đƣợc độc quyền khai thác tác phẩm, chống lại việc sao chép, trình diễn bất hợp pháp. Ví dụ: Tác giả một tác phẩm âm nhạc đƣợc làm chủ thành quả lao động trí tuệ của mình, đƣợc độc quyền công bố, hoặc cho ngƣời khác công bố tác phẩm âm nhạc của mình. Việc sao chép, phổ biến nội dung tác phẩm mà không có sự đồng ý của tác giả là xâm phạm quyền tác giả. Công ƣớc Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật năm 1886 (Công ƣớc Berne) quy định rằng quyền tác giả đƣợc bảo hộ bao gồm quyền kinh tế và quyền tinh thần. Quyền kinh tế mà Công ƣớc Berne dành cho tác giả bao gồm [11, tr.11-14]: - Quyền sao chép và những quyền thuộc quyền này; - Quyền trình diễn và truyền phát tới công chúng một cuộc trình diễn tác phẩm kịch và âm nhạc; - Quyền phát sóng hoặc truyền phát tới công chúng bằng bất cứ phƣơng tiện vô tuyến khác; - Quyền đọc trƣớc công chúng, truyền phát bản đọc tác phẩm văn học tới công chúng; - Quyền phóng tác, cải biên, chuyển thể; - Quyền đối với tác phẩm điện ảnh; quyền hƣởng lợi ích vật chất trong việc bán lại tác phẩm; Quyền tác giả nói chung đƣợc hiểu là quyền mà pháp luật trao cho các tác giả là ngƣời sáng tạo ra tác phẩm, bao gồm quyền bộc lộ tác phẩm, quyền sao chép tác phẩm và phân phối hoặc phổ biến tác phẩm đến công chúng bằng bất kỳ phƣơng thức hoặc phƣơng tiện nào, và quyền cho phép ngƣời khác sử 9
dụng tác phẩm theo những cách thức cụ thể. Hầu hết luật quyền tác giả của các nƣớc đều phân biệt rõ giữa quyền tài sản và quyền nhân thân. Các ngoại lệ nhất định cũng đƣợc đặt ra đối với các loại hình tác phẩm đủ tiêu chuẩn bảo hộ, và đối với việc thực thi các quyền đó. Luật Sở hữu trí tuệ và các văn bản hƣớng dẫn thi hành của Việt Nam cũng trao cho tác giả các quyền nhân thân và quyền tài sản đối với tác phẩm do chính tác giả trực tiếp sáng tạo ra. Từ khái niệm quyền tác giả, có thể suy ra đƣợc quyền tác giả là một quyền dân sự. Trong quan hệ pháp luật dân sự này, chủ thể là tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả. Khách thể hay đối tƣợng của quan hệ pháp luật dân sự về quyền tác giả là các tác phẩm văn học, khoa học, nghệ thuật. Nội dung là các quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả. Tóm lại, Quyền tác giả là tổng hợp các quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đƣợc pháp luật quy định đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học do chính mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. 1.1.2. Khái niệm về tác phẩm âm nhạc Từ điển Luật học có đƣa ra khái niệm “tác phẩm” là “sản phẩm sáng tạo trong các lĩnh vực văn học, nghệ thuật, khoa học đƣợc thể hiện dƣới hình thức và bằng phƣơng tiện nào đó, không phân biệt nội dung, giá trị và không phụ thuộc vào bất kỳ thủ tục nào”. Đại từ điển Tiếng Việt có ghi lại khái niệm “Tác phẩm” là “công trình do nghệ sĩ, các nhà văn hóa, khoa học tạo nên” [37, tr.44-80]. Khoản 7 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2009 có định nghĩa: “Tác phẩm là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phƣơng tiện hay hình thức nào”. Từ đây ta có thể rút ra rằng trƣớc hết “tác phẩm âm nhạc” là “Sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật” [37, tr. 16-18]. 10
Từ điển thuật ngữ quyền tác giả, quyền liên quan có đề cập: “Tác phẩm âm nhạc đƣợc hiểu chung là một loại hình tác phẩm nghệ thuật, đƣợc bảo hộ quyền tác giả. Tác phẩm âm nhạc bao gồm tất cả các kết hợp âm thanh (tổ hợp) có hoặc không có lời (lời thơ hoặc lời nhạc kịch), đƣợc trình diễn bằng các nhạc cụ có hoặc không có giọng hát”. Theo giải nghĩa về tác phẩm âm nhạc – “musical work” trong từ điển tiếng anh thì có thể hiểu tác phẩm đƣợc coi là tác phẩm âm nhạc nếu chứa đựng nốt nhạc và lời hát (nếu có) trong một tác phẩm âm nhạc. Tác phẩm âm nhạc có thể thể hiện dƣới nhiều dạng khác nhau, có thể là một phần hoặc toàn bộ bản nhạc hay đƣợc ghi lại trong đĩa nhạc. Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới WIPO đã định nghĩa về “tác phẩm âm nhạc” nhƣ sau: “Bất kỳ tác phẩm nào bao gồm âm thanh hoặc chỉ chứa các ký tự âm nhạc ngay cả khi không bao gồm lời hay bất kỳ hành động nào nhằm mục đích đƣợc hát, nói hay biểu diễn với âm nhạc thì đƣợc coi là tác phẩm âm nhạc. Tác phẩm âm nhạc” đã đƣợc mô tả nhƣ là “một tác phẩm âm thanh đƣợc sáng tạo một cách trừu tƣợng để có thể biểu diễn qua âm thanh ngay cả khi không có lời”. Tác phẩm âm nhạc là một trong những đối tƣợng bảo hộ của Công ƣớc Berne, tại Điều 2 Công ƣớc Berne đã quy định thuật ngữ: “Các tác phẩm văn học nghệ thuật bao gồm (…) các bản nhạc có lời hay không lời, (…). Tại Điều 12 Nghị định 100/2006/NĐ-CP ngày 21/09/2006 của Chính phủ quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành một số điều của Bộ Luật Dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan có định nghĩa tác phẩm âm nhạc là “tác phẩm đƣợc thể hiện dƣới dạng nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác có hoặc không có lời, không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn”. Tuy nhiên, tác phẩm âm nhạc thƣờng phải thông qua giọng hát, hay nhạc cụ thì mới có thể truyền trƣớc công chúng, vẫn đƣợc xem là tác phẩm âm nhạc và bảo hộ theo nguyên tắc luật định. [39]. 11